Δέκα χρόνια από το κίνημα του άρθρου 16: Μια μάχη που έγραψε ιστορία

Το 2004 η κυ­βέρ­νη­ση της Δε­ξιάς ερ­χό­ταν με αυ­το­πε­ποί­θη­ση για να ολο­κλη­ρώ­σει την επί­θε­ση στα ερ­γα­τι­κά και κοι­νω­νι­κά δι­καιώ­μα­τα, που άνοι­ξαν οι κυ­βερ­νή­σεις Ση­μί­τη. Ο πρω­θυ­πουρ­γός Κα­ρα­μαν­λής πλα­σα­ρι­ζό­ταν από τα ΜΜΕ ως ο «πρω­θυ­πουρ­γός της δε­κα­ε­τί­ας». Η κυ­βέρ­νη­ση προ­χώ­ρη­σε άμεσα σε αντι­δρα­στι­κές με­ταρ­ρυθ­μί­σεις (κα­τάρ­γη­ση 8ώρου, ασφα­λι­στι­κό, ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις...). Η πρώτη αντί­στα­ση στη ΝΔ ήρθε από τα κάτω. Τρα­πε­ζο­ϋ­πάλ­λη­λοι, ναυ­τερ­γά­τες, λι­με­νερ­γά­τες κ.ά. προ­χώ­ρη­σαν σε απερ­γί­ες διαρ­κεί­ας, έφθει­ραν, αλλά δεν απεί­λη­σαν την κυ­βέρ­νη­ση, που απο­φά­σι­σε να επι­τε­θεί στο χώρο της εκ­παί­δευ­σης.

Ήταν χο­ντρό στοί­χη­μα με συμ­βο­λι­κή και πραγ­μα­τι­κή αξία:

α) Η ελ­λη­νι­κή εκ­παί­δευ­ση είχε κα­θυ­στε­ρή­σει να «εναρ­μο­νι­στεί» με το νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο μο­ντέ­λο που ίσχυε στην ΕΕ και αλλού και το κε­φά­λαιο αντι­με­τώ­πι­ζε την εκ­παί­δευ­ση ως ένα λα­μπρό πεδίο μεί­ω­σης κρα­τι­κών δα­πα­νών, κερ­δο­φο­ρί­ας και ιδε­ο­λο­γι­κής πει­θάρ­χη­σης του πλη­θυ­σμού.

β) Στην εκ­παί­δευ­ση συ­γκε­ντρώ­νο­νταν οι με­γα­λύ­τε­ρες δυ­νά­μεις της Αρι­στε­ράς και της αντί­στα­σης, με δύο νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρες αντι­με­ταρ­ρυθ­μί­σεις να έχουν ήδη κα­ταρ­ρεύ­σει από μα­ζι­κά κι­νή­μα­τα κα­τα­λή­ψε­ων και δια­δη­λώ­σε­ων (νόμος Κο­ντο­γιαν­νό­που­λου 1991, νόμος Αρ­σέ­νη 1998).

Έχο­ντας ήδη πε­ρά­σει νό­μους στην κα­τεύ­θυν­ση ιδιω­τι­κο­ποί­η­σης της τρι­το­βάθ­μιας εκ­παί­δευ­σης («αξιο­λό­γη­ση», «Δια βίου εκ­παί­δευ­ση» κ.ά), στις αρχές του 2006 με τη συ­ναί­νε­ση του ΠΑΣΟΚ απο­φά­σι­σε να πάει σε με­τω­πι­κή σύ­γκρου­ση. Δύο ήταν οι αιχ­μές της σύ­γκρου­σης:

α) Η ανα­θε­ώ­ρη­ση του Συ­ντάγ­μα­τος, που πε­ρι­λάμ­βα­νε μέτρα κα­τε­δά­φι­σης του κοι­νω­νι­κού κρά­τους, όπως άρση της μο­νι­μό­τη­τας στο Δη­μό­σιο, άρση προ­στα­σί­ας δα­σι­κών εκτά­σε­ων από οι­κο­πε­δο­φά­γους κλπ, κυ­ρί­ως όμως το θέμα «τα­μπού» ως τότε, το άρθρο 16, που κα­θι­στά συ­νταγ­μα­τι­κή υπο­χρε­ώ­ση τη Δη­μό­σια Δω­ρε­άν Παι­δεία για όλους και απα­γο­ρεύ­ει την ίδρυ­ση ιδιω­τι­κών πα­νε­πι­στη­μί­ων.

β) Ο νέος νόμος πλαί­σιο, που προ­έ­βλε­πε: Όποιος φοι­τη­τής/τρια κό­βε­ται 3 φορές σε ένα μά­θη­μα δια­γρά­φε­ται από το πα­νε­πι­στή­μιο, τα δω­ρε­άν συγ­γράμ­μα­τα κα­ταρ­γού­νται, όποιος κα­θυ­στε­ρεί 2 χρό­νια τις σπου­δές του εκ­διώ­κε­ται, οι σχο­λές απο­κτούν μά­να­τζερ προς επι­βο­λή χο­ρη­γών και δι­δά­κτρων, το άσυλο (κα­τά­κτη­ση της εξέ­γερ­σης του Πο­λυ­τε­χνεί­ου που απα­γό­ρευε την εί­σο­δο της αστυ­νο­μί­ας στους πα­νε­πι­στη­μια­κούς χώ­ρους) κα­ταρ­γεί­ται. Βα­σι­κός στό­χος του κε­φα­λαί­ου και των κομ­μά­των του στην Ελ­λά­δα ήταν η ει­σβο­λή των με­γά­λων επι­χει­ρη­μα­τι­κών συμ­φε­ρό­ντων στα δη­μό­σια πα­νε­πι­στή­μια, η επι­βο­λή δι­δά­κτρων, η εξί­σω­ση ιδιω­τι­κών κολ­λε­γί­ων με τα πα­νε­πι­στή­μια για να αυ­ξή­σουν τα κέρδη τους οι κολ­λε­γιάρ­χες. Η βάση του 10, που κα­θιε­ρώ­θη­κε επί­σης το 2006 στα σχο­λεία, θα εξα­σφά­λι­ζε την πε­λα­τεία στους κολ­λε­γιάρ­χες από τα παι­διά όσων οι­κο­γε­νειών θα μπο­ρού­σαν να αντέ­ξουν το οι­κο­νο­μι­κό βάρος.

Παρά το πρω­το­φα­νές μέ­γε­θος της επί­θε­σης, η Αρι­στε­ρά στα ΑΕΙ-ΤΕΙ κι­νή­θη­κε σαν να μην πί­στευε ότι υπήρ­χαν οι όροι για μα­ζι­κή και νι­κη­φό­ρα μάχη, ακόμα κι όταν οι πα­νε­πι­στη­μια­κοί κα­θη­γη­τές (ΠΟΣ­ΔΕΠ) έδω­σαν το έναυ­σμα και προ­χώ­ρη­σαν στην πρώτη πεν­θή­με­ρη απερ­γία τον Μάρ­τιο του 2006. Άλ­λω­στε για το με­γα­λύ­τε­ρο τμήμα της Αρι­στε­ράς οι πα­νε­πι­στη­μια­κοί αντι­με­τω­πί­ζο­νταν μεχρι τότε ως εχθροί και όχι ως σύμ­μα­χοι.

Τον Μάρ­τη-Απρί­λη 2006 ήρθε ο νι­κη­φό­ρος άνε­μος από τη Γαλ­λία: ένα γι­γά­ντιο και απο­φα­σι­στι­κό κί­νη­μα, νε­ο­λαί­ας κυ­ρί­ως, ανέ­τρε­ψε το CPE (που στο­χο­ποιού­σε τους νέους ερ­γα­ζό­με­νους) και οδή­γη­σε την κυ­βέρ­νη­ση Σι­ράκ-Ντε Βιλ­πέν σε τα­πεί­νω­ση. Το «να γί­νου­με Γαλ­λία» έγινε σύν­θη­μα της φοι­τη­τι­κής Αρι­στε­ράς τις μέρες πριν τις εκλο­γές του Απρι­λί­ου, χωρίς όμως να προ­κύ­ψουν κι­νη­το­ποι­ή­σεις, ενώ εκλο­γι­κά και πάλι θριάμ­βε­ψε η ΔΑΠ (ΝΔ) κι ακο­λού­θη­σαν οι δια­κο­πές του Πάσχα.

Η μάχη ενά­ντια στον νόμο πλαί­σιο

Στις 6 Μαΐου 2006 διορ­γα­νώ­θη­κε διε­θνής δια­δή­λω­ση του Ευ­ρω­παϊ­κού Κοι­νω­νι­κού Φό­ρουμ στην Αθήνα, ένα ενω­τι­κό κά­λε­σμα ενά­ντια στη λι­τό­τη­τα, τον ρα­τσι­σμό και τον πό­λε­μο. Η δια­δή­λω­ση έγινε αφορ­μή για να εκ­δη­λω­θεί η οργή του κό­σμου ενά­ντια στην κυ­βέρ­νη­ση. 100.000 κα­τέ­βη­καν στους δρό­μους και δέ­χτη­καν την επί­θε­ση των ΜΑΤ. Η ΠΟΣ­ΔΕΠ κή­ρυ­ξε απερ­γία διαρ­κεί­ας από τις 10 Μαΐου. Ήταν τα δύο γε­γο­νό­τα που ανέ­βα­σαν τη συλ­λο­γι­κή αυ­το­πε­ποί­θη­ση της νε­ο­λαί­ας με τη δια­πί­στω­ση ότι υπήρ­χαν οι όροι για μα­ζι­κό και νι­κη­φό­ρο αγώνα. Ξέ­σπα­σαν οι πρώ­τες 15 κα­τα­λή­ψεις και δη­μιουρ­γή­θη­καν τα πρώτα συ­ντο­νι­στι­κά κα­τα­λή­ψε­ων. Ακόμα και τότε όμως έγινε φα­νε­ρό ότι δεν πί­στευε πραγ­μα­τι­κά στη δύ­να­μη του κι­νή­μα­τος και στη δυ­να­τό­τη­τα νίκης.

Η ΠΚΣ (ΚΝΕ-ΚΚΕ) στρά­φη­κε πρώτα ενά­ντια στις κα­τα­λή­ψεις διαρ­κεί­ας κι έπει­τα ενά­ντια στη συ­νερ­γα­σία με την υπό­λοι­πη Αρι­στε­ρά, δυ­σκο­λεύ­ο­ντας τη δυ­να­τό­τη­τα για αγω­νι­στι­κές απο­φά­σεις απέ­να­ντι στην απερ­γο­σπα­στι­κή ΔΑΠ. Τα ΕΑΑΚ (ΑΝΤΑΡ­ΣΥΑ) ανα­λώ­νο­νταν σε κο­κο­ρο­μα­χί­ες και μι­κροη­γε­μο­νι­σμούς στις συ­νε­λεύ­σεις, προ­σπα­θού­σαν να «ελέγ­ξουν» τα συ­ντο­νι­στι­κά, πε­ριό­ρι­ζαν τον αγώνα σε «στενά» αι­τή­μα­τα και προ­σα­να­το­λι­σμό, αδυ­να­τώ­ντας να συλ­λά­βουν την κοι­νω­νι­κο­πο­λι­τι­κή δυ­να­μι­κή που γεν­νιό­ταν.

Ο πα­ρά­γο­ντας «από τα κάτω» τα σά­ρω­σε όλα. Παρά τις αδυ­να­μί­ες της Αρι­στε­ράς, στις αρχές Ιου­νί­ου οι κα­τα­λή­ψεις έγι­ναν 420 (πρα­κτι­κά σε όλες τις σχο­λές στην Ελ­λά­δα), κάθε βδο­μά­δα κα­λού­νταν πα­νεκ­παι­δευ­τι­κά συλ­λα­λη­τή­ρια, οι δια­δη­λώ­σεις μα­ζι­κο­ποιού­νταν, άρ­χι­σαν να κα­λούν σε κι­νη­το­ποι­ή­σεις οι ΓΣΕΕ και ΑΔΕΔΥ, ο αγώ­νας έγινε υπό­θε­ση της κοι­νω­νί­ας.  

Η ορ­μη­τι­κό­τη­τα του αυ­θόρ­μη­του και η πίστη της νε­ο­λαί­ας στη νίκη του αγώνα επι­βά­λα­νε την ενό­τη­τα στη δράση. Η ΔΑΠ έχασε κά­στρα της, μη έχο­ντας το κου­ρά­γιο ακόμα και να συμ­με­τά­σχει σε πολ­λές συ­νε­λεύ­σεις. Πολ­λοί ΔΑ­Πί­τες συμ­με­τεί­χαν στις δια­δη­λώ­σεις και μέσα από την εμπει­ρία τους απο­χώ­ρη­σαν από την κυ­βερ­νη­τι­κή πα­ρά­τα­ξη. Η ΠΑΣΠ έχασε τον έλεγ­χο στη βάση της, που προ­χώ­ρη­σε σε ανταρ­σία απέ­να­ντι στην ηγε­σία του ΠΑΣΟΚ.  Η ΠΚΣ, σε σχο­λές όπου ήταν πρώτη δύ­να­μη, βρέ­θη­κε να κα­τα­ψη­φί­ζε­ται ως και πάνω από το 90% των μελών της.

Η υπό­λοι­πη  Αρι­στε­ρά υπο­χρε­ώ­θη­κε να βγει από τις συ­νή­θειές της: «συ­μπά­θη­σε» τους κα­θη­γη­τές (που με το κύρος τους έπαι­ζαν ρόλο ασπί­δας και «ντου­ντού­κας» του αγώνα των φοι­τη­τών στην κοι­νω­νία), ορ­γά­νω­σε την απεύ­θυν­ση στην κοι­νω­νία, κά­λε­σε τα συν­δι­κά­τα για συ­μπα­ρά­στα­ση, εγκα­τέ­λει­ψε τον συ­ντε­χνια­σμό και ανα­ζή­τη­σε κοι­νω­νι­κές και πο­λι­τι­κές συμ­μα­χί­ες. Σε συ­νε­λεύ­σεις με εκα­το­ντά­δες (ενί­ο­τε και πάνω από 1.000) αν­θρώ­πους, ο κό­σμος απο­δο­κί­μα­ζε μα­ζι­κά κάθε διά­θε­ση δια­χω­ρι­σμών, που θα μπο­ρού­σαν να οδη­γή­σουν σε απο­δυ­νά­μω­ση του κι­νή­μα­τος. Επι­βλή­θη­κε από τα κάτω μια συμ­μα­χία με­τα­ξύ των ΠΚΣ, ΕΑΑΚ, ΔΑΡΑΣ (ΣΥΝ), επα­να­στα­τι­κής Αρι­στε­ράς, αναρ­χι­κών, αυ­τό­νο­μων, μέχρι και την ΠΑΣΠ.

Στα τέλη Ιου­νί­ου, η Υπουρ­γός Παι­δεί­ας Γιαν­νά­κου απέ­συ­ρε άρον-άρον τον νόμο και κά­λε­σε σε «διά­λο­γο». Η κυ­βέρ­νη­ση φο­βή­θη­κε γε­νι­κευ­μέ­νη εξέ­γερ­ση και υπο­χώ­ρη­σε, αλλά οι δυ­νά­μεις της Αρι­στε­ράς απο­φά­σι­σαν να ανα­νε­ώ­σουν το αγω­νι­στι­κό ρα­ντε­βού για τον Σε­πτέμ­βρη.

Η απερ­γία των δα­σκά­λων

Το αγω­νι­στι­κό ρα­ντε­βού του Σε­πτέμ­βρη στα πα­νε­πι­στή­μια δεν ήρθε ποτέ, γιατί η φοι­τη­τι­κή Αρι­στε­ρά εγκλω­βί­στη­κε και πάλι στον συ­ντε­χνια­σμό (εξε­τα­στι­κή πε­ρί­ο­δος). Στις 18 Σε­πτέμ­βρη όμως τη σκυ­τά­λη πήρε η απερ­γία διαρ­κεί­ας των δα­σκά­λων (ΔΟΕ). Ταυ­τό­χρο­να  χι­λιά­δες μα­θη­τές βγή­καν στους δρό­μους μαζί με τους κα­θη­γη­τές τους, για Δη­μό­σια Δω­ρε­άν Παι­δεία κι ενά­ντια στην ανα­θε­ώ­ρη­ση του άρ­θρου 16, ενώ οι εκ­παι­δευ­τι­κοί κέρ­δι­σαν την αλ­λη­λεγ­γύη της κοι­νω­νί­ας (με κε­ντρι­κό σύν­θη­μα να σπά­σει η λι­τό­τη­τα: «όχι μόνο στον εκ­παι­δευ­τι­κό, 1.400 σε όλον τον λαό»...). Παρά τη μη από­φα­ση για κα­τα­λή­ψεις, χι­λιά­δες φοι­τη­τές συμ­με­τεί­χαν στα συλ­λα­λη­τή­ρια μαζί με τους εκ­παι­δευ­τι­κούς, αντα­πο­δί­δο­ντας την αλ­λη­λεγ­γύη που είχαν ει­σπρά­ξει τον Μάη-Ιού­νη, και η ανα­γκαιό­τη­τα για «πα­νεκ­παι­δευ­τι­κό μέ­τω­πο» έγινε κοι­νός τόπος σε όλα τα μήκη και πλάτη της εκ­παι­δευ­τι­κής κοι­νό­τη­τας. Η με­γά­λη απερ­γία των δα­σκά­λων στέ­ρε­ψε από καύ­σι­μα και στα­μά­τη­σε μετά από 6 εβδο­μά­δες, αλλά έστρε­ψε την κοι­νω­νι­κή πλειο­ψη­φία προς την υπε­ρά­σπι­ση της Δη­μό­σιας Παι­δεί­ας και διά­βρω­σε τα θε­μέ­λια της κυ­βερ­νη­τι­κής πο­λι­τι­κής.

Η κα­τάρ­ρευ­ση της Συ­νταγ­μα­τι­κής Ανα­θε­ώ­ρη­σης

Έτσι μπή­κα­με στον τρίτο και τε­λευ­ταίο γύρο της αντι­πα­ρά­θε­σης. Η κυ­βέρ­νη­ση, πο­ντά­ρο­ντας στην κό­πω­ση και την εξε­τα­στι­κή πε­ρί­ο­δο, αμέ­σως μετά τις δια­κο­πές των Χρι­στου­γέν­νων δρο­μο­λό­γη­σε την ανα­θε­ώ­ρη­ση του Συ­ντάγ­μα­τος και έφερε νέο νό­μο-πλαί­σιο, βελ­τιω­μέ­νο μεν, αλλά στο ίδιο πνεύ­μα υπο­βάθ­μι­σης και ιδιω­τι­κο­ποί­η­σης. Έπεσε όμως πολύ έξω. Ο κό­σμος είχε νωπές τις αγω­νι­στι­κές εμπει­ρί­ες των προη­γού­με­νων μηνών κι  είχε βγά­λει τα ανα­γκαία συ­μπε­ρά­σμα­τα (ότι ο ρι­ζο­σπα­στι­κός αγώ­νας και η ενό­τη­τα στη δράση απο­δί­δουν). Ακα­ριαία μετά τις γιορ­τές (10/1/2007) ξέ­σπα­σαν εκα­το­ντά­δες κα­τα­λή­ψεις διαρ­κεί­ας (πάνω από 350) με την Αρι­στε­ρά να ενώ­νει τις δυ­νά­μεις της εξαρ­χής αυτή τη φορά. Για άλλη μια φορά τα βδο­μα­διά­τι­κα συλ­λα­λη­τή­ρια συ­σπεί­ρω­ναν δε­κά­δες χι­λια­δες φοι­τη­τές, εκ­παι­δευ­τι­κούς και αλ­λη­λέγ­γυους, πολλά ερ­γα­τι­κά συν­δι­κά­τα πήραν το μέρος της νε­ο­λαί­ας, η κοι­νω­νία συ­μπα­ρα­στά­θη­κε. Πρώτα οι ψη­φο­φό­ροι κι έπει­τα τα ορ­γα­νω­μέ­να τμή­μα­τα του ΠΑΣΟΚ, ΠΑΣΚΕ και ΠΑΣΠ, υπο­χρε­ώ­θη­καν να δια­λέ­ξουν το άρθρο 16 από την ηγε­σία τους. Το ΠΑΣΟΚ, που όχι μόνο είχε συμ­φω­νή­σει, αλλά είχε πρώτο προ­τεί­νει την ανα­θε­ώ­ρη­ση του άρ­θρου 16, υπο­χρε­ώ­θη­κε να αλ­λά­ξει στάση. Βρήκε προ­σχή­μα­τα και στις 22/2/2007 απο­χώ­ρη­σε από τη Βουλή, οδη­γώ­ντας τη Συ­νταγ­μα­τι­κή Ανα­θε­ώ­ρη­ση στην κα­τάρ­ρευ­ση και τη ΝΔ σε στρα­πά­τσο.

Όμως οι κα­τα­λή­ψεις και οι απερ­γί­ες συ­νε­χί­στη­καν με ακόμα πε­ρισ­σό­τε­ρη αυ­το­πε­ποί­θη­ση του φοι­τη­τό­κο­σμου για την ανα­τρο­πή του  νό­μου-πλαί­σιο. Η ΠΑΣΠ πλέον προ­σπά­θη­σε να σα­μπο­τά­ρει τις κα­τα­λή­ψεις, η ΔΑΠ επι­στρά­τευ­σε πλη­ρω­μέ­νους μπρά­βους για να δια­λύ­σει τις συ­νε­λεύ­σεις και η ΝΔ ολο­έ­να κλι­μά­κω­νε την κα­τα­στο­λή. Μπά­τσοι ψέ­κα­ζαν τα παι­διά σαν κα­τσα­ρί­δες, χτυ­πού­σαν, πυ­ρο­βο­λού­σαν στον αέρα για «εκ­φο­βι­σμό». Ήταν ένα στοι­χείο που θυ­μό­ταν η νε­ο­λαία, όταν εξε­γέρ­θη­κε το Δε­κέμ­βρη του 2008: το επι­χεί­ρη­μα κυ­βέρ­νη­σης-αστυ­νο­μί­ας ότι ο Κορ­κο­νέ­ας πυ­ρο­βό­λη­σε για εκ­φο­βι­σμό και «απλώς» η σφαί­ρα εξο­στρα­κί­στη­κε... Κυ­βέρ­νη­ση και ΜΜΕ άνοι­ξαν τη συ­ζή­τη­ση για την ανά­γκη να χρη­σι­μο­ποιού­νται πλα­στι­κές σφαί­ρες απέ­να­ντι στους δια­δη­λω­τές...

Στις 8 Μάρτη τε­λι­κά ο νόμος ψη­φί­στη­κε σε μια Βουλή πε­ρι­κυ­κλω­μέ­νη από 40.000 φοι­τη­τές και τα ΜΑΤ να χτυ­πά­νε με πρό­θε­ση να σκο­τώ­σουν, με εκα­το­ντά­δες συλ­λη­φθέ­ντες και (κά­ποιους σο­βα­ρά) τραυ­μα­τί­ες. Μετά τις 8 Μάρτη τα συλ­λα­λη­τή­ρια και οι κα­τα­λή­ψεις συ­νε­χί­στη­καν «για την από­συρ­ση-ανα­τρο­πή» του νόμου. Πέρα από τα βδο­μα­διά­τι­κα απερ­για­κά συλ­λα­λη­τή­ρια, γί­νο­νταν εμ­βό­λι­μες δια­δη­λώ­σεις ενά­ντια στην κα­τα­στο­λή και για την απε­λευ­θέ­ρω­ση των συλ­λη­φθέ­ντων. Η απερ­γία της ΠΟΣ­ΔΕΠ συ­νε­χί­ζε­ται και μετά τις 15 Μάρτη. Πα­ρό­λο που οι φοι­τη­τι­κές δυ­νά­μεις του ΣΥΝ και του ΚΚΕ, μετά την ψή­φι­ση του νόμου, τά­χθη­καν με το στα­μά­τη­μα των κα­τα­λή­ψε­ων, στα τέλη Μαρ­τί­ου ακόμα πάνω από 200 σχο­λές τε­λούν υπό κα­τά­λη­ψη, ενώ ανοί­γει η συ­ζή­τη­ση για τη συ­νέ­χι­ση των κα­τα­λή­ψε­ων ακόμα και μετά το Πάσχα. Τε­λι­κά όμως και τα ΕΑΑΚ τάσ­σο­νται με τις εναλ­λα­κτι­κές μορ­φές πάλης και βαθ­μιαία το κί­νη­μα κάμ­πτε­ται.

Επρό­κει­το για το πιο μα­ζι­κό, εκρη­κτι­κό και αν­θε­κτι­κό φοι­τη­τι­κό κί­νη­μα του­λά­χι­στον από τη δε­κα­ε­τία του ’70. Αυτό το κί­νη­μα δεν πήγε χα­μέ­νο, πέ­τυ­χε πολλά και άφησε πα­ρα­κα­τα­θή­κες.

Από­η­χος και κα­τα­κτή­σεις

Το κί­νη­μα της Γαλ­λί­ας και η ενω­τι­κή διε­θνι­στι­κή δια­δή­λω­ση του Φό­ρουμ συ­νέ­βα­λαν στην ελ­λη­νι­κή έκρη­ξη του Μάη-Ιού­νη. Ελ­λά­δα και Γαλ­λία έγι­ναν πηγή έμπνευ­σης, έπαι­ξαν ρόλο στο ξέ­σπα­σμα αντί­στοι­χων κι­νη­μά­των το 2007-2008 στην Ιτα­λία, την Αγ­γλία, την Ισπα­νία, το Με­ξι­κό, τη Χιλή κ.α., ενώ στη Γαλ­λία το 2008 ο Σαρ­κο­ζί απέ­συ­ρε άρον άρον την εκ­παι­δευ­τι­κή με­ταρ­ρύθ­μι­ση από το φόβο μιας νέας αντί­στοι­χης έκρη­ξης.

 Ο νέος νό­μος-πλαί­σιο ήταν πλα­τιά απο­νο­μι­μο­ποι­η­μέ­νος και πρα­κτι­κά δεν εφαρ­μό­στη­κε από τα πε­ρισ­σό­τε­ρα πα­νε­πι­στή­μια. Κά­ποιες δια­τά­ξεις του εφαρ­μό­στη­καν με επό­με­νους νό­μους, όπως ο νόμος Δια­μα­ντο­πού­λου το 2011. Επι­βε­βαιώ­θη­κε έτσι ότι η ψή­φι­ση κι εφαρ­μο­γή ή μη των νόμων είναι ζή­τη­μα κυ­ρί­ως πο­λι­τι­κών και τα­ξι­κών συ­σχε­τι­σμών και όχι νο­μι­κών επι­κλή­σε­ων κι επι­κυ­ρώ­σε­ων. Η τρο­με­ρή δυ­σκο­λία να πε­ρά­σει και να εφαρ­μο­στεί ο νόμος σε συν­δυα­σμό με την ανα­τρο­πή της ανα­θε­ώ­ρη­σης του άρ­θρου 16 είχαν ένα πολύ συ­γκε­κρι­μέ­νο απο­τέ­λε­σμα. Οι κα­πι­τα­λι­στές και τα συ­στη­μι­κά κόμ­μα­τα επι­δί­ω­καν να επι­βάλ­λουν δί­δα­κτρα και πο­λυ­ε­θνι­κές-χο­ρη­γούς στα πα­νε­πι­στή­μια, να κλεί­σουν τις πε­ρισ­σό­τε­ρες σχο­λές, να ιδρύ­σουν ιδιω­τι­κά πα­νε­πι­στή­μια, να εξα­το­μι­κεύ­σουν τη μόρ­φω­ση του φοι­τη­τή/τριας, δί­νο­ντας όχι πτυ­χίο, αλλά άθροι­σμα πι­στω­τι­κών μο­νά­δων… Δέκα χρό­νια μετά αυτά δεν τα έχουν κα­τα­φέ­ρει.

Η Μ. Γιαν­νά­κου, επι­φα­νής αστή πο­λι­τι­κός, έγινε κόκ­κι­νο πανί για όλη την κοι­νω­νία, πα­ραι­τή­θη­κε και έσβη­σε από τον εγ­χώ­ριο πο­λι­τι­κό χάρτη. Το κί­νη­μα απο­τέ­λε­σε την αρχή του τέ­λους και για τον Κα­ρα­μαν­λή. Η Δεξιά προ­σπά­θη­σε να πάρει τη ρε­βάνς από τη νε­ο­λαία, με στη­μέ­να κα­τη­γο­ρη­τή­ρια ενά­ντια σε αγω­νι­στές (π.χ. ο φοι­τη­τής Πα­να­γιώ­της Κ. με τα «πρά­σι­να στα­ρά­κια») και τρο­μο­κρα­τία (π.χ. «υπό­θε­ση ζαρ­ντι­νιέ­ρας»). Ακο­λού­θη­σε η δο­λο­φο­νία του Αλέξη το 2008 και η εξέ­γερ­ση των νέων, που πα­νι­κό­βα­λε την εξου­σία. Τε­λι­κά ο Κα­ρα­μαν­λής απο­δεί­χθη­κε πρω­θυ­πουρ­γός 5ε­τί­ας και εξα­φα­νί­στη­κε με τη σειρά του από το πο­λι­τι­κό προ­σκή­νιο, αφού κλη­ρο­νό­μη­σε στη ΝΔ το χα­μη­λό­τε­ρο ιστο­ρι­κά πο­σο­στό της. Το ΠΑΣΟΚ ήρθε σε βαθιά ρήξη με τον κόσμο του και σ’ εκεί­νο το κί­νη­μα μπή­καν οι βά­σεις για να φυλ­λορ­ρο­ή­σει προς τα αρι­στε­ρά το 2010-2012.  

Το κί­νη­μα εκεί­νο πέ­ρα­σε από «κό­σκι­νο εξε­τά­σε­ων» όλη την Αρι­στε­ρά. Εξέ­θε­σε το ΚΚΕ και οδή­γη­σε στην ηγε­μο­νία (κι έπει­τα στην κυ­ριαρ­χία) του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ μέσα στον κόσμο των αγώ­νων. Η ίδια η Αρι­στε­ρά άλ­λα­ξε. Ο ΣΥΝ-ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ το 2006-2008, ταυ­τι­ζό­με­νος με το κί­νη­μα και τις διεκ­δι­κή­σεις της νε­ο­λαί­ας, άλ­λα­ξε σύν­θε­ση ως κόμμα, με χι­λιά­δες νέους και νέες να πυ­κνώ­νουν τις γραμ­μές του. Η στάση του το 2006-2008 τον κα­τέ­γρα­ψε στη συ­νεί­δη­ση του κό­σμου και του συ­στή­μα­τος ως το πιο επι­κίν­δυ­νο «άκρο», κι έτσι εξη­γεί­ται σε με­γά­λο βαθμό ότι στον επό­με­νο γύρο λαϊ­κών αγώ­νων κα­τά­φε­ρε να απο­σπά­σει τις προ­τι­μή­σεις των εκα­το­ντά­δων χι­λιά­δων αγω­νι­στών και να φτά­σει στο πο­σο­στό 17% και 27%. Η ΠΚΣ και τα ΕΑΑΚ, δυ­νά­μεις επιρ­ρε­πείς τότε στον φοι­τη­το­κε­ντρι­σμό, σπρώ­χτη­καν στη συ­νο­λι­κή πο­λι­τι­κή συ­ζή­τη­ση και αντι­πα­ρά­θε­ση. Τα ΕΑΑΚ τότε έβα­λαν για πρώτη φορά στην ατζέ­ντα τους την αντι­κυ­βερ­νη­τι­κή πάλη, τη σύν­δε­ση με την κοι­νω­νία και τους ερ­γα­τι­κούς αγώ­νες.

Το 2006-2007 ήταν μά­θη­μα αγώνα για δε­κά­δες χι­λιά­δες φοι­τη­τές που εξε­γέρ­θη­καν ξανά το Δε­κέμ­βρη 2008, μα­ζι­κο­ποί­η­σαν τις απερ­γί­ες, το αντι­ρα­τσι­στι­κό-αντι­φα­σι­στι­κό κί­νη­μα και το «κί­νη­μα των πλα­τειών» τα επό­με­να χρό­νια. Αρ­κε­τοί από αυ­τούς ορ­γα­νώ­θη­καν στη ρι­ζο­σπα­στι­κή-αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή Αρι­στε­ρά.

Προ­σω­πι­κά νιώθω ότι ήταν από τις εμπει­ρί­ες που δεν με άφη­σαν να εγκα­τα­λεί­ψω ούτε την ορ­γα­νω­μέ­νη πάλη ούτε την πίστη ότι οι από κάτω μπο­ρού­με να κά­νου­με θαύ­μα­τα και να ανα­τρέ­ψου­με νό­μους, κυ­βερ­νή­σεις και συ­στή­μα­τα με την ίδια μας τη δράση. Έζησα το κί­νη­μα ως εκλεγ­μέ­νος συν­δι­κα­λι­στής του Δ.Σ. του Σ.Φ. Οδο­ντια­τρι­κής, ζώ­ντας την ιστο­ρι­κή στιγ­μή κα­τά­λη­ψης στη σχολή και με­τα­τρο­πής της σε κέ­ντρο αγώνα μετά από 31 χρό­νια. Το έζησα επί­σης ως μέλος των φοι­τη­τι­κών δυ­νά­με­ων της ΔΕΑ και συ­νο­λι­κά της Επα­να­στα­τι­κής Αρι­στε­ράς που προ­σπά­θη­σε να δώσει με τη δράση της κα­τεύ­θυν­ση κλι­μά­κω­σης και πο­λι­τι­κο­ποί­η­σης του κι­νή­μα­τος. Με τις μι­κρές δυ­νά­μεις μας δη­μιουρ­γή­σα­με πα­ρα­δείγ­μα­τα συ­ντο­νι­στι­κών φοι­τη­τών-ερ­γα­ζο­μέ­νων, πρω­το­βου­λιών για το άνοιγ­μα των φοι­τη­τών στην κοι­νω­νία (εξορ­μή­σεις, πε­ρί­πτε­ρα και συ­γκε­ντρώ­σεις σε πλα­τεί­ες, ερ­γα­σια­κούς χώ­ρους και γει­το­νιές, ορ­γά­νω­ση κα­μπά­νιας συ­μπα­ρά­στα­σης), προ­σπά­θεια για κα­τα­λή­ψεις τον Σε­πτέμ­βρη-Οκτώ­βρη στο πλευ­ρό των εκ­παι­δευ­τι­κών κό­ντρα στο «ρε­α­λι­σμό», προ­σκλή­σεις σε ερ­γά­τες για να δη­λώ­σουν τη συ­μπα­ρά­στα­ση στον αγώνα μας, χαι­ρε­τι­σμούς σε ερ­γα­τι­κές συ­νε­λεύ­σεις, κα­λώ­ντας να κα­τέ­βουν στον δρόμο μαζί μας, στή­ρι­ξη σε ερ­γα­τι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις για να σφυ­ρη­λα­τη­θεί το κοινό μέ­τω­πο. Προ­σπά­θεια για δε­κά­δες ψη­φί­σμα­τα από ερ­γα­τι­κούς χώ­ρους, εκ­δη­λώ­σεις μαζί με κα­θη­γη­τές κι ερ­γα­ζό­με­νους στις σχο­λές για να δεί­ξου­με ότι ο αγώ­νας είναι πο­λι­τι­κός και συ­νο­λι­κός και μόνο αν διευ­ρυν­θεί θα νι­κή­σει, προ­σπά­θεια να γίνει το αί­τη­μα για γε­νι­κή απερ­γία υπό­θε­ση του κι­νή­μα­τος, προ­σπά­θεια για το άνοιγ­μα της συ­νο­λι­κής πο­λι­τι­κής συ­ζή­τη­σης για να σπά­σει ο συ­ντε­χνια­σμός, για να συ­νει­δη­το­ποι­ή­σου­με ότι η κυ­βέρ­νη­ση χτυπά όλους και πρέ­πει όλοι και όλες μαζί να την ανα­τρέ­ψου­με.

Μπο­ρού­σα­με να πε­τύ­χου­με πε­ρισ­σό­τε­ρα;

Το φοι­τη­τι­κό κί­νη­μα ήταν η αιχμή του πα­νεκ­παι­δευ­τι­κού με­τώ­που κι απέ­δει­ξε για άλλη μια φορά ότι μπο­ρεί να παί­ξει το ρόλο πυ­ρο­δό­τη για ευ­ρύ­τε­ρες κοι­νω­νι­κές αντι­στά­σεις και πο­λι­τι­κές ανα­τρο­πές. Το πιο ζω­ντα­νό κομ­μά­τι της κοι­νω­νί­ας μπήκε δυ­να­μι­κά στον αγώνα, βλέ­πο­ντας ότι του κλέ­βουν το παρόν (παι­δεία), αλλά και το μέλ­λον (ανα­σφά­λεια, ανερ­γία, γενιά των 700 –τότε– ευρώ). Αλλά δεν μπο­ρού­σε να υπο­κα­τα­στή­σει την τα­ξι­κή πάλη, ούτε μπο­ρού­σε αντι­κει­με­νι­κά να τρα­βή­ξει τις κα­τα­λή­ψεις επ’ αό­ρι­στον. Η δυ­να­μι­κή υπήρ­χε για με­γα­λύ­τε­ρες ανα­τρο­πές, εφό­σον πε­τύ­χαι­νε ο συ­ντο­νι­σμός των δυ­νά­με­ων της εκ­παί­δευ­σης με την ερ­γα­τι­κή τάξη και την υπό­λοι­πη κοι­νω­νία, με στόχο την ανα­τρο­πή της κυ­βέρ­νη­σης και των νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρων αντι­με­ταρ­ρυθ­μί­σε­ων. Σπα­τα­λή­θη­καν και οι τρεις ευ­και­ρί­ες γι’ αυτή την πι­θα­νό­τη­τα (Ιού­νης 2006, Οκτώ­βρης 2006, Μάρ­της 2007). Τα συν­δι­κά­τα είχαν τις γνω­στές γρα­φειο­κρα­τι­κές ηγε­σί­ες και συ­νε­χώς έβα­ζαν φραγ­μούς, πα­ρό­λο που συμ­με­τεί­χαν σερ­νό­με­νες από την πίεση της βάσης τους. Το ΠΑΜΕ (ΚΚΕ) δια­τη­ρού­σε την ερ­γα­τι­κή βάση του πα­θη­τι­κή και σε υγειο­νο­μι­κή ζώνη για να μην… κολ­λή­σει ρι­ζο­σπα­στι­σμό. Ο ΣΥΝ στα συν­δι­κά­τα γε­νι­κώς είχε πο­λι­τι­κή ουράς και όχι ενερ­γη­τι­κής συμ­βο­λής στην τα­ξι­κή πάλη, ενώ η άκρα Αρι­στε­ρά είχε μι­κρές δυ­νά­μεις στους ερ­γα­τι­κούς χώ­ρους και πο­λι­τι­κές αδυ­να­μί­ες.

Από τότε έχει κυ­λή­σει πολύ νερό στο αυ­λά­κι. Οι κα­πι­τα­λι­στές δεν πέ­ρα­σαν όλη την αντι­με­ταρ­ρύθ­μι­ση στην εκ­παί­δευ­ση, αλλά, και με τη συμ­βο­λή της κυ­βέρ­νη­σης ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ-ΑΝΕΛ, έχουν επι­βά­λει 3 μνη­μό­νια και ερ­γα­σια­κό με­σαί­ω­να, έχουν τρι­πλα­σιά­σει την ανερ­γία, έχουν κόψει στο μισό μι­σθούς, συ­ντά­ξεις και δι­καιώ­μα­τα, έχουν απα­ξιώ­σει κι άλλο τα συν­δι­κά­τα και την Αρι­στε­ρά. Τα πτυ­χία πλέον είναι κου­ρε­λό­χαρ­τα ή δια­βα­τή­ρια για το εξω­τε­ρι­κό, οι μι­σθοί είναι στα 300-500 ευρώ. Το πα­νε­πι­στή­μιο έχει γίνει απο­θή­κη απορ­ρό­φη­σης της ανερ­γί­ας, πάρα πολ­λοί μα­θη­τές έχουν πε­τα­χτεί εκτός τρι­το­βάθ­μιας εκ­παί­δευ­σης λόγω οι­κο­νο­μι­κής κρί­σης, ο φοι­τη­τό­κο­σμος έχει χάσει τμήμα της λαϊ­κής του σύν­θε­σης, η νέα γενιά μπαί­νει στα πα­νε­πι­στή­μια τσα­κι­σμέ­νη από την εντα­τι­κο­ποί­η­ση …

Για τις δυ­νά­μεις της Αρι­στε­ράς που φι­λο­δο­ξούν και προ­σπα­θούν να δη­μιουρ­γή­σουν όρους συ­νο­λι­κής ανα­τρο­πής, υπάρ­χουν και ση­μα­ντι­κά κρα­τού­με­να. Η πίστη στη δυ­να­τό­τη­τα του κό­σμου να κι­νεί­ται «αυ­θόρ­μη­τα», η  πίστη στη δυ­να­τό­τη­τα αλ­λα­γής του κό­σμου «από τα κάτω», η ενό­τη­τα στη δράση και σε μί­νι­μουμ (κι όχι μά­ξι­μουμ) πλατ­φόρ­μες, ο διε­θνι­σμός, ο αγώ­νας διαρ­κεί­ας και οι ρι­ζο­σπα­στι­κές μορ­φές πάλης, η προ­σπά­θεια γε­νί­κευ­σης του με­ρι­κού αγώνα με την πο­λι­τι­κή και αντι­κυ­βερ­νη­τι­κή πάλη, η προ­σπά­θεια σύν­δε­σης των κι­νη­μά­των με την ερ­γα­τι­κή τάξη και την κί­νη­σή της, είναι μα­θή­μα­τα που δι­δά­χτη­καν το 2006-2007, σε μια από τις κα­λύ­τε­ρες κι­νη­μα­τι­κές στιγ­μές στη σύγ­χρο­νη ελ­λη­νι­κή ιστο­ρία.