Οι Υρρ στον Αμαζόνιο

Τον Δεκέμβριο του 2004, μια οικογένεια Γερμανών απολαμβάνει τις χριστουγεννιάτικες διακοπές της στο εξωτικό, τουριστικό θέρετρο του νησιού Πουκέτ, στον Ινδικό Ωκεανό. Τα παιδιά, ένα αγόρι και ένα κορίτσι, πλατσουρίζουν στη θάλασσα, η μαμά κολυμπάει μαζί τους και ο μπαμπάς έχει προσηλωθεί στην ανάγνωση του βιβλίου που είχε αγοράσει στο βιβλιοπωλείο του αεροδρομίου, λίγο πριν την αναχώρηση της πτήσης τους από το Βερολίνο.

Είναι ένα μυθιστόρημα οικολογικής, επιστημονικής φαντασίας, που όπως έλεγε μετά στα γερμανικά ΜΜΕ, «στην αρχή δεν μου γέμισε το μάτι, αλλά είπα στον εαυτό μου, Δεν χάνουμε και τίποτα, ας το διαβάσουμε, κάτι ελαφρύ για τις διακοπές». Και όντως, δεν έχασε τίποτα – ειδικά τη ζωή, τη δική του και της οικογένειάς του. Και σίγουρα, το βιβλίο δεν ήταν ακριβώς «ελαφρύ».

Ο μπαμπάς έχει φτάσει στο σημείο και στις σελίδες εκείνες όπου μια τεράστια μάζα αδηφάγων σκουληκιών καταβροχθίζει τα αποθέματα υδρίτη μεθανίου, τα οποία βρίσκονται ως συγκολλητική ουσία, στα βάθη της θάλασσας και πάνω στα τοιχώματα του υφαλοπρανούς στις ακτές της Σκανδιναβίας. Το υφαλοπρανές γίνεται σουρωτήρι και καταρρέει και ένα τεράστιο και γιγαντιαίο κύμα, ένα τσουνάμι, σαρώνει μέσα σε λίγα λεπτά όλη τη Βορειοδυτική Ευρώπη, και ειδικά τη Νορβηγία, οι παραλιακές πόλεις της οποίας εξαφανίζονται κάτω από τους τόνους νερού και με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς ανάμεσα στα συντρίμμια. «Κοίτα τι γράφει ο μαλάκας!; Αυτό σκεφτόμουν όσο διάβαζα. Γίνονται αυτά τα πράγματα; Δεν γίνονται. Να χάνεται η θάλασσα μπροστά στα μάτια σου και να επιστρέφει για να σε πνίξει».

Εκείνη τη στιγμή, ακούει τη φωνή της γυναίκας του. «Η θάλασσα. Η θάλασσα χάθηκε!».

Σήκωσε τα μάτια από τη σελίδα που διάβαζε και έμεινε με το στόμα ανοιχτό – η θάλασσα είχε αποσυρθεί κάπου στον ορίζοντα και εκατοντάδες μέτρα βυθού, άμμου, κοραλλιών, οστράκων και ψαριών που σπαρταρούσαν είχαν αποκαλυφθεί αφήνοντας τα παιδιά του με ένα βλέμμα απορίας.

«Πέταξα το βιβλίο και έτρεξα να αρπάξω τα παιδιά στην αγκαλιά μου. Ούρλιαξα στη γυναίκα μου, Τρέξε, τρέξε να σωθούμε και αρχίσαμε να τρέχουμε. Τρέξε να φτάσουμε κάπου ψηλά! Αυτό της έλεγα. Και ταυτόχρονα σκεφτόμουν έντρομος : Ο μαλάκας είχε δίκιο, ο μαλάκας είχε δίκιο».

Ήταν 26 Δεκεμβρίου 2004 όταν ο σεισμός 9,1 ρίχτερ προκαλούσε το τσουνάμι που σάρωσε τις ακτές σε ολόκληρο τον Ινδικό Ωκεανό στοιχίζοντας τη ζωή σε 250.000 ανθρώπους – μια από τις φονικότερες φυσικές καταστροφές στη σύγχρονη ιστορία. Όχι όμως για την οικογένεια των Γερμανών τουριστών της ιστορίας μας.

«Σωθήκαμε. Και όταν επιστρέψαμε σώοι στο Βερολίνο, πήγα και αγόρασα δεύτερο αντίτυπο, το πρώτο είχε χαθεί στο τσουνάμι. Ήθελα να μάθω τη συνέχεια. Το βιβλίο μάς είχε σώσει τη ζωή. Υπάρχουν τελικά τόσα πράγματα που δεν ξέρουμε για τη Γη και τη φύση γύρω μας».

Το βιβλίο πήγαινε ικανοποιητικά στις πωλήσεις, αλλά έπειτα και από τη διδακτική και συγκλονιστική ιστορία των Γερμανών τουριστών στο Πουκέτ πούλησε πάνω από 2.000.000 αντίτυπα μέσα σε λίγους μήνες και αποτελεί έως και σήμερα ένα από τα πιο ευπώλητα στη Γερμανία – είναι το Der Schwarm (στα ελληνικά, Το Σμήνος, και το είχαν κυκλοφορήσει οι εκδόσεις Καστανιώτη το 2007) και ο… μαλάκας συγγραφέας του, ο Γερμανός, διαφημιστής στο επάγγελμα, Φρανκ Σέτσινγκ. Ο Σέτσινγκ εμπνεύστηκε το Σμήνος έπειτα από ένα μπερδεμένο όνειρο στον ύπνο του, στο οποίο είδε συγκεχυμένα όρκες και φάλαινες να επιτίθενται σε πλοία και μετά πραγματοποίησε πολλές εμπεριστατωμένες συζητήσεις με δεκάδες επιστήμονες και οικολόγους στη Γερμανία.

Η υπόθεση του βιβλίου είναι απλή και συνάμα τόσο σύνθετη και καίρια.

Τι θα γινόταν αν η φύση και συγκεκριμένα ο κόσμος της θάλασσας εξεγειρόταν εναντίον της ανθρωπότητας προκειμένου να σταματήσει η μόλυνση, η ρύπανση και η καταστροφή του περιβάλλοντος; Πώς θα ένιωθαν οι άνθρωποι, αν μάθαιναν πως «ηγέτες» σε αυτή την επανάσταση ήταν μια φυλή μονοκύτταρων οργανισμών στα βάθη των ωκεανών, που δρα συλλογικά και «κομμουναλιστικά», οι Υρρ, που διαθέτουν τεράστια, συλλογική και ομαδική, νοημοσύνη και ακόμη μεγαλύτερη μνήμη του κόσμου, χαμένη στα βάθη της αιωνιότητας, όταν οι ήπειροι ήταν συνενωμένες στην Παγγαία; Πώς θα έπρατταν οι επιστήμονες, τι θα σχεδίαζαν οι κυβερνήσεις, πώς θα αντιδρούσαν οι πολίτες, τι θα προγραμμάτιζε και θα έθετε σε εφαρμογή η πολεμική μηχανή των ΗΠΑ;

Νομίζω ότι σας κέντρισα το ενδιαφέρον, αλλά θυμήθηκα τα παραπάνω μπροστά στις εφιαλτικές, τηλεοπτικές και διαδικτυακές εικόνες από τον Αμαζόνιο καθώς και την άθλια πολιτική επίθεση που δέχεται η 16χρονη ακτιβίστρια Γκρέτα Θούνμπεργκ στη διάρκεια του ταξιδιού της στον Ατλαντικό.

Η υποκρισία των ηγετών της εποχής μας, η καπιταλιστική εκμετάλλευση, ο παροξυσμός των κερδών, οι ισολογισμοί των εταιρειών που έχουν βάλει στο αρπακτικό μάτι τις εσχατιές των παρθένων δασών και των τελευταίων ανέγγιχτων από τον καπιταλισμό και την αστική μεταδημοκρατία περιοχών του πλανήτη μας, οι εκατοντάδες νεκροί στην Ευρώπη από τους θερινούς και παρατεταμένους καύσωνες στον θερμότερο Ιούλιο όλων των καταγεγραμμένων εποχών – μόνο στην Ολλανδία, που το θερμόμετρο χτύπησε «σαραντάρια» για μια ολόκληρη εβδομάδα, 447, όλοι από θερμοπληξία ή καρδιακά και εγκεφαλικά επεισόδια – οι άγονοι και γελοίοι διαξιφισμοί ανάμεσα στον φαιδρό Μπολσονάρο και τους Ευρωπαίους πρωθυπουργούς και προέδρους που τού κουνούν το δάχτυλο περιμένοντας κατά τα άλλα να είναι ευρωπαϊκές οι εταιρείες που θα υπογράψουν τα νέα, χρυσοφόρα, ρυπογόνα, καταστρεπτικά και αντιπεριβαλλοντικά συμβόλαια επιδρομής στον Αμαζόνιο…

Δεν ξέρω τι να πρωτογράψω, τι να πρωτοαναλύσουμε μπροστά σε ένα ακόμη σκαλί που κατηφορίζουμε προς την άβυσσο της υπερθέρμανσης του πλανήτη και της αυτοκαταστροφής της ανθρωπότητας.

Ίσως το πιο απλό, το πιο σημαντικό, το πιο λιτό : Δεν υπάρχει Plan(et) B για την ανθρωπότητα. Ας το συνειδητοποιήσουμε. Πολύ περισσότερο, δεν υπάρχει Plan B για τη γενιά της Γκρέτας Θούνμπεργκ.

Στο βιβλίο του Σέτσινγκ, οι Υρρ το γνωρίζουν αυτό και το εκτιμούν περισσότερο από τους ανθρώπους, ακόμη και όταν εξαπολύουν τις πλέον φονικές επιθέσεις τους για την εξάλειψή των πόλεων και των κοινωνιών που βυθίζονται στη βία και την απόγνωση.

Το ίδιο, θεωρώ, ότι γνωρίζουν και εκτιμούν οι ιθαγενείς του Αμαζονίου, αυτοί που κατά τα άλλα και όσο και αν ορισμένες συνήθειες τους μπορεί να μας προκαλούν φρίκη ή αποστροφή και καταχωρίζονται στους «πρωτόγονους», έχουν διατηρήσει πολύ πιο αρμονικές και συμβιωτικές σχέσεις με τη φύση και το περιβάλλον.

Γιατί όπως ο Γερμανός τουρίστας έμαθε με πολύ πικρό και παραλίγο οδυνηρό και ανεπίστρεπτο τρόπο, ορισμένοι «μαλάκες», αντικαπιταλιστές, ριζοσπάστες, ακτιβιστές, οικολόγοι, επιστήμονες, συγγραφείς, δημοσιολόγοι μπορεί να έχουν και έχουν δίκιο για το δυστοπικό μέλλον της Γης και της ανθρωπότητας σε έναν αποσταθεροποιημένο κλιματικά και καιρικά πλανήτη.

Και τότε, δεν θα μπορούμε να πάρουμε τα παιδιά μας, αγκαλιά και να τρέξουμε μακριά από τις φλόγες ή τους παγετώνες, τη λειψυδρία και την ερημοποίηση, τον καταποντισμό των ακτών και τη διάλυση των υποδομών, την καταστροφή των σοδειών και τον αφανισμό των κοπαδιών .

Δεν υπάρχει δεύτερος πλανήτης, τόσο απλά.

Και δυστυχώς, στη συγκυρία, δεν πρόκειται να βγουν Υρρ από τα νερά του Αμαζονίου για να κάνουν σήμερα τον Μπολσονάρο και αύριο τον Τραμπ ή τον Μακρόν ή οποιονδήποτε άλλον ηγετίσκο της εποχής μας, να συνειδητοποιήσουν το καπιταλιστικό Κακό που έχουν διαπράξει, μεταχειριζόμενοι την ίδια βία που πρώτοι οι άνθρωποι έχουν επιβάλει στη φύση.

Και το μέλλον ή θα είναι εντέλει αντικαπιταλιστικό ή απλά αυτοκτονικό.

Ας το χωνέψουμε – κάποιοι «μαλάκες» έχουν δίκιο.