Στο χείλος του γκρεμού, το σενάριο της Διακυβερνητικής δεν μοντελοποιείται

Η έκ­θε­ση και η σύ­νο­ψή της είναι γραμ­μέ­νες με το συ­γκε­κρι­μέ­νο στυλ και το λε­ξι­λό­γιο των επι­στη­μο­νι­κών δη­μο­σιεύ­σε­ων που κά­νουν “αντι­κει­με­νι­κές” δια­πι­στώ­σεις. Ωστό­σο, ποτέ μια έκ­θε­ση εμπει­ρο­γνω­μό­νων της πα­γκό­σμιας υπερ­θέρ­μαν­σης δεν άφησε να δια­φα­νεί σε αυτό το βαθμό η αγω­νία που προ­κα­λεί η ανά­λυ­ση των γε­γο­νό­των υπό το φως των απα­ρά­βα­των νόμων της φυ­σι­κής.

Φο­βε­ρές προ­ο­πτι­κές...

Η αγω­νία απορ­ρέ­ει κα­ταρ­χή από το πλαί­σιο: οι φο­βε­ρές πλημ­μύ­ρες και πυρ­κα­γιές που σπέρ­νουν την από­γνω­ση, το θά­να­το και τον τρόμο στις τέσ­σε­ρις γω­νιές του πλα­νή­τη συ­γκε­κρι­με­νο­ποιούν αυτό ενά­ντια στο οποίο η IPCC προει­δο­ποιεί εδώ και πάνω από τριά­ντα χρό­νια, και για το οποίο οι κυ­βερ­νή­σεις δεν έχουν κάνει τί­πο­τα, ή σχε­δόν τί­πο­τα. Απορ­ρέ­ει επί­σης από τις τε­ρά­στιες δια­στά­σεις της δια­πί­στω­σης: ακόμα και αν η συ­νά­ντη­ση κο­ρυ­φής COP26 (στη Γλα­σκώ­βη, το Νο­έμ­βρη) απο­φά­σι­ζε να εφαρ­μό­σει το πιο ρι­ζο­σπα­στι­κό από τα σε­νά­ρια στα­θε­ρο­ποί­η­σης που έχουν με­λε­τή­σει οι κλι­μα­το­λό­γοι, δη­λα­δή εκεί­νο που εξα­σφα­λί­ζει την τα­χύ­τε­ρη μεί­ω­ση των εκ­πο­μπών του CO2 και ακυ­ρώ­νει τις κα­θα­ρές πα­γκό­σμιες εκ­πο­μπές το αρ­γό­τε­ρο το 2060 (ενώ ταυ­το­χρο­να μειώ­νει επί­σης τις εκ­πο­μπές των άλλων αε­ρί­ων του θερ­μο­κη­πί­ου), η αν­θρω­πό­τη­τα θα έπρε­πε να αντι­με­τω­πί­σει φο­βε­ρές προ­ο­πτι­κές. Συ­νο­πτι­κά:

• Το ανώ­τα­το όριο που όρισε το Πα­ρί­σι θα ξε­περ­νιό­ταν. Η μέση θερ­μο­κρα­σία της επι­φά­νειας του πλα­νή­τη θα αυ­ξα­νό­ταν πι­θα­νόν κατά 1,6°C (+/-0,4) με­τα­ξύ του 2041 και του 2060 (σε σχέση με την προ­βιο­μη­χα­νι­κή πε­ρί­ο­δο) για να ξα­να­κα­τέ­βει με­τα­ξύ 2081 και 2100 στο 1,4°C (+/-0,4).

• Προ­σο­χή. Δεν πρό­κει­ται παρά για μέ­σους όρους: είναι σχε­δόν βέ­βαιο ότι η θερ­μο­κρα­σία στη γη θα αυ­ξη­θεί τα­χύ­τε­ρα από ό,τι στην επι­φά­νεια των ωκε­α­νών (πι­θα­νόν 1,4 έως 1,7 φορές τα­χύ­τε­ρα). Είναι επί­σης σχε­δόν βέ­βαιο ότι η Αρ­κτι­κή θα συ­νε­χί­σει να θερ­μαί­νε­ται πιο γρή­γο­ρα από την μέση πα­γκό­σμια (πολύ πι­θα­νόν πάνω από δύο φορές πιο γρή­γο­ρα).

• Με­ρι­κές πε­ριο­χές με­σαί­ου γε­ω­γρα­φι­κού πλά­τους και μι­σο-άγο­νες, καθώς και η πε­ριο­χή των μου­σώ­νων στη Νότια Αμε­ρι­κή, θα έχουν το ρεκόρ αύ­ξη­σης της θερ­μο­κρα­σί­ας κατά τις πιο ζε­στές μέρες (1,5 έως 2 φορές πάνω από τον πα­γκό­σμιο μέσο όρο), ενώ η Αρ­κτι­κή θα έχει το ρεκόρ των αυ­ξή­σε­ων της θερ­μο­κρα­σί­ας κατά τις πιο κρύες ημέ­ρες (3 φορές τον πα­γκό­σμιο μέσο όρο).

• Είναι πολύ πι­θα­νό ότι η πρό­σθε­τη υπερ­θέρ­μαν­ση (σε σχέση με το ση­με­ρι­νό 1,1°C) θα εντεί­νει τις ακραί­ες νε­ρο­πο­ντές και θα αυ­ξή­σει τη συ­χνό­τη­τα τους (σε πα­γκό­σμιο επί­πε­δο, 7% των πρό­σθε­των βρο­χών για 1,1°C υπερ­θέρ­μαν­σης).Ίδια αυ­ξη­τι­κή τάση για τη συ­χνό­τη­τα των έντο­νων τρο­πι­κών κυ­κλώ­νων (κα­τη­γο­ρί­ας 4-5) και την ισχύ τους. Οι έντο­νες βρο­χο­πτώ­σεις και οι συ­να­φείς πλημ­μύ­ρες θα πρέ­πει να εντα­θούν και να γί­νουν πιο συ­χνές στις πε­ρισ­σό­τε­ρες πε­ριο­χές της Αφρι­κής και της Ασίας, της Βό­ρειας Αμε­ρι­κής και της Ευ­ρώ­πης. Οι αγρο­τι­κές και οι οι­κο­λο­γι­κές ξη­ρα­σί­ες θα είναι επί­σης πιο σο­βα­ρές και συ­χνές σε ορι­σμέ­νες πε­ριο­χές, σε όλες τις ηπεί­ρους εκτός από την Ασία, σε σχέση με την πε­ρί­ο­δο 1850-1900.

• Είναι ευ­νό­η­το ότι αυτή η πρό­σθε­τη υπερ­θέρ­μαν­ση (0,5°C+/-0,4 σε σχέση με σή­με­ρα) θα συ­νε­χί­σει να με­γε­θύ­νει το λιώ­σι­μο του περ­μα­φρόστ, και άρα την απε­λευ­θέ­ρω­ση με­θα­νί­ου. Αυτή η θε­τι­κή ανά­δρα­ση της υπερ­θέρ­μαν­σης δεν έχει εν­σω­μα­τω­θεί πλή­ρως στα μο­ντέ­λα (που, παρά τις αυ­ξα­νό­με­νες τε­λειο­ποι­ή­σεις τους, συ­νε­χί­ζουν κατά συ­νέ­πεια να υπο­τι­μούν την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα).

• Η υπερ­θέρ­μαν­ση των ωκε­α­νών στο υπό­λοι­πο του 21ου αιώνα θα είναι πι­θα­νόν 2 μέχρι 4 φορές πιο με­γά­λη από ό,τι στην πε­ρί­ο­δο 1971-2018. Η δια­στρω­μά­τω­ση, η οξί­νι­ση και η απο­ξυ­γο­νω­ση των ωκε­α­νών θα συ­νε­χί­σει να αυ­ξά­νει. Αυτά τα τρία φαι­νό­με­να έχουν αρ­νη­τι­κές συ­νέ­πειες για τη θα­λάσ­σια ζωή. Θα χρεια­στούν χι­λιά­δες χρό­νια για να ανα­στρα­φούν.

• Είναι σχε­δόν βέ­βαιο ότι οι πα­γε­τώ­νες των βου­νών και της Γροι­λαν­δί­ας θα συ­νε­χί­σουν να λιώ­νουν για δε­κα­ε­τί­ες, και πι­θα­νόν ότι το λιώ­σι­μο θα συ­νε­χι­στεί και στην Ανταρ­κτι­κή.

• Είναι επί­σης σχε­δόν βέ­βαιο ότι η στάθ­μη των ωκε­α­νών θα ανέ­βει κατά 0,28 μέχρι 0,55 μέτρα στον 21ο αιώνα, σε σχέση με την πε­ρί­ο­δο 1995-2014. Στα 200 προ­σε­χή χρό­νια, θα συ­νε­χί­σει πι­θα­νόν να ανε­βαί­νει -από 2 μέχρι 3 μέ­τρα- και αυτό θα συ­νε­χι­στεί και μετά. Συ­νέ­πεια αυτού θα είναι ότι, στα μισά από τα μέρη που δια­θέ­τουν πα­λιρ­ροιό­με­τρα, τα γε­γο­νό­τα ακραί­ων πα­λιρ­ροιών που πα­ρα­τη­ρού­νταν μια φορά κάθε αιώνα στο πρό­σφα­το πα­ρελ­θόν θα πα­ρα­τη­ρού­νται του­λά­χι­στον μια φορά το χρόνο, αυ­ξά­νο­ντας έτσι τη συ­χνό­τη­τα των πλημ­μυ­ρών στις πε­ριο­χές με χα­μη­λές ακτές.

• Γε­γο­νό­τα όχι πολύ πι­θα­νά αλλά με τε­ρά­στιες συ­νέ­πειες θα μπο­ρού­σαν να συμ­βούν σε πα­γκό­σμιο και σε το­πι­κό επί­πε­δο, ακόμα και αν η υπερ­θέρ­μαν­ση πα­ρέ­με­νε μέσα στα πι­θα­νά όρια του ρι­ζο­σπα­στι­κού σε­να­ρί­ου (+1,6° +/-0,4°C). Ακόμα και με αυτό το σε­νά­ριο του 1,5°C, δεν μπο­ρούν να απο­κλει­στούν από­το­μες εξε­λί­ξεις και κα­τα­στά­σεις χωρίς επι­στρο­φή -όπως μια πιο με­γά­λη τήξη της Ανταρ­κτι­κής και ο θά­να­τος των δασών.

• Ένα από αυτά τα όχι πολύ πι­θα­νά αλλά δυ­να­τά γε­γο­νό­τα είναι η κα­τάρ­ρευ­ση του ωκε­α­νι­κού Ρεύ­μα­τος που απο­κα­λεί­ται AMOC (Atlantic Meridional Overturning Circulation). Η απο­δυ­νά­μω­σή του είναι πολύ πι­θα­νή κατά τον 21ο αιώνα, αλλά η έκτα­ση του φαι­νο­μέ­νου συ­νι­στά ένα ερω­τη­μα­τι­κό. Μια κα­τάρ­ρευ­ση θα προ­κα­λού­σε πολύ πι­θα­νόν εξε­λί­ξεις χωρίς επι­στρο­φή στο κλίμα πε­ριο­χών και στο κύκλο του νερού, όπως μια με­τα­τό­πι­ση προς το νότο της ζώνης των τρο­πι­κών βρο­χο­πτώ­σε­ων, μια απο­δυ­νά­μω­ση των μου­σώ­νων στην Αφρι­κή και στην Ασία. Μια ενί­σχυ­ση των μου­σώ­νων στο νότιο ημι­σφαί­ριο και μια απο­ξή­ραν­ση της Ευ­ρώ­πης.

...στη κα­λύ­τε­ρη των πε­ρι­πτώ­σε­ων;

]Αυτή η έκ­θε­ση υπο­χρε­ώ­νει να κοι­τά­ξου­με την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα κα­τά­φα­τσα: εί­μα­στε στη κυ­ριο­λε­ξία στο χεί­λος του γκρε­μού. Και αυτό επει­δή, το επα­να­λαμ­βά­νου­με και το το­νί­ζου­με: 1) οι προ­βλέ­ψεις οι σχε­τι­κές με την άνοδο των ωκε­α­νών δεν εν­σω­μα­τώ­νουν τα φαι­νό­με­να απο­σά­θρω­σης των πα­γε­τώ­νων, που είναι μη-γραμ­μι­κά, και άρα μη μο­ντε­λο­ποι­ή­σι­μα, και μπο­ρούν εν δυ­νά­μει να με­τα­βά­λουν πολύ γρή­γο­ρα την κα­τα­στρο­φή σε κα­τα­κλυ­σμό. 2) ό,τι έχου­με απα­ριθ­μή­σει πα­ρα­πά­νω είναι αυτό που θα συμ­βεί, σύμ­φω­να με την IPCC, στη πε­ρί­πτω­ση που οι κυ­βερ­νή­σεις του πλα­νή­τη θα απο­φά­σι­ζαν να εφαρ­μό­σουν το πιο ρι­ζο­σπα­στι­κό από τα σε­νά­ρια μεί­ω­σης των εκ­πο­μπών που έχουν με­λε­τη­θεί από τους επι­στή­μο­νες, το σε­νά­ριο που στο­χεύ­ει να μην ξε­πε­ρα­στεί (υπερ­βο­λι­κά) ο 1,5°C.

Η λε­πτο­με­ρής πε­ρι­γρα­φή των συ­νε­πειών των άλλων σε­να­ρί­ων θα βά­ραι­νε χωρίς λόγο αυτό το κεί­με­νο. Ας αρ­κε­στού­με σε μια έν­δει­ξη, που αφορά τη στάθ­μη των θα­λασ­σών: στο σε­νά­ριο business as usual, « δεν απο­κλεί­ε­ται » μια άνο­δος 2 μέ­τρων το 2100 και 5 μέ­τρων το 2150. Μα­κρο­πρό­θε­σμα, σε ένα διά­στη­μα δύο χι­λιά­δων ετών, για μια υπερ­θέ­μαν­ση 5°C, οι θά­λασ­σες θα ανέ­βαι­ναν ανα­πό­φευ­κτα και ανε­πι­στρε­πτί (στην αν­θρώ­πι­νη κλί­μα­κα του χρό­νου) από ...18 μέχρι 22 μέτρα!

Ας ξα­να­πά­ρου­με τα πράγ­μα­τα από την αρχή. Αυτό που δεν κά­νουν οι κυ­βερ­νή­σεις είναι να εφαρ­μό­σουν το πιο ρι­ζο­σπα­στι­κό από τα σε­νά­ρια που τους προ­τεί­νο­νται. Τα σχέ­δια τους για το κλίμα (οι “εθνι­κά κα­θο­ρι­ζό­με­νες συμ­βο­λές”) μας οδη­γούν σή­με­ρα σε μια υπερ­θέρ­μαν­ση 3,5°C. Εκατό μέρες πριν από τη συ­νά­ντη­ση κο­ρυ­φής 3,5°C., μόνο με­ρι­κοί εταί­ροι “έχουν ανε­βά­σει τις φι­λο­δο­ξί­ες τους”...χωρίς όμως να φτά­νουν, και μά­λι­στα απέ­χουν πάρα πολύ, τα ανα­γκαία επί­πε­δα μειώ­σε­ων των εκ­πο­μπών. Έτσι, η “κλι­μα­τι­κή πρω­τα­θλή­τρια” ΕΕ δη­λώ­νει στόχο μεί­ω­σης κατά 55% το 2030 ενώ θα χρεια­ζό­ταν 65%.

Ένα ζή­τη­μα απλών μα­θη­μα­τι­κών,

και το πο­λι­τι­κό του συ­μπέ­ρα­σμα

Η Γκρέ­τα Τούν­μπεργκ είπε κά­πο­τε ότι “η κλι­μα­τι­κή και οι­κο­λο­γι­κή κρίση δεν μπο­ρεί απλού­στα­τα να λυθεί πια μέσα στο πλαί­σιο των πα­ρό­ντων πο­λι­τι­κών και οι­κο­νο­μι­κών συ­στη­μά­των. Αυτό δεν είναι μια άποψη, είναι ζή­τη­μα απλών μα­θη­μα­τι­κών”. ´Εχει από­λυ­το δίκιο. Αρκεί να πα­ρα­θέ­σου­με τους αριθ­μούς για να το δια­πι­στώ­σου­με:

1) ο κό­σμος εκ­πέ­μπει πε­ρί­που 40GT του CO2 ετη­σί­ως

2) ο “προ­ϋ­πο­λο­γι­σμός άν­θρα­κα” (η πο­σό­τη­τα CO2 που μπο­ρού­με ακόμα να εκ­πέμ­ψου­με πα­γκο­σμί­ως για να μην ξε­πε­ρά­σου­με το 1,5°C) δεν είναι πια παρά 500Gt (για μια πι­θα­νό­τη­τα επι­τυ­χί­ας της τάξης του 50% -για 83%, είναι 300Gt).

3) σύμ­φω­να με την ει­δι­κή έκ­θε­ση 1,5°C της IPCC, η επί­τευ­ξη μη­δε­νι­κών κα­θα­ρών εκ­πο­μπών CO2 το 2050 απαι­τεί να μειώ­σου­με τις πα­γκό­σμιες εκ­πο­μπές κατά 59% πριν το 2030 (κατά 65% στις ανα­πτυγ­μέ­νες κα­πι­τα­λι­στι­κές χώρες, εξαι­τί­ας των ιστο­ρι­κών τους ευ­θυ­νών).

4) Το 80% αυτών των εκ­πο­μπών οφεί­λο­νται στην καύση ορυ­κτών καυ­σί­μων που, παρά τις πο­λι­τι­κό-επι­κοι­νω­νια­κές τυ­μπα­νο­κρου­σί­ες για την ανά­πτυ­ξη των ανα­νε­ώ­σι­μων, κά­λυ­πταν πάντα το 2019… το 84% (!) των ενερ­γεια­κών ανα­γκών της αν­θρω­πό­τη­τας.

5) οι ορυ­κτές υπο­δο­μές (ορυ­χεία, πε­τρε­λαια­γω­γοί, δι­υ­λι­στή­ρια, τέρ­μι­ναλ φυ­σι­κού αε­ρί­ου, σταθ­μοί ηλε­κτρι­κού ρεύ­μα­τος, αυ­το­κι­νη­το­βιο­μη­χα­νί­ες, κλπ) -η κα­τα­σκευή των οποί­ων δεν υπο­χω­ρεί, η σχε­δόν δεν υπο­χω­ρεί!- είναι βα­ρείς εξο­πλι­σμοί, στους οποί­ους το κε­φά­λαιο επεν­δύ­ει με ορί­ζο­ντα καμιά σα­ρα­ντα­ριά χρό­νια. Το υπερ-συ­γκε­ντρω­τι­κό τους δί­κτυο δεν μπο­ρεί να προ­σαρ­μο­στεί στις ανα­νε­ώ­σι­μες (απαι­τούν ένα άλλο, απο­κε­ντρω­μέ­νο ενερ­γεια­κό σύ­στη­μα): αυτό πρέ­πει να κα­τα­στρα­φεί πριν την από­σβε­σή του από τους κα­πι­τα­λι­στές, και τα απο­θέ­μα­τα άν­θρα­κα, πε­τρε­λαί­ου και φυ­σι­κού αε­ρί­ου πρέ­πει να μεί­νουν κάτω από τη γη.

Κατά συ­νέ­πεια, γνω­ρί­ζο­ντας ότι τρία δι­σε­κα­τομ­μύ­ρια αν­θρώ­πι­νων όντων στε­ρού­νται τα βα­σι­κά και ότι το 10% των πιο πλού­σιων του πλη­θυ­σμού εκ­πέ­μπει πάνω από το 50% του συ­νο­λι­κού CO2 το συ­μπέ­ρα­σμα είναι ανα­πό­φευ­κτο: Το να αλ­λά­ξου­με ενερ­γεια­κό σύ­στη­μα για να μεί­νου­με κάτω από 1,5°C ενώ πα­ράλ­λη­λα αφιε­ρώ­νου­με πε­ρισ­σό­τε­ρη ενέρ­γεια για να ικα­νο­ποι­ή­σου­με τα νό­μι­μα δι­καιώ­μα­τα των από­κλη­ρων είναι κάτι απο­λύ­τως ασύμ­βα­το με τη συ­νέ­χι­ση της κα­πι­τα­λι­στι­κής συσ­σώ­ρευ­σης που γεν­νά­ει οι­κο­λο­γι­κές κα­τα­στρο­φές και αυ­ξα­νό­με­νες κοι­νω­νι­κές ανι­σό­τη­τες.

Η κα­τα­στρο­φή δεν μπο­ρεί να στα­μα­τή­σει με τρόπο αντά­ξιο της αν­θρω­πό­τη­τας παρά μέσω μιας δι­πλής κί­νη­σης που συ­νί­στα­ται στη μεί­ω­ση της συ­νο­λι­κής πα­ρα­γω­γής και στον ρι­ζι­κό της ανα­προ­σα­να­το­λι­σμό στην υπη­ρε­σία των πραγ­μα­τι­κών αν­θρώ­πι­νων ανα­γκών, εκεί­νων της πλειο­ψη­φί­ας, που κα­θο­ρί­ζο­νται δη­μο­κρα­τι­κά. Αυτή η διπλή κί­νη­ση περ­νά­ει ανα­γκα­στι­κά από τη κα­τάρ­γη­ση των άχρη­στων και επι­ζή­μιων πα­ρα­γω­γών και από την απαλ­λο­τρί­ω­ση των κα­πι­τα­λι­στι­κών μο­νο­πω­λί­ων –πριν απ’ό­λα, στην ενέρ­γεια, στο χρη­μα­το­πι­στω­τι­κό σύ­στη­μα και στον αγρο­βιο­μη­χα­νι­κό τομέα. Περ­νά­ει επί­σης από μια δρα­κό­ντεια μεί­ω­ση των κα­τα­να­λω­τι­κών υπερ­βο­λών των πλου­σί­ων. Με άλλα λόγια, η εναλ­λα­κτι­κή λύση είναι δρα­μα­τι­κά απλή: ή η αν­θρω­πό­τη­τα θα αφα­νί­σει τον κα­πι­τα­λι­σμό, ή ο κα­πι­τα­λι­σμός θα αφα­νί­σει εκα­τομ­μύ­ρια αθώων προ­κει­μέ­νου να συ­νε­χί­σει τη βάρ­βα­ρη πο­ρεία του πάνω σε ένα ακρω­τη­ρια­σμέ­νο, και ίσως μη βιώ­σι­μο πλα­νή­τη.

Οι λη­στές ενω­μέ­νοι

για τις «τε­χνο­λο­γί­ες αρ­νη­τι­κών εκ­πο­μπών»

Είναι ευ­νό­η­το ότι οι άρ­χο­ντες του κό­σμου δεν έχουν καμιά διά­θε­ση να αφα­νί­σουν τον κα­πι­τα­λι­σμό… Τότε, τι θα κά­νουν ; Ας αφή­σου­με στην άκρη τους κλι­μα­το-αρ­νη­τές του εί­δους Τραμπ, αυ­τούς τους οπα­δούς του Μάλ­τους που πο­ντά­ρουν σε ένα ορυ­κτό νε­ο­φα­σι­σμό, σε μια βου­τιά στη πλα­νη­τι­κή βαρ­βα­ρό­τη­τα στη πλάτη των φτω­χών. Ας αφή­σου­με στην άκρη τους Musk και τους Bezos, αυ­τούς τους χυ­δαί­ους δι­σε­κα­τομ­μυ­ριού­χους που ονει­ρεύ­ο­νται να εγκα­τα­λεί­ψουν το κα­ρά­βι ΓΗ που δεν είναι πια βιώ­σι­μο εξαι­τί­ας της απλη­στί­ας που χα­ρα­κτη­ρί­ζει αυτά τα κα­πι­τα­λι­στι­κά τρω­κτι­κά. Ας επι­κε­ντρω­θού­με στους άλ­λους, τους πιο πο­νη­ρούς, εκεί­νους και εκεί­νες -τους Μα­κρόν, Μπάϊ­ντεν, Φον ντερ Λάϊεν, Τζόν­σον, Σι Ζι­πινγκ… που θα τσα­κω­θούν με­τα­ξύ τους σαν λη­στές προ­κει­μέ­νου η συμ­φω­νία της Γλα­σκώ­βης να τους ευ­νο­ή­σει απέ­να­ντι στους αντα­γω­νι­στές τους, αλλά που θα μο­νιά­σουν μπρο­στά στα ΜΜΕ για να προ­σπα­θή­σουν να μας πεί­σουν ότι « όλα είναι υπό έλεγ­χο ».

Τι προ­τεί­νουν αυτοί οι Κύ­ριοι και Κυ­ρί­ες για να απο­φύ­γουν την πα­ρα­πά­νω εναλ­λα­κτι­κή λύση; Κα­ταρ­χήν, βε­βαί­ως, την ενο­χο­ποί­η­ση των κα­τα­να­λω­τών, που δια­τάσ­σο­νται “να αλ­λά­ξουν τις συ­μπε­ρι­φο­ρές τους”… επί ποινή κυ­ρώ­σε­ων. Κα­τό­πιν, ένα σύ­νο­λο κόλ­πων και τε­χνα­σμά­των με­ρι­κά από τα οποία είναι ξε­κά­θα­ρα χον­δροει­δή (όπως π.χ. να μη λαμ­βά­νο­νται υπόψη οι εκ­πο­μπές των αε­ρο­πο­ρι­κών και θα­λάσ­σιων με­τα­φο­ρών), και άλλα πιο εκλε­πτυ­σμέ­να -αλλά όχι πιο απο­τε­λε­σμα­τι­κά (για πα­ρά­δειγ­μα ο ισχυ­ρι­σμός ότι η φύ­τευ­ση δέ­ντρων-στον πα­γκό­σμιο Νότο- θα επέ­τρε­πε να απορ­ρο­φη­θεί αρ­κε­τό διο­ξεί­διο του άν­θρα­κα για να αντι­σταθ­μι­στούν μό­νι­μα οι εκ­πο­μπές ορυ­κτού CO2 στις χώρες του Βορρά). Όμως, πέρα από αυτά τα κολ­πά­κια και τα τε­χνά­σμα­τα, όλοι αυτοί οι πο­λι­τι­κοί δια­χει­ρι­στές του κε­φα­λαί­ου πι­στεύ­ουν από­λυ­τα (ή κα­μώ­νο­νται πως πι­στεύ­ουν) εφε­ξής μια θαυ­μα­τουρ­γή λύση : την αύ­ξη­ση του με­ρι­δί­ου των « τε­χνο­λο­γιών χα­μη­λού άν­θρα­κα » (κω­δι­κή ονο­μα­σία της πυ­ρη­νι­κής ενέρ­γειας, ει­δι­κά των « μι­κρο­σταθ­μών ») και, κυ­ρί­ως, την ανά­πτυ­ξη των επι­λε­γό­με­νων « τε­χνο­λο­γιών αρ­νη­τι­κών εκ­πο­μπών » (TEN - ή CDR, για Carbon Dioxyde Removal), που θε­ω­ρού­νται ότι ψύ­χουν το κλίμα αφαι­ρώ­ντας από την ατμό­σφαι­ρα τε­ρά­στιες πο­σό­τη­τες CO2 που προ­ο­ρί­ζο­νται να απο­θη­κευ­θούν κάτω από τη γη. Πρό­κει­ται για την επι­λε­γό­με­νη υπό­θε­ση του “προ­σω­ρι­νού ξε­πε­ρά­σμα­τος του ορίου επι­κιν­δυ­νό­τη­τας” του 1,5°C.

Σχε­τι­κά με την πυ­ρη­νι­κή ενέρ­γεια, δεν έχει νόημα να επε­κτα­θού­με μετά από αυτό που έγινε στη Φου­κού­σι­μα. Όσο για τις “τε­χνο­λο­γί­ες αρ­νη­τι­κών εκ­πο­μπών”, οι πε­ρισ­σό­τε­ρες δεν υπάρ­χουν παρά στο στά­διο του πρω­το­τύ­που ή της επί­δει­ξης, και οι κοι­νω­νι­κές και οι­κο­λο­γι­κές τους συ­νέ­πειες υπό­σχο­νται να είναι επι­κίν­δυ­νες (θα επα­νέλ­θου­με πιο πέρα). ´Οπως και νάχει: θέ­λουν να μας κά­νουν να πι­στέ­ψου­με πως θα σώ­σουν το πα­ρα­γω­γι­κί­στι­κο/κα­τα­να­λω­τι­κί­στι­κο σύ­στη­μα και ότι η ελεύ­θε­ρη αγορά θα ανα­λά­βει να τις ανα­πτύ­ξει. Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, αυτό το σε­νά­ριο επι­στη­μο­νι­κης φα­ντα­σί­ας δεν στο­χεύ­ει πριν απ’ό­λα να σώσει τον πλα­νή­τη: στο­χεύ­ει πριν απ’ό­λα να σώσει την ιερή αγε­λά­δα της κα­πι­τα­λι­στι­κής ανά­πτυ­ξης και να προ­στα­τεύ­σει τα κέρδη των με­γα­λύ­τε­ρων υπευ­θύ­νων αυτής της κα­τα­στρο­φής: τις πο­λυ­ε­θνι­κές του πε­τρε­λαί­ου, του άν­θρα­κα, του φυ­σι­κού αε­ρί­ου και της αγρο­βιο­μη­χα­νί­ας.

Η IPCC με­τα­ξύ επι­στή­μης και ιδε­ο­λο­γί­ας

Και τι πι­στεύ­ει η IPCC για αυτή τη τρέλα; Οι στρα­τη­γι­κές προ­σαρ­μο­γής και με­τρια­σμού των εκ­πο­μπών δεν πε­ρι­λαμ­βά­νο­νται στις αρ­μο­διό­τη­τες της Ομά­δας ερ­γα­σί­ας 1. Ωστό­σο, αυτή επε­ξερ­γά­ζε­ται επι­στη­μο­νι­κές θέ­σεις που λαμ­βά­νο­νται υπόψη από τις άλλες ομά­δες ερ­γα­σί­ας. Όσον αφορά τις θέ­σεις, φρο­ντί­ζει να μην υψώ­σει τον τόνο. Η Σύ­νο­ψη για αυ­τούς που παίρ­νουν τις απο­φά­σεις λέει τα εξής:

“η αφαί­ρε­ση από την ατμό­σφαι­ρα αν­θρω­πι­κού CO2 (Carbon dioxyde removal, CDR) έχει τη δυ­να­τό­τη­τα να εξα­λεί­ψει CO2 από την ατμό­σφαι­ρα και να το απο­θη­κεύ­σει επί μα­κρόν (sic) σε τα­μιευ­τή­ρες (υψη­λός βαθ­μός εμπι­στο­σύ­νης)”. Το κεί­με­νο συ­νε­χί­ζει λέ­γο­ντας ότι “το CDR στο­χεύ­ει να αντι­σταθ­μί­σει τις υπο­λει­πό­με­νες εκ­πο­μπές για να φτά­σει στην κα­θα­ρή μη­δε­νι­κή εκ­πο­μπή CO2  ή, αν εφαρ­μο­στεί σε μια κλί­μα­κα στην οποία οι αν­θρω­πι­κές απορ­ρο­φή­σεις ξε­περ­νούν τις αν­θρω­πι­κές εκ­πο­μπές, για να κα­τε­βά­σει τη θερ­μο­κρα­σία επι­φά­νειας.

Είναι φα­νε­ρό ότι η σύ­νο­ψη της Ομά­δας ερ­γα­σί­ας 1 επι­κρο­τεί την ιδέα ότι οι τε­χνο­λο­γί­ες αρ­νη­τι­κών εκ­πο­μπών θα μπο­ρού­σαν να ανα­πτυ­χθούν μόνο για να συλ­λά­βουν τις “υπο­λει­πό­με­νες εκ­πο­μπές” των το­μέ­ων όπου η απο-αν­θρα­κο­ποί­η­ση είναι τε­χνι­κά δύ­σκο­λη (για πα­ρά­δειγ­μα η αε­ρο­πο­ρία): θα μπο­ρού­σαν επί­σης να εφαρ­μο­στούν σε μα­ζι­κή κλί­μα­κα, για να αντι­σταθ­μί­σουν το γε­γο­νός ότι ο πα­γκό­σμιος κα­πι­τα­λι­σμός, για λό­γους που δεν είναι “τε­χνι­κοί” αλλά σχε­τί­ζο­νται με τα κέρδη, αρ­νεί­ται να εγκα­τα­λεί­ψει τα ορυ­κτά καύ­σι­μα. Το κεί­με­νο συ­νε­χί­ζει πλέ­κο­ντας το εγκώ­μιο των πλε­ο­νε­κτη­μά­των αυτής της μα­ζι­κής ανά­πτυ­ξης ως μέσου για την επί­τευ­ξη κα­θα­ρών αρ­νη­τι­κών εκ­πο­μπών στο δεύ­τε­ρο μισό του αιώνα:

“To CDR που οδη­γεί σε πα­γκό­σμιες κα­θα­ρές αρ­νη­τι­κές εκ­πο­μπές θα μεί­ω­νε τη συ­γκέ­ντρω­ση ατμο­σφαι­ρι­κού CO2 και θα ανά­στρε­φε την οξί­νι­ση της επι­φά­νειας των ωκε­α­νών (υψη­λός βαθ­μός εμπι­στο­σύ­νης) ».

Η σύ­νο­ψη δια­τυ­πώ­νει μια επι­φύ­λα­ξη, αλλά αυτή είναι σι­βυλ­λι­κή : “Οι τε­χνο­λο­γί­ες CDR μπο­ρούν να έχουν επι­πτώ­σεις που εν δυ­νά­μει επε­κτεί­νο­νται στους βιο­γε­ω­χη­μι­κούς κύ­κλους και στο κλίμα, πράγ­μα που μπο­ρεί είτε να απο­δυ­να­μώ­σει είτε να ενι­σχύ­σει τη δυ­να­τό­τη­τα αυτών των με­θό­δων να εξα­λεί­ψουν CO2 και να πε­ριο­ρί­σουν την υπερ­θέρ­μαν­ση, και μπο­ρεί επί­σης να επη­ρε­ά­σει τη δια­θε­σι­μό­τη­τα και την ποιό­τη­τα του νερού, τη δια­τρο­φι­κή πα­ρα­γω­γή και τη βιο­ποι­κι­λό­τη­τα (υψη­λός βαθ­μός εμπι­στο­σύ­νης)”.

Είναι ξε­κά­θα­ρο πως δεν είναι βέ­βαιο ότι οι TEN είναι τόσο απο­τε­λε­σμα­τι­κές όσο τις πα­ρου­σιά­ζουν, με­ρι­κές “συ­νέ­πειες” θα μπο­ρού­σαν “να απο­δυ­να­μώ­σουν τη δυ­να­τό­τη­τά τους να εξα­λεί­ψουν το CO2». Το τε­λευ­ταίο τμήμα αυτής της φρά­σης κάνει ανα­φο­ρά στις κοι­νω­νι­κές και οι­κο­λο­γι­κές επι­πτώ­σεις: η βιο­ε­νέρ­γεια με σύλ­λη­ψη και πα­γί­δευ­ση του άν­θρα­κα (μέχρι σή­με­ρα, η πιο ώριμη από τις TEN) δεν θα μπο­ρού­σε να μειώ­σει αι­σθη­τά την ατμο­σφαι­ρι­κή συ­γκέ­ντρω­ση CO2 παρά μόνο αν μια επι­φά­νεια ίση με πάνω από το ένα τέ­ταρ­το των σή­με­ρα μό­νι­μα καλ­λιερ­γού­με­νων γαιών χρη­σι­μο­ποιεί­το για να πα­ρά­γει ενερ­γεια­κή βιο­μά­ζα -σε βάρος των απο­θε­μά­των νερού, της βιο­ποι­κι­λό­τη­τας, και/ή της δια­τρο­φής του πα­γκό­σμιου πλη­θυ­σμού (βλέπε σχε­τι­κά με αυτό τη συ­ζή­τη­ση στο βι­βλίο μου « Trop tard pour être pessimistes », Ed. textuel, 2020).

’Ετσι, από τη μια η Ομάδα ερ­γα­σί­ας 1 της IPCC βα­σί­ζε­ται στους νό­μους της φυ­σι­κής του κλι­μα­τι­κού συ­στή­μα­τος για να μας πει ότι εί­μα­στε στο χεί­λος του γκρε­μού, έτοι­μοι να πε­ρά­σου­με ανε­πι­στρε­πτί σε ένα αδια­νό­η­το κα­τα­κλυ­σμό. Και από την άλλη, αντι­κει­με­νο­ποιεί και κα­θι­στά κοι­νό­τυ­πη την πο­λι­τι­κο-τε­χνο­λο­γι­κή φυγή προς τα εμπρός με την οποία ο κα­πι­τα­λι­σμός απο­πει­ρά­ται, για μιαν ακόμα φορά, να απο­μα­κρύ­νει τον ασυμ­φι­λί­ω­το αντα­γω­νι­σμό με­τα­ξύ της δικής του λο­γι­κής της απε­ριό­ρι­στης συσ­σώ­ρευ­σης του κέρ­δους και στο πε­πε­ρα­σμέ­νο του πλα­νή­τη. “Ποτέ μια έκ­θε­ση της IPCC δεν άφησε να δια­φα­νεί σε αυτό το βαθμό η αγω­νία που προ­κα­λεί η επι­στη­μο­νι­κή ανά­λυ­ση των γε­γο­νό­των υπό το φως των απα­ρά­βα­των νόμων της φυ­σι­κής”, γρά­φα­με στην αρχή αυτού του άρ­θρου. Ποτέ επί­σης μια τέ­τοια έκ­θε­ση δεν θα κα­τα­δεί­κνυε τόσο κα­θα­ρά ότι μια επι­στη­μο­νι­κή ανά­λυ­ση που αντι­με­τω­πί­ζει τη φύση ως ένα μη­χα­νι­σμό και τους νό­μους του κέρ­δους ως φυ­σι­κούς νό­μους δεν είναι επι­στή­μη αλλά επι­στη­μο­νι­σμός, δη­λα­δή, του­λά­χι­στον εν μέρει, ιδε­ο­λο­γία.

Πρέ­πει λοι­πόν να δια­βά­σου­με την έκ­θε­ση της Ομά­δας ερ­γα­σί­ας 1 της IPCC έχο­ντας κατά νου ότι είναι ταυ­τό­χρο­να το κα­λύ­τε­ρο και το χει­ρό­τε­ρο πράγ­μα. Το κα­λύ­τε­ρο, επει­δή προ­σφέ­ρει μια αυ­στη­ρή διά­γνω­ση από την οποία μπο­ρού­με να αντλή­σου­με θαυ­μά­σια επι­χει­ρή­μα­τα για να θέ­σου­με υπό κα­τη­γο­ρία τους κα­τέ­χο­ντες και τους πο­λι­τι­κούς τους εκ­προ­σώ­πους. Το χει­ρό­τε­ρο, επει­δή σπέρ­νει ταυ­τό­χρο­να το φόβο και την ανη­μπο­ριά...από τις οποί­ες επω­φε­λού­νται οι κα­τέ­χο­ντες, την ώρα που η διά­γνω­ση τους θέτει όμως υπό κα­τη­γο­ρία! Η επι­στη­μο­νι­σμι­κή ιδε­ο­λο­γία της πνί­γει το κρι­τι­κό πνεύ­μα μέσα σε ένα χεί­μαρ­ρο “δε­δο­μέ­νων”. Απο­στρέ­φει έτσι το βλέμ­μα από τις συ­στη­μι­κές αι­τί­ες, με απο­τέ­λε­σμα δύο συ­νέ­πειες: 1) να επι­κε­ντρώ­νε­ται η προ­σο­χή πάνω στις “αλ­λα­γές της συ­μπε­ρι­φο­ράς”.. και στις λοι­πές ατο­μι­κές χει­ρο­νο­μί­ες -γε­μά­τες από καλή θέ­λη­ση αλλά δρα­μα­τι­κά ανε­παρ­κείς. 2) αντί να βοη­θά­ει να κα­λυ­φθεί η από­στα­ση ανά­με­σα στην οι­κο­λο­γι­κή και στη κοι­νω­νι­κή συ­νεί­δη­ση, ο επι­στη­μο­νι­σμός τη συ­ντη­ρεί.

Η οι­κο­λο­γι­κο­ποί­η­ση του κοι­νω­νι­κού και η κοι­νω­νι­κο­ποί­η­ση της οι­κο­λο­γί­ας απο­τε­λεί τη μόνη στρα­τη­γι­κή που μπο­ρεί να στα­μα­τή­σει την κα­τα­στρο­φή και να κάνει να ανα­γεν­νη­θεί η ελ­πί­δα για μια κα­λύ­τε­ρη ζωή. Μια ζωή φρο­ντί­δας για τους αν­θρώ­πους και τα οι­κο­συ­στή­μα­τα, σή­με­ρα αλλά και με ένα μα­κρο­πρό­θε­σμο όραμα. Μια ζωή που τα σε­νά­ρια της IPCC ποτέ δεν μο­ντε­λο­ποιούν, όπου η πα­ρα­γω­γή αξιών χρή­σης για την ικα­νο­ποί­η­ση των πραγ­μα­τι­κών ανα­γκών, δη­μο­κρα­τι­κά κα­θο­ρι­σμέ­νων και με σε­βα­σμό στη φύση, αντι­κα­θι­στά την πα­ρα­γω­γή εμπο­ρευ­μά­των για το κέρ­δος μιας μειο­ψη­φί­ας.

9 Αυ­γού­στου 2021

Άρθρο που γρά­φτη­κε για την ιστο­σε­λί­δα της βελ­γι­κής Gauche anticapitaliste

Με­τά­φρα­ση-επι­μέ­λεια: Γιώρ­γος Μη­τρα­λιάς