Ο μαζικός αγώνας στη Σρι Λάνκα υποχρέωσε τον πρόεδρο σε παραίτηση

Συγκεντρώσεις έγιναν και σε άλλες πόλεις και χωριά σε όλη την χώρα, καθώς η έλλειψη καυσίμων εμπόδισε πολλούς ανθρώπους να πάνε ως την Κολόμπο. Ωστόσο αρκετοί βρήκαν ευφάνταστους τρόπους να ταξιδέψουν. Για παράδειγμα, δεκάδες ανέβηκαν σε φορτηγά για βοοειδή ή επιστράτευσαν βαριά οχήματα από εργοτάξια. Οι διαδηλωτές στην Κάντι, μια πόλη στα κεντρικά υψίπεδα, πήγαν απόνωρίς στο σταθμό του τρένου, όπου ανακάλυψαν ότι οι αξιωματούχοι είχαν διατάξει το προσωπικό να ακυρώσει τα δρομολόγια. Αλλά έπεισαν τους οδηγούς παρόλα αυτά να τους πάνε στην Κολόμπο και τα τρένα στολίστηκαν με τεράστιες σημαίες που απαιτούσαν την παραίτηση του Γκοταμπάγια. 

Βίντεο και φωτογραφίες από τα σόσιαλμίντια δείχνουν διαδηλωτές να σαρώνουν τα οδοφράγματα της αστυνομίας για να διεκδικήσουν τον έλεγχο των δρόμων της πόλης. Η επίσημη κατοικία του Γκοταμπάγια ήταν το πρώτο κτίριο που έπεσε στα χέρια τους. Εκατοντάδες άνθρωποι συνέρρευσαν μέσα στο παλάτι και γρήγορα ένιωσαν σαν στο σπίτι τους -βούτηξαν στην πισίνα του, ήπιαν του ουίσκι του, γυμνάστηκαν στο γυμναστήριό του και μαγείρεψαν στην κουζίνα του, εντυπωσιασμένοι από τις πολυτέλειες που απολάμβανε ο άνθρωπος ο οποίος επέβλεψε την κατάρρευση της οικονομίας της χώρας.

Ακολούθησε το προεδρικό γραφείο στο κέντρο της Κολόμπο. Ένα βίντεο που κυκλοφόρησε στο Twitter απαθανατίζει τη στιγμή που το τεράστιο πλήθος έσπασε το στρατιωτικό οδόφραγμα: Οι άνθρωποι έσπρωχναν ο ένας τον άλλο για περίπου ένα λεπτό μέχρι που αρκούσε το βάρος των συγκεντρωμένων διαδηλωτών για να διαλυθεί το οδόφραγμα. Ο πρώτος που κατάφερε να φτάσει στα σκαλιά του κτιρίου πάγωσε, δείχνοντας αιφνιδιασμένος από αυτή τη στιγμή νίκης, πριν στραφεί προς το πλήθος κι αρχίσει να ανεμίζει τη γροθιά του στον αέρα. 

Ο πρωθυπουργός, Ρανίλ Βικρεμεσίνγκε, διορισμένος από τον Γκοταμπάγια αφότου ο αδερφός του υποχρεώθηκε σε παραίτηση τον Μάη, επίσης έγινε στόχος. Όταν αρνήθηκε να παραιτηθεί, ένα πλήθος εισέβαλε στο σπίτι του, πυρπολώντας μέρος του. Υπάρχουν πολλές συγκλονιστικές εικόνες από εκείνη τη μέρα -όπως η στιγμή που ένα κανόνι νερού, το οποίο έριχνε με ορμή σε χιλιάδες ανθρώπους, καταλήφθηκε από διαδηλωτές οι οποίοι πέταξαν τους μπάτσους έξω από το όχημα και έγραψαν πάνω του «Φέρτε πίσω τα λεφτά που μας κλέψατε». 

Τις επόμενες μέρες καταλήφθηκαν κι άλλα κρατικά κτίρια -επίσημα σύμβολα της εξουσίας των ελίτ- και μετατράπηκαν σε δημόσιες γκαλερί: Οι οργανωτές των διαδηλώσεων καλούσαν τις οικογένειες να πάνε και να δουν με τα μάτια τους τον απίστευτο πλούτο των αρχόντων της χώρας.

Ο Γκοταμπάγια κρύφτηκε γρήγορα, όπως και ο Βικρεμεσίνγκε, ενώ και οι δύο δήλωναν πρόθυμοι να παραιτηθούν. Στις 11 Ιούλη, ο Γκοταμπάγια εντοπίστηκε στο αεροδρόμιο, καθώς επιχειρούσε να διαφύγει από τη χώρα, αλλά τον εμπόδισε το προσωπικό του αεροδρομίου. Τελικά κατάφερε να βγει από τη χώρα με ένα στρατιωτικό αεροσκάφος. Κατέφυγε πρώτα στις Μαλδίβες, όπου το πλήθος της ομογένειας από τη Σρι Λάνκα άρχισε αμέσως μαζικές διαδηλώσεις, και τελικά κατέληξε στη Σιγκαπούρη με Σαουδαραβικό αεροπλάνο. (Αρκεί να πούμε ότι η έξοδός του από τη χώρα, ενώ αναμφίβολα δεν ήταν ανέμελη, απείχε κατά πολύ από τις εμπειρίες δεκάδες χιλιάδων Ταμίλ που εγκατέλειψαν τη χώρα από όταν ξεκίνησε την γενοκτονία τους ο πρώην υπουργός Άμυνας το 2008-09).

Ο Μπασίλ Ραγιαπάκσα -αδελφός του Γκοταμπάγια, που είχε πρόσφατα υποχρεωθεί να παραιτηθεί από υπουργός Οικονομικών- εμποδίστηκε επίσης να φύγει στο αεροδρόμιο. Πλέον, μαζί με τον Μαχίντα, τους απαγορεύεται να φύγουν από τη χώρα ως τις 28 Ιούλη, χωρίς την έγκριση του Ανώτατου Δικαστηρίου. 

Ο πρόεδρος έχει πλέον παραιτηθεί και επίσημα. Πρόκειται για ένα εξωπραγματικό επίτευγμα του κινήματος «Αραγκαλάγια» (ο αγώνας στα Σινχαλέζικα). Η οικογένεια Ραγιαπάκσα κυβερνούσε τη χώρα τα τελευταία 20 χρόνια και χρησιμοποιούσε τις κρατικές θέσεις για να πλουτίζουν τα μέλη της. Αυτό ερμηνεύει εν μέρει γιατί ο Γκοταμπάγια παραιτήθηκε μόνο αφότου είχε εγκαταλείψει το νησί -λογικά φοβόταν διώξεις για διαφθορά.

Οι Ραγιαπάκσα έφυγαν, τουλάχιστον για τώρα, αλλά ο Ρανίλ Βικρεμεσίνγκε παραμένει. Ηγέτης του Ενωμένου Εθνικού Κόμματος, ο Βικρεμεσίνγκε έχει διατελέσει πρωθυπουργός 5 φορές από το 1994 και μετά και πλέον είναι απεχθής στον πληθυσμό λόγω της υποστήριξής του στους Ραγιαπάκσα τους τελευταίους 2 μήνες. Διέταξε το στρατό να «κάνει ό,τι είναι αναγκαίο για να αποκατασταθεί η τάξη» μετά την κατάληψη του γραφείου του από διαδηλωτές, και αποκάλεσε το κίνημα «φασιστική απειλή στη δημοκρατία».

Ο Βικρεμεσίνγκε είναιτοφαβορί για την προεδρία -θα αποφανθεί το κοινοβούλιο στις 20 Ιούλη- αν και οι ηγέτες των διαδηλώσεων έχουν δηλώσει ότι το κίνημα δεν πρόκειται να τον αποδεχτεί. Οι άλλες επιλογές δεν είναι καλύτερες. Οι υποψηφιότητες περιλαμβάνουν τον Σαγίτ Πρεμαντάσα, σημερινό επικεφαλής της αντιπολίτευσης και προστατευόμενο του Βικρεμεσίνγκε, τον εγκληματία πολέμου Σαράτ Φονσέκα και τον Ντάλας Αλαχαπερούμα, στενό σύμμαχο του Ραγιαπάκσα. Όλοι τους αποτελούν μέλη της άρχουσας ελίτ της Σρι Λάνκα εδώ και πολλά χρόνια.

Το πώς ακριβώς θα αντιδράσει το κίνημα Αραγκαλάγια στο νέο πρόεδρο δεν είναι σαφές. Μέχρι σήμερα, υπήρχε ενότητα γύρω από το κομβικό αίτημα της παραίτησης του Γκοταμπάγια. Το κίνημα ήταν ένα πλατύ μέτωπο συνδικάτων, φοιτητικών ενώσεων, Νεολαιών των κομμάτων της αντιπολίτευσης, εκκλησιαστικών ηγετών και ηγεσιών τοπικών κοινοτήτων. Αλλά τώρα μπορεί να αναδυθούν οι πολιτικές διαιρέσεις ανάμεσα στις ηγεσίες των διαδηλώσεων και στις διαφορετικές οργανώσεις -το ενημερωτικό σάιτ της Σρι Λάνκα Daily Mirror έχει αναφέρει συγκρούσεις μεταξύ διαφορετικών ομάδων διαδηλωτών την περασμένη βδομάδα.

Δεν επίσης καθαρό το πώς θα αντιδράσει ο στρατός αν επανεμφανιστούν διαδηλώσεις τις ερχόμενες βδομάδες ή μήνες. Ο στρατός έχει μεγάλο κύρος στον Σινχαλέζικο πληθυσμό και η εξουσία του διευρύνθηκε πολύ στη διάρκεια της εξουσίας του Ραγιαπάκσα. Η Σρι Λάνκα δεν είναι ένα στρατιωτικό καθεστώς με καμία έννοια, αλλά η παρουσία των ενόπλων δυνάμεων στην καθημερινότητα είναι μεγαλύτερη από ό,τι σε άλλες δημοκρατίες.

Στη διάρκεια βίαιων συγκρούσεων στις 13 Ιούλη, ο Αρχηγός του Επιτελείου, Σαβέντρα Σίλβα, παρουσιάστηκε σε συνέντευξη Τύπου, πλαισιωμένος από τους επικεφαλής του στρατού ξηράς, της αεροπορίας, του ναυτικού και της αστυνομίας. Έδωσε οδηγία στους πολιτικούς ηγέτες να βρουν μια λύση στην κρίση και έκανε έκκληση στο λαό να ακολουθεί τις οδηγίες των στρατιωτών στους δρόμους. Πλέον υπάρχει ο κίνδυνος μιας πιο άμεσης πολιτικής παρέμβασης του στρατού ή έντασης της καταστολής πιθανών νέων διαδηλώσεων. 

Το κίνημα έχει δεχτεί κριτική από αριστερούς στη Σρι Λάνκα και στο εξωτερικό, επειδή δεν έχει έρθει σε ρήξη με την κυρίαρχη ιδεολογία του Σινχαλέζικου-Βουδιστικού εθνικισμού, που αποτελεί σχεδόν θρησκεία του κράτους και είναι η βάση για τις δεκαετίες καταπίεσης των Ταμίλ. Είναι ασφαλώς αδυναμία του κινήματος το ότι δεν έχει έρθει σε ρήξη με τις κυρίαρχες ιδέες της ελίτ της Σρι Λάνκα. Για να οικοδομηθεί ένα αριστερό πολιτικό ρεύμα μέσα από αυτόν τον αγώνα, θα πρέπει να βασιστεί στην αλληλεγγύη μεταξύ όλων των καταπιεσμένων του νησιού -από τη Σινχαλέζικη εργατική τάξη μέχρι τις μειονότητες των Ταμίλ και των Μουσουλμάνων. 

Αλλά η έλλειψη μιας ξεκάθαρης ρήξης με την ιδρυτική και άρχουσα ιδεολογία της χώρας δεν είναι επαρκής λόγος για να απορρίψει κανείς εκ των προτέρων το κίνημα. Κινήματα σαν αυτό μπορούν να αμφισβητήσουν τις παλιές ιδέες καθώς άνθρωποι που κάποτε ήταν διαιρεμένοι αγωνίζονται μαζί ενάντια σε έναν κοινό εχθρό -σε αυτή την περίπτωση τις Σινχαλέζικες ελίτ που διεξήγαγαν πόλεμο κατά των Ταμίλ, ενθάρρυναν πογκρόμ κατά των Μουσουλμάνων και σήμερα καταστρέφουν το βιοτικό επίπεδο της Σινχαλέζικης εργατικής τάξης αλλά ακόμα και των Σινχαλέζικων μεσαίων τάξεων.

Θα χρειαστεί να διεξαχθεί πάλη για αυτές τις ιδέες μέσα στο κίνημα. Αλλά, σε τελική ανάλυση, θα χρειαστεί οι άνθρωποι να έρθουν αντιμέτωποι με τα αιτήματα των καταπιεσμένων, όπως θα τα διατυπώνουν οι ίδιοι στα πλαίσια ενός κοινού αγώνα. Με αυτή την έννοια, «το ζήτημα των Ταμίλ» δεν έχει τεθεί με κανένα τρόπο. Ενώ οι Ταμίλ που ζουν στην Κολόμπο συμμετέχουν στις διαδηλώσεις και υπήρξαν μεμονωμένα παραδείγματα ατόμων που επιχειρούσαν να τραβήξουν την προσοχή στην καταπίεση των Ταμίλ, δεν υπήρξε κάποια οργανωμένη παρουσία των Ταμίλ ως μπλοκ, ενώ οι κυριότερες περιοχές των Ταμίλ στα βόρεια και στα ανατολικά δεν μπήκαν αποφασιστικά στον αγώνα.

Δεν το αναφέρουμε αυτό για να μειώσουμε την αξία των δράσεων αυτών των ατόμων που διατυπώνουν τα αιτήματα των Ταμίλ. Είναι ηρωικές σε αυτές τις συνθήκες. Αλλά ενώ μπορούν να προκαλέσουν ή να πείσουν μεμονωμένους Σινχαλέζους, δεν μπορούν να θέσουν το ζήτημα για το κίνημα στο σύνολό του. Τα μεμονωμένα άτομα, ακόμα και οι μικρές οργανώσεις, δεν μπορούν να δημιουργήσουν μόνα τους μια κατάσταση όπου το κίνημα θα υποχρεωθεί να αντιμετωπίσει το ζήτημα των Ταμίλ αν θέλει να προχωρήσει ή να αποφύγει τη διάσπαση και την αποδιοργάνωση.

Παρόλα αυτά, παραμένει σημαντικό να επιμένει κανείς να ανακινεί το ζήτημα. Οι εθνοτικές διαιρέσεις έχουν βαθιές ρίζες στις δομές του κράτους της Σρι Λάνκα -αν αυτό το κίνημα ή ένα επόμενο καταφέρει να τις αμφισβητήσει σοβαρά, θα μετασχηματίσει το πολιτικό τοπίο στο νησί, θα κάνει ένα μεγάλο βήμα προς τη δημιουργία μιας νέας Αριστεράς και θα ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στον αγώνα ενάντια στην εθνοτική καταπίεση αλλά και στον αγώνα για αυθεντική εργατική ενότητα.

Οι διαδηλώσεις έχουν σταματήσει μετά την παραίτηση του Γκοταμπάγια και οι ηγέτες των διαδηλώσεων τερμάτισαν τις καταλήψεις των κρατικών κτιρίων μετά από μια νύχτα κινητοποιήσεων στις 13 Ιούλη που άφησε δεκάδες στα νοσοκομεία.

Πολλά παραμένουν άγνωστα ως προς το τη συνέχεια αυτού του αγώνα. Αλλά ένα πράγμα είναι σίγουρο: Η κρίση του καπιταλισμού στη Σρι Λάνκα δεν έχει λήξει. Το κράτος δεν έχει πλέον χρήματα, οι ελλείψεις σε τρόφιμα και καύσιμα παραμένουν και οι οικονομολόγοι προβλέπουν ότι η κατάσταση θα χειροτερεύσει προτού αρχίσει να βελτιώνεται κάπως.

Το πιο άμεσο πρόβλημα για την κυβέρνηση είναι η πρόσβαση σε πιστώσεις. Ο νέος πρόεδρος δεν θα μπορέσει να προσφέρει οποιαδήποτε ανακούφιση στους ανθρώπους αν δεν μπορέσει γρήγορα η κυβέρνηση να εξασφαλίσει διεθνή δανεισμό. Αυτό θα αποτελέσει βασική πηγή συνεχιζόμενης αστάθειας -οι περισσότεροι άνθρωποι πλέον τρώνε δύο μικρές μερίδες φαγητού τη μέρα, μαγειρεμένες σε υπαίθριες φωτιές που ανάβουν με ξύλα. Αυτές οι ελλείψεις είναι που προκάλεσαν εξαρχής το κίνημα ενάντια στους Ραγιαπάκσα.  

Οι πολιτικές ηγεσίες επιδιώκουν μια συμφωνία με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Αυτή μπορεί να οδηγήσει σε άμεση πρόσβαση σε πιστώσεις που το κράτος θα μπορέσει να χρησιμοποιήσει για να εισάγει καύσιμα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης -αλλά ό,τι δίνει το ΔΝΤ έρχεται με όρους και προϋποθέσεις. Η εργατική τάξη θα κληθεί να πληρώσει με κάποιο τρόπο τη «γενναιοδωρία» των διεθνών τραπεζιτών.

Επιπλέον, η Σρι Λάνκα αντιμετωπίζει ζοφερές οικονομικές προοπτικές για τις οποίες δεν υπάρχει γρήγορη λύση. Τα επιτόκια δανεισμού διεθνώς ανεβαίνουν και η αξία του τοπικού νομίσματος πέφτει σε σχέση με το αμερικανικό δολάριο -ένα διπλό πρόβλημα για χρεωμένες χώρες. Προσθέστε σε αυτό το μίγμα και την συνεχιζόμενη πληθωριστική κρίση και προκύπτει αναμφίβολα η βάση για μαζικές διαδηλώσεις για πολύ καιρό ακόμα. Καμίας κλίμακας αλλαγή προσωπικού στις κορυφές του κράτους δεν θα αλλάξει αυτή την εξίσωση.