Ισπανία: Πού οφείλεται η εκλογική αποτυχία της Αριστεράς

Τα συ­στη­μι­κά ΜΜΕ και οι δυ­νά­μεις του κα­θε­στώ­τος εκ­με­ταλ­λεύ­ο­νται το γε­γο­νός ότι το δεξιό κόμμα βρί­σκε­ται στην πρώτη θέση και ότι οι Σο­σια­λι­στές δεν κα­τέρ­ρευ­σαν, δια­τη­ρώ­ντας τη δεύ­τε­ρη θέση, παίρ­νο­ντας τη ρε­βάνς και πα­νη­γυ­ρί­ζο­ντας την υπο­τι­θέ­με­νη αντο­χή του δι­κομ­μα­τι­σμού.

Οι ρι­ζο­σπα­στι­κές και αρι­στε­ρές δυ­νά­μεις όλων των απο­χρώ­σε­ων  ανα­ρω­τιού­νται γιατί η συμ­μα­χία Unidos Podemos έμει­νε στην τρίτη θέση, χά­νο­ντας ένα εκα­τομ­μύ­ριο ψή­φους. Μια πλη­θώ­ρα ερ­μη­νειών κυ­κλο­φο­ρεί. Οι Ισπα­νοί τρό­μα­ξαν από το Brexit, o ισπα­νι­κός λαός κοι­μά­ται, η συμ­μα­χία Unidos Podemos στέ­ρη­σε τις πιο κε­ντρώ­ες ψή­φους από το Podemos, το Podemos ταυ­τί­στη­κε με τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, το Podemos στρογ­γύ­λε­ψε το λόγο του κλπ.

Σ’ αυτή τη συ­ζή­τη­ση θα πρέ­πει να θυ­μό­μα­στε ότι η τε­λευ­ταία πράξη δεν έχει παι­χτεί ακόμα, αφού οι δια­πραγ­μα­τεύ­σεις για το ποιοι και με ποιες συμ­μα­χί­ες θα κυ­βερ­νή­σουν τη χώρα είναι ακόμα μπρο­στά. Η συ­ζή­τη­ση για τη συ­νέ­χεια θα κα­θο­ρι­στεί από δύο πα­ρά­γο­ντες. Πρώτο, από τη με κάθε θυσία προ­σπά­θεια των αστι­κών δυ­νά­με­ων και ευ­ρω­παϊ­κών ελίτ  να υπάρ­ξει στα­θε­ρή κυ­βέρ­νη­ση, πράγ­μα που ση­μαί­νει με­γά­λη πίεση στους Σο­σια­λι­στές να απο­δε­χτούν τη συμ­με­το­χή τους σε μια κυ­βέρ­νη­ση Με­γά­λου Συ­να­σπι­σμού. Δεύ­τε­ρο, από το αν το Podemos ή η συμ­μα­χία Unidos Podemos θα ανα­λά­βει άμεσα το ρόλο μιας μα­χη­τι­κής αντι­πο­λί­τευ­σης, που θα επι­στρέ­ψει στον τόπο των ελ­πί­δων και των δυ­να­το­τή­των του 2011 ή της πρώ­της επο­χής του Podemos ( 2014), όταν αυτό εξέ­λε­ξε 5 ευ­ρω­βου­λευ­τές με το σύν­θη­μα «δεν μας αντι­προ­σω­πεύ­ουν» «εί­μα­στε ο λαός ενά­ντια στην κάστα και τα θέ­λου­με όλα».

Η επό­με­νη μέρα

Ακόμα και αν ο δι­κομ­μα­τι­σμός επι­βιώ­σει, δεν θα πρέ­πει να βια­στού­με να βγά­λου­με συ­μπε­ρά­σμα­τα για την αν­θε­κτι­κό­τη­τά του. Δεν είναι μόνο ότι τα ΜΜΕ έκα­ναν ότι ήταν δυ­να­τόν για να τρο­μά­ξουν τους ψη­φο­φό­ρους, χρη­σι­μο­ποιώ­ντας τον μπα­μπού­λα του Brexit. Το PP και το PSOE είναι δύο κόμ­μα­τα βαθιά τραυ­μα­τι­σμέ­να και απο­νο­μι­μο­ποι­η­μέ­να. Οι Σο­σια­λι­στές πήραν το χει­ρό­τε­ρο απο­τέ­λε­σμα των τε­λευ­ταί­ων χρό­νων και το κόμμα της δε­ξιάς δεν κα­τα­φέρ­νει να σχη­μα­τί­σει κυ­βέρ­νη­ση πλειο­ψη­φί­ας. Ένα με­γά­λο μέρος των ψη­φο­φό­ρων του Ραχόι προ­έρ­χε­ται από το κόμμα των Πο­λι­τών (Ciudadanos) που στη μάχη της πό­λω­σης με­τα­ξύ Αρι­στε­ράς και δε­ξιάς ψή­φη­σε PP. Οι δια­πραγ­μα­τεύ­σεις για τη νέα κυ­βέρ­νη­ση θα ξα­να­βά­λουν σε κρίση τα δύο κόμ­μα­τα που κα­λού­νται να δια­χει­ρι­στούν την κρίση και να πά­ρουν μέτρα πολύ σκλη­ρής λι­τό­τη­τας και πε­ρι­κο­πών. Μέτρα που η κο­μι­σιόν ζητά εδώ και τώρα.

Η εξή­γη­ση της προ­σω­ρι­νής επι­βί­ω­σης των συ­στη­μι­κών δυ­νά­με­ων πρέ­πει να ανα­ζη­τη­θεί στο τι έκανε ή τι δεν έκανε η συμ­μα­χία Unidos Podemos. Μια συμ­μα­χία που σύμ­φω­να με όλες τις δη­μο­σκο­πή­σεις μπο­ρού­σε και ανα­με­νό­ταν να απο­τε­λεί τη δεύ­τε­ρη δύ­να­μη της χώρας. Τι φταί­ει λοι­πόν γι’ αυτό το sorpasso (εκλο­γι­κή προ­σπέ­ρα­ση) που έγινε sorpresa (έκ­πλη­ξη); Γιατί οι δυ­νά­μεις του Unidos Podemos πήραν ένα εκα­τομ­μύ­ριο ψή­φους λι­γό­τε­ρες από όσο είχαν πάρει κα­τε­βαί­νο­ντας ξε­χω­ρι­στά στις προη­γού­με­νες εκλο­γές της 20ής Δε­κέμ­βρη;

Μέσα στο ίδιο το Podemos η συ­ζή­τη­ση έχει ανοί­ξει δη­μό­σια, καθώς τα στε­λέ­χη των δια­φο­ρε­τι­κών τά­σε­ων ανταλ­λάσ­σουν άρθρα, προ­σπα­θώ­ντας να απα­ντή­σουν όχι μόνο στο γιατί, αλλά και σε μια διά­χυ­τη απο­γο­ή­τευ­ση στις γραμ­μές των αγω­νι­στών-τριών τους, που συμ­με­τεί­χαν σε μια εντυ­πω­σια­κή εκλο­γι­κή κα­μπά­νια σε κάθε πόλη και χωριό.

Ένα μέρος της εξή­γη­σης επι­χει­ρεί να δώσει στο άρθρο του «Η σύγ­χυ­ση μιας κα­λο­και­ρι­νής νύ­χτας» ο Χοσέπ Μαρία Αντέ­ντας: «Μια πρώτη εξή­γη­ση μπο­ρεί να εντο­πι­στεί στην ντε­κα­φεϊ­νέ κα­μπά­νια, κενή από πραγ­μα­τι­κές προ­τά­σεις, που δεν είχε σχε­δια­στεί για να κι­νη­το­ποι­ή­σει την πραγ­μα­τι­κή και εν δυ­νά­μει βάση της συμ­μα­χί­ας Unidos Podemos, αλλά είχε σχε­δια­στεί για να μην τρο­μά­ξουν οι πιο μα­κρι­νοί της ψη­φο­φό­ροι. Η
πα­τριω­τι­κή κα­μπά­νια με το light πε­ριε­χό­με­νο, σε συν­δυα­σμό με τις ανα­χρο­νι­στι­κές ανα­φο­ρές στη σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία, δεν δη­μιούρ­γη­σε την απα­ραί­τη­τη έμπνευ­ση και εν­θου­σια­σμό(...) Μια δεύ­τε­ρη εξή­γη­ση θα πρέ­πει να ανα­ζη­τη­θεί στα όρια της πο­λι­τι­κο­ποί­η­σης που έθεσε ο πο­λι­τι­κός κύ­κλος που άνοι­ξε το 2011, καθώς και σε μια κα­τά­στα­ση όπου, ενώ η παλιά εμπι­στο­σύ­νη δια­λύ­ε­ται, η και­νού­ρια εμπι­στο­σύ­νη δεν πα­γιώ­νε­ται και δεν κε­φα­λο­ποιεί­ται. Πολ­λοί από τους/τις  ψη­φο­φό­ρους του Podemos και της Ενω­μέ­νης Αρι­στε­ράς έμει­ναν σπίτι ή ψή­φι­σαν άλλες εξω­κοι­νο­βου­λευ­τι­κές δυ­νά­μεις ή ακόμα και τους ίδιους τους Σο­σια­λι­στές για μια σειρά αντι­φα­τι­κών λόγων. Απά­θεια, απο­προ­σα­να­το­λι­σμός λόγω της σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κής στρο­φής του Ιγλέ­σιας, φλου εκλο­γι­κή κα­μπά­νια χωρίς ένα ξε­κά­θα­ρο πο­λι­τι­κό πρό­γραμ­μα, μη κα­τα­νό­η­ση του γιατί το Podemos στή­ρι­ζε μια κυ­βέρ­νη­ση με τους Σο­σια­λι­στές».

Έτσι το βα­σι­κό πρό­βλη­μα δεν είναι μόνο σε αυτά που έκανε, αλλά κυ­ρί­ως σε αυτά που δεν έκανε το Podemos και κατά προ­έ­κτα­ση η συμ­μα­χία Unidos Podemos. Το 2011 το κί­νη­μα 15Μ, με το θρυ­λι­κό σύν­θη­μα «Δεν μας αντι­προ­σω­πεύ­ουν», άνοι­ξε έναν πο­λι­τι­κό κύκλο που τώρα δεί­χνει να κλεί­νει. Ένα βαθύ αί­τη­μα για δη­μο­κρα­τία και δι­καιο­σύ­νη συ­ντά­ρα­ξε την ισπα­νι­κή κοι­νω­νία. Ένα κί­νη­μα που διεκ­δι­κού­σε την πτώση της μο­ναρ­χί­ας, την ανε­ξαρ­τη­σία της Κα­τα­λο­νί­ας, την αλ­λα­γή του συ­ντάγ­μα­τος. Ένα κί­νη­μα που με τα ερ­γα­τι­κά mareas, τη νε­ο­λαία, τις γυ­ναί­κες, διεκ­δι­κού­σε λόγο και χώρο. Από αυτό το κί­νη­μα γεν­νή­θη­κε το Podemos, δί­νο­ντας υπό­σχε­ση ότι το πρό­γραμ­μά του θα υπη­ρε­τεί όλους αυ­τούς, επι­χει­ρώ­ντας τα συν­θή­μα­τά του και οι δομές του να μην είναι «μια από τα ίδια».

Έτσι λοι­πόν οι λόγοι της απο­τυ­χί­ας δεν είναι, όπως ισχυ­ρί­ζε­ται ο Ερε­χόν (δε­ξιά-λαϊ­κι­στι­κή πτέ­ρυ­γα του Podemos), ότι η συμ­μα­χία με την Ενω­μέ­νη Αρι­στε­ρά ήταν πολύ αρι­στε­ρή, απο­θώ­ντας έτσι την πλειο­ψη­φία του κέ­ντρου, αλλά ακρι­βώς το ανά­πο­δο. Ότι το Podemos απαρ­νή­θη­κε την πραγ­μα­τι­κή του βάση. 

Η απου­σία δη­μο­κρα­τι­κών δια­δι­κα­σιών, η προ­σπά­θεια φί­μω­σης των ρι­ζο­σπα­στι­κών φωνών, ο απο­κλει­σμός της αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κής Αρι­στε­ράς από τα ψη­φο­δέλ­τια και τα σε­νά­ρια συ­νερ­γα­σί­ας με τους Σο­σια­λι­στές δεν πρό­σθε­σαν κά­ποια άλλη –φα­ντα­στι­κή– βάση κε­ντρώ­ων ψη­φο­φό­ρων. Απλά απο­γο­ή­τευ­σαν (προς το παρόν) την υπαρ­κτή βάση των αν­θρώ­πων που ήθε­λαν κάτι δια­φο­ρε­τι­κό, που επει­δή ήθε­λαν κάτι δια­φο­ρε­τι­κό επέ­βα­λαν τη δη­μιουρ­γία ενός και­νού­ριου σχη­μα­τι­σμού, συ­μπί­πτο­ντας με την επι­θυ­μία των ρι­ζο­σπα­στι­κών δυ­νά­με­ων και της ομά­δας των δια­νο­ού­με­νων να δη­μιουρ­γή­σουν το Podemos. Αυτοί οι άν­θρω­ποι δεν πεί­στη­καν ότι το Unidos Podemos συ­νε­χί­ζει να απο­τε­λεί αυτό το δια­φο­ρε­τι­κό και γι’ αυτό προ­τί­μη­σαν να μεί­νουν σπίτι τους.

Το απο­τέ­λε­σμα των εκλο­γών έδει­ξε ότι χρειά­ζο­νται πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρα από έξυ­πνες τα­χτι­κές και εντυ­πω­σια­κές επι­κοι­νω­νια­κές κα­μπά­νιες για να κερ­δη­θεί ο αντί­πα­λος και να ηγε­μο­νεύ­σουν οι ρι­ζο­σπα­στι­κές δυ­νά­μεις στην κοι­νω­νία. Η ηγε­μο­νία, που ούτως ή άλλως είναι πάντα υπό κα­τά­κτη­ση και ποτέ τε­λειω­μέ­νη υπό­θε­ση, δεν είναι το απο­τέ­λε­σμα μιας σει­ράς αρι­στο­τε­χνι­κών κι­νή­σε­ων που στόχο έχουν να πλή­ξουν επι­κοι­νω­νια­κά τον αντί­πα­λο. Η επι­κοι­νω­νια­κή τα­χτι­κή και ο εκ­φε­ρό­με­νος λόγος έχουν τη ση­μα­σία τους. Όμως δεν φτά­νουν. Χρειά­ζε­ται πραγ­μα­τι­κό πρό­γραμ­μα που δεν χω­ρά­ει σε ευ­φά­ντα­στα προ­ε­κλο­γι­κά προ­γράμ­μα­τα τύπου ΙΚΕΑ. Χρειά­ζε­ται πραγ­μα­τι­κές συ­γκρού­σεις, πραγ­μα­τι­κή βάση, πραγ­μα­τι­κούς αν­θρώ­πους, πραγ­μα­τι­κά κι­νή­μα­τα.

Η κρίση και η αστά­θεια θα συ­νε­χι­στούν και θα βα­θύ­νουν. Τα αδιέ­ξο­δα των συ­στη­μι­κών δυ­νά­με­ων είναι εδώ, αφού ζη­τεί­ται κυ­βέρ­νη­ση για να υλο­ποι­ή­σει ένα αυ­στη­ρό πρό­γραμ­μα λι­τό­τη­τας με πολ­λές πε­ρι­κο­πές. Όλες οι ευ­και­ρί­ες για την Αρι­στε­ρά του Ισπα­νι­κού Κρά­τους είναι ανοι­χτές. Η τρίτη θέση στο κοι­νο­βού­λιο είναι ένα καλό ση­μείο εκ­κί­νη­σης, όπως πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο οι εκα­το­ντά­δες δήμοι, τα ενω­τι­κά σχή­μα­τα σε πό­λεις και χωριά, οι εκα­το­ντά­δες βου­λευ­τές στις το­πι­κές κυ­βερ­νή­σεις.

Η συμ­μα­χία με την Ενω­μέ­νη Αρι­στε­ρά χρειά­ζε­ται να συ­νε­χι­στεί, τα σε­νά­ρια συμ­μα­χιών με τις συ­στη­μι­κές δυ­νά­μεις πρέ­πει να δια­ψευ­σθούν και να γί­νουν όλες οι προ­σπά­θειες που θα χτί­ζουν πραγ­μα­τι­κούς δε­σμούς με την κοι­νω­νία, ώστε να ανοί­ξει ένας και­νού­ριος κύ­κλος κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων που θα ολο­κλη­ρώ­σει τη ρήξη με το κα­θε­στώς του ’78. Ένα αί­τη­μα για ένα κύμα ρι­ζο­σπα­στι­κο­ποί­η­σης και εκ­δη­μο­κρα­τι­σμού του Podemos έχει αρ­χί­σει να ακού­γε­ται εδώ και καιρό. Είναι ώρα να ακου­στεί πιο δυ­να­τά. Συ­νε­χί­ζου­με να πι­στεύ­ου­με ότι η ελ­πί­δα βρί­σκε­ται στις δυ­νά­μεις του Podemos, της Ενω­μέ­νης Αρι­στε­ράς, της Unidad Popular στους δή­μους. 

Τα απο­τε­λέ­σμα­τα

Το δεξιό κόμμα (PP) κα­τά­φε­ρε όχι μόνο να μην πέσει, αλλά να αυ­ξή­σει τις δυ­νά­μεις του πη­γαί­νο­ντας από το 28,7% στο 33 % και από τις 123 έδρες στις 137, λαμ­βά­νο­ντας 600.000 ψή­φους πε­ρισ­σό­τε­ρες. Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα το κόμμα του Ραχόι συ­γκέ­ντρω­σε τις συ­ντη­ρη­τι­κές ψή­φους των φο­βι­σμέ­νων ψη­φο­φό­ρων, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων και αυτών των Ciudadanos, που έχα­σαν 400.000 ψή­φους και 8 έδρες, μέ­νο­ντας μόνο στις 32 και στην τέ­ταρ­τη θέση.

Όσο για τους  Σο­σια­λι­στές (PSOE), πα­ρό­λο που έχα­σαν 100.000 ψή­φους και 5 έδρες, με το 22,7% κα­τάφεραν να δια­τη­ρή­σουν τη δεύ­τε­ρη θέση.

Η συμ­μα­χία Unidos Podemos έμει­νε στην τρίτη θέση, με ένα 21,6% και ένα εκα­τομ­μύ­ριο λι­γό­τε­ρες ψή­φους από όσο είχαν πάρει ξε­χω­ρι­στά στις εκλο­γές της 20ής Δε­κέμ­βρη το Podemos και η Ενω­μέ­νη Αρι­στε­ρά. Θα πρέ­πει να ση­μειω­θεί ωστό­σο ότι η συμ­μα­χία Unidos Podemos βγήκε πρώτη δύ­να­μη στην Κα­τα­λο­νία, τη Χώρα των Βά­σκων, και στη Να­βά­ρα, καθώς και πρώτη στους ψη­φο­φό­ρους μέχρι 30 χρο­νών.

Εντυ­πω­σια­κή επί­σης ήταν και η αποχή, αφού από το 73,20% της συμ­με­το­χής των ψη­φο­φό­ρων το 2015, έφτα­σε τώρα να συμ­με­τά­σχει μόνο το 69,84%. Το 30,16% κα­τα­γρά­φε­ται ως ένα από τα με­γα­λύ­τε­ρα πο­σο­στά  εκλο­γι­κής απο­χής των τε­λευ­ταί­ων 40 χρό­νων. Πρό­κει­ται για μια αποχή που επη­ρέ­α­σε πρώτα από όλα τη συμ­μα­χία Unidos Podemos, αφού ένας στους πέντε ψη­φο­φό­ρους, που ήταν δια­τε­θει­μέ­νοι να την ψη­φί­σουν, τε­λι­κά δεν έφτα­σε μέχρι την κάλπη.