Ποιών οι ζωές μετράνε;

Οι δο­λο­φο­νί­ες μαύ­ρων από την αστυ­νο­μία στις ΗΠΑ δυ­στυ­χώς δεν είναι εί­δη­ση. Αυτό άλ­λω­στε στη­λι­τεύ­ει το σύν­θη­μα που έγινε όνομα του κι­νή­μα­τος ενά­ντια στη ρα­τσι­στι­κή αστυ­νο­μι­κή βία: Οι Μαύ­ρες Ζωές Με­τρά­νε (Black Lives Matter, BLM).

Οι δο­λο­φο­νί­ες του Άλτον Στέρ­λινγκ και του Φι­λά­ντο Κά­στιλ, σε δια­φο­ρε­τι­κές πό­λεις, δια­φο­ρε­τι­κή μέρα, έγι­ναν «εί­δη­ση» γιατί κα­τα­γρά­φη­καν σε βί­ντεο, και κα­τέ­βα­σαν άμεσα χι­λιά­δες δια­δη­λω­τές στους δρό­μους σε όλη τη χώρα. Ήταν η μα­ζι­κό­τε­ρη επα­νεμ­φά­νι­ση του BLΜ, τον τε­λευ­ταίο έναν χρόνο, επι­βε­βαιώ­νο­ντας πως πα­ρα­μέ­νει ενερ­γό. Το BLM έχει γίνει «κοι­νω­νι­κό ρεύμα». Η αδυ­να­μία του είναι πως δεν έχει αφή­σει πίσω του μο­νι­μό­τε­ρες κι­νη­μα­τι­κές δομές. Αλλά ταυ­τό­χρο­να απο­δει­κνύ­ε­ται αν­θε­κτι­κό ως «σύν­θη­μα», ως «ιδέα». Στις δια­δη­λώ­σεις για τις πρό­σφα­τες δο­λο­φο­νί­ες συμ­με­τεί­χαν ή και πρω­τα­γω­νί­στη­σαν νε­α­ροί μαύ­ροι που πολ­λές φορές δεν είχαν ξα­να­κα­τέ­βει στο δρόμο. Υπάρ­χει λοι­πόν ένας διά­χυ­τος ρι­ζο­σπα­στι­σμός στον μαύρο πλη­θυ­σμό που ξεσπά με διά­φο­ρες αφορ­μές, ενά­ντια σε ένα κρά­τος που ορ­γα­νώ­νει συ­στη­μα­τι­κά την κα­τα­πί­ε­ση των μαύ­ρων ‒με τις μα­ζι­κές φυ­λα­κί­σεις και την επα­κό­λου­θη στέ­ρη­ση πο­λι­τι­κών δι­καιω­μά­των, με την κα­θη­με­ρι­νή φυ­λε­τι­κά προ­κα­τει­λημ­μέ­νη αστυ­νό­μευ­ση, που κα­τα­λή­γουν και στις διαρ­κείς δο­λο­φο­νί­ες.

Ιδε­ο­λο­γι­κή Αντε­πί­θε­ση

Αυτόν το ρι­ζο­σπα­στι­σμό, και τη συ­μπά­θεια που συ­να­ντά και στους λευ­κούς αλ­λη­λέγ­γυους που αγω­νί­ζο­νται ενά­ντια στο ρα­τσι­σμό και την αστυ­νο­μι­κή βία, επι­χει­ρεί να «εξο­ντώ­σει» και ιδε­ο­λο­γι­κά η αμε­ρι­κα­νι­κή άρ­χου­σα τάξη, επι­χει­ρώ­ντας να στιγ­μα­τί­σει το BLM.

Ένας τρό­πος ήταν η υιο­θέ­τη­ση από τη Δεξιά του συν­θή­μα­τος-απά­ντη­σης «Όλες οι ζωές με­τρά­νε». Με την υπο­κρι­σία να ξε­χει­λί­ζει (πότε νοιά­στη­καν για την αν­θρώ­πι­νη ζωή οι φι­λο­πό­λε­μοι, ομο­φο­βι­κοί, ρα­τσι­στές;) γί­νε­ται σαφής ο στό­χος: να πε­ρά­σει το μή­νυ­μα πως «δεν υπάρ­χει φυ­λε­τι­κό ζή­τη­μα, οι μαύ­ροι υπερ­βάλ­λουν», και κατά συ­νέ­πεια πως οι μαύ­ροι ακτι­βι­στές είναι «εχθρι­κοί απέ­να­ντι στους λευ­κούς».

Μετά τα γε­γο­νό­τα στο Ντά­λας, όπου ένας μαύ­ρος βε­τε­ρά­νος του πο­λέ­μου στο Αφ­γα­νι­στάν άνοι­ξε πυρ σκο­τώ­νο­ντας 5 αστυ­νο­μι­κούς, προ­τού σκο­τω­θεί ο ίδιος με βόμ­βα-ρο­μπότ (!) της αστυ­νο­μί­ας, αλλά και στο Μπα­τόν Ρουζ της Λου­ΐ­ζιά­να, όπου μαύ­ρος βε­τε­ρά­νος πε­ζο­ναύ­της σκό­τω­σε τρεις αστυ­νο­μι­κούς, η πο­λι­τι­κή-ιδε­ο­λο­γι­κή αντε­πί­θε­ση έφτα­σε σε πα­ρο­ξυ­σμό (πα­ρε­μπι­πτό­ντως το στρα­τιω­τι­κό πα­ρελ­θόν και των δύο «σκο­πευ­τών» λέει πολλά για τις ρίζες της βίας, αλλά πέ­ρα­σε ασχο­λί­α­στο στα ΜΜΕ). Μετά τα πε­ρι­στα­τι­κά λοι­πόν, οι εχθροί του BLM προ­σέ­θε­σαν ένα ακόμα σύν­θη­μα στο οπλο­στά­σιό τους: «Οι Μπλε Ζωές Με­τρά­νε» έγινε το μότο, επι­χει­ρώ­ντας να εξι­σώ­σουν τη συ­στη­μα­τι­κή κρα­τι­κή βία από την αστυ­νο­μία με τον μο­να­χι­κό σκο­πευ­τή, να εξι­σώ­σουν θύτες και θύ­μα­τα.

Το σύν­θη­μα είναι ‒επιει­κώς‒ άστο­χο. Ποια­νού οι ζωές με­τρά­νε και ποια­νού όχι φά­νη­κε ξε­κά­θα­ρα μετά το Ντά­λας. Το «έθνος συ­γκλο­νί­στη­κε», γρά­φτη­καν άρθρα επί άρ­θρων, «ο πο­λι­τι­κός κό­σμος κα­τα­δί­κα­σε» και έπει­τα «τί­μη­σε τους νε­κρούς», ο Ομπά­μα έβγα­λε πύ­ρι­νο λόγο για την «από­δο­ση δι­καιο­σύ­νης», πρώην και νυν πρό­ε­δροι των ΗΠΑ πα­ρευ­ρέ­θη­σαν στην κη­δεία, για μέρες ολό­κλη­ρες η δη­μό­σια συ­ζή­τη­ση επι­κε­ντρώ­θη­κε στους 5 νε­κρούς αστυ­νο­μι­κούς. Έγινε πα­ρα­πά­νω από σαφές ότι «οι μπλε ζωές με­τρά­νε». Για ποιους και πό­σους από τους εκα­το­ντά­δες δο­λο­φο­νη­μέ­νους μαύ­ρους έγινε τέ­τοιος ντό­ρος; Είναι κα­θη­με­ρι­νές (κυ­ριο­λε­κτι­κά!) αυτές οι δο­λο­φο­νί­ες και άρα δεν γί­νε­ται κάθε φορά να ση­κώ­νε­ται τέ­τοιος χαμός, θα πει κα­νείς. Ε, αυτό ακρι­βώς είναι η από­δει­ξη ότι στις ΗΠΑ «οι μαύ­ρες ζωές ΔΕΝ με­τρά­νε» και γι’ αυτό είναι ανα­γκαίο το BLM να το υπεν­θυ­μί­ζει και να διεκ­δι­κεί να αλ­λά­ξει αυτήν την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα.

Το φι­λο­α­στυ­νο­μι­κό κλίμα πήρε γε­νι­κό­τε­ρες προ­ε­κτά­σεις: Οι μπά­τσοι είναι «ήρωες», που «παί­ζουν την ζωή τους κα­θη­με­ρι­νά κο­ρώ­να-γράμ­μα­τα», για «την προ­στα­σία μας». Το ψέμα είναι πολ­λα­πλό. Δεν έχουν τί­πο­τε το «ηρω­ι­κό» οι πά­νο­πλοι μπά­τσοι που διέ­λυ­σαν ει­ρη­νι­κούς δια­δη­λω­τές στη μία πόλη μετά την άλλη. Δεν «παί­ζουν τη ζωή τους κα­θη­με­ρι­νά κο­ρώ­να-γράμ­μα­τα», όταν δεν μπαί­νουν καν στην 10άδα των πιο επι­κίν­δυ­νων επαγ­γελ­μά­των. Βάσει στα­τι­στι­κών, οι με­ταλ­λερ­γά­τες, οι οδο­κα­θα­ρι­στές και πολ­λοί άλλοι κά­νουν πολύ πιο επι­κίν­δυ­να επαγ­γέλ­μα­τα, αλλά ποτέ κα­νέ­νας πο­λι­τι­κός ή δη­μο­σιο­γρά­φος δεν είπε πως «παί­ζουν τη ζωή τους κα­θη­με­ρι­νά κο­ρώ­να-γράμ­μα­τα». Δεν αι­σθά­νο­νται καμία «προ­στα­σία από την αστυ­νο­μία» οι μαύ­ροι, όταν ο μέσος έφη­βος που ζει σε γκέτο δη­λώ­νει πως φο­βά­ται όταν βγαί­νει στο δρόμο (όχι τους εγκλη­μα­τί­ες, τους μπά­τσους), όταν οι πε­ρισ­σό­τε­ροι μαύ­ροι γο­νείς δη­λώ­νουν ότι είναι υπο­χρε­ω­μέ­νοι κά­ποια στιγ­μή να κά­νουν με τα παι­διά τους «τη συ­ζή­τη­ση». Όχι για το σεξ, αλλά για το πώς πρέ­πει να ντύ­νο­νται, φέ­ρο­νται κ.λπ. για να μην τους επι­τε­θεί η αστυ­νο­μία, και για το εν­δε­χό­με­νο όπως κι αν ντυ­θούν ή φερ­θούν να δε­χτούν αστυ­νο­μι­κή πα­ρε­νό­χλη­ση στη ζωή τους.

Να στη­ρι­χθεί η αστυ­νο­μία;

Ο ρόλος της αστυ­νο­μί­ας είναι τέ­τοιος που κάθε φορά που εμ­φα­νί­ζε­ται ως «αμυ­νό­με­νη» ή «ηρω­ι­κή», στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα ζητά εντο­λή να γίνει ακόμα πιο επι­θε­τι­κή και επι­κίν­δυ­νη. Το εί­δα­με στη Γαλ­λία, με τις κι­νη­το­ποι­ή­σεις «ενά­ντια στο μίσος κατά της αστυ­νο­μί­ας» (που ζη­τού­σαν «να τους λυ­θούν τα χέρια»), το βλέ­που­με συχνά στις ΗΠΑ, όταν οι μπά­τσοι κι­νη­το­ποιού­νται «ενά­ντια στη στο­χο­ποί­η­σή» τους κάθε φορά που κά­ποιος δικός τους διώ­κε­ται για άσκη­ση βίας ή κάθε φορά που κά­ποια το­πι­κή Αρχή επι­χει­ρεί να βάλει σχε­τι­κό «χα­λι­νά­ρι» στην ατι­μω­ρη­σία και την υπε­ρε­ξου­σία τους στο δρόμο.

Η άλλη όψη της «φι­λο­α­στυ­νο­μι­κής» προ­πα­γάν­δας είναι η επί­θε­ση στο κί­νη­μα BLM. Οι αντι­ρα­τσι­στές ακτι­βι­στές κα­λού­νται να ανα­λά­βουν «με­ρί­διο ευ­θύ­νης» για τις δρά­σεις του ελεύ­θε­ρου σκο­πευ­τή, γιατί «υπο­κι­νούν φυ­λε­τι­κό μίσος και αντια­στυ­νο­μι­κά αι­σθή­μα­τα». Τα δύο μέτρα και σταθ­μά και πάλι βγά­ζουν μάτι: Εκα­το­ντά­δες δο­λο­φο­νί­ες θε­ω­ρού­νται «με­μο­νω­μέ­να πε­ρι­στα­τι­κά» για τα οποία είναι τάχα άδικο να στο­χο­ποιεί­ται η Αστυ­νο­μία στο σύ­νο­λό της. Ένας μο­να­χι­κός σκο­πευ­τής όμως αρκεί για να στο­χο­ποι­η­θεί το κί­νη­μα στο σύ­νο­λό του.

Τα ΜΜΕ ξαφ­νι­κά ανα­κά­λυ­ψαν «ακή­ρυ­χτο φυ­λε­τι­κό πό­λε­μο». Θυ­μί­ζει μια ρήση του αμε­ρι­κα­νι­κού ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος –«το λένε τα­ξι­κό πό­λε­μο μόνο όταν μα­χό­μα­στε κι εμείς». Ένας ακή­ρυ­χτος –πο­λύ­νε­κρος– πό­λε­μος είναι σε εξέ­λι­ξη εδώ και χρό­νια στις ΗΠΑ ενά­ντια στον μαύρο πλη­θυ­σμό και περ­νά­ει απα­ρα­τή­ρη­τος. Αρκεί να σκο­τω­θούν 5 λευ­κοί μπά­τσοι για να ανα­κα­λύ­ψουν ξαφ­νι­κά «πό­λε­μο» τα ΜΜΕ...

Εκ­κλή­σεις για με­τριο­πά­θεια

Στο στό­χα­στρο μπαί­νει ο ρι­ζο­σπα­στι­σμός του κι­νή­μα­τος. Όταν η πο­λι­τι­κή και μι­ντια­κή ελίτ καλεί (είτε επι­θε­τι­κά είτε «φι­λι­κά») το BLM να «φερ­θεί πιο υπεύ­θυ­να» ή «να απο­κη­ρύ­ξει τη βία», δεν εν­νο­ούν να μην πάρει τα όπλα κι αρ­χί­σει να θε­ρί­ζει αστυ­νο­μι­κούς, ξέ­ρουν ότι ελά­χι­στη σχέση έχει το BLM με αυτήν την πρα­κτι­κή. Εν­νο­ούν να χα­μη­λώ­σει τους τό­νους, να αγνο­ή­σει το πρό­βλη­μα, να απο­φύ­γει άλλες μορ­φές «βίας». Για πα­ρά­δειγ­μα, ο δή­μαρ­χος της Ατλά­ντα δή­λω­σε πως «ο Μάρ­τιν Λού­θερ Κινγκ ποτέ δεν θα κα­τα­λάμ­βα­νε κε­ντρι­κές λε­ω­φό­ρους». Θα μπο­ρού­σε να δει την ται­νία «Σέλμα», που πε­ρι­γρά­φει πώς ο Κινγκ και το Κί­νη­μα για τα Πο­λι­τι­κά Δι­καιώ­μα­τα πο­ρεύ­τη­καν για να κα­τα­λά­βουν τη γέ­φυ­ρα Έντμουντ Πέ­τους όχι μία ούτε δύο, αλλά τρεις φορές... Ή να με­λε­τή­σει όλη την ιστο­ρία του κι­νή­μα­τος του ’60, που ταυ­τί­στη­κε από­λυ­τα με την «πο­λι­τι­κή ανυ­πα­κοή».

Ευ­τυ­χώς, οι δρά­σεις του BLM συ­νε­χί­στη­καν παρά την υστε­ρία. Και θα χρεια­στεί να συ­νε­χι­στούν με ακόμα με­γα­λύ­τε­ρη δρι­μύ­τη­τα απέ­να­ντι στο κλίμα που πάει να δια­μορ­φω­θεί.

Απέ­να­ντι σε έναν διαρ­κή πό­λε­μο ενα­ντί­ον των φτω­χών μαύ­ρων, το BLM δεί­χνει πως ήρθε για να μεί­νει, δι­καιώ­νο­ντας χρό­νια μετά την πρώτη του εμ­φά­νι­ση το σύν­θη­μα «It’s not a Moment, it’s a Movement» (Δεν είναι ένα στιγ­μιαίο γε­γο­νός, είναι ένα κί­νη­μα»)...