«Αν πάψει να αναγνωρίζεται η ανθρώπινη αξία που υπάρχει στην τρέλα, θα χαθεί η ίδια η ανθρωπιά», François Tosquelles
Η φράση του Καταλανού ψυχίατρου, και αντιφασίστα αγωνιστή του POUM, αποκτά πλήρη επικαιρότητα, καθώς για άλλη μια φορά ο καπιταλισμός φανερώνει την αληθινή και αποκρουστικότερη όψη του: εκείνη που αναγνωρίζει μόνο την εμπορεύσιμη αξία και τον άνθρωπο στο μέτρο μόνο που παράγει εμπορεύματα.
Με την επιβολή μνημονίων λιτότητας στις περιφεριακές χώρες της Ευρώπης και των υπερμνημονίων των ευρωπαϊκών συνθηκών στις υπόλοιπες, τα περιθώρια για άσκηση ψυχικής φροντίδας με ανθρωπιστικό πρόσημο στενεύουν υπερβολικά.
Κατάκτηση πολύχρονων αγώνων στην Ευρώπη, η ολοκληρωμένη φροντίδα στην κοινότητα, απευθύνεται στους συνανθρώπους που αδυνατούν να συγχρονιστούν με τον βηματοδότη της παραγωγής και της κοινωνικής ομαλότητας. Σήμερα υποκαθίσταται από μια τεχνοκρατική «διαχείριση» των ανθρώπινων συμπεριφορών με συνοπτικά πρωτόκολλα, που τείνουν να αντικαταστήσουν την ανθρώπινη διάσταση της φροντίδας με φαρμακευτικά και άλλα τεχνικά μέσα. Οι πρακτικές αυτές μεγιστοποιούν τα κέρδη των εταιρειών, ενώ απαξιούν το έργο και τις ικανότητες των εργαζομένων στην Υγεία, στα πλαίσια της θεσμοποίησης της λιτότητας.
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 παρατηρείται πανευρωπαϊκά μια οπισθοδρόμηση που προσανατολίζει το ψυχιατρικό σύστημα όλο και περισσότερο προς τη διαχείριση μιας υποθετικής «επικινδυνότητας» και μιας εξίσου υποθετικής «παραγωγικότητας». Σταθμοί στη φθίνουσα αυτή πορεία είναι στην Αγγλία το «Mental Health Act» του 2007 και στη Γαλλία ο νόμος Σαρκοζί της 5ης Ιούλη 2011.
Ο κρατικός αυταρχισμός επεκτείνεται πανευρωπαϊκά σε όλο τον δημόσιο χώρο. Αυτό εκφράζεται στις μέρες μας τόσο από την αντιμετώπιση των προσφύγων όσο και από τη διογκούμενη αστυνομική βία σε Ελλάδα, Γαλλία και αλλού.
Στην Ελλάδα η ψυχιατρική μεταρρύθμιση σταμάτησε πριν ουσιαστικά ξεκινήσει. Τα τροϊκανά μνημόνια, κλείνοντας τα ψυχιατρικά νοσοκομεία με ψεδεπίγραφο πρόσχημα την «αποασυλοποίηση», χωρίς παράλληλη δημιουργία άλλων δομών, στερούν από χιλιάδες πάσχοντες τη δυνατότητα για αξιοπρεπή επιβίωση και επιβάλλουν στους εργαζόμενους στην ψυχική φροντίδα συνθήκες εργασίας αναντίστοιχες με το λειτούργημα και τα προσόντα τους. Τα θεμελειώδη δικαιώματα εργαζομένων και ασθενών παραβιάζονται ωμά.
Οι υποχρεωτικές νοσηλείες αυξήθηκαν στην Ελλάδα κατακόρυφα από την εποχή της εφαρμογής των μνημονίων. Το δέσιμο με ιμάντες, σε μεγάλη επίσης αύξηση, είναι ύστατη συστημική παρέμβαση που καταλύει την ιδιότητα του ασθενή και εκείνη του θεράποντα.
Μόνο η στροφή της ψυχικής φροντίδας προς μια κοινωνία ενεργών πολιτών μπορεί να εγγυηθεί την εγκαθίδρυση θεραπευτικών πρακτικών με ανθρωπιστικό πρόσημο και την καθολική πρόσβαση σε αυτές. Τα ελληνικά αυτοδιαχειριζόμενα κοινωνικά ιατρεία αλληλεγγύης είναι φορείς που ενσαρκώνουν την επιθυμία δημοκρατικής στροφής στην Υγεία. Οι αγώνες των εργαζομένων του χώρου της Υγείας και όλων των κινητοποιημένων πολιτών μπορούν να αποτρέψουν την ολοκλήρωση της μνημονιακής καταστροφής και να κρατήσουν ζωντανή την ελπίδα για επιβίωση και ανάπτυξη της ψυχικής φροντίδας.
Το «Πανευρωπαϊκό δίκτυο για μια Δημοκρατική ψυχική φροντίδα» συγκροτήθηκε στη Γαλλία από πολίτες και επαγγελματίες διαφόρων συλλογικών σχημάτων, με σκοπό να αντιμετωπίσει σε διεθνές επίπεδο τα παραπάνω ζητήματα.
Αντιπροσωπεία του Δικτύου θα επισκεφτεί την Πέμπτη 10 Νοέμβρη αυτοδιαχειριζόμενες δομές. Την Παρασκευή 11 Νοέμβρη θα επισκεφτεί το ΨΝΑ όπου, στις 12.30’, θα γίνει κοινή συγκέντρωση με τους εργαζόμενους και με αγωνιστικές συλλογικότητες. Το απόγευμα θα επισκεφτεί το Κέντρο Σκαραμαγκά. Το Σάββατο 12 Νοέμβρη θα συμμετάσχει στο χώρο της Λαϊκής Συνέλευσης Νέας Φιλαδέλφειας-Νέας Χαλκηδόνας, Δεκελείας 116, σε ημερίδα με θέμα «Αλληλέγγυα ψυχική φροντίδα, μια γέφυρα προς την κοινωνία» που οργανώνουν, από τις 9.30’ το πρωί ως τις 5 το απόγευμα, εθελοντές των κοινωνικών ιατρείων.
* Ο Μανώλης Κοζαδίνος είναι μέλος της Λαϊκής Ενότητας Παρισιού, του Συλλογικού σχήματος «Solidarité France Grèce pour la Santé» και του ΔΣ του Γαλλικού συνδικάτου ψυχιάτρων USP.
