Διαταξική αντιμονοπωλιακή συμμαχία ή εργατικό ριζοσπαστικό μέτωπο;

Αυτή η αντί­λη­ψη που ιστο­ρι­κά αντι­στοι­χεί στην «αντι­μο­νο­πω­λια­κή» πο­λι­τι­κή επι­διώ­κει να εμ­φα­νί­σει τη δυ­να­τό­τη­τα μιας συμ­μα­χί­ας ερ­γα­τι­κής τάξης, μι­κρο­α­στι­κών με­ρί­δων, ακόμη και μι­κρο­με­σαί­ων επι­χει­ρή­σε­ων, απέ­να­ντι στα «μο­νο­πώ­λια» που «κα­τα­δυ­να­στεύ­ουν» την ευ­ρεία λαϊκή πλειο­νό­τη­τα. Κατ’ αυτό τον τρόπο προ­σλαμ­βά­νει δια­τα­ξι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά, ένα­ντι της ανα­γκαί­ας τα­ξι­κό­τη­τας που χα­ρα­κτη­ρί­ζει τις ανα­γκαί­ες κοι­νω­νι­κές συμ­μα­χί­ες του αρι­στε­ρού κι­νή­μα­τος. Ωστό­σο μια τέ­τοια επι­δί­ω­ξη έχει απο­δει­χθεί, και συ­νε­χί­ζει να απο­δει­κνύ­ε­ται ανέ­φι­κτη όσο και απρό­σφο­ρη για την πο­λι­τι­κή υπη­ρέ­τη­ση των συμ­φε­ρό­ντων της μι­σθω­τής ερ­γα­σί­ας. Οι μι­κρο­α­στι­κές τά­ξεις στην πλειο­νό­τη­τα των εκ­φρά­σε­ών τους συ­νε­χί­ζουν να είναι προσ­δε­μέ­νες στο άρμα της αστι­κής πο­λι­τι­κής και της συμ­μα­χί­ας με την αστι­κή τάξη και σε καμία πε­ρί­πτω­ση δεν ει­σέρ­χο­νται σε μια συμ­μα­χι­κή τρο­χιά με την ερ­γα­τι­κή τάξη. Κατά συ­νέ­πεια το ζή­τη­μα του προσ­διο­ρι­σμού της τα­ξι­κής θέσης των μι­κρο­με­σαί­ων στρω­μά­των, τόσο από δο­μι­κή άποψη, όσο και από την άποψη της το­πο­θέ­τη­σής τους στη συ­γκυ­ρία, απο­τε­λεί το νευ­ραλ­γι­κό­τε­ρο ση­μείο για την συ­γκρό­τη­ση των κοι­νω­νι­κών συμ­μα­χιών, και απαι­τεί ιδιαί­τε­ρη ανά­λυ­ση από την άποψη της τα­κτι­κής και της στρα­τη­γι­κής του αρι­στε­ρού κι­νή­μα­τος.

          Η αντι­μο­νο­πω­λια­κή πο­λι­τι­κή συμ­μα­χιών, απο­δε­κτή από ση­μα­ντι­κές της ελ­λη­νι­κής Αρι­στε­ράς, έχει απο­δει­χθεί ότι ούτε την ερ­γα­τι­κή τάξη μπο­ρεί να συ­σπει­ρώ­σει, αλλά ούτε και τα μι­κρο­α­στι­κά και με­σαία στρώ­μα­τα να κι­νή­σει σε μια ρι­ζο­σπα­στι­κή κα­τεύ­θυν­ση. Εμ­βλη­μα­τι­κή από αυτή την άποψη η ίδια η πε­ρί­πτω­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, ο οποί­ος διέ­θε­τε μεν μια εκλο­γι­κή εκ­προ­σώ­πη­ση της μι­σθω­τής ερ­γα­σί­ας ση­μα­ντι­κού με­γέ­θους, ωστό­σο ο ίδιος συ­γκρο­τού­νταν ηγε­μο­νι­κά σχε­δόν απο­κλει­στι­κά από στρώ­μα­τα των μι­κρο­α­στι­κών τά­ξε­ων της δια­νοη­τι­κής ερ­γα­σί­ας. Και ταυ­τό­χρο­να η ίδια η δια­κυ­βέρ­νη­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ κι­νού­νταν συμ­μα­χι­κά με τις δυ­νά­μεις της «υγιούς» επι­χει­ρη­μα­τι­κής δρα­στη­ριό­τη­τας, δη­λα­δή με ση­μα­ντι­κά τμή­μα­τα της αστι­κής τάξης. Το απο­τέ­λε­σμα ήταν η τε­λι­κή κυ­ριάρ­χη­ση των πο­λι­τι­κών μη­χα­νι­σμών της νέας μι­κρο­α­στι­κής τάξης, οι οποί­ες και κα­τέ­λη­ξαν όπως ήταν φυ­σι­κό να εφαρ­μό­σουν την αστι­κή πο­λι­τι­κή των μνη­μο­νί­ων, της λι­τό­τη­τας και της κα­τα­στο­λής.

          Άλ­λω­στε είναι ανα­γκαίο να γί­νε­ται κα­τα­νοη­τό ότι η κυ­ριαρ­χία των κα­πι­τα­λι­στι­κών δυ­νά­με­ων δεν μπο­ρεί να γίνει στην κοι­νω­νία χωρίς την δια­με­σο­λά­βη­ση των μι­κρο­α­στι­κών στρω­μά­των της δια­νοη­τι­κής ερ­γα­σί­ας, που αντι­προ­σω­πεύ­ουν τους ισχυ­ρούς πυ­λώ­νες στή­ρι­ξης, νο­μι­μο­ποί­η­σης και λει­τουρ­γί­ας της αστι­κής κυ­ριαρ­χί­ας. Αυτά το­πο­θε­τού­νται στις διευ­θύν­σεις των επι­χει­ρή­σε­ων του ιδιω­τι­κού τομέα της οι­κο­νο­μί­ας καθώς και των δη­μό­σιων επι­χει­ρή­σε­ων, αυτά θέ­τουν σε κί­νη­ση και εφαρ­μο­γή την αστι­κή δι­καιο­σύ­νη, αυτά συ­γκρο­τούν τα σώ­μα­τα ασφα­λεί­ας και τους στρα­τιω­τι­κούς μη­χα­νι­σμούς, αυτά δια­μορ­φώ­νουν τις κα­τευ­θύν­σεις χει­ρα­γώ­γη­σης των έντυ­πων και τη­λε­ο­πτι­κών μέσων ενη­μέ­ρω­σης, αυτά κυ­ριαρ­χούν στις δομές του νο­ση­λευ­τι­κού συ­στή­μα­τος, αυτά συ­να­παρ­τί­ζουν τους διοι­κη­τι­κούς μη­χα­νι­σμούς του αστι­κού κρά­τους. κλπ. ( πα­νε­πι­στη­μια­κοί, δι­κα­στές, στρα­τιω­τι­κοί, επι­χει­ρη­μα­τι­κά στε­λέ­χη, μη­χα­νι­κοί κ.ά.). Χωρίς την δια­με­σο­λά­βη­ση αυτών των νευ­ραλ­γι­κής ση­μα­σί­ας τμη­μά­των των μι­κρο­α­στι­κών τά­ξε­ων είναι φα­νε­ρό ότι η κα­πι­τα­λι­στι­κή εξου­σία δεν θα μπο­ρού­σε να κρα­τη­θεί ούτε ένα σα­ρα­ντα­ο­κτά­ω­ρο, όπως δια­πι­στώ­νει και Σ. Αλιμί. Πρό­κει­ται για κοι­νω­νι­κές κα­τη­γο­ρί­ες που με­τέ­χουν στον συ­να­σπι­σμό εξου­σί­ας των «από πάνω». Οι όποιες «αντι-νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρες» αντι­λή­ψεις αυτών των στρω­μά­των, σε τε­λι­κή ανά­λυ­ση προ­σγειώ­νο­νται στο πεδίο της άμε­σης αστι­κής πο­λι­τι­κής.

          Χρειά­ζε­ται βέ­βαια να γίνει μια διευ­κρί­νη­ση σε ό,τι αφορά την «με­σαία τάξη», ορο­λο­γία που χρη­σι­μο­ποιεί­ται αδια­κρί­τως τόσο από την συ­ντη­ρη­τι­κή πα­ρά­τα­ξη όσο και από δυ­νά­μεις της Αρι­στε­ράς. Ο όρος προ­βάλ­λε­ται και επι­διώ­κει να συ­μπε­ρι­λά­βει από κοι­νού τμή­μα­τα της μι­σθω­τής ερ­γα­σί­ας, που δεν βρί­σκο­νται στον πυθ­μέ­να του ιε­ραρ­χι­κού κα­τα­με­ρι­σμού ερ­γα­σί­ας καθώς και τα μι­κρο­α­στι­κά στρώ­μα­τα της ελ­λη­νι­κής κοι­νω­νί­ας. Μ’ αυτή την έν­νοια επι­διώ­κε­ται η κα­τάρ­γη­ση των τα­ξι­κών συ­νό­ρων με­τα­ξύ ερ­γα­τι­κής και μι­κρο­α­στι­κής  τάξης και η φα­ντα­σια­κή άμ­βλυν­ση των τα­ξι­κών δια­χω­ρι­σμών. Επι­πρό­σθε­τα ο στό­χος είναι η δια­μόρ­φω­ση μιας «ψευ­δούς» συ­νεί­δη­σης σε λαϊκά ερ­γα­τι­κά στρώ­μα­τα ότι δεν ανή­κουν στην «ξε­πε­ρα­σμέ­νη» κοι­νω­νι­κή κα­τη­γο­ρία της ερ­γα­τι­κής τάξης, αλλά σε ένα ευ­ρύ­τε­ρο σύ­νο­λο το οποίο εμ­φα­νί­ζει κοινά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά. Τε­λι­κά η «με­σαία τάξη» πρό­κει­ται για μια «μυ­θο­λο­γία» χρή­σι­μη για την φα­ντα­σια­κή άμ­βλυν­ση των τα­ξι­κών δια­χω­ρι­σμών.

          Τε­λι­κά εκεί­νο που έχει προ­τε­ραιό­τη­τα για τη ρι­ζο­σπα­στι­κή πο­λι­τι­κή είναι η ανά­δει­ξη με­τώ­που των λαϊ­κών τα­ξι­κών δυ­νά­με­ων, ανε­ξάρ­τη­τα από τις μι­κρο­α­στι­κές δυ­νά­μεις και εκεί­νες της αστι­κής επι­χει­ρη­μα­τι­κής πο­λι­τι­κής. Καμιά συμ­μα­χία δεν μπο­ρεί να προ­ω­θη­θεί (π.χ. αυ­το­α­πα­σχο­λού­με­να στρώ­μα­τα), εάν πρω­τί­στως δεν προ­α­χθεί η ενό­τη­τα αυτού του ρι­ζο­σπα­στι­κού κοι­νω­νι­κού (και εκ των πραγ­μά­των πο­λι­τι­κού) με­τώ­που. Σ’ αυτό το επί­πε­δο εγεί­ρο­νται και τα ση­μα­ντι­κό­τε­ρα ζη­τή­μα­τα, και ου­σια­στι­κά στην  ενό­τη­τα του κό­σμου των «από κάτω». Πραγ­μα­τι­κά δεν είναι εκ των προ­τέ­ρων δο­σμέ­νη η ενό­τη­τα των στρω­μά­των του λαϊ­κού συ­να­σπι­σμού. Ση­μα­ντι­κές δια­φο­ρο­ποι­ή­σει κα­τα­γρά­φο­νται στους κόλ­πους τους : Με­τα­ξύ μι­σθω­τής ερ­γα­σί­ας των δη­μό­σιων υπη­ρε­σιών (υγεί­ας, αυ­το­διοί­κη­σης, παι­δεί­ας) και ερ­γα­τι­κής τάξης της ιδιω­τι­κής κα­πι­τα­λι­στι­κής οι­κο­νο­μί­ας. Με­τα­ξύ ερ­γα­ζο­μέ­νων στον ιδιω­τι­κό τομέα και ανέρ­γων, νέων και μα­κρο­χρό­νια. Με­τα­ξύ αυτών και των κα­τη­γο­ριών των συ­ντα­ξιού­χων. Τέλος ανά­με­σα στον ερ­γα­ζό­με­νο κόσμο δη­μό­σιου και ιδιω­τι­κού τομέα και στρω­μά­των της νε­ο­λαί­ας της «πε­ρι­πλά­νη­σης», των ελα­στι­κών σχέ­σε­ων ερ­γα­σί­ας, της με­τα­νά­στευ­σης.

          Οι πο­λι­τι­κές στην Αρι­στε­ρά που επι­διώ­κουν να δια­μορ­φώ­σουν συμ­μα­χί­ες του τύπου της «αντι­μο­νο­πω­λια­κής» συ­μπα­ρά­τα­ξης, ενώ επι­ζη­τούν την μέ­γι­στη κοι­νω­νι­κή συ­σπεί­ρω­ση (λαϊκά στρώ­μα­τα + μι­κρο­α­στι­κές τά­ξεις + μι­κρο­με­σαί­ες επι­χει­ρή­σεις και κα­πι­τα­λι­στι­κές δυ­νά­μεις) ενά­ντια στην «χού­φτα» των μο­νο­πω­λί­ων, απο­τυγ­χά­νουν γιατί και την ερ­γα­τι­κή τάξη δεν μπο­ρούν να κι­νη­το­ποι­ή­σουν, αλλά και τα αστι­κά και μι­κρο­α­στι­κά στρώ­μα­τα να συ­σπει­ρώ­σουν, γιατί αυτά είναι ισχυ­ρά προσ­δε­μέ­να στο σύ­στη­μα της αστι­κής κυ­ριαρ­χί­ας. Κι’ αν κάτι τέ­τοιο εμ­φα­νί­ζε­ται στο προ­σκή­νιο αυτό γί­νε­ται κυ­ρί­ως υπό την ηγε­μο­νία των αστι­κών οι­κο­νο­μι­κών και κοι­νω­νι­κών δυ­νά­με­ων. Μά­λι­στα και αυτός ακόμη ο στό­χος που καλ­λιερ­γεί­ται, η προ­α­γω­γής της «εθνι­κής ανά­πτυ­ξης» που θα είναι επω­φε­λής για όλους έχει χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά μυ­θο­λο­γι­κού τύπου γιατί η οποια­δή­πο­τε «ανά­πτυ­ξη» της (κε­φα­λαιο­κρα­τι­κής) οι­κο­νο­μί­ας στις σύγ­χρο­νες συν­θή­κες, εδρά­ζε­ται όπως πα­ντού μπο­ρού­με να δούμε στην πολ­λα­πλή απο­ψί­λω­ση των ερ­γα­τι­κών δι­καιω­μά­των.

          Προ­φα­νώς η επι­λο­γή της πρω­ταρ­χι­κής προ­ώ­θη­σης του με­τώ­που των λαϊ­κών δυ­νά­με­ων (ερ­γα­τι­κή τάξη + άνερ­γοι + συ­ντα­ξιού­χοι + δυ­νά­μεις της νε­ο­λαί­ας), πα­ρό­λο που μπο­ρεί να εκ­φρά­σει την πλειο­ψη­φία των κοι­νω­νι­κών δυ­νά­με­ων, εντού­τοις έχει ανά­γκη και μπο­ρεί να επε­κτεί­νει τα συμ­μα­χι­κά της χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά και στα αυ­το­α­πα­σχο­λού­με­να μι­κρο­α­στι­κά στρώ­μα­τα, στο βαθμό που δεν απο­λή­γουν να πα­ρά­γουν υπε­ρα­ξία που νέ­μο­νται οι πο­λυ­πλη­θείς κα­τη­γο­ρί­ες μι­κρο­ε­πι­χει­ρη­μα­τιών. Ωστό­σο το κυ­ρί­αρ­χο πα­ρα­μέ­νει  η δια­μόρ­φω­ση συμ­μα­χι­κών δε­σμών με­τα­ξύ των λαϊ­κών στρω­μά­των, πράγ­μα κα­θό­λου αυ­το­νό­η­το και δύ­σκο­λο: π.χ. πώς μπο­ρούν να συ­μπα­ρα­τα­χθούν κοι­νω­νι­κά ο κό­σμος των δη­μο­σί­ων υπαλ­λή­λων με τον κόσμο των ανέρ­γων. Σε κάθε πε­ρί­πτω­ση πά­ντως όλες οι μορ­φές κι­νη­μά­των που εμ­φα­νί­στη­καν το τε­λευ­ταίο διά­στη­μα στον ευ­ρω­παϊ­κό χώρο είχαν ως βάση δυ­νά­μεις της μι­σθω­τής ερ­γα­σί­ας και της κοι­νω­νι­κής εξα­θλί­ω­σης, γε­γο­νός που κα­τα­γρά­φε­ται σή­με­ρα απέ­να­ντι στα μέτρα της γαλ­λι­κής προ­ε­δρί­ας Μα­κρόν (και προη­γού­με­να Ολ­λάντ και Ελ Κομρί). Στην ελ­λη­νι­κή πε­ρί­πτω­ση είναι εξί­σου χα­ρα­κτη­ρι­στι­κή η αδυ­να­μία, αν και επι­διώ­κε­ται από αρι­στε­ρές δυ­νά­μεις, δια­μόρ­φω­σης συμ­μα­χι­κού με­τώ­που της ερ­γα­τι­κής τάξης με τα μι­κρο­α­στι­κά στρώ­μα­τα (π.χ. Τε­χνι­κό Επι­με­λη­τή­ριο, Οι­κο­νο­μι­κό Επι­με­λη­τή­ριο, εμπο­ρι­κοί σύλ­λο­γοι κλπ.).

Και βέ­βαια η επι­κέ­ντρω­ση αρι­στε­ρών δυ­νά­με­ων στα με­γά­λα μο­νο­πώ­λια, ου­σια­στι­κά  πα­ρα­πέ­μπει σε μια αντι­πλου­το­κρα­τι­κή αντί­λη­ψη των πραγ­μά­των. Την θέση του κε­φα­λαί­ου παίρ­νει ο πλού­τος, από­το­κος βέ­βαια της κα­πι­τα­λι­στι­κής κυ­ριαρ­χί­ας, αντί­λη­ψη που συμ­με­ρί­ζε­ται ο Πι­κε­τί, αλλά οι γε­νε­σιουρ­γοί πα­ρά­γο­ντες του πλού­του είναι οι κα­πι­τα­λι­στι­κές σχέ­σεις πα­ρα­γω­γής, Έτσι το έσχα­το όριο μιας τέ­τοιας επι­δί­ω­ξης της αρι­στε­ρής πο­λι­τι­κής είναι συ­νή­θως η απαί­τη­ση αύ­ξη­σης της φο­ρο­λο­γί­ας των με­γά­λων επι­χει­ρή­σε­ων, πράγ­μα που μπο­ρεί να βελ­τιώ­σει τα δη­μο­σιο­νο­μι­κά μιας χώρας, αλλά δεν ση­μα­το­δο­τεί μια εκ βά­θρων αλ­λα­γή των όρων της κοι­νω­νι­κής πα­ρα­γω­γής. Άλ­λω­στε χα­ρα­κτι­κή είναι από αυτή την άποψη η αντί­λη­ψη που επι­κρα­τού­σε πριν το 2015 στον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ ότι για την κρίση πρέ­πει να «πλη­ρώ­σουν οι πλού­σιοι». Η κα­τά­λη­ξη ήταν να πα­ρα­μεί­νουν αμε­τά­βλη­τα κι’ αυτά ακόμη τα πο­σο­στά φο­ρο­λό­γη­σης των κερ­δών των κα­πι­τα­λι­στι­κών επι­χει­ρή­σε­ων.

Εκεί­νο που μπο­ρεί να επι­διω­χθεί είναι η ρι­ζι­κή ανα­δια­νο­μή του ει­σο­δή­μα­τος που προ­έ­κυ­ψε από την ανά­καμ­ψη του κε­φα­λαί­ου και την εί­σο­δό του σε μια κερ­δο­φό­ρα πο­ρεία (από το 2014 και μετά), ανε­ξάρ­τη­τα από τα οποια­δή­πο­τε άλλα μέτρα φο­ρο­λό­γη­σης των επι­χει­ρή­σε­ων. Μόνον μια τέ­τοια πο­λι­τι­κή μπο­ρεί να είναι στο επί­κε­ντρο των αρι­στε­ρών δυ­νά­με­ων, εν αντι­θέ­σει με τις αντι­λή­ψεις για την «εθνι­κή οι­κο­νο­μι­κή ανά­πτυ­ξη», την «πα­τριω­τι­κή πα­ρα­γω­γι­κή ανα­συ­γκρό­τη­ση» κλπ. Και μόνον μια τέ­τοια πο­λι­τι­κή μπο­ρεί να υπη­ρε­τή­σει τα τα­ξι­κά συμ­φέ­ρο­ντα των λαϊ­κών τά­ξε­ων.