Κρίση – Ανεργία – Κερδοφορία

Ενώ στην αρχή και τα μέσα της δε­κα­ε­τί­ας του 2000 ανέρ­χο­νταν σε πο­σο­στά κάτω του 10%, και στην κρί­σι­μη καμπή του 2008 έφτα­νε στα 7,8 % (απα­σχο­λού­με­νοι = 4.610 χι­λιά­δες και άνερ­γοι = 388 χι­λιά­δες), εκτι­νά­χθη­κε στην επό­με­νη τριε­τία (2008 – 11) μέχρι την απαρ­χή έναρ­ξης της εφαρ­μο­γής των μνη­μο­νί­ων στα 17,9% (απα­σχο­λού­με­νοι = 4.054 χι­λιά­δες και άνερ­γοι = 882 χι­λιά­δες). Με την ει­σα­γω­γή των δια­δο­χι­κών μνη­μο­νί­ων έφτα­σε στο μέ­γι­στο επί­πε­δο του 27,8% προς το τέλος του 2013 και τις αρχές του 2014 (απα­σχο­λού­με­νοι = 3.480 χι­λιά­δες και άνερ­γοι = 1.337 χι­λιά­δες) που ση­μα­το­δό­τη­σε και την οροφή πλέον του φαι­νο­μέ­νου. Από εκεί και πέρα άρ­χι­σε να δια­γρά­φε­ται μια στα­δια­κή και βρα­δεία κα­θο­δι­κή τρο­χιά, έτσι ώστε προς το τέλος του 2015 το πο­σο­στό της ανερ­γί­ας να πέσει στο 24,4% (απα­σχο­λού­με­νοι = 3.642 χι­λιά­δες και άνερ­γοι = 1.175 χι­λιά­δες), για να φτά­σει τε­λι­κά στην αρχή της τρέ­χου­σας χρο­νιάς του 2017 στο 23,3 % (απα­σχο­λού­με­νοι = 3.659 χι­λιά­δες και άνερ­γοι = 1.115 χι­λιά­δες) [ Ανα­λυ­τι­κά ΙΟΒΕ «Η ελ­λη­νι­κή οι­κο­νο­μία», τεύ­χος 3 / 2017 ].

Στις δο­μι­κές αφε­τη­ρί­ες της κα­τα­στρο­φής ζω­ντα­νής ερ­γα­σί­ας

          Τί­θε­ται έτσι αφε­τη­ρια­κά το διπλό κρί­σι­μο ερώ­τη­μα για τις αι­τί­ες της αρ­χι­κής εκτί­να­ξης της ανερ­γί­ας από το 7,8% στο 27,8%, και από εκεί και πέρα της ερ­μη­νεί­ας για την πτώση από αυτή την κο­ρύ­φω­ση στο φε­τι­νό 23,3 %. Ποιες είναι οι γε­νε­σιουρ­γές αφε­τη­ρί­ες αυτής της αλ­μα­τώ­δους αύ­ξη­σης του φαι­νο­μέ­νου ; Οι επι­φα­νεια­κές επι­χει­ρη­μα­το­λο­γί­ες που προ­βάλ­λο­νται έχουν να κά­νουν με τον ισχυ­ρι­σμό ότι η ελ­λη­νι­κή οι­κο­νο­μία βα­σί­ζο­νταν σε ένα «στρε­βλό» πρό­τυ­πο ανά­πτυ­ξης, ότι είχε «πή­λι­να» πόδια τα οποία και κα­τέρ­ρευ­σαν. Από την άλλη πλευ­ρά προ­βάλ­λε­ται ο ισχυ­ρι­σμός ότι η ευ­θύ­νη βα­ραί­νει τις αστι­κές οι­κο­νο­μι­κές πο­λι­τι­κές που ασκού­νταν και οδή­γη­σαν σε αυτά τα απο­τε­λέ­σμα­τα. Τέλος, κα­τα­τί­θε­ται η άποψη ότι η πρό­κλη­ση αυτής της υπερ­με­γέ­θους ανερ­γί­ας οφεί­λε­ται κυ­ρί­αρ­χα στην έντα­ξη της ελ­λη­νι­κής οι­κο­νο­μί­ας στη λει­τουρ­γία της ζώνης του ευρώ, η οποία και προ­κά­λε­σε αυτή την κοι­νω­νι­κή και πα­ρα­γω­γι­κή κα­τα­στρο­φή.

Αν έτσι έχουν τα πράγ­μα­τα, τότε πώς εξη­γεί­ται το γε­γο­νός ότι σε ολό­κλη­ρη σχε­δόν την δε­κα­ε­τία του 2000 η ανερ­γία δεν ξε­περ­νού­σε τον μέσο ευ­ρω­παϊ­κό όρο του 10%, η ανά­πτυ­ξη της οι­κο­νο­μί­ας κι­νού­νταν με αυ­ξη­τι­κούς ετή­σιους ρυθ­μούς, και η κα­πι­τα­λι­στι­κή κερ­δο­φο­ρία και συσ­σώ­ρευ­ση βρί­σκο­νταν σε εξαι­ρε­τι­κά επαρ­κή για την αξιο­ποί­η­ση του κε­φα­λαί­ου επί­πε­δα ; Μήπως και στη διάρ­κεια της δε­κα­ε­τί­ας του 2000 δεν ήταν τα αστι­κά κόμ­μα­τα του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ που ασκού­σαν την δια­κυ­βέρ­νη­ση, μήπως και τότε η ελ­λη­νι­κή οι­κο­νο­μία δεν βα­σί­ζο­νταν σε «σα­θρές» βά­σεις, και άραγε γιατί  η έντα­ξη στην ΟΝΕ δεν επέ­φε­ρε ευθύς εξ αρχής αυτές τις δυ­σμε­νείς κοι­νω­νι­κές συ­νέ­πειες ; Προ­φα­νώς και η λει­τουρ­γία εντός της ευ­ρω­ζώ­νης δια­δρα­μά­τι­σε έναν ορι­σμέ­νο ρόλο (πε­ριο­ρι­στι­κή δη­μο­σιο­νο­μι­κή πο­λι­τι­κή, δα­νεια­κές επι­βα­ρύν­σεις κλπ.), εντού­τοις αυτός ήταν δευ­τε­ρο­γε­νής και όχι κυ­ρί­αρ­χος.

          Οι θε­με­λιώ­δεις, αντί­θε­τα, πα­ρά­γο­ντες που επέ­φε­ραν αυτή την κα­τα­κό­ρυ­φη άνοδο της ανερ­γί­ας, έχουν να κά­νουν με την εκ­δή­λω­ση της με­γά­λης και συ­νε­χι­ζό­με­νης κρί­σης υπερ­συσ­σώ­ρευ­σης του κε­φα­λαί­ου, διε­θνώς και στην ελ­λη­νι­κή πε­ρί­πτω­ση, της γρή­γο­ρης πτώ­σης του μέσου πο­σο­στού κέρ­δους, της μεί­ω­σης της απο­δο­τι­κό­τη­τας του κε­φα­λαί­ου, της επι­βά­ρυν­σης της αύ­ξη­σης της ορ­γα­νι­κής του σύν­θε­σης, της αδυ­να­μί­ας τε­λι­κά του ελ­λη­νι­κού κα­πι­τα­λι­σμού να λει­τουρ­γή­σει με όρους επαρ­κούς κερ­δο­φο­ρί­ας και αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τας. Πρό­κει­ται για εν­δο­γε­νές φαι­νό­με­νο της κε­φα­λαιο­κρα­τι­κής ανά­πτυ­ξης, αντί­στοι­χου εκεί­νου της προη­γού­με­νης κρί­σης του 1975 – 85, που σή­με­ρα εκ­δη­λώ­θη­κε με πολύ με­γα­λύ­τε­ρη έντα­ση. Επει­δή έτσι ο ενο­ποι­η­μέ­νος ισο­λο­γι­σμός των ελ­λη­νι­κών επι­χει­ρή­σε­ων εμ­φά­νι­σε με την εξέ­λι­ξη της κρί­σης υπερ­με­γέ­θη ζη­μιο­γό­να απο­τε­λέ­σμα­τα, που υπερ­σκε­λί­ζαν με σα­φή­νεια τα κερ­δο­φό­ρα απο­τε­λέ­σμα­τα της μειο­ψη­φί­ας των εται­ριών, η αστι­κή τάξη έδωσε ευθύς εξ αρχής την απά­ντη­ση που εδώ και ενά­μι­συ αιώνα έχει δώσει η επι­στη­μο­νι­κή θε­ω­ρία του μαρ­ξι­σμού, την «δη­μιουρ­γι­κή κα­τα­στρο­φή» των μη επαρ­κώς αξιο­ποιου­μέ­νων κε­φα­λαί­ων.

Μ’ άλλες λέ­ξεις ξε­κί­νη­σε στην πρώτη τριε­τία της κρί­σης (2008 – 11) την εκ­κα­θά­ρι­ση εκα­το­ντά­δων βιο­μη­χα­νι­κών, εμπο­ρι­κών και τε­χνι­κών επι­χει­ρή­σε­ων, δη­λα­δή το κλεί­σι­μο και την παύση της λει­τουρ­γί­ας τους, κα­τα­στρέ­φο­ντας τις ζω­ντα­νές πα­ρα­γω­γι­κές δυ­νά­μεις (ανερ­γία από το 7,8% στο 17,9%), και αντί­στοι­χα πάγια κε­φά­λαια. Ο κα­τά­λο­γος των επι­χει­ρή­σε­ων που εκ­κα­θα­ρί­στη­καν (από την Αλ­λα­τί­νη μέχρι τη Χα­λυ­βουρ­γεία και από την Σάτο μέχρι την Κόκα Κόλα κλπ.) είναι μα­κρο­σκε­λέ­στα­τος. Ενώ δη­λα­δή σ’ ολό­κλη­ρη τη διάρ­κεια της δε­κα­ε­τί­ας του 2.000 το σύ­νο­λο του κα­πι­τα­λι­στι­κού τομέα της οι­κο­νο­μί­ας εμ­φά­νι­ζε μια στα­θε­ρή κερ­δο­φο­ρία της τάξης των 11,5 δι­σε­κατ. ευρώ και μια απο­δο­τι­κό­τη­τα του κε­φα­λαί­ου στο μέσο όρο του 11%, στην πρώτη τριε­τία της κρί­σης (2008 – 11) τα κέρδη προ φόρων των επι­χει­ρή­σε­ων  με­τα­τρά­πη­καν σε ζη­μί­ες ύψους -7,6 δι­σε­κατ. ευρώ και η απο­δο­τι­κό­τη­τα του κε­φα­λαί­ου έπεσε στα -6,8 % [ Α. Ταρ­πά­γκος «Ελ­λη­νι­κός κα­πι­τα­λι­σμός 1981 – 2013» Αυγή 5 και 29 – Μαρ­τί­ου – 2013 ].

          Αυτή η απά­ντη­ση του ελ­λη­νι­κού κα­πι­τα­λι­σμού ήταν ανα­γκαί­ος αλλά όχι επαρ­κής όρος για την ανά­καμ­ψη των επι­χει­ρη­μα­τι­κών του με­γε­θών, δια­σφά­λι­ζε την εκ­κα­θά­ρι­ση του ζη­μιο­γό­νου το­πί­ου, δεν επέ­φε­ρε όμως αυ­το­μά­τως την επα­νά­καμ­ψη στην κερ­δο­φο­ρία. Απαι­τού­νταν πρό­σθε­τα μέτρα προ­κει­μέ­νου να μειω­θεί το ερ­γα­τι­κό κό­στος, να πει­θαρ­χη­θεί η ερ­γα­σία, να ελα­στι­κο­ποι­η­θούν οι μορ­φές της απα­σχό­λη­σης, έτσι ώστε να πραγ­μα­το­ποι­η­θεί μια με­γά­λων δια­στά­σε­ων ανα­δια­νο­μή ει­σο­δή­μα­τος σε βάρος της μι­σθω­τής ερ­γα­σί­ας και προς όφε­λος των επι­χει­ρή­σε­ων. Πα­ράλ­λη­λα ο υπερ­δα­νει­σμός που είχε δη­μιουρ­γή­σει η αστι­κή τάξη προ­κει­μέ­νου να συ­ντη­ρεί την κρα­τι­κή και επι­χει­ρη­μα­τι­κή της κυ­ριαρ­χία είχε γίνει πλέον απαι­τη­τός από τους ευ­ρω­παϊ­κούς και διε­θνείς νο­μι­σμα­τι­κούς μη­χα­νι­σμούς, και άρα χρειά­ζο­νταν να με­τα­κυ­λι­θεί το βάρος απο­πλη­ρω­μής των τόκων στις λαϊ­κές τά­ξεις με την επι­βο­λή της δρα­κό­ντειας δη­μο­σιο­νο­μι­κής λι­τό­τη­τας και της υπέρ­με­τρης φο­ρο­λό­γη­σης.

          Οι δύο αυτές πα­ρά­με­τροι απο­τέ­λε­σαν την βάση επι­βο­λής των δια­δο­χι­κών μνη­μο­νί­ων, που με­τα­ξύ των άλλων προ­κά­λε­σαν την πτώση του ΑΕΠ από τα 237 δι­σε­κατ. ευρώ στα 176 δι­σε­κατ. ευρώ, την πε­ρι­κο­πή των δη­μό­σιων δα­πα­νών από τα 128 δι­σε­κατ. ευρώ στα 86 δι­σε­κατ. ευρώ, τη μεί­ω­ση των επεν­δύ­σε­ων από τα 40 δι­σε­κατ. ευρώ στα 20 δι­σε­κατ. ευρώ, την πτώση της αμοι­βής των μι­σθω­τών ερ­γα­ζο­μέ­νων από τα 85 δι­σε­κατ. ευρώ (2009) στα 59 δι­σε­κατ. ευρώ (2016) [ Γ. Πα­λαι­τσά­κης «Βα­ρύ­τα­τες ζη­μιές από τα μνη­μό­νια στην ελ­λη­νι­κή οι­κο­νο­μία», Ναυ­τε­μπο­ρι­κή, 7-Αυ­γού­στου-2017 ]. Αυτά τα πε­ριο­ρι­στι­κά μέτρα επέ­τει­ναν το φαι­νό­με­νο της ανερ­γί­ας, εφό­σον μεί­ω­σαν κα­τα­κό­ρυ­φα την κα­τα­να­λω­τι­κή δα­πά­νη των νοι­κο­κυ­ριών και τις δη­μό­σιες δα­πά­νες, γε­γο­νός που συρ­ρί­κνω­σε πα­ρα­πέ­ρα την πα­ρα­γω­γι­κή και εμπο­ρι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα, και εκτο­ξεύ­ο­ντας την ανερ­γία του 17,9% του 2011 στο επί­πε­δο του 27,8% στο με­ταίχ­μιο 2013 -14. Κρίση υπερ­συσ­σώ­ρευ­σης λοι­πόν και μνη­μο­νια­κές πο­λι­τι­κές βρί­σκο­νται στην αφε­τη­ρία της υπερ­διό­γκω­σης της ανερ­γί­ας στην τε­λευ­ταία δε­κα­ε­τία.

Μορ­φές από­κρυ­ψης της πραγ­μα­τι­κής ανερ­γί­ας

          Τι εξη­γεί τώρα την τάση μεί­ω­σης της ανερ­γί­ας από το με­ταίχ­μιο του 2013 και μέχρι σή­με­ρα ; Η ΝΔ ισχυ­ρί­ζε­ται ότι κατά τη διάρ­κεια της κυ­βερ­νη­τι­κής της δια­χεί­ρι­σης (Ιού­νιος 2012 – Ια­νουά­ριος 2015) είχε κα­τορ­θώ­σει να δρο­μο­λο­γή­σει μιαν ορι­σμέ­νη «ανά­πτυ­ξη» που οδή­γη­σε το επί­πε­δο της ανερ­γί­ας από το 27,5 του 2013 στο 24,9 % το 2015. Και αντί­στοι­χα ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ δια­τεί­νε­ται ότι αυτός κα­τόρ­θω­σε να αντι­με­τω­πί­σει το φαι­νό­με­νο αυτό, επι­φέ­ρο­ντας μεί­ω­ση του πο­σο­στού της ανερ­γί­ας ακόμη χα­μη­λό­τε­ρα, στο 23,3 % στα δύο πρώτα χρό­νια δια­κυ­βέρ­νη­σής του. Κα­νέ­νας από αυ­τούς τους δύο ισχυ­ρι­σμούς δεν έχει βάση, δεν οφεί­λε­ται δη­λα­δή σε ιδιαί­τε­ρα μέτρα που έχουν λη­φθεί για την ανα­χαί­τι­ση αυτής της κοι­νω­νι­κής κα­τα­στρο­φής. Απε­να­ντί­ας αυτό το γε­γο­νός οφεί­λε­ται σε μια σειρά αντι­κει­με­νι­κούς πο­λι­τι­κούς πα­ρά­γο­ντες, που από μια άποψη δια­μορ­φώ­νουν ένα ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρο δυ­σμε­νές κοι­νω­νι­κό τοπίο.

          Α) Ένα πρώτο γε­γο­νός αφορά στην γε­νί­κευ­ση πλέον των προ­σλή­ψε­ων με όρους με­ρι­κής απα­σχό­λη­σης, πράγ­μα που υπο­δη­λώ­νει ότι δεν πρό­κει­ται για θέ­σεις ερ­γα­σί­ας συμ­βα­τι­κού χα­ρα­κτή­ρα : Οκτά­ω­ρη ερ­γα­σία, αμοι­βή με τις συλ­λο­γι­κές συμ­βά­σεις, προ­σλή­ψεις με διάρ­κεια αο­ρί­στου χρό­νου. Έτσι στο σύ­νο­λο των πρα­μα­το­ποιου­μέ­νων προ­σλή­ψε­ων το 55% γί­νε­ται σή­με­ρα με συμ­βά­σεις με­ρι­κής ή εκ πε­ρι­τρο­πής απα­σχό­λη­σης. Αν οι με­ρι­κώς απα­σχο­λού­με­νοι ανέρ­χο­νταν στην αρχή της δε­κα­ε­τί­ας του 2000 σε 185 χι­λιά­δες άτομα, στην εκ­δή­λω­ση της κρί­σης (2008) έφτα­ναν τους 261 χι­λιά­δες ερ­γα­ζό­με­νους, για να κα­τα­λή­ξουν σή­με­ρα να αφο­ρούν 363 χι­λιά­δες θέ­σεις με­ρι­κής ή εκ πε­ρι­τρο­πής απα­σχό­λη­σης, δη­λα­δή το 10,5% του συ­νο­λι­κού ερ­γα­τι­κού δυ­να­μι­κού της χώρας [ Πλήρη στοι­χεία στην Με­λέ­τη της ICAP για την «Απα­σχό­λη­ση και την Ανερ­γία» που δη­μο­σιεύ­τη­κε τον Ιού­λιο 2017 ].

          Β) Μια δεύ­τε­ρη μορφή στρέ­βλω­σης της απα­σχό­λη­σης, που αντι­προ­σω­πεύ­ει εξί­σου τρόπο εξα­γω­γής από­λυ­της υπε­ρα­ξί­ας από το κε­φά­λαιο, και που συμ­βάλ­λει εξί­σου στην μεί­ω­ση του αριθ­μού των κα­τα­γε­γραμ­μέ­νων ανέρ­γων, καθώς μά­λι­στα δεν εξα­σφα­λί­ζει την δυ­να­τό­τη­τα επι­βί­ω­σης των ερ­γα­τι­κών νοι­κο­κυ­ριών με τις εξαι­ρε­τι­κά χα­μη­λές αμοι­βές που συ­νο­δεύ­ε­ται, είναι η αύ­ξη­ση της συμ­με­το­χής των προ­σω­ρι­νά απα­σχο­λου­μέ­νων. Αυτό το πο­σο­στό φτά­νει αντί­στοι­χα στο 10% του ερ­γα­τι­κού δυ­να­μι­κού και πα­ρου­σιά­ζει έντο­νη επο­χι­κό­τη­τα, ιδιαί­τε­ρα στην πε­ρί­ο­δο λει­τουρ­γί­ας των του­ρι­στι­κών επι­χει­ρή­σε­ων και εκ­με­ταλ­λεύ­σε­ων. Στο σύ­νο­λο των 137 χι­λιά­δων νέων θέ­σε­ων ερ­γα­σί­ας που ανα­δεί­χθη­καν με­τα­ξύ 2014 και 2016, οι 55 χι­λιά­δες αφο­ρού­σαν απα­σχο­λή­σεις με­ρι­κού ή προ­σω­ρι­νού χα­ρα­κτή­ρα. Η ελα­στι­κο­ποί­η­ση δη­λα­δή της ερ­γα­σί­ας χρη­σι­μο­ποιεί­ται για την συ­γκά­λυ­ψη της ανερ­γί­ας, και ταυ­τό­χρο­να αντι­προ­σω­πεύ­ει την κερ­κό­πορ­τα για την πλήρη ερ­γα­σια­κή απορ­ρύθ­μι­ση.

          Γ) Σ’ αυτήν άλ­λω­στε την κα­τη­γο­ρία ανή­κουν και οι προ­σω­ρι­νές θέ­σεις ερ­γα­σί­ας που δη­μιουρ­γού­νται από το δη­μό­σιο σε το­μείς όπως η το­πι­κή αυ­το­διοί­κη­ση και οι κοι­νω­νι­κές υπη­ρε­σί­ες, με συμ­βά­σεις ερ­γα­σί­ας οκτά­μη­νης διάρ­κειας και απο­δο­χές τον μειω­μέ­νο κα­τώ­τα­το μισθό των 586 ευρώ μικτά (495 ευρώ κα­θα­ρά), που κα­τα­φα­νώς και δεν επαρ­κούν για την δια­βί­ω­ση μιας ερ­γα­τι­κής οι­κο­γέ­νειας. Άλ­λω­στε αυτή η πρα­κτι­κή, κοινή στις κυ­βερ­νη­τι­κές πο­λι­τι­κές ΠΑΣΟΚ, ΝΔ και ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, ου­σια­στι­κά ανα­κυ­κλώ­νει την ανερ­γία, αφορά μα­κρο­χρό­νια ανέρ­γους, στε­ρεί­ται συ­νέ­χειας, και δεν αντι­προ­σω­πεύ­ει την δια­μόρ­φω­ση στοι­χειω­δώς στα­θε­ρών θέ­σε­ων πα­ρα­γω­γι­κής απα­σχό­λη­σης. Γί­νε­ται κυ­ρί­ως για την στοι­χεια­κή άμ­βλυν­ση των πιο ακραί­ων πε­ρι­πτώ­σε­ων ανερ­γί­ας, δίχως να επι­φέ­ρει μια ου­σια­στι­κή επί­λυ­ση στο πρό­βλη­μα της πα­ρα­γω­γι­κής αδρα­νο­ποί­η­σης.

Δ) Τέλος ση­μα­ντι­κό­τα­τος, και τε­λι­κά ο πλέον δρα­στι­κός τρό­πος, για την εμ­φά­νι­ση της ανερ­γί­ας με μειω­μέ­να, εξί­σου όμως υψη­λό­τα­τα, πο­σο­στά είναι η συ­νε­χής αι­μορ­ρα­γία νέου τε­χνι­κό – επι­στη­μο­νι­κού δυ­να­μι­κού και η με­τα­νά­στευ­σή του στις χώρες του ευ­ρω­παϊ­κού κα­πι­τα­λι­σμού, ιδιαί­τε­ρα της Γερ­μα­νί­ας και της Βρε­τα­νί­ας. Υπο­λο­γί­ζε­ται ότι ο αριθ­μός του ανέρ­χε­ται στις 350 χι­λιά­δες σύμ­φω­να με το Endeavor, ενώ σύμ­φω­να με τα στοι­χεία της Τρά­πε­ζας της Ελ­λά­δος φτά­νουν τις 427 χι­λιά­δες άτομα. Έχει μά­λι­στα υπο­λο­γι­στεί ότι αυτός ο νέος τε­χνι­κό – επι­στη­μο­νι­κός πλη­θυ­σμός που έχει με­τα­να­στεύ­σει, θα μπο­ρού­σε να επι­φέ­ρει ένα ανα­πτυ­ξια­κό πλε­ό­να­σμα 13 δι­σε­κατ. ευρώ και 9 δι­σε­κατ. φο­ρο­λο­γι­κά έσοδα τον χρόνο [ Φα­μπιέν Περιέ «Απα­σχό­λη­ση : Οι νέοι έλ­λη­νες εξο­ρί­ζο­νται μα­ζι­κά», Defend Democracy Press].

Προ­κύ­πτει έτσι ότι η φαι­νο­μέ­νη μεί­ω­ση της ανερ­γί­ας κατά ένα πο­σο­στό πε­ρί­που 5% στην τε­λευ­ταία διε­τία (2015 – 17), προ­κύ­πτει κυ­ρί­ως από την ελα­στι­κο­ποί­η­ση των μορ­φών απα­σχό­λη­σης (με­ρι­κή και προ­σω­ρι­νή ερ­γα­σία), τη στα­θε­ρο­ποί­η­ση των προ­σω­ρι­νών απα­σχο­λή­σε­ων σε δη­μό­σιες υπη­ρε­σί­ες (οκτά­μη­να) , και από το συ­νε­χι­ζό­με­νο με­τα­να­στευ­τι­κό ρεύμα προς τις χώρες του ευ­ρω­παϊ­κού κέ­ντρου. Δεν είναι με άλλες λέ­ξεις προ­ϊ­όν δρο­μο­λό­γη­σης ανα­πτυ­ξια­κών δια­δι­κα­σιών που αν υπήρ­χαν θα κα­τα­γρά­φο­νταν στα αντί­στοι­χα μα­κρο­οι­κο­νο­μι­κά με­γέ­θη της ελ­λη­νι­κής οι­κο­νο­μί­ας. Απε­να­ντί­ας αυτό που προ­κύ­πτει και με βάση τα τε­λευ­ταία δια­θέ­σι­μα στοι­χεία του 2016, το ΑΕΠ μειώ­θη­κε κατά 1,2% με­τα­ξύ 2016 / 15, έχο­ντας συ­νο­λι­κά απο­ψι­λω­θεί κατά 27% σε όλη την μνη­μο­νια­κή πε­ρί­ο­δο. Αντί­στοι­χα η ακα­θά­ρι­στη προ­στι­θέ­με­νη αξία έπεσε από τα 212 δι­σε­κατ. ευρώ στα 152 δι­σε­κατ. ευρώ ενώ ο ακα­θά­ρι­στος σχη­μα­τι­σμός πα­γί­ου κε­φα­λαί­ου κα­τέ­βη­κε από τα 49 δι­σε­κατ. ευρώ στα 20 δι­σε­κατ. ευρώ. [ Ν. Ιγ­γλέ­σης «Η μνη­μο­νια­κή κα­τα­στρο­φή σε επί­ση­μους αριθ­μούς» ]. Το μόνο μέ­γε­θος που εμ­φά­νι­σε αντί­στρο­φη πο­ρεία ήταν η κα­πι­τα­λι­στι­κή κερ­δο­φο­ρία εξ αι­τί­ας των μνη­μο­νια­κών πο­λι­τι­κών, με απο­τέ­λε­σμα η πλειο­νό­τη­τα των κερ­δο­φό­ρων ελ­λη­νι­κών επι­χει­ρή­σε­ων να εμ­φα­νί­σουν στο με­ταίχ­μιο 2014 / 15 μικτά κέρδη 27 δι­σε­κατ. ευρώ και κα­θα­ρή κερ­δο­φο­ρία 6,7 δι­σε­κατ. ευρώ (πα­ρό­λο που η μειο­νό­τη­τα των εται­ριών εμ­φα­νί­ζει ζη­μί­ες -5,4 δι­σε­κατ. ευρώ) [ ICAP «Η Ελ­λά­δα σε αριθ­μούς 2017» ]. Κι’ αυτό πα­ρό­λο που ο κύ­κλος ερ­γα­σιών και τα πάγια κε­φά­λαια πα­ρέ­μει­ναν στά­σι­μα.

Και από την άλλη πλευ­ρά οι ίδιες οι επεν­δυ­τι­κές δα­πά­νες στο σύ­νο­λο της με­τα­ποι­η­τι­κής δρα­στη­ριό­τη­τας υπο­χώ­ρη­σαν κατά 3,5% στη διάρ­κεια του 2016, ενώ και οι επεν­δυ­τι­κές αυτές δρα­στη­ριό­τη­τες ου­σια­στι­κά κα­τα­να­λώ­θη­καν κυ­ρί­ως στην συ­ντή­ρη­ση και αντι­κα­τά­στα­ση του υφι­στά­με­νου κε­φα­λαιου­χι­κού εξο­πλι­σμού, και εντε­λώς δευ­τε­ρο­γε­νώς στην αύ­ξη­ση της πα­ρα­γω­γι­κής δυ­να­μι­κό­τη­τας για τα ήδη πα­ρα­γό­με­να προ­ϊ­ό­ντα και τη βελ­τί­ω­ση των εφαρ­μο­ζο­μέ­νων με­θό­δων πα­ρα­γω­γής [ ΙΟΒΕ  «Έρευ­να επεν­δύ­σε­ων στη Βιο­μη­χα­νία», Μάρ­τιος – Απρί­λιος 2017]. Εκεί­νο που  κυ­ρί­ως συ­νέ­βη ήταν ότι το 2014 – 15 κα­τα­γρά­φη­κε για πρώτη φορά μετά από την έναρ­ξη της κα­πι­τα­λι­στι­κής κρί­σης η υπε­ρί­σχυ­ση των κερ­δών ένα­ντι των προη­γού­με­νων ζη­μιο­γό­νων απο­τε­λε­σμά­των, εξ αι­τί­ας των μέ­τρων ερ­γα­σια­κής λι­τό­τη­τας και απορ­ρύθ­μι­σης, πράγ­μα που έθεσε προ­σω­ρι­νά τέρμα στις μα­ζι­κές εκ­κα­θα­ρί­σεις επι­χει­ρή­σε­ων που είχαν προ­κα­λέ­σει τα με­γά­λα κύ­μα­τα ανερ­γί­ας των προη­γου­μέ­νων ετών.

Αρι­στε­ρή τα­κτι­κή και στρα­τη­γι­κή απέ­να­ντι στην ανερ­γία

Η αντι­με­τώ­πι­ση της υψη­λής αυτής ανερ­γί­ας δεν μπο­ρεί να γί­νε­ται απλά με την ανα­μο­νή ανά­λη­ψης της δια­κυ­βέρ­νη­σης από μια αρι­στε­ρή λαϊκή δύ­να­μη ή συμ­μα­χία, εντάσ­σο­ντας τα μέτρα αντι­με­τώ­πι­σης ως τμήμα ενός κυ­βερ­νη­τι­κού προ­γράμ­μα­τος, γιατί αυτό αφορά μια μα­κρο­πρό­θε­σμη υπό­θε­ση, που είναι αμ­φί­βο­λη η πραγ­μα­το­ποί­η­σή της. Ούτε προ­φα­νώς είναι εφι­κτή με συ­νε­χείς εκ­κλή­σεις των αστι­κών δυ­νά­με­ων στην προ­σέλ­κυ­ση ξένων επεν­δύ­σε­ων, αν μη τι άλλο για το γε­γο­νός ότι αυτές κα­τευ­θύ­νο­νται μέχρι σή­με­ρα του­λά­χι­στον σε με­τα­βι­βά­σεις κοι­νω­φε­λών επι­χει­ρή­σε­ων στο ιδιω­τι­κό κε­φά­λαιο, πράγ­μα που δεν δη­μιουρ­γεί νέες θέ­σεις ερ­γα­σί­ας, ή στην κα­πι­τα­λι­στι­κή εκ­με­τάλ­λευ­ση δη­μό­σιας πε­ριου­σί­ας (λ.χ. Σκου­ριές, Ελ­λη­νι­κό κλπ.), οι οποί­ες οι απα­σχο­λή­σεις που δη­μιουρ­γούν είναι προ­σω­ρι­νές και επι­πρό­σθε­τα επι­φέ­ρουν σο­βα­ρό­τα­τες οι­κο­λο­γι­κές κα­τα­στρο­φές. Άλ­λω­στε σε κάθε πε­ρί­πτω­ση η εκτί­να­ξη της ανερ­γί­ας που έχει προ­κλη­θεί από την κρίση υπερ­συσ­σώ­ρευ­σης και τις μνη­μο­νια­κές πο­λι­τι­κές, αντι­προ­σω­πεύ­ει θε­με­λια­κή πα­ρά­με­τρο της κα­πι­τα­λι­στι­κής ανά­καμ­ψης, ισχυ­ρή νίκη του κε­φα­λαί­ου επί της ερ­γα­σί­ας. Από την αστι­κή σκο­πιά των πραγ­μά­των, οποια­δή­πο­τε οι­κο­νο­μι­κή ανά­καμ­ψη και αν επι­τευ­χθεί, γε­γο­νός αμ­φι­σβη­τή­σι­μο, δεν μπο­ρεί παρά να βα­σί­ζε­ται στην στα­θε­ρή υψηλή ανερ­γία (γιατί αυτή πει­θαρ­χεί την ερ­γα­τι­κή τάξη) και στη μο­νι­μο­ποί­η­ση των μνη­μο­νια­κών μέ­τρων.  

Μια λαϊκή αρι­στε­ρή αντι­με­τώ­πι­ση του φαι­νο­μέ­νου κλι­μα­κώ­νε­ται, σχη­μα­τι­κά προ­φα­νώς, αλλά με­θο­δο­λο­γι­κά ανα­γκαία, και στα τρία επί­πε­δα μιας αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κής στρα­τη­γι­κής :

1)Στο πεδίο του άμε­σου ιστο­ρι­κού πα­ρό­ντος με την ανά­δει­ξη της κι­νη­μα­τι­κής διεκ­δί­κη­σης αντι­με­τώ­πι­σης της κοι­νω­νι­κής κα­τά­στα­σης εξα­θλί­ω­σης της συ­ντρι­πτι­κής πλειο­νό­τη­τας των ανέρ­γων (ιδιαί­τε­ρα μα­κρο­χρό­νια ανέρ­γων και νέων), πράγ­μα που ση­μαί­νει : Από τη μια πλευ­ρά την δια­σφά­λι­ση της στα­θε­ρής χο­ρή­γη­σης επι­δό­μα­τος ανερ­γί­ας στο σύ­νο­λο του άνερ­γου δυ­να­μι­κού, τη στιγ­μή που αυτό χο­ρη­γεί­ται μόνον στο 10% των ανέρ­γων, μέχρι την εύ­ρε­ση κα­τάλ­λη­λης απα­σχό­λη­σης. – Και από την άλλη πλευ­ρά, την απο­κα­τά­στα­ση του επι­δό­μα­τος ανερ­γί­ας στο 80% του απο­κα­τε­στη­μέ­νου κα­τώ­τα­του μι­σθού στα 750 ευρώ του­λά­χι­στον, δη­λα­δή στα 600 ευρώ μι­κτές απο­δο­χές ένα­ντι των 350 που είναι σή­με­ρα. Μόνον κατ’ αυτό τον τρόπο μπο­ρούν να τρο­πο­ποι­η­θούν οι τα­ξι­κοί συ­σχε­τι­σμοί, να εξου­δε­τε­ρω­θεί η πα­ρα­λυ­τι­κή επί­δρα­ση του φαι­νο­μέ­νου στους ενερ­γούς ερ­γα­ζό­με­νους, να ανα­κάμ­ψει η ίδια η ερ­γα­τι­κή συν­δι­κα­λι­στι­κή δράση.

2)Στο με­σο­πρό­θε­σμο επί­πε­δο της τα­κτι­κής, η ση­μα­ντι­κή αύ­ξη­ση των θέ­σε­ων ερ­γα­σί­ας δεν μπο­ρεί να προ­έλ­θει παρά με την απο­κα­τά­στα­ση της αγο­ρα­στι­κής δύ­να­μης, της κα­τα­να­λω­τι­κής δα­πά­νης των λαϊ­κών νοι­κο­κυ­ριών. Μόνον αυτή είναι σε θέση να επι­φέ­ρει την αύ­ξη­ση της ζή­τη­σης κα­τα­να­λω­τι­κών προ­ϊ­ό­ντων και υπη­ρε­σιών, και έτσι να αυ­ξη­θεί η απα­σχό­λη­ση εφό­σον εκ των πραγ­μά­των αυ­ξά­νε­ται το ίδιο το επί­πε­δο της οι­κο­νο­μι­κής πα­ρα­γω­γής, εμπο­ρί­ας και υπη­ρε­σιών. Η απο­κα­τά­στα­ση αυτής της κα­τα­να­λω­τι­κής δα­πά­νης που έχει μειω­θεί από τα 157 δι­σε­κατ. ευρώ (2009) στα 117 δι­σε­κατ. ευρώ, δεν μπο­ρεί να επι­τευ­χθεί παρά με μια ισχυ­ρό­τα­τη ανα­δια­νο­μή ει­σο­δή­μα­τος προς όφε­λος των υπο­τε­λών τά­ξε­ων και σε βάρος της ση­με­ρι­νής κερ­δο­φο­ρί­ας του επι­χει­ρη­μα­τι­κού κε­φα­λαί­ου, με­τα­τρέ­πο­ντας δη­λα­δή την αντί­στρο­φη ροή που ίσχυε στην μέχρι σή­με­ρα διάρ­κεια της κρί­σης και των μνη­μο­νί­ων.

3)Η υλική προ­α­γω­γή αυτών των δύο στό­χων του κι­νή­μα­τος, άμε­σων και με­σο­πρό­θε­σμων, εφό­σον πραγ­μα­το­ποι­η­θεί ή δια­μορ­φω­θούν οι όροι για να γίνει εφι­κτή, εκ των πραγ­μά­των οδη­γεί στην αμ­φι­σβή­τη­ση και τον κλο­νι­σμό ενός πρω­ταρ­χι­κού θε­με­λί­ου της ση­με­ρι­νής τα­ξι­κής κυ­ριαρ­χί­ας της ελ­λη­νι­κής αστι­κής τάξης, αφού η ανά­καμ­ψη της κερ­δο­φο­ρί­ας της βα­σί­στη­κε ακρι­βώς στις μνη­μο­νια­κές με­ταλ­λά­ξεις και στη λει­τουρ­γία των εκ­κα­θα­ρι­στι­κών μη­χα­νι­σμών της κρί­σης υπερ­συσ­σώ­ρευ­σης. Αυτή η πε­ρί­πτω­ση αντι­στοι­χεί σε μια απε­ριό­ρι­στη έντα­ση των τα­ξι­κών σχέ­σε­ων και αντα­γω­νι­σμών και απο­λή­γει στην ανά­δει­ξη μιας επα­να­στα­τι­κής κοι­νω­νι­κής κα­τά­στα­σης. Οι αντι­φά­σεις αυτές προ­φα­νώς δεν επι­λύ­ο­νται από εκεί και πέρα παρά με την θέση στο προ­σκή­νιο βα­θιών σο­σια­λι­στι­κών τομών κοι­νω­νι­κο­ποί­η­σης και ανά­πτυ­ξης των πα­ρα­γω­γι­κών δυ­νά­με­ων στο έδα­φος με­τα­σχη­μα­τι­σμέ­νων σχέ­σε­ων πα­ρα­γω­γής.