Εκλογές στη Βραζιλία: H βαρβαρότητα ως επιλογή

Να ‘χαμε ένα βα­σι­λιά

δράκο με χο­ντρό λαιμό

σέρ­τι­κο κι αρά­θυ­μο

να μας κάνει πό­λε­μο

«Ο Τρε­λός», Κώ­στας Βάρ­να­λης

Κοι­νο­βου­λευ­τι­κοί συ­σχε­τι­σμοί

Ο Μπολ­σο­νά­ρο εκλέ­χτη­κε πρό­ε­δρος στο δεύ­τε­ρο γύρο με 54% (57 εκα­τομ­μύ­ρια ψήφοι) ένα­ντι 46% (47 εκα­τομ­μύ­ρια ψήφοι) του αντι­πά­λου του. Στον πρώτο γύρο είχε πάρει 46%, ενώ ο Αντάντ είχε 29%,  δη­λα­δή 46 εκα­τομ­μύ­ρια ψή­φους ένα­ντι 31 του Αντάντ. Το σύ­νο­λο απο­χής, λευ­κών και άκυ­ρων πα­ρέ­μει­νε σχε­δόν το ίδιο στους δύο γύ­ρους, στο 29% πε­ρί­που, πο­σο­στό ελα­φρώς με­γα­λύ­τε­ρο από το αντί­στοι­χο των προη­γού­με­νων εκλο­γών. Συ­γκρί­νο­ντας με τις προη­γού­με­νες εκλο­γές μπο­ρού­με να δια­πι­στώ­σου­με τα εξής:

1. Δεν υπήρ­ξε μα­ζι­κή με­τα­κί­νη­ση ψη­φο­φό­ρων από την αρι­στε­ρά προς τη δεξιά, και πολύ λι­γό­τε­ρο προς την ακρο­δε­ξιά. Φαί­νε­ται πι­θα­νή με­τα­κί­νη­ση ψη­φο­φό­ρων από την κυ­βερ­νώ­σα αρι­στε­ρά προς άκυ­ρο-λευ­κό-απο­χή (ΑΑΑ) και προς άλλα αρι­στε­ρά κόμ­μα­τα (πχ. PSOL) και επί­σης με­τα­κί­νη­ση δε­ξιών ψη­φο­φό­ρων από ΑΑΑ προς Μπολ­σο­νά­ρο.
2. Η πα­ρα­δο­σια­κή δεξιά δεν με­τα­κι­νή­θη­κε μα­ζι­κά προς τον Μπολ­σο­νά­ρο αντί­θε­τα, στον δεύ­τε­ρο γύρο εκ­φρά­στη­κε μια «αντί­στα­ση» στην άνοδο των φα­σι­στι­κών ιδεών ακόμα και από συ­ντη­ρη­τι­κούς ψη­φο­φό­ρους.
3. Οι ψη­φο­φό­ροι ήταν σαφώς τα­ξι­κά δια­χω­ρι­σμέ­νοι: στο φτωχό βορρά της χώρας επι­κρά­τη­σε ο Αντάντ, ενώ στις πλού­σιες με­γα­λου­πό­λεις του νότου ο Μπολ­σο­νά­ρο. Επι­πλέ­ον, οι ψη­φο­φό­ροι του Μπολ­σο­νά­ρο ήταν κυ­ρί­ως λευ­κοί, άντρες, με υψηλό ει­σό­δη­μα και πτυ­χία ανώ­τα­των σχο­λών, ηλι­κί­ας 35-45.

Απο­τε­λέ­σμα­τα του δεύ­τε­ρου γύρου των προ­ε­δρι­κών εκλο­γών στη Βρα­ζι­λία το 2018. Γρα­φι­κό: Aréat

Η Βρα­ζι­λία είναι ομο­σπον­δία που απο­τε­λεί­ται από αυ­τό­νο­μες πο­λι­τεί­ες. Στις γε­νι­κές εκλο­γές εκτός από πρό­ε­δρο, οι πο­λί­τες ψη­φί­ζουν και για τα δύο νο­μο­θε­τι­κά σώ­μα­τα, τη Βουλή και τη Γε­ρου­σία, καθώς και για κυ­βερ­νή­τες και νο­μο­θε­τι­κά σώ­μα­τα των πο­λι­τειών. Ο Μπολ­σο­νά­ρο λοι­πόν, τόσο στις Πο­λι­τεί­ες, όσο και στη Βουλή  (Camara dos deputados), δεν έχει την πλειο­ψη­φία, ενώ ούτε και οι γε­νι­κό­τε­ροι συ­σχε­τι­σμοί του επι­τρέ­πουν να κάνει εύ­κο­λα ό,τι θέλει. Συ­γκε­κρι­μέ­να, στη Βουλή έχει 52 βου­λευ­τές ένα­ντι 56 του ΡΤ, δη­λα­δή όσους βου­λευ­τές είχε η Ντίλ­μα Ρου­σέφ το 2014, η οποία ένα χρόνο μετά κα­θαι­ρέ­θη­κε από την προ­ε­δρία με από­φα­ση του Ανώ­τα­του Δι­κα­στη­ρί­ου και έγκρι­ση της Βου­λής. Επι­πλέ­ον, ούτε σε πο­λι­τεια­κό επί­πε­δο είναι πα­ντού ευ­νοϊ­κοί οι συ­σχε­τι­σμοί για την εφαρ­μο­γή της πο­λι­τι­κής του (πχ. λο­γο­κρι­σία στην εκ­παί­δευ­ση, επί­ση­μη ανα­θε­ώ­ρη­ση της ιστο­ρί­ας).

Και οι πο­λι­τι­κές δυ­νά­μεις όμως που έλεγ­χαν ως τώρα τον κρα­τι­κό μη­χα­νι­σμό συ­γκρά­τη­σαν τις δυ­νά­μεις τους και δεν φαί­νε­ται εύ­κο­λο να χά­σουν τα πόστα τους παρά μόνο εάν με­τα­κι­νη­θούν οι ίδιοι προς την ακρο­δε­ξιά. Μια ακρο­δε­ξιά που σή­με­ρα εκ­φρά­ζει ο Μπολ­σο­νά­ρο, αλλά υπήρ­χε ήδη στα νο­μο­θε­τι­κά σώ­μα­τα, κάτω από άλ­λους κομ­μα­τι­κούς σχη­μα­τι­σμούς και με δια­φο­ρε­τι­κά πρό­σω­πα. Το τε­λευ­ταίο έχει μια ση­μα­σία καθώς αρ­κε­τοί και­νού­ριοι ακρο­δε­ξιοί βου­λευ­τές είναι στρα­τιω­τι­κοί, όπως και ο αντι­πρό­ε­δρος του Μπολ­σο­νά­ρο, ένας πρώην στρα­τη­γός με ακόμα πιο ακραί­ες θέ­σεις από τον Μπολ­σο­νά­ρο, και απ’ ό,τι λένε αρ­κε­τά ευ­φυ­έ­στε­ρος και ικα­νό­τε­ρος από τον αρ­χη­γό.

Τότε σε τι ακρι­βώς συ­νί­στα­ται η «νίκη» της ακρο­δε­ξιάς και που εντο­πί­ζε­ται η «ήττα» της αρι­στε­ράς; Ποιο είναι το νέο στοι­χείο και τι συ­γκε­κρι­μέ­να είναι η νέα ακρο­δε­ξιά της Βρα­ζι­λί­ας;

Ιδε­ο­λο­γι­κή και συμ­βο­λι­κή η νίκη

Ο νε­ο­φα­σι­σμός του Μπολ­σο­νά­ρο μπο­ρεί να μην επι­φέ­ρει με­γά­λη ανα­τρο­πή στην πο­λι­τι­κή ή στην οι­κο­νο­μία, ωστό­σο έχει ήδη κα­τα­φέ­ρει ένα ση­μα­ντι­κό ιδε­ο­λο­γι­κό πλήγ­μα στις κα­τα­πιε­σμέ­νες τά­ξεις της Βρα­ζι­λί­ας, οι οποί­ες πάντα έπα­σχαν από ιδε­ο­λο­γι­κή «αυ­το­πε­ποί­θη­ση» στη μάχη για τα κα­θη­με­ρι­νά τους δι­καιώ­μα­τα και στους αγώ­νες για κοι­νω­νι­κές ελευ­θε­ρί­ες.

Τι κυ­ριάρ­χη­σε στην προ­ε­κλο­γι­κή πε­ρί­ο­δο;

Οι ιδέες της αυ­ταρ­χι­κής δια­κυ­βέρ­νη­σης, της ολι­γαρ­χί­ας των άξιων και των ικα­νών, της θε­μι­τής και επι­διω­κό­με­νης κοι­νω­νι­κής ιε­ραρ­χί­ας με κάθε λογής κοι­νω­νι­κές δια­κρί­σεις, και, μαζί, ένα μα­ζι­κό κί­νη­μα, με δια­δη­λώ­σεις στους δρό­μους και στα ηλε­κτρο­νι­κά δί­κτυα ενα­ντί­ον της «κομ­μου­νι­στι­κής δι­κτα­το­ρί­ας» και των «κομ­μου­νι­στών».

Συν­θή­μα­τα που ζη­τού­σαν ακόμα και «θά­να­το στους κομ­μου­νι­στές», «θά­να­το στους κλέ­φτες αρι­στε­ρούς» (επα­νήλ­θε μέχρι και το σύν­θη­μα της δι­κτα­το­ρί­ας (1964-1985) «Αγάπα τη Βρα­ζι­λία ή Φύγε από τη χώρα»), ενώ στον πρώτο γύρο των εκλο­γών εί­δα­με φω­το­γρα­φί­ες ψη­φο­φό­ρων να πα­τούν τα πλή­κτρα της ηλε­κτρο­νι­κής κάλ­πης με τις κάνες των πι­στο­λιών τους δια­κη­ρύσ­σο­ντας το δι­καί­ω­μά τους να οπλο­φο­ρούν και να πυ­ρο­βο­λούν όποιον τους απει­λή­σει.

Δια­μαρ­τυ­ρί­ες στους δρό­μους και στο δια­δί­κτυο κατά εκ­παι­δευ­τι­κών που δι­δά­σκουν ακόμη ότι η στρα­τιω­τι­κή δι­κτα­το­ρία έκανε εγκλή­μα­τα, αγα­να­κτι­σμέ­νοι πο­λί­τες να διεκ­δι­κούν το «δι­καί­ω­μά» τους στον ρα­τσι­σμό και τον σε­ξι­σμό, να αγω­νί­ζο­νται για την επέμ­βα­ση του Στρα­τού ενά­ντια στους «τε­μπέ­λη­δες» καλ­λι­τέ­χνες, τρα­γου­δι­στές, ζω­γρά­φους, ποι­η­τές, που «κλέ­βουν» το κρά­τος και ζη­μιώ­νουν την οι­κο­νο­μία μέσω του νόμου για επι­δο­τή­σεις πο­λι­τι­στι­κών δρα­στη­ριο­τή­των  (ο «νόμος Ρουα­νέτ» για χρη­μα­το­δό­τη­ση πο­λι­τι­στι­κών δρα­στη­ριο­τή­των από τον κρα­τι­κό προ­ϋ­πο­λο­γι­σμό απο­τε­λού­σε κόκ­κι­νο πανί προ­ε­κλο­γι­κά).

Εί­δα­με την αρι­στε­ρά στρι­μωγ­μέ­νη στη γωνία από την συ­ντρι­πτι­κή επέ­λα­ση «από­ψε­ων» που αντι­μά­χο­νταν ακόμα και στοι­χειώ­δεις αν­θρω­πι­στι­κές αξίες που θε­ω­ρού­νταν δε­δο­μέ­νες από την εποχή της Γαλ­λι­κής επα­νά­στα­σης· εκ­φρά­στη­καν «από­ψεις» που διεκ­δι­κού­σαν διώ­ξεις, ποι­νές, επα­να­φο­ρά της θα­να­τι­κής ποι­νής, μέχρι και ευ­γο­νι­σμό και μα­ζι­κές στει­ρώ­σεις στον φτωχό πλη­θυ­σμό, ενώ την ίδια στιγ­μή κάθε απά­ντη­ση σε τέ­τοιες «από­ψεις» θε­ω­ρού­νταν αυ­ταρ­χι­κή κα­τα­πί­ε­ση εκ μέ­ρους των αρι­στε­ρών και πα­ρε­μπό­δι­ση της …ελευ­θε­ρί­ας των ιδεών. Δια­κη­ρύ­χθη­κε ως ύψι­στο δι­καί­ω­μα «η ελευ­θε­ρία των εχθρών της ελευ­θε­ρί­ας».

– Οι κομ­μου­νι­στές πρέ­πει εξο­ντω­θούν, να φύ­γουν από τη χώρα, να μην έχουν δι­καί­ω­μα λόγου.

– Μα δεν έχεις δι­καί­ω­μα να υπο­στη­ρί­ζεις κάτι τέ­τοιο, είναι αντι­δη­μο­κρα­τι­κό!

– Με κα­τα­πιέ­ζεις, δεν μου επι­τρέ­πεις να πω την άποψή μου, δεν σέ­βε­σαι την αντί­θε­τη άποψη, εσύ είσαι αντι­δη­μο­κρα­τι­κός.

Διά­λο­γοι τέ­τοιου εί­δους ήταν κα­θη­με­ρι­νό φαι­νό­με­νο· ο ρα­τσι­σμός, η δι­κτα­το­ρία, ο αυ­ταρ­χι­σμός, η κάθε εί­δους κοι­νω­νι­κή κα­τα­πί­ε­ση πα­ρου­σιά­ζο­νταν ως εναλ­λα­κτι­κές «από­ψεις» οι οποί­ες εξί­σου είχαν δι­καί­ω­μα να ακού­γο­νται.

Και όσοι όμως δεν ψή­φι­σαν ούτε Μπολ­σο­νά­ρο, αλλά ούτε και ενα­ντί­ον του, επί­σης υπο­στή­ρι­ζαν με πάθος ότι για όλα τα κακά φταί­ει η αρι­στε­ρά και οι κομ­μου­νι­στές.

Κο­ντο­λο­γίς, οι Μπολ­σο­να­ρι­κοί θριάμ­βευ­σαν στον ψυ­χο­λο­γι­κό πό­λε­μο, ο Μπολ­σο­νά­ρο νί­κη­σε πα­νη­γυ­ρι­κά, τσά­κι­σε και κα­τα­βα­ρά­θρω­σε την ψυ­χο­λο­γία της αρι­στε­ράς, και όσοι αρ­νού­νται να το πα­ρα­δε­χτούν μάλ­λον θα έχουν μι­κρές πι­θα­νό­τη­τες να ορ­γα­νώ­σουν την αντι­στρο­φή της κα­τά­στα­σης.

Η Κα­τα­σκευή του «Μύθου» και του φα­ντα­στι­κού «Εχθρού»

Η κυ­ριό­τε­ρη δια­φο­ρά με­τα­ξύ της φα­σι­στι­κής και μη φα­σι­στι­κής δε­ξιάς ήταν

ότι ο φα­σι­σμός υπήρ­χε με την κι­νη­το­ποί­η­ση των μαζών από τα κάτω.

Ανήκε στην ουσία στην εποχή της δη­μο­κρα­τι­κής και λαϊ­κής πο­λι­τι­κής,

την οποία οι πα­ρα­δο­σια­κοί αντι­δρα­στι­κοί πε­ρι­φρο­νού­σαν και οι υπέρ­μα­χοι

του «ορ­γα­νι­κού κρά­τους» προ­σπά­θη­σαν να υπερ­κε­ρά­σουν.

Ερικ Χο­μπ­σμπά­ουμ Η εποχή των Άκρων, σελ. 155

Από το 2013 κι έπει­τα άρ­χι­σε ν’ ανα­πτύσ­σε­ται ένα κί­νη­μα το οποίο απο­κτού­σε όλο και με­γα­λύ­τε­ρη μα­ζι­κό­τη­τα και κοι­νω­νι­κή απο­δο­χή ή ανοχή, και διεκ­δι­κού­σε ένα πλαί­σιο αυ­ταρ­χι­κών, αντι­δη­μο­κρα­τι­κών μέ­τρων, ενώ υπο­στή­ρι­ζε ιδε­ο­λο­γι­κά ακραί­ες από­ψεις ενα­ντί­ον κα­τα­κτη­μέ­νων δι­καιω­μά­των και ελευ­θε­ριών.

Αυτό το ρεύμα, με την υπο­στή­ρι­ξη πα­λιών και νέων μη­χα­νι­σμών μα­ζι­κής προ­πα­γάν­δας, έπλα­σε έναν «εθνι­κό ήρωα», τον επο­νο­μα­ζό­με­νο «Μύθο», τον Ζαΐρ Μεσ­σί­ας Μπολ­σο­νά­ρο. Όπως λέει το δεύ­τε­ρο όνομά του, προ­ο­ρι­ζό­ταν να είναι ο Μεσ­σί­ας που θα απάλ­λασ­σε τη Βρα­ζι­λία από τον υπο­τι­θέ­με­νο αδί­στα­κτο εχθρό που την κα­τα­πιέ­ζει, τον Κομ­μου­νι­σμό, το Λε­νι­νι­σμό, τους Κου­βα­νούς και όλους τους αρι­στε­ρούς. Ακού­γε­ται απί­στευ­το, αλλά ο προ­ε­κλο­γι­κός λόγος του Μπολ­σο­νά­ρο και των υπο­στη­ρι­κτών του έμοια­ζε βγαλ­μέ­νος από τις πιο μα­κρι­νές μέρες του «Ψυ­χρού Πο­λέ­μου», αντι­γρα­φή του Μα­καρ­θι­σμού, του Πι­νο­σέτ και του Βι­ντέ­λα. Και έπει­θε. Και με­τα­τρά­πη­κε σε ρεύμα και σε μα­ζι­κό κί­νη­μα με πανό και πλα­κάτ στους δρό­μους.

Ας δούμε λοι­πόν ορι­σμέ­να από τα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά αυτού του κι­νή­μα­τος:

1. Απο­τε­λού­νταν από άτομα που ανα­λάμ­βα­ναν πο­λι­τι­κή δράση για πρώτη φορά, μάζες που έμπαι­ναν δυ­να­μι­κά στην πο­λι­τι­κή μάχη χωρίς να τους συν­δέ­ει κα­νέ­να ολο­κλη­ρω­μέ­νο πο­λι­τι­κό πρό­γραμ­μα ή κο­σμο­θε­ω­ρία, εκτός από την αντί­θε­σή τους στην «κομ­μου­νι­στι­κή κα­τα­πί­ε­ση» και την «Με­γά­λη Κλε­ψιά» (Roubalheira) της αρι­στε­ράς. Επί­σης τους συν­δέ­ει η βρα­ζι­λιά­νι­κη ση­μαία, ο «κι­τρι­νο­πρα­σι­σμός» (verdeamarelismo), γι’ αυτό και τα χρώ­μα­τα του Έθνους κυ­ριαρ­χούν στις δια­δη­λώ­σεις τους.
2. Όλοι αυτοί βρί­σκο­νται διαρ­κώς σε κα­τά­στα­ση «πο­λέ­μου» ενα­ντί­ον των αντι­πά­λων τους, ενα­ντί­ον του με­γά­λου «Εχθρού» που σε με­γά­λο βαθμό είναι δική τους φα­ντα­στι­κή κα­τα­σκευή, μέσα από υπερ­βο­λές, αλλά και συ­νει­δη­τά ψέ­μα­τα.[1]
3. Το κί­νη­μά τους επι­διώ­κει το μο­νο­πώ­λιο της πο­λι­τι­κής εξου­σί­ας –την οποία ταυ­τί­ζει με το έθνος και την πα­τρί­δα– και δεν δι­στά­ζει να ασκή­σει τρο­μο­κρα­τία σε όσους του προ­βάλ­λουν αντί­στα­ση, ενώ αξιο­ποιεί τον κοι­νο­βου­λευ­τι­σμό και συμ­μα­χεί με τις πα­ρα­δο­σια­κά κυ­ρί­αρ­χες δυ­νά­μεις της εξου­σί­ας.
4. Η πο­λι­τι­κή του είναι αυ­θαί­ρε­τη, ασα­φής και δεν ενο­χλεί­ται διό­λου από τις εσω­τε­ρι­κές αντι­φά­σεις της. Ο Μπολ­σο­νά­ρο και οι οπα­δοί του μπο­ρούν άνετα να υπο­στη­ρί­ζουν μία άποψη και την επό­με­νη μέρα να υπο­στη­ρί­ζουν την ακρι­βώς αντί­θε­τη, δια­ψεύ­δο­ντας τις προη­γού­με­νες δη­λώ­σεις τους κατά το δο­κούν.
   
   Απο­κα­λυ­πτι­κό αυτής της «αρχής χωρίς αρχές» είναι ότι ο μη­χα­νι­σμός του Μπολ­σο­νά­ρο υπο­σχό­ταν ένα έντο­να αντι­δη­μο­κρα­τι­κό μέτρο και ταυ­τό­χρο­να διέ­δι­δε ότι όταν εκλε­γεί ΔΕΝ θα το εφαρ­μό­σει. Ήταν ο μο­να­δι­κός πο­λι­τι­κός που έλεγε στους ψη­φο­φό­ρους του ότι δεν θα εφαρ­μό­σει όσα τους υπο­σχό­ταν· παρ’ όλα αυτά τον ψή­φι­ζαν. Στην ουσία της, η πο­λι­τι­κή της σκό­πι­μης ασά­φειας και των αντι­φά­σε­ων είχε στόχο να δη­μιουρ­γή­σει τον «Αρ­χη­γό» του κι­νή­μα­τος, στον οποίο απλώς έχου­με εμπι­στο­σύ­νη, διότι πι­στεύ­ου­με στο πρό­σω­πο, στον ήρωα, τον «Μύθο», και δεν μας εν­δια­φέ­ρει τι λέει ούτε τι κάνει. Είναι ο «Αρ­χη­γός» μας και ο σω­τή­ρας μας.

5. Το πρό­γραμ­μά του δεν είναι κα­θό­λου «επα­να­στα­τι­κό», δεν ανα­τρέ­πει διό­λου τις αρχές του σύγ­χρο­νου κα­πι­τα­λι­στι­κού κρά­τους (μά­λι­στα πήρε πίσω τα περί αλ­λα­γής του Συ­ντάγ­μα­τος, ενώ ο ίδιος ο Μπολ­σο­νά­ρο συ­νε­χώς το με­τα­βάλ­λει προς το με­τριο­πα­θέ­στε­ρο.
   
   Τε­λι­κά, είναι ένα «πρό­γραμ­μα»  φτιαγ­μέ­νο ώστε να απα­ντά­ει με πει­στι­κό και πρα­κτι­κό τρόπο στις αρι­στε­ρές πο­λι­τι­κές, αλλά και στις ιδέες που τις στη­ρί­ζουν, στο­χεύ­ο­ντας επί­μο­να στο «συμ­βο­λι­κό».

6. Το κί­νη­μα του Μπολ­σο­νά­ρο έχει μια έντο­νη «πο­λι­τι­στι­κή» διά­στα­ση, με κύριο χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό τον εθνι­κι­σμό. Βα­σί­ζε­ται σε εθνι­κούς μύ­θους, συ­νο­ψί­ζει κάθε εκ­δο­χή του βρα­ζι­λιά­νι­κου εθνι­κι­σμού, από την εποχή του «Ufanismo» (Πε­ρη­φά­νειας) μέχρι το σύν­θη­μα «Βρα­ζι­λία Πάνω απ’ Όλα και ο Θεός πάνω από τη Βρα­ζι­λία» και το αγα­πη­μέ­νο σύν­θη­μα της δι­κτα­το­ρί­ας «Αγάπα τη Βρα­ζι­λία ή φύγε από τη χώρα». Ενι­σχύ­ει την άμεση ταύ­τι­ση των μαζών με την εξου­σία, μέσω της μυ­στι­κι­στι­κής έν­νοιας του Έθνους, της Βρα­ζι­λια­νι­κό­τη­τας, ενώ οι «προ­δό­τες» του Έθνους κα­τα­δι­κά­ζο­νται εξ ορι­σμού. Οι οπα­δοί του Μπολ­σο­νά­ρο φο­ρούν μπλου­ζά­κια που γρά­φουν «Το κόμμα μου είναι η Βρα­ζι­λία» (Meu partido é o Brasil), ανε­μί­ζουν τη ση­μαία της Βρα­ζι­λί­ας (που «κιν­δυ­νεύ­ει να γίνει κόκ­κι­νη από τους κομ­μου­νι­στές”), βρί­ζουν τους ξέ­νους, τους γεί­το­νες, τους με­τα­νά­στες. Η Βρα­ζι­λία είναι οι ίδιοι· όσοι δεν είναι μαζί τους είναι εχθροί της πα­τρί­δας.

Ο εθνι­κι­σμός απο­τε­λεί το κύριο χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό του ρεύ­μα­τος Μπολ­σο­νά­ρο, όσο κι αν στην οι­κο­νο­μι­κή πο­λι­τι­κή έχει υιο­θε­τή­σει το πα­γκο­σμιο­ποι­η­μέ­νο φι­λε­λεύ­θε­ρο μο­ντέ­λο, εκ­φρά­ζο­ντας μια ετε­ρό­κλη­τη και αμ­φί­βο­λη συμ­μα­χία των επι­χει­ρη­μα­τιών που θέ­λουν προ­στα­τευ­τι­σμό με εκεί­νους που  θέ­λουν «ανοι­χτή» οι­κο­νο­μία.

Τέλος, το ρεύμα του Μπολ­σο­να­ρι­σμού, με την υπο­στή­ρι­ξη ευαγ­γε­λι­κών, πε­ντη­κο­στια­νών και άλλων θρη­σκευ­τι­κών ρευ­μά­των, ανα­πτύσ­σει ένα σύ­νο­λο αξιών που έχουν την αδιαμ­φι­σβή­τη­τη ισχύ αξιών μιας πο­λι­τι­κής θρη­σκεί­ας (ατο­μι­σμός, η οι­κο­γέ­νεια, η ερ­γα­σία με χαρά και άλλα πα­ρό­μοια μου­σο­λι­νι­κά).

Ορι­σμέ­να ση­μεία του πο­λι­τι­κού «προ­γράμ­μα­τος»

• Προ­κει­μέ­νου να ικα­νο­ποι­ή­σει το αί­τη­μα των υπο­στη­ρι­κτών του για «ασφά­λεια», το κί­νη­μα του Μπολ­σο­νά­ρο υπό­σχε­ται να μειώ­σει το όριο ηλι­κί­ας της ποι­νι­κής ευ­θύ­νης από τα 18 στα 16 ή και στα 12 ακόμα, ώστε να έχουν οι ανή­λι­κοι πα­ρα­βά­τες την ίδια ποι­νι­κή αντι­με­τώ­πι­ση με τους ενή­λι­κους. Σε ερώ­τη­μα που τέ­θη­κε στον Μπολ­σο­νά­ρο σχε­τι­κά με την κα­τά­στα­ση στις φυ­λα­κές της χώρας, όπου στοι­βά­ζο­νται πολ­λα­πλά­σιοι κρα­τού­με­νοι από όσους προ­βλέ­πουν οι προ­δια­γρα­φές τους, απά­ντη­σε: «Δεν είναι δικό μου πρό­βλη­μα ο υπερ­πλη­θυ­σμός των φυ­λα­κών, είναι πρό­βλη­μα των εγκλη­μα­τιών. Ας μην εγκλη­μα­τού­σαν». Μπο­ρεί λοι­πόν η αν­θρω­πό­τη­τα να χρειά­στη­κε πολ­λούς αιώ­νες για να «πει­στεί» ότι έχουν δι­καιώ­μα­τα και οι κα­τά­δι­κοι, αλλά τώρα οι «θο­λο­κουλ­του­ριά­ρη­δες» αρι­στε­ροί της Βρα­ζι­λί­ας προ­σπα­θούν μά­ταια να απα­ντή­σουν σ’ αυτό το πε­τυ­χη­μέ­νο κλεί­σι­μο του μα­τιού στους «νοι­κο­κυ­ραί­ους» της Βρα­ζι­λί­ας.
• Το Σχο­λείο χωρίς Κόμ­μα­τα είναι από τους στό­χους του κι­νή­μα­τος Μπολ­σο­νά­ρο που ήδη άρ­χι­σε να εφαρ­μό­ζε­ται μετά τις μα­θη­τι­κές κα­τα­λή­ψεις του 2015. Πρό­κει­ται για έναν κα­τά­λο­γο υπο­χρε­ώ­σε­ων του δα­σκά­λου ή κα­θη­γη­τή ώστε να απο­φεύ­γε­ται η «κομ­μου­νι­στι­κή προ­πα­γάν­δα» στην παι­δεία. Αυτό ση­μαί­νει ου­σια­στι­κά λο­γο­κρι­σία σε ζη­τή­μα­τα ιστο­ρί­ας, θρη­σκεί­ας, φι­λο­σο­φί­ας, τέ­χνης, αφού ο όρος «κομ­μου­νι­στι­κή προ­πα­γάν­δα» μπο­ρεί να πε­ρι­λαμ­βά­νει τα πάντα (μια επί­σκε­ψη, για πα­ρά­δειγ­μα, στο μου­σείο Μο­ντέρ­νας Τέ­χνης). Επι­πλέ­ον επι­βάλ­λει τον ιστο­ρι­κό ανα­θε­ω­ρη­τι­σμό και δη­μιουρ­γεί κλίμα τρο­μο­κρα­τί­ας στους κα­θη­γη­τές και δα­σκά­λους που ήδη είναι υπό διωγ­μό και χά­νουν τις δου­λειές τους από κα­ταγ­γε­λί­ες μα­θη­τών και γο­νιών.
• Ο Μπολ­σο­να­ρι­σμός επι­βάλ­λει ρητά τον απο­κλει­σμό των παι­δα­γω­γι­κών ιδεών του Πά­ου­λο Φρέι­ρε (Παι­δα­γω­γι­κή του Κα­τα­πιε­σμέ­νου) από τα σχο­λεία, απα­γο­ρεύ­ει την «ιδε­ο­λο­γία του φύλου», υπο­στη­ρί­ζει την ίδρυ­ση του­λά­χι­στον 2 στρα­τιω­τι­κών εκ­παι­δευ­τι­κών ιδρυ­μά­των σε κάθε πε­ριο­χή και τον πε­ριο­ρι­σμό των δα­πα­νών για την τρι­το­βάθ­μια εκ­παί­δευ­ση (η οποία ως γνω­στόν δη­μιουρ­γεί μόνο τε­μπέ­λη­δες θο­λο­κουλ­του­ριά­ρη­δες αρι­στε­ρούς).
• Προ­τεί­νει την επα­να­φο­ρά του μα­θή­μα­τος «Ηθική και Πο­λι­τι­κή Δια­παι­δα­γώ­γη­ση» που υπήρ­χε επί δι­κτα­το­ρί­ας.
• Επι­διώ­κει την κα­τάρ­γη­ση των πο­σο­στώ­σε­ων για την ει­σα­γω­γή μαύ­ρων φοι­τη­τών σε πα­νε­πι­στή­μια.
• Απο­ζη­τά την κα­τάρ­γη­ση του Κα­τα­στα­τι­κού Χάρτη Δι­καιω­μά­των Παι­διών και Εφή­βων, που «θα τον σκί­σει και θα τον πε­τά­ξει στη λε­κά­νη του κα­μπι­νέ γιατί προ­τρέ­πει στην αλη­τεία και την παι­δι­κή εγκλη­μα­τι­κό­τη­τα».
• Δεν θα οριο­θε­τή­σει «ούτε ένα χι­λιο­στό» γης ως γη των ιθα­γε­νών (προ­στα­τευ­μέ­νη).

Ο Μπολ­σο­νά­ρο, ακόμη, έχει ανα­φερ­θεί με ευ­θέ­ως φα­σι­στι­κό λόγο σε πο­λι­τι­κές «εξυ­γί­αν­σης» των φτω­χών στρω­μά­των, μέσω της προ­ώ­θη­σης της φυ­σι­κής αγω­γής, ακόμα και μα­ζι­κών στει­ρώ­σε­ων.

Ομοιό­τη­τες και δια­φο­ρές με άλλα πα­ρα­δείγ­μα­τα

Ει­πώ­θη­κε ότι ο Μπολ­σο­νά­ρο είναι ο Τραμπ των Τρο­πι­κών, όμως στις ΗΠΑ δη­μιουρ­γή­θη­κε ένα αντί­πα­λο κί­νη­μα, με επι­κε­φα­λής τον Μπέρ­νι Σά­ντερς, κάτι πρω­τό­γνω­ρο για τη χώρα, και άφησε πα­ρα­κα­τα­θή­κη για τη γρή­γο­ρη ήττα του Τραμπ και την πο­λι­τι­κή απο­μό­νω­ση του Tea Party. Επί­σης ο Τραμπ αντι­με­τω­πί­ζει έντο­νη εσω­τε­ρι­κή αμ­φι­σβή­τη­ση και στο ίδιο το κόμμα των Ρε­που­μπλι­κά­νων, πράγ­μα που ρηγ­μα­τώ­νει τη δυ­να­μι­κή του αντι­δη­μο­κρα­τι­κού λόγου του και την πο­λι­τι­κή του. Αντί­θε­τα, ο Μπολ­σο­νά­ρο συ­σπει­ρώ­νει όχι μόνο το κόμμα του αλλά και πολ­λούς από τα άλλα πα­ρα­δο­σια­κά ή νέα δεξιά κόμ­μα­τα, ενώ δεν έχει δη­μιουρ­γη­θεί ακόμη κί­νη­μα απά­ντη­σης. Ας ελ­πί­σου­με να εμ­φα­νι­στεί σύ­ντο­μα.

Αν θυ­μη­θεί κα­νείς ότι η δη­μο­τι­κό­τη­τα του Μπολ­σο­νά­ρο εκτο­ξεύ­τη­κε έπει­τα από μια επί­θε­ση με μα­χαί­ρι που δέ­χτη­κε λίγο καιρό πριν από τις εκλο­γές, ενώ αμέ­σως μετά τις εκλο­γές ο επί­δο­ξος δο­λο­φό­νος αφέ­θη­κε ελεύ­θε­ρος μέχρι τη δίκη του (στη χώρα που μένει στη φυ­λα­κή ο πλα­νό­διος κου­λουρ­τζής για φο­ρο­λο­γι­κές πα­ρα­βά­σεις), τότε ανα­πό­φευ­κτα ο νους πη­γαί­νει στην πυρ­πό­λη­ση του Ράιχ­σταγκ.

Αν πάλι κά­ποιος πα­ρα­κο­λου­θή­σει πώς η πο­λι­τι­κή δο­λο­φο­νία της αρι­στε­ρής δη­μο­τι­κής συμ­βού­λου του Ρίο, Μα­ριέ­λε Φράν­κο (ακτι­βί­στρια υπέρ των δι­καιω­μά­των των μειο­νο­τή­των και των γυ­ναι­κών και ενα­ντί­ον της στρα­τιω­τι­κο­ποί­η­σης των φτω­χο­γει­το­νιών), αντί να επη­ρε­ά­σει αρ­νη­τι­κά την εξέ­λι­ξη του κι­νή­μα­τος Μπολ­σο­νά­ρο, ενί­σχυ­σε πε­ραι­τέ­ρω τη συ­σπεί­ρω­ση των οπα­δών του, τότε δύ­σκο­λα δεν θα πάει ο νους του στη δο­λο­φο­νία Μα­τε­ό­τι το 1924 που τε­λι­κά ενί­σχυ­σε την πο­ρεία του Μου­σο­λί­νι, ο οποί­ος ανέ­λα­βε την «πο­λι­τι­κή ευ­θύ­νη» για αυτή.[2]

Μπο­ρού­με να βρού­με κι άλλες τέ­τοιες ομοιό­τη­τες, αλλά και με­γά­λες δια­φο­ρές, με αντί­στοι­χα κι­νή­μα­τα άλλων χωρών και άλλων επο­χών. Βέ­βαια, είναι ανό­η­το να επι­χει­ρή­σου­με να εξη­γή­σου­με ένα τόσο μα­ζι­κό φαι­νό­με­νο με βάση κά­ποιους σχε­δια­σμούς επι­τε­λεί­ων, όσο ισχυ­ρά και υπαρ­κτά κι αν είναι. Τα απο­τε­λέ­σμα­τα κρί­νο­νται στους δρό­μους και στις συ­νει­δή­σεις και όχι στους ελιγ­μούς των σχε­δια­στών της πο­λι­τι­κής. Επι­πλέ­ον, η μέ­θο­δος των συ­γκρί­σε­ων μάλ­λον δεν εν­δεί­κνυ­ται κα­θό­τι τέ­τοιου εί­δους κι­νή­μα­τα, -είτε απο­φαν­θού­με ότι είναι φα­σι­στι­κά και τα ονο­μά­σου­με έτσι είτε όχι-  δια­φέ­ρουν πολύ από χώρα σε χώρα και από εποχή σε εποχή. Άλ­λω­στε, εξ ορι­σμού κάθε μα­χη­τι­κός εθνι­κι­σμός αξιο­ποιεί τις πο­λι­τι­σμι­κές ιδιαι­τε­ρό­τη­τες της δικής του «εθνι­κής πα­ρά­δο­σης». Ούτε το Estado Novo του Γκε­τού­λιο Βάρ­γκας μοιά­ζει με την Nova Era (Νέα Εποχή) του Μπολ­σο­νά­ρο, ούτε το Ordine Nuovo ήταν ακρι­βώς το ίδιο με το γερ­μα­νι­κό αντί­στοι­χό του την ίδια εποχή.

Γιατί ο Μπολ­σο­νά­ρο (και όχι η πα­ρα­δο­σια­κή δεξιά);

Γιατί επι­κρά­τη­σε ο Μπολ­σο­να­ρι­σμός και όχι η κλα­σι­κή Δεξιά ως απά­ντη­ση στη φθορά της κα­θε­στω­τι­κής αρι­στε­ράς;[3]

Ακού­γο­νται αρ­κε­τές ερ­μη­νεί­ες του φαι­νο­μέ­νου και οι πε­ρισ­σό­τε­ρες έχουν μια δόση αλή­θειας.

Σί­γου­ρα ήταν πολύ απο­τε­λε­σμα­τι­κή η «ικα­νό­τη­τα πυρός» των μη­χα­νι­σμών προ­πα­γάν­δας, των image makers,  των μέσων ενη­μέ­ρω­σης, των ει­δι­κών εται­ρειών που διέ­σπει­ραν πε­ρί­που 10.000 fake news μέσω Whats Up, τα ει­δι­κά «ρο­μπότ» που με πλα­στά ονό­μα­τα χρη­στών δη­μο­σί­ευαν αυ­το­μά­τως σχό­λια σε ψη­φια­κά ει­δη­σε­ο­γρα­φι­κά μέσα, αλλά και μέσα κοι­νω­νι­κής δι­κτύ­ω­σης.

Σί­γου­ρα η δύ­να­μη των νε­ο­πε­ντη­κο­στια­νών εκ­κλη­σιών, οι ευαγ­γε­λι­κοί επι­χει­ρη­μα­τί­ες με την επιρ­ροή που έχουν στο «ποί­μνιό» τους, προ­σέ­φε­ρε αφει­δώς νέους οπα­δούς στον Μπολ­σο­νά­ρο.

Σί­γου­ρα η οι­κο­νο­μι­κή κρίση που έφερε τα «φρέ­σκα» με­σαία στρώ­μα­τα μπρο­στά στον κίν­δυ­νο της απώ­λειας των νε­ο­α­πο­κτη­μέ­νων προ­νο­μί­ων τους έπαι­ξε ση­μα­ντι­κό ρόλο, καθώς επί­σης και η κρίση του πο­λι­τι­κού συ­στή­μα­τος στη Βρα­ζι­λία που κρα­τά­ει αρ­κε­τά χρό­νια.

Ήδη από το τέλος της δια­κυ­βέρ­νη­σης Λούλα, στις εκλο­γές του 2010, υπήρ­χε το πρό­βλη­μα της «δια­δο­χής», όχι μόνο για το κυ­βερ­νών Ερ­γα­τι­κό κόμμα (ΡΤ), αλλά και για τους αντι­πά­λους του. Εδώ και μία δε­κα­ε­τία οι κυ­βερ­νώ­σες τά­ξεις της χώρας προ­σπα­θούν να δια­μορ­φώ­σουν μια πο­λι­τι­κή εκ­προ­σώ­πη­ση που θα εξα­σφα­λί­σει την απα­ραί­τη­τη πο­λι­τι­κή στα­θε­ρό­τη­τα και το κα­τάλ­λη­λο πο­λι­τι­κό πε­ρι­βάλ­λον για την αύ­ξη­ση της κερ­δο­φο­ρί­ας των κε­φα­λαί­ων τους.

Για πε­ρισ­σό­τε­ρα από δέκα χρό­νια «ανα­κα­λύ­πτουν» συ­νε­χώς σκάν­δα­λα και «απο­κα­λύ­πτουν» τη «δια­φθο­ρά» των πο­λι­τι­κών και ιδιαι­τέ­ρως της αρι­στε­ράς. Ήδη από το κα­λο­καί­ρι του 2013 είχαν βγει στους δρό­μους οι πρώ­τες ομά­δες που ζη­τού­σαν «επέμ­βα­ση του Στρα­τού» και «θά­να­το στους κομ­μου­νι­στές», πα­ρό­τι αντι­με­τω­πί­ζο­νταν τότε ως γρα­φι­κές και πε­ρι­θω­ρια­κές.

Τέλος, είναι αδιαμ­φι­σβή­τη­τη η ζημιά που έχουν προ­ξε­νή­σει οι κυ­βερ­νη­τι­κές πο­λι­τι­κές των αρι­στε­ρών (ή σο­σια­λι­στι­κών ή προ­ο­δευ­τι­κών κυ­βερ­νή­σε­ων) συ­νο­λι­κά στις αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κές ιδέες, στον αγώνα για τη χει­ρα­φέ­τη­ση των κα­τα­πιε­σμέ­νων και την απαλ­λα­γή από την εκ­με­τάλ­λευ­ση.

Η φθορά και η απο­τυ­χία της πο­λι­τι­κής συμ­μα­χί­ας των κα­τα­πιε­σμέ­νων με τμή­μα­τα των εκ­συγ­χρο­νι­στι­κών δυ­νά­με­ων του κα­πι­τα­λι­σμού έφερε συ­νο­λι­κή φθορά των σο­σια­λι­στι­κών ιδεών. Αλλά ούτε το γε­γο­νός αυτό απο­τε­λεί πει­στι­κή απά­ντη­ση στο γιατί δη­μιουρ­γεί­ται ένα μα­ζι­κό κί­νη­μα υπέρ αυ­ταρ­χι­κής δια­κυ­βέρ­νη­σης -ένας νε­ο­φα­σι­σμός- και όχι μια άλλου τύπου δεξιά.

Τί­πο­τα από τα πα­ρα­πά­νω δεν μπο­ρεί από μόνο του να εξη­γή­σει το φαι­νό­με­νο. Δυ­στυ­χώς οι κλα­σι­κές ανα­λύ­σεις δεν μπο­ρούν να εξη­γή­σουν (ακρι­βώς επει­δή δεν μπο­ρούν να το χω­νέ­ψουν και να το πα­ρα­δε­χτούν) ότι στο δί­λημ­μα «Σο­σια­λι­σμός ή Βαρ­βα­ρό­τη­τα» τώρα ένα με­γά­λο κί­νη­μα απα­ντά­ει «Βαρ­βα­ρό­τη­τα».

Οι πα­ρα­πά­νω εξη­γή­σεις ισχύ­ουν μόνο εν μέρει, επει­δή πα­ρα­βλέ­πουν την βα­σι­κή ιδιο­μορ­φία της βρα­ζι­λιά­νι­κης κοι­νω­νί­ας, εκεί­νο το χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό που κάνει τη Βρα­ζι­λία να δια­φέ­ρει από τις γει­το­νι­κές χώρες, όπως Βο­λι­βία, Αρ­γε­ντι­νή, Ου­ρου­γουάη, καθώς επί­σης και από τις ΗΠΑ, πα­ρό­τι οι δυο τους έχουν πα­ρό­μοιο πο­λι­τι­κό σύ­στη­μα και ανά­λο­γη, σε κά­ποιον βαθμό, κοι­νω­νι­κή σύν­θε­ση.

Το κα­θο­ρι­στι­κό στοι­χείο που δια­μορ­φώ­νει το πο­λι­τι­κό σκη­νι­κό -και δεν είναι κα­θό­λου νέο φαι­νό­με­νο- είναι ακρι­βώς η ιδιαι­τε­ρό­τη­τα της κοι­νω­νι­κής σύν­θε­σης της χώρας.

Η Βρα­ζι­λία πα­ρό­τι «φη­μί­ζε­ται» για την ακραία φτώ­χεια με­γά­λων τμη­μά­των του πλη­θυ­σμού της, είναι μια οι­κο­νο­μι­κή υπερ­δύ­να­μη[4] που σε εντυ­πω­σιά­ζει με τον τε­ρά­στιο πλού­το μιας αρ­κε­τά με­γά­λης ελίτ. Στο τέλος της δια­κυ­βέρ­νη­σης Λούλα (2002-2010) οι οι­κο­νο­μι­κοί δεί­κτες ήταν εκ­θαμ­βω­τι­κοί (9,5% ετή­σια αύ­ξη­ση, 10η βιο­μη­χα­νι­κή δύ­να­μη στον κόσμο, με τα με­γα­λύ­τε­ρα εμπο­ρι­κά και συ­ναλ­λαγ­μα­τι­κά πλε­ο­νά­σμα­τα, τρίτη δύ­να­μη σε με­ταλ­λεύ­μα­τα, με άφθο­νη και πάμ­φθη­νη ερ­γα­τι­κή δύ­να­μη).

Οι Βρα­ζι­λιά­νι­κες δη­μο­σκο­πι­κές εται­ρεί­ες έχουν δη­μιουρ­γή­σει μια μέ­θο­δο ανά­λυ­σης της κοι­νω­νι­κής δια­στρω­μά­τω­σης, η οποία χρη­σι­μο­ποιεί­ται από τα ΜΜΕ, ορ­γα­νι­σμούς, την αστυ­νο­μία, ανα­λυ­τές κλπ. Αυτή η μέ­θο­δος τα­ξι­νο­μεί την κοι­νω­νία σε 5 τά­ξεις, τις τά­ξεις Α,B,C,D,E.

Η τάξη Α, που θε­ω­ρεί­ται ο κε­ντρι­κός πυ­ρή­νας της οι­κο­νο­μι­κής ελίτ, απο­τε­λεί το 4% του συ­νο­λι­κού πλη­θυ­σμού (πε­ρί­που 7 εκα­τομ­μύ­ρια), ενώ οι τά­ξεις D-E που ζουν με ει­σό­δη­μα από 1  έως 200 δο­λά­ρια το μήνα είναι πε­ρί­που στο 28% (πε­ρί­που 35 εκα­τομ­μύ­ρια) και ζουν κυ­ρί­ως στο βορρά της χώρας και στις πε­ρι­φέ­ρειες των με­γα­λου­πό­λε­ων του νότου.[5]

Οι τά­ξεις Β και C, οι με­σαί­ες δη­λα­δή τά­ξεις, απο­λαμ­βά­νουν ένα επί­πε­δο ζωής αι­σθη­τά υψη­λό­τε­ρο σε σχέση με τα αντί­στοι­χα με­σαία στρώ­μα­τα άλλων πα­ρό­μοιων χωρών. Εκεί εντο­πί­ζε­ται η «βρα­ζι­λιά­νι­κη ιδιαι­τε­ρό­τη­τα”. Αυτό δη­μιουρ­γεί ένα κοι­νω­νι­κό στρώ­μα με­σαί­ας οι­κο­νο­μι­κής δύ­να­μης, που έχει ικα­νό­τη­τα πο­λι­τι­κής ορ­γά­νω­σης και δρά­σης, και είναι ιδε­ο­λο­γι­κά συ­γκρο­τη­μέ­νο, μα­χη­τι­κό και διεκ­δι­κη­τι­κό.

Ο Claudio Lembo, γνω­στός δε­ξιός πο­λι­τι­κός, κα­θη­γη­τής δι­καί­ου στο πιο συ­ντη­ρη­τι­κό ιδιω­τι­κό πα­νε­πι­στή­μιο της Βρα­ζι­λί­ας, μά­χι­μος Κα­θο­λι­κός και μέλος του Opus Dei, σε μια συ­νέ­ντευ­ξή του το 2006, με αφορ­μή μια με­γά­λη κοι­νω­νι­κή ανα­τα­ρα­χή με πολ­λούς νε­κρούς, δή­λω­νε «Έχου­με μια πολύ κακή μπουρ­ζουα­ζία, μια διε­στραμ­μέ­νη λευκή μειο­ψη­φία», η οποία για να υπάρ­χει ως τέ­τοια θέλει, -λό­γου χάρη- «να πλη­ρώ­νει 200 ευρώ για ένα πο­τή­ρι κο­νιάκ στο μπαρ Φα­ζά­νο».[6] Η με­σαία αυτή τάξη ζει με δυο-τρεις οι­κια­κές βοη­θούς στο σπίτι, σε δια­με­ρί­σμα­τα με συ­νε­χό­με­νη ιδιω­τι­κή φρού­ρη­ση, με θυ­ρω­ρούς σε 24ωρη βάση, με κη­που­ρούς και επι­στά­τες.

Η «δια­στρο­φή» και η αντί­φα­ση αυτής της με­σαί­ας τάξης είναι ότι για να δια­τη­ρή­σει αυτό το επί­πε­δο χρειά­ζε­ται στρα­τούς από εξα­θλιω­μέ­νους κα­κο­πλη­ρω­μέ­νους υπη­ρέ­τες γύρω της, οι οποί­οι όμως με την πα­ρου­σία τους και την εξα­θλί­ω­σή τους ταυ­το­χρό­νως την «εμπο­δί­ζουν» να απο­λαύ­σει με άνεση τα προ­νό­μιά της, την ενο­χλούν και της δη­μιουρ­γούν την αί­σθη­ση του κιν­δύ­νου. Η με­σαία τάξη νιώ­θει μια διαρ­κή απει­λή από όσους της εξα­σφα­λί­ζουν την ανώ­τε­ρη θέση της και ταυ­τό­χρο­να κιν­δυ­νεύ­ει πάντα να βρε­θεί σε δυ­σχε­ρέ­στε­ρη κα­τά­στα­ση. Βγήκε λοι­πόν στους δρό­μους και πήρε την πο­λι­τι­κή κα­τά­στα­ση στα χέρια της.

Και δεν ήταν η πρώτη φορά· το 2005 η τότε κυ­βέρ­νη­ση Λούλα διορ­γά­νω­σε ένα δη­μο­ψή­φι­σμα προ­τεί­νο­ντας την απα­γό­ρευ­ση της ελεύ­θε­ρης πώ­λη­σης πυ­ρο­βό­λων όπλων. Τότε το 64% ψή­φι­σε όχι στην απα­γό­ρευ­ση και υπέρ της ελεύ­θε­ρης πώ­λη­σης και χρή­σης πυ­ρο­βό­λων όπλων. Ήταν απλώς μια επί­δει­ξη δύ­να­μης αυτής της κοι­νω­νι­κής ομά­δας.

Σή­με­ρα, οι ιδιο­κτή­τες «μι­κρών» κα­τα­στη­μά­των που «ανα­γκά­ζο­νται» να βγαί­νουν βόλτα με θω­ρα­κι­σμέ­να αυ­το­κί­νη­τα και ένο­πλους οδη­γούς, και δεν μπο­ρούν ν’ απο­λαύ­σουν τον καφέ τους στην πλα­τεία, όπως οι πα­ρι­ζιά­νοι και βε­ρο­λι­νέ­ζοι φίλοι τους, «κα­τα­πιέ­ζο­νται» βά­ναυ­σα από ένα νόμο των «αι­μο­στα­γών κομ­μου­νι­στών» που επι­βάλ­λει ότι το οι­κια­κό προ­σω­πι­κό (μα­γεί­ρισ­σες, κα­θα­ρί­στριες, ντα­ντά­δες κλπ.) πρέ­πει να είναι νό­μι­μα ερ­γα­ζό­με­νο, να αμεί­βε­ται τις υπε­ρω­ρί­ες, να έχει …ωρά­ριο και κοι­νω­νι­κή ασφά­λι­ση. Το 2011 υπήρ­χαν 6,7 εκα­τομ­μύ­ρια οι­κια­κοί ερ­γα­ζό­με­νοι, από τα οποία το 93% ήταν γυ­ναί­κες. Και μόνο το ένα τρίτο πε­ρί­που ερ­γα­ζό­ταν νό­μι­μα, χωρίς μαύρη ερ­γα­σία.

Οι κυ­βερ­νή­σεις του Ερ­γα­τι­κού Κόμ­μα­τος (ΡΤ), από το 2002 ως το 2015 (ανα­τρο­πή της Ντίλ­μα Ρου­σέφ) σχη­μα­τί­ζο­νταν με την υπο­στή­ρι­ξη ενός υπο­λο­γί­σι­μου τμή­μα­τος της με­σαί­ας και ανώ­τε­ρης τάξης που ήθελε «εκ­συγ­χρο­νι­σμό» του κα­πι­τα­λι­σμού της Βρα­ζι­λί­ας και ανα­κα­τά­τα­ξη στις οι­κο­νο­μι­κές σχέ­σεις. Ο πρώ­τος αντι­πρό­ε­δρος του Λούλα ήταν ο Ζοζέ Αλεν­κάρ, συ­ντη­ρη­τι­κός πο­λι­τι­κός και ιδιο­κτή­της ερ­γο­στα­σί­ων με 20.000 ερ­γά­τες και ευαγ­γε­λι­κός στο θρή­σκευ­μα. Στην πε­ρί­ο­δο δια­κυ­βέρ­νη­σης της Ντίλ­μα Ρου­σέφ, αντι­πρό­ε­δρός της ήταν ο Μισέλ Τεμέρ, εκ­πρό­σω­πος των πιο δε­ξιών πο­λι­τι­κών από­ψε­ων, που ξε­κί­νη­σε την κα­ριέ­ρα του ως υπουρ­γός δη­μό­σιας τάξης της δι­κτα­το­ρί­ας (πο­λι­τι­κός προϊ­στά­με­νος των βα­σα­νι­στών δη­λα­δή) στην πο­λι­τεία του Σάο Πάολο. Σε όλη την πε­ρί­ο­δο δια­κυ­βέρ­νη­σης από την αρι­στε­ρά, το Ερ­γα­τι­κό Κόμμα είχε λι­γό­τε­ρες από 100 έδρες στο κοι­νο­βού­λιο των 500 μελών και κυ­βερ­νού­σε σε συμ­μα­χία με δεξιά έως και ακρο­δε­ξιά κόμ­μα­τα. Ωστό­σο στη διάρ­κεια των κυ­βερ­νή­σε­ών του, υπήρ­ξε μια αι­σθη­τή κοι­νω­νι­κή κι­νη­τι­κό­τη­τα, καθώς υπο­λο­γί­ζε­ται ότι ένα 40% με­τα­κι­νή­θη­κε σε ανώ­τε­ρη κοι­νω­νι­κή τάξη. Οι κυ­βερ­νή­σεις του ΡΤ πέ­τυ­χαν μια μικρή οι­κο­νο­μι­κή βελ­τί­ω­ση για τις κα­τώ­τε­ρες τά­ξεις και τους έδω­σαν «δι­καί­ω­μα πα­ρου­σί­ας» στην κοι­νω­νι­κή ζωή, χωρίς όμως να θί­ξουν κα­θό­λου τα συμ­φέ­ρο­ντα των ανώ­τε­ρων οι­κο­νο­μι­κά τά­ξε­ων, χωρίς να επι­βάλ­λουν νέους φό­ρους, και με αι­σθη­τή βελ­τί­ω­ση όλων των δει­κτών της οι­κο­νο­μί­ας. Αυτό έγινε εφι­κτό λόγω της ευ­νοϊ­κής οι­κο­νο­μι­κής συ­γκυ­ρί­ας και της διε­θνούς οι­κο­νο­μι­κής ισχύ­ος της Βρα­ζι­λί­ας.

Η οι­κο­νο­μι­κή κρίση δεν έπλη­ξε ιδιαι­τέ­ρως τη Βρα­ζι­λία, ωστό­σο έγινε αι­σθη­τός ο κίν­δυ­νος ανα­τρο­πής της προη­γού­με­νης ευ­μά­ρειας. Ταυ­το­χρό­νως, οι «νε­ο­φερ­μέ­νοι» στη με­σαία τάξη, έκα­ναν την εμ­φά­νι­σή τους στην πο­λι­τι­κή.

Το 2013 έγινε μια με­γά­λη εξέ­γερ­ση της νε­ο­λαί­ας, με αφορ­μή την αύ­ξη­ση της τιμής των αστι­κών συ­γκοι­νω­νιών, πρω­το­φα­νέ­ρω­τη για τα δε­δο­μέ­να της Βρα­ζι­λί­ας. Τα πλήθη που βγή­καν στους δρό­μους προ­ξέ­νη­σαν τρόμο στην εξου­σία που ετοι­μα­ζό­ταν για τους Ολυ­μπια­κούς Αγώ­νες και το Πα­γκό­σμιο Πρω­τά­θλη­μα Πο­δο­σφαί­ρου. Τις μέρες εκεί­νης της εξέ­γερ­σης έκα­ναν την εμ­φά­νι­σή τους στις δια­δη­λώ­σεις οι πρώ­τες φα­σι­στι­κές ομά­δες, με ση­μαί­ες της Βρα­ζι­λί­ας και συν­θή­μα­τα ενα­ντί­ον των πο­λι­τι­κών κομ­μά­των, με πανό που ζη­τού­σαν την επέμ­βα­ση του στρα­τού, δι­κτα­το­ρία. Οι φω­το­γρα­φί­ες ευ­κα­τά­στα­των λευ­κών ζευ­γα­ριών με κι­τρι­νο­πρά­σι­να μπλου­ζά­κια που πή­γαι­ναν στη δια­δή­λω­ση με την υπη­ρέ­τρια να σπρώ­χνει το κα­ρο­τσά­κι με τα μωρά τους είχαν προ­κα­λέ­σει πολύ γέλιο. Από το 2013 ώς σή­με­ρα όμως, για πέντε πε­ρί­που χρό­νια, κα­τέ­βη­καν σε αμέ­τρη­τες κι­τρι­νο­πρά­σι­νες δια­δη­λώ­σεις για να ανα­τρέ­ψουν την φα­ντα­στι­κή «κομ­μου­νι­στι­κή δι­κτα­το­ρία που τους κα­τα­πί­ε­ζε».

Και επι­πλέ­ον σή­με­ρα από πολ­λές πλευ­ρές ακού­γε­ται το αυ­θόρ­μη­το συ­μπέ­ρα­σμα ότι το μόνο που πε­τυ­χαί­νουν οι αρι­στε­ρές κυ­βερ­νή­σεις είναι την άνοδο του φα­σι­σμού, συ­νε­πώς κα­λύ­τε­ρα να τις απο­φεύ­γου­με και να ανε­χτού­με έναν με­τριο­πα­θή νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμό, μέχρι να ωρι­μά­σουν άλλες συν­θή­κες.

 Η λευκή επι­τα­γή προς Μπολ­σο­νά­ρο και οι αντι­στά­σεις

Από τις γνω­στές οι­κο­γέ­νειες πο­λι­τι­κών «τσι­φλι­κά­δων» της Βρα­ζι­λί­ας, ο Αντό­νιο Κάρ­λος Μα­γκα­λιά­ες, πάντα με την πα­ρα­δο­σια­κή δεξιά και κρα­τώ­ντας απο­στά­σεις από το νε­ο­φα­σι­σμό,  δή­λω­σε ότι «η Βρα­ζι­λία έδωσε στον Μπολ­σο­νά­ρο τη με­γα­λύ­τε­ρη λευκή επι­τα­γή που πήρε ποτέ πο­λι­τι­κός».

Τη στιγ­μή που γρά­φο­νται αυτές οι γραμ­μές, ο Μπολ­σο­νά­ρο προ­σπα­θού­σε να σχη­μα­τί­σει την κυ­βέρ­νη­σή του εξα­σφα­λί­ζο­ντας μια συμ­μα­χία των «στρα­τιω­τι­κών» με τους «φι­λε­λεύ­θε­ρους», ώστε να μπο­ρέ­σουν να βγουν «τα κου­κιά» στο κοι­νο­βού­λιο. Φυ­σι­κά έχει με­τριά­σει τους τό­νους, έχει κόψει τις κο­ρώ­νες κατά ομο­φυ­λο­φί­λων, γυ­ναι­κών, μαύ­ρων και φτω­χών και προ­σπα­θεί να δεί­ξει αν­θρώ­πι­νο πρό­σω­πο.

Ήδη πριν από τις εκλο­γές, ο Μπολ­σο­να­ρι­σμός ταυ­τό­χρο­να με τις επι­θε­τι­κές ατά­κες κατά των δη­μο­κρα­τι­κών ελευ­θε­ριών διέ­δι­δε ότι δεν θα εφαρ­μό­σει αυτά που υπό­σχε­ται. Ήταν μια σχι­ζο­φρε­νι­κή προ­ε­κλο­γι­κή πο­λι­τι­κή. Ο «εθνο­σω­τή­ρας» υπο­στή­ρι­ζε έναν «άλλο» τύπο δια­κυ­βέρ­νη­σης, αλλά έλεγε ψέ­μα­τα. Εξέ­φρα­ζε τις πιο ακραί­ες θέ­σεις κατά γυ­ναι­κών, λόγου χάρη, και ταυ­τό­χρο­να έκλει­νε το μάτι λέ­γο­ντας «τα λέμε αυτά για να τα­πώ­σου­με τα κου­μού­νια, δεν θα πει­ρά­ξου­με τα δι­καιώ­μα­τα των γυ­ναι­κών». Συ­νε­χώς δη­μιουρ­γού­σε ένα προ­πέ­τα­σμα κα­πνού, μια θο­λού­ρα γύρω από το πρό­γραμ­μά του. Ο στό­χος ήταν η λευκή επι­τα­γή, η τυφλή υπο­στή­ρι­ξη στον «ΜΥΘΟ». Ο ιδιο­κτή­της ενός με­γά­λου τη­λε­ο­πτι­κού κα­να­λιού, δή­λω­σε ότι με το τρόπο αυτό ελ­πί­ζει ότι ο Μπολ­σο­νά­ρο θα κυ­βερ­νή­σει για 8 χρό­νια και για τα επό­με­να 8 ο Σέρ­τζιο Μόρο (ο δι­κα­στής που έβαλε στη φυ­λα­κή το Λούλα και τώρα ανα­λαμ­βά­νει το υπουρ­γείο Δι­καιο­σύ­νης).

Στην οι­κο­νο­μι­κή πο­λι­τι­κή μάλ­λον δεν έχει άλλη επι­λο­γή εκτός από την προ­ώ­θη­ση των ήδη εφαρ­μο­ζό­με­νων ακραία νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρων πο­λι­τι­κών, με ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις· μένει να δούμε πώς θα τις ισορ­ρο­πή­σει με τον ιδιό­μορ­φο εθνι­κι­σμό και προ­στα­τευ­τι­σμό της Βρα­ζι­λιά­νι­κης οι­κο­νο­μί­ας, τον κρα­τι­κό έλεγ­χο της Κε­ντρι­κής Τρά­πε­ζας και τα παι­χνί­δια των συ­ναλ­λαγ­μα­τι­κών ισο­τι­μιών, την προ­στα­σία των συμ­φε­ρό­ντων της αγρο­το­βιο­μη­χα­νί­ας (σόγια, κρέας, βιο­καύ­σι­μα, ξυ­λεία κλπ.), καθώς και το με­γά­λο θέμα των πρώ­των υλών και του πε­τρε­λαί­ου.

Εξάλ­λου, σύμ­φω­να με δη­μο­σιεύ­μα­τα, αρ­κε­τά οι­κο­νο­μι­κά στε­λέ­χη της τω­ρι­νής κυ­βέρ­νη­σης θα συμ­με­τέ­χουν και στην πε­ρί­φη­μη «νέα εποχή» του Μπολ­σο­νά­ρο, όπως ο πρώην υπουρ­γός οι­κο­νο­μι­κών της Ντίλ­μα Ρου­σέφ Ζο­α­κίμ Λεβί (Joaquim Levy) που μάλ­λον θ’ ανα­λά­βει την προ­ε­δρία της Κρα­τι­κής Τρά­πε­ζας Επεν­δύ­σε­ων (BNDES), πέτρα αρ­κε­τών σκαν­δά­λων που έρι­ξαν την προη­γού­με­νη κυ­βέρ­νη­ση. Άλλη μια από­δει­ξη της υπο­κρι­σί­ας περί «δια­φθο­ράς» και περί «κά­θαρ­σης».

Ο σχε­δια­στής της οι­κο­νο­μι­κής πο­λι­τι­κής του Μπολ­σο­νά­ρο, Πά­ου­λο Γκέ­δες, από­φοι­τος της οι­κο­νο­μι­κής σχο­λής του Σι­κά­γου, ανυ­πο­μο­νεί να λυ­θούν τα χέρια του και να ξε­μπερ­δέ­ψει γρή­γο­ρα με διά­φο­ρα εμπό­δια που βάζει η δη­μο­κρα­τία στην ανά­πτυ­ξη της οι­κο­νο­μί­ας, όπως είναι για πα­ρά­δειγ­μα το ότι για τη χρήση φυ­το­φαρ­μά­κων απαι­τεί­ται έγκρι­ση από επι­στη­μο­νι­κά ιν­στι­τού­τα. Η νέα υπουρ­γός Γε­ωρ­γί­ας, Μαρία Κρι­στί­να, έχει κερ­δί­σει επά­ξια το πα­ρα­τσού­κλι «Η Μούσα του Δη­λη­τη­ρί­ου» αφού στο εξής για τη χρήση φυ­το­φαρ­μά­κων θα αρκεί μια απλή υπουρ­γι­κή από­φα­ση. Η όλη ει­κό­να επι­βε­βαιώ­νει τον Έντσο Τρα­βέρ­σο, που είχε δη­λώ­σει στο πρώτο τεύ­χος των marginalia ότι ο ολο­κλη­ρω­τι­σμός σή­με­ρα είναι ο νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμός.

Στον τομέα των πο­λι­τι­κών ελευ­θε­ριών και την «απε­λευ­θέ­ρω­ση» από τις διεκ­δι­κή­σεις των φτω­χών, προ­βλέ­πε­ται επέ­κτα­ση του αντι­τρο­μο­κρα­τι­κού νόμου, ώστε να κα­τα­στα­λούν τα κι­νή­μα­τα κα­τα­λή­ψε­ων γης και στέ­γης, το MST (Κί­νη­μα Ερ­γα­τών Γης) και το MTST (Κί­νη­μα Αστέ­γων Ερ­γα­τών), καθώς επί­σης και η δια­φη­μι­σμέ­νη ερ­γα­τι­κή αντι-με­ταρ­ρύθ­μι­ση και οι ρι­ζι­κές αλ­λα­γές στο σύ­στη­μα κοι­νω­νι­κής ασφά­λι­σης και υγεί­ας.

Ένα από τα μέτρα του Μπολ­σο­να­ρι­σμού που ήδη άρ­χι­σε να εφαρ­μό­ζε­ται είναι η εκ­στρα­τεία «ξε­ρι­ζώ­μα­τος του κομ­μου­νι­σμού από την παι­δεία», με κα­ταγ­γε­λί­ες εκ­παι­δευ­τι­κών που κά­νουν δήθεν κομ­μου­νι­στι­κή προ­πα­γάν­δα. Μά­λι­στα ο Μπολ­σο­νά­ρο έχει ζη­τή­σει να δει και να εγκρί­νει ο ίδιος τα θέ­μα­τα από ένα είδος γε­νι­κών εξε­τά­σε­ων που πραγ­μα­το­ποιού­νται κάθε χρόνο στη μέση εκ­παί­δευ­ση.

Η ορ­γά­νω­ση της αντί­στα­σης

Από άποψη πο­λι­τι­κής έκ­φρα­σης η αρι­στε­ρά σή­με­ρα βρί­σκε­ται σε πολύ άσχη­μη θέση. Το μόνο κόμμα με ου­σια­στι­κή αρι­στε­ρή το­πο­θέ­τη­ση και δράση, το PSOL, είναι της τάξης του 1% σε ψή­φους, και πα­ρό­τι δι­πλα­σιά­στη­κε η δύ­να­μή του στο κοι­νο­βού­λιο (έβγα­λε 10 βου­λευ­τές ενώ πριν είχε 5) η επιρ­ροή του πε­ριο­ρί­ζε­ται σε νε­ο­λαία, φοι­τη­τές, στρώ­μα­τα δια­νο­ου­μέ­νων των πό­λε­ων. Από το παλιό Ερ­γα­τι­κό Κόμμα δεν μπο­ρού­με να πε­ρι­μέ­νου­με σχε­δόν τί­πο­τα, ωστό­σο υπάρ­χει ακόμα ένα πο­λι­τι­κό κε­φά­λαιο σε παλιά στε­λέ­χη του που έχουν μεί­νει έξω από τη φθορά της εξου­σί­ας.

Οι φοι­τη­τές στα πε­ρισ­σό­τε­ρα πα­νε­πι­στή­μια απο­τέ­λε­σαν τον πυ­ρή­να της αντί­στα­σης στον Μπολ­σο­να­ρι­σμό που πήρε τα μι­κρό­τε­ρα πο­σο­στά στις ηλι­κί­ες 17-26 ετών. Σχε­δόν πα­ντού έγι­ναν αντι­φα­σι­στι­κές συ­γκε­ντρώ­σεις πριν και μετά τις εκλο­γές.

Τα συν­δι­κά­τα, γρα­φειο­κρα­τι­κά και ημι­κρα­τι­κά, σί­γου­ρα θα προ­βάλ­λουν κά­ποια αντί­στα­ση, κυ­ρί­ως λόγω απει­λής των προ­νο­μί­ων της συν­δι­κα­λι­στι­κής γρα­φειο­κρα­τί­ας· ακόμα και το δεξιό συν­δι­κά­το Forza Sindical, το­πο­θε­τή­θη­κε ήδη κατά των προ­γραμ­μα­τι­κών δη­λώ­σε­ων του Μπολ­σο­νά­ρο. Ωστό­σο, είναι αδύ­να­το αυτά τα συν­δι­κά­τα να ορ­γα­νώ­σουν τις μάζες των ερ­γα­ζο­μέ­νων για την υπε­ρά­σπι­ση των δι­καιω­μά­των τους. Πι­θα­νόν στην πο­ρεία της σύ­γκρου­σης να προ­κύ­ψουν άλλες μορ­φές ορ­γά­νω­σης.

Αναμ­φι­σβή­τη­τα όμως και ανε­ξάρ­τη­τα από πο­λι­τι­κούς σχε­δια­σμούς, θα οξυν­θούν οι κοι­νω­νι­κές συ­γκρού­σεις καθώς στη Βρα­ζι­λία υπάρ­χουν εκα­τομ­μύ­ρια αν­θρώ­πων τα οποία αντι­στέ­κο­νται στον κα­πι­τα­λι­σμό μόνο και μόνο επει­δή υπάρ­χουν. Αμέ­τρη­τοι άν­θρω­ποι απο­τε­λούν ντε φάκτο εμπό­διο και αντί­στα­ση διότι τα με­γά­λα υδροη­λε­κτρι­κά έργα κα­τα­κλύ­ζουν τους οι­κι­σμούς τους, κα­τα­στρέ­φουν τα ψάρια από τα οποία τρέ­φο­νται, προ­ξε­νούν επι­δη­μί­ες ελο­νο­σί­ας και δά­γκειου πυ­ρε­τού και τους εξω­θούν να φύ­γουν στις πό­λεις, όπου θα ζουν είτε άστε­γοι στους δρό­μους είτε στις πα­ρα­γκου­πό­λεις της πε­ρι­φέ­ρειας. Επί­σης, οι αχα­νείς καλ­λιέρ­γειες σό­γιας και η κα­τα­στρο­φή δασών πε­τούν πολ­λούς αν­θρώ­πους κυ­ριο­λε­κτι­κά στην «άκρη του δρό­μου», στο χώρο με­τα­ξύ ασφάλ­του και συρ­μα­το­πλεγ­μά­των, στη μο­να­δι­κή μη ιδιό­κτη­τη γη όπου μπο­ρούν να στή­σουν τους κα­ταυ­λι­σμούς τους από μαύρα πλα­στι­κά και φοι­νι­κό­φυλ­λα. Οι αυ­τό­χθο­νες λαοί, αμέ­τρη­τες φυλές σε με­γά­λες εκτά­σεις, χά­νουν μέρα με τη μέρα τα στοι­χειώ­δη μέσα για την ύπαρ­ξή τους και εκ των πραγ­μά­των «αντι­στέ­κο­νται» στην οι­κο­νο­μι­κή ανά­πτυ­ξη μόνο και μόνο επι­μέ­νο­ντας να ζουν στον τόπο τους. Αλλά ακόμα και όσοι με­τα­να­στεύ­ουν στις με­γα­λου­πό­λεις για να κα­τα­λή­ξουν γκα­ρα­ζιέ­ρη­δες, ανα­κυ­κλω­τές σκου­πι­διών ή ζη­τιά­νοι, επί­σης ενο­χλούν, αφού κοι­μού­νται στους δρό­μους, εμπο­δί­ζο­ντας την του­ρι­στι­κή ανά­πτυ­ξη και τον εξω­ραϊ­σμό των κέ­ντρων, και διεκ­δι­κούν το …δι­καί­ω­μά τους να μην πυ­ρο­βο­λού­νται από συμ­μο­ρί­ες πα­ρα­στρα­τιω­τι­κών που ανα­λαμ­βά­νουν την «κα­θα­ριό­τη­τα» μιας πε­ριο­χής.

Ο Μπολ­σο­να­ρι­σμός είναι η νέα έκ­φρα­ση ενός πα­λιού φαι­νο­μέ­νου στη Βρα­ζι­λία, τη μα­χη­τι­κή εί­σο­δο στην πο­λι­τι­κή νέων κοι­νω­νι­κών ομά­δων, ένα κί­νη­μα που διεκ­δι­κεί «βαρ­βα­ρό­τη­τα και όχι σο­σια­λι­σμό» με την ελ­πί­δα να ξε­φύ­γει από το εγ­γε­νές αδιέ­ξο­δο που το ίδιο το σύ­στη­μα δη­μιουρ­γεί. Ελ­πί­ζει να συν­δυά­σει το ισχυ­ρό­τε­ρο αυ­ταρ­χι­κό κρά­τος για τους φτω­χούς με την από­λυ­τη ασυ­δο­σία των κε­φα­λαί­ων, την ανε­μπό­δι­στη κερ­δο­φο­ρία με την από­λυ­τη κα­τα­στο­λή.

Όμως, το τρα­γι­κό ιστο­ρι­κό πρό­βλη­μα της Βρα­ζι­λί­ας είναι ότι παρά τις ανα­λο­γί­ες με­γε­θών, δεν θα μπο­ρέ­σει ποτέ να γίνει ούτε ΗΠΑ -που πέ­ρα­σαν από επα­νά­στα­ση και εμ­φύ­λιο πό­λε­μο- ούτε Ευ­ρώ­πη, από την οποία κα­τά­γο­νται αρ­κε­τά στοι­χεία της, αλλά ούτε και σαν τη ση­με­ρι­νή αντα­γω­νι­στι­κή της Κίνα (τον αυ­ταρ­χι­σμό της οποί­ας θα ζη­λεύ­ουν αιω­νί­ως οι βρα­ζι­λιά­νοι ολι­γάρ­χες), ακρι­βώς λόγω των ιδιαί­τε­ρων χα­ρα­κτη­ρι­στι­κών της χώρας, όπως αυτά δια­μορ­φώ­θη­καν στην ιστο­ρι­κή της εξέ­λι­ξη.

* Επι­μέ­λεια κει­μέ­νου:

Αντώ­νης Γα­ζά­κης

Στέ­λιος Χρο­νό­που­λος