95 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση

Η κο­ρυ­φαία τέ­τοια «στιγ­μή» ήταν πριν 95 χρό­νια, όταν το ερ­γα­τι­κό και λαϊκό κί­νη­μα στη Ρωσία έδωσε την Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση.

Τότε στη Ρωσία, αλλά και στον κόσμο, η κα­τά­στα­ση θύ­μι­ζε γόρ­διο δεσμό: το τσα­ρι­κό κα­θε­στώς σά­πι­ζε, η κυ­ρί­αρ­χη τάξη έσερ­νε τη Ρωσία στο σφα­γείο του Α΄ Πα­γκο­σμί­ου Πο­λέ­μου, εκα­τομ­μύ­ρια ερ­γά­τες, φτω­χοί αγρό­τες, φα­ντά­ροι, αντι­με­τώ­πι­ζαν την πείνα και την εξα­θλί­ω­ση, την έλ­λει­ψη κάθε θε­τι­κής προ­ο­πτι­κής.

Και τότε, όπως και τώρα, ηχού­σαν οι σει­ρή­νες του ψευ­δε­πί­γρα­φου ρε­α­λι­σμού: ο τσα­ρι­σμός ασφα­λώς έπρε­πε να ανα­τρα­πεί, όμως η Ρωσία ήταν «κα­θυ­στε­ρη­μέ­νη», ως μόνη λύση απέ­με­νε η διεκ­δί­κη­ση μιας πε­ριο­ρι­σμέ­νης αστι­κής δη­μο­κρα­τί­ας, που θα στή­ρι­ζε μια μακρά πε­ρί­ο­δο (κα­πι­τα­λι­στι­κής) ανά­πτυ­ξης, έστω και αν αυτή η γραμ­μή οδη­γού­σε στην ανα­στο­λή των ερ­γα­τι­κών και λαϊ­κών διεκ­δι­κή­σε­ων για μια εξί­σου μακρά πε­ρί­ο­δο. Τι και αν οι δη­μο­κρά­τες αστοί εξα­κο­λου­θού­σαν να υπο­στη­ρί­ζουν τον πό­λε­μο, τι και αν οι δη­μο­κρά­τες αστοί εξα­κο­λου­θού­σαν να υπο­στη­ρί­ζουν τη συμ­μα­χία τους με τους αρι­στο­κρά­τες-γαιο­κτή­μο­νες, αρ­νού­με­νοι πει­σμα­τι­κά τα πιο στοι­χειώ­δη δη­μο­κρα­τι­κά αι­τή­μα­τα των εκα­τομ­μυ­ρί­ων εξα­θλιω­μέ­νων αγρο­τών;

Ο Οκτώ­βρης, πιά­νο­ντας ξανά το νήμα της με­γά­λης Γαλ­λι­κής Επα­νά­στα­σης και της Κο­μού­νας, υπήρ­ξε πάνω απ’ όλα Επα­νά­στα­ση: οι γόρ­διοι δε­σμοί που δεν λύ­νο­νται «με­ταρ­ρυθ­μι­στι­κά», μπο­ρούν να κο­πούν από την επα­να­στα­τι­κή κί­νη­ση της πλειο­ψη­φί­ας όσων δου­λεύ­ουν.

Πρό­γραμ­μα

Σή­με­ρα η Αρι­στε­ρά βα­σα­νί­ζε­ται πα­γκό­σμια για το «πρό­γραμ­μα», για να δια­μορ­φώ­σει τις απα­ντή­σεις μέσα στην κό­λα­ση της κρί­σης.

Ένα από τα πιο εντυ­πω­σια­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά του Οκτώ­βρη είναι η απλό­τη­τα του προ­γράμ­μα­τός του. Το κο­ρυ­φαίο «με­τα­βα­τι­κό πρό­γραμ­μα» στην ιστο­ρία συ­νο­ψί­ζε­ται σε τρεις λέ­ξεις: Ψω­μί-Γη-Ει­ρή­νη! Πρό­κει­ται για τα αι­τή­μα­τα που ενο­ποιού­σαν τους πει­να­σμέ­νους ερ­γά­τες των πό­λε­ων, τους εξα­θλιω­μέ­νους αγρό­τες στην ύπαι­θρο, τους φα­ντά­ρους που σά­πι­ζαν στα χα­ρα­κώ­μα­τα. Όμως το απλό δεν έχει καμιά σχέση με το απλοϊ­κό ή το δη­μα­γω­γι­κό πρό­γραμ­μα. Το προ­γραμ­μα­τι­κό «μυ­στι­κό» του Οκτώ­βρη είναι η ει­λι­κρί­νεια στην υπο­στή­ρι­ξη των αι­τη­μά­των των μαζών, η απο­φα­σι­στι­κό­τη­τα για την επι­βο­λή τους.

Οι τρεις λέ­ξεις εξέ­φρα­ζαν μιαν ανα­τρε­πτι­κή κοι­νω­νι­κή συμ­μα­χία, έδι­ναν την πλα­τιά κοι­νω­νι­κή συ­ναί­νε­ση στους σκλη­ρούς αγώ­νες που απαι­τού­νταν για την επι­βο­λή τους, ήταν οδη­γός στην πάλη για τις «εν­διά­με­σες» πο­λι­τι­κές ανα­τρο­πές: από το «Κάτω ο Τσά­ρος» το Φλε­βά­ρη, στην από­κρου­ση των πρα­ξι­κο­πη­μα­τιών του Κορ­νί­λοφ και –τε­λι­κά– στο «Όλη η εξου­σία στα σο­βιέτ» τον Οκτώ­βρη.

Με την κί­νη­ση αυτή, το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα και η Αρι­στε­ρά του 1917 έγι­ναν «ηγε­μο­νι­κή δύ­να­μη», τέ­θη­καν επι­κε­φα­λής όλου του λαού. Το κύμα που διεκ­δι­κού­σε «Ψω­μί-Γη-Ει­ρή­νη» υπο­χρε­ώ­θη­κε να ανοί­ξει τις αντι­πα­ρα­θέ­σεις και να δώσει τις απα­ντή­σεις σε μια τε­ρά­στια γκάμα ζη­τη­μά­των: στην εθνι­κή κα­τα­πί­ε­ση στη χώ­ρα-φυ­λα­κή λαών, στη θρη­σκευ­τι­κή κα­τα­πί­ε­ση της τσα­ρι­κής ορ­θο­δο­ξί­ας, στην εκ­παί­δευ­ση των παι­διών, στην απε­λευ­θέ­ρω­ση των γυ­ναι­κών κ.ο.κ. Μέσα από αυτή τη ζω­ντα­νή δια­δι­κα­σία ο Οκτώ­βρης με­τα­τρά­πη­κε σε «πα­νη­γύ­ρι όλων των κα­τα­πιε­σμέ­νων».

Με την έν­νοια αυτή, ο Οκτώ­βρης πα­ρα­μέ­νει ορό­ση­μο και ση­μείο ανα­φο­ράς για τις ση­με­ρι­νές συ­ζη­τή­σεις. Η ερ­γα­τι­κή τάξη για να απε­λευ­θε­ρώ­σει τον εαυτό της δεν έχει άλλο δρόμο από το να επι­χει­ρή­σει να απε­λευ­θε­ρώ­σει το σύ­νο­λο των κα­τα­πιε­σμέ­νων. Και αντί­στρο­φα, οι λαϊ­κές μάζες (το πο­λύ­μορ­φο αρ­χι­πέ­λα­γος των δια­φο­ρε­τι­κών «κα­τη­γο­ριών» που υφί­στα­νται εκ­με­τάλ­λευ­ση και κα­τα­πί­ε­ση), για να υπε­ρα­σπί­σουν τον εαυτό τους μέσα στην κρίση, δεν έχουν άλλο πραγ­μα­τι­κό δρόμο από το να ταυ­τι­στούν με την πάλη του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος για αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή ανα­τρο­πή.

Κρά­τος

Το στοι­χείο που οι κα­πι­τα­λι­στές δεν πρό­κει­ται να συγ­χω­ρή­σουν ποτέ στον Οκτώ­βρη του 1917 είναι η απά­ντη­σή του στο ζή­τη­μα του κρά­τους, στο ζή­τη­μα της πο­λι­τι­κής εξου­σί­ας.

Η Κο­μού­να του Πα­ρι­σιού είχε προη­γη­θεί, αλλά κρά­τη­σε λίγο. Ο Οκτώ­βρης έπια­σε το νήμα και το εξύ­ψω­σε σε πλήρη απά­ντη­ση. Τρία είναι τα βα­σι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά της:

α) Το αστι­κό κρά­τος, ακόμα και οι δη­μο­κρα­τι­κοί θε­σμοί του, είναι «ερ­γα­λείο» για τη δια­τή­ρη­ση της κυ­ριαρ­χί­ας της μειο­ψη­φί­ας που κα­τέ­χει τα μέσα πα­ρα­γω­γής, πάνω στην πλειο­ψη­φία που δου­λεύ­ει. Η ερ­γα­τι­κή τάξη, για να απε­λευ­θε­ρώ­σει τον εαυτό της, οφεί­λει να το ανα­τρέ­ψει με τρόπο «που να μη μεί­νει πέτρα πάνω στην πέτρα». Ο Οκτώ­βρης απο­τε­λεί απόρ­ρι­ψη της σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κής θε­ω­ρί­ας για «στα­δια­κή» με­τά­βα­ση στο σο­σια­λι­σμό, μέσα από την ανά­πτυ­ξη της οι­κο­νο­μί­ας και το διαρ­κή εκ­δη­μο­κρα­τι­σμό του αστι­κού κρά­τους.

β) Στη μακρά πο­ρεία μέχρι τη διε­θνή επι­κρά­τη­ση του κο­μου­νι­σμού, μια νι­κη­φό­ρα επα­νά­στα­ση θα χρεια­στεί το δικό της κρά­τος. Ένα κρά­τος νέου τύπου, στη­ριγ­μέ­νο στην ερ­γα­τι­κή δη­μο­κρα­τία και την εξου­σία των σο­βιέτ, με την ανα­κλη­τό­τη­τα όλων των «λει­τουρ­γών» του και «προ­νό­μια» των κρα­τι­κών υπαλ­λή­λων ανά­λο­γα με εκεί­να του μέσου ερ­γά­τη. Ο Οκτώ­βρης απο­τε­λεί απόρ­ρι­ψη της αναρ­χι­κής απλοϊ­κό­τη­τας (για τη δυ­να­τό­τη­τα πε­ρά­σμα­τος στην ατα­ξι­κή κοι­νω­νία άμεσα ή σε πε­ριο­ρι­σμέ­νη εδα­φι­κή βάση), αλλά κυ­ρί­ως θέτει για πρώτη φορά τα βα­σι­κά κρι­τή­ρια και γνω­ρί­σμα­τα της ερ­γα­τι­κής εξου­σί­ας και δη­μο­κρα­τί­ας.

γ) Διε­θνι­σμός. Η νι­κη­φό­ρα επα­νά­στα­ση στη Ρωσία δη­μιούρ­γη­σε την ελεύ­θε­ρη ένωση των Σο­βιε­τι­κών Δη­μο­κρα­τιών και όχι μια νέα με­γά­λη Ρωσία. Ταυ­τό­χρο­να οι πρω­τα­γω­νι­στές της, ο Λένιν και ο Τρό­τσκι, δεν κου­ρά­ζο­νταν να επα­να­λαμ­βά­νουν: «Χωρίς την επα­νά­στα­ση στη Γερ­μα­νία, θα χα­θού­με!». Το δί­πο­λο αυτό είναι χρή­σι­μο στις ση­με­ρι­νές συ­ζη­τή­σεις: Δεν απο­τε­λεί απά­ντη­ση στις εθνι­κι­στι­κές πα­ρεκ­κλί­σεις η πα­θη­τι­κή προ­σμο­νή για μια, τάχα, πα­νευ­ρω­παϊ­κή επα­νά­στα­ση. Αντί­στρο­φα, η νίκη της Αρι­στε­ράς και του κι­νή­μα­τος σε μια χώρα δεν θα έχει ως κα­θή­κον να ανα­πα­ρά­γει τον πα­γκό­σμιο κα­τα­με­ρι­σμό ερ­γα­σί­ας μέσα στα σύ­νο­ρά της (με προ­στα­τευ­τι­σμό και κρα­τι­κό κα­πι­τα­λι­σμό), αλλά, κυ­ρί­ως, να ενι­σχύ­σει τις επι­πτώ­σεις-ντό­μι­νο, να επι­τα­χύ­νει, όσο μπο­ρεί και όσο αντέ­χει, την επέ­κτα­ση της επα­νά­στα­σης.

Κόμμα

Η στα­λι­νι­κή σκου­ριά, που συσ­σω­ρεύ­τη­κε πάνω στον Οκτώ­βρη στα χρό­νια της ήττας της επα­νά­στα­σης, καλ­λιέρ­γη­σε το μύθο ότι η νίκη της ερ­γα­τι­κής-λαϊ­κής επα­νά­στα­σης του 1917 ήταν έργο του κόμ­μα­τος. Ακόμα και όταν μι­λά­με για το κο­ρυ­φαίο επα­να­στα­τι­κό κόμμα στην ιστο­ρία, τους Μπολ­σε­βί­κους, η άποψη αυτή είναι χο­ντρο­κομ­μέ­νη πα­ρα­ποί­η­ση της πραγ­μα­τι­κό­τη­τας.

Η αλή­θεια είναι ότι το 1917 δεν είναι το απο­τέ­λε­σμα μιας «δρα­κο­γε­νιάς» επα­να­στα­τών, αλλά αντί­θε­τα ότι η τα­ξι­κή πάλη στη Ρωσία προ­ε­τοί­μα­σε τις πο­λι­τι­κές πρω­το­πο­ρί­ες της, τους Λένιν και τους Τρό­τσκι, που, όταν ήρθε η στιγ­μή, μπό­ρε­σαν να παί­ξουν τον ανα­γκαίο «κα­τα­λυ­τι­κό» ρόλο τους για τη νίκη. Όμως άλλο τόσο αλή­θεια είναι ότι, χωρίς τον κρί­σι­μο ρόλο του Μπολ­σε­βί­κι­κου Κόμ­μα­τος, ο Οκτώ­βρης δεν θα ήταν νι­κη­φό­ρος.

Είναι εύ­κο­λα κα­τα­νοη­τός ο κρί­σι­μος ρόλος του κόμ­μα­τος στον απο­φα­σι­στι­κό πο­λι­τι­κό αγώνα, όταν οι συν­θή­κες φτά­νουν στο «τάξη ενά­ντια σε τάξη». Θέ­λου­με να επι­μεί­νου­με σε μια άλλη πλευ­ρά: στον ανα­ντι­κα­τά­στα­το ρόλο του κόμ­μα­τος για την ενο­ποί­η­ση της ερ­γα­τι­κής τάξης, για το κέρ­δι­σμα της πλειο­ψη­φί­ας στην αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή πο­λι­τι­κή, στην ανα­τρε­πτι­κή διεκ­δί­κη­ση του σο­σια­λι­σμού.

Το μπολ­σε­βί­κι­κο κόμμα μπό­ρε­σε να αντα­πο­κρι­θεί στις απί­στευ­τες δυ­σκο­λί­ες της επο­χής του, στη­ριγ­μέ­νο σε τρία βα­σι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά: Υπήρ­ξε κόμμα άμεσα συν­δε­δε­μέ­νο με τους αγώ­νες των ερ­γα­τών, ταυ­τί­στη­κε με την πο­ρεία τους (τόσο στις νίκες όσο και στις ήττες) και επι­δί­ω­κε κάθε φορά να συ­σπει­ρώ­νει την ερ­γα­τι­κή πρω­το­πο­ρία, αλλά και να δια­τη­ρεί τη σχέση αυτού του πρω­το­πό­ρου «στρώ­μα­τος» με το σύ­νο­λο της τάξης. Υπήρ­ξε κόμμα μαρ­ξι­στι­κό, τόσο ως προς την ανά­λυ­ση του αντι­πά­λου και της κάθε φορά συ­γκυ­ρί­ας, όσο και ως προς τον προσ­διο­ρι­σμό των κα­θη­κό­ντων του. Υπήρ­ξε κόμμα επα­να­στα­τι­κό, προ­ση­λω­μέ­νο στη στρα­τη­γι­κή της σο­σια­λι­στι­κής ανα­τρο­πής και γι’ αυτό ικανό να έχει τα­κτι­κή ευ­ε­λι­ξία, χωρίς να δια­τρέ­χει τον κίν­δυ­νο με­τάλ­λα­ξης.

Αυτά τα βα­σι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά εξα­κο­λου­θούν να πε­ρι­γρά­φουν ένα «μο­ντέ­λο» για την Αρι­στε­ρά, ει­δι­κά στις συν­θή­κες της κρί­σης του κα­πι­τα­λι­σμού, όπου με­γά­λες ευ­και­ρί­ες, αλλά και με­γά­λοι κίν­δυ­νοι είναι απλώς ανα­πό­φευ­κτοι.

Ση­μείο ανα­φο­ράς

Η Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση, 95 χρό­νια μετά, εξα­κο­λου­θεί να είναι ση­μείο ανα­φο­ράς. Υπήρ­ξε η πρώτη γε­νι­κευ­μέ­νη έφο­δος για ερ­γα­τι­κή εξου­σία και ερ­γα­τι­κή δη­μο­κρα­τία. Αυτή η πρώτη από­πει­ρα ητ­τή­θη­κε, γατί δεν μπό­ρε­σε να επε­κτα­θεί νι­κη­φό­ρα. Το γε­νι­κευ­μέ­νο επα­να­στα­τι­κό κύμα, που πε­ρί­με­ναν οι Μπολ­σε­βί­κοι, ήρθε, αλλά η Αρι­στε­ρά στη Γερ­μα­νία, στην Ουγ­γα­ρία, στην Αυ­στρία, στην Ιτα­λία κλπ. δεν μπό­ρε­σε να δώσει τις απα­ντή­σεις που οι σύ­ντρο­φοι και συ­ντρό­φισ­σές μας έδω­σαν στην Πε­τρού­πο­λη και στη Μόσχα. Παρ’ όλα αυτά έγρα­ψαν την αρχή ενός νέου, με­γά­λου κε­φα­λαί­ου στην ιστο­ρία της αν­θρω­πό­τη­τας.

Η συ­νέ­χεια μένει να γρα­φτεί. Στους δρό­μους του Πα­ρι­σιού, της Ρώμης, της Μα­δρί­της, της Λισ­σα­βό­νας, της Αθή­νας… Αρ­χί­ζει να γί­νε­ται φα­νε­ρό ότι οι «από πάνω» δεν μπο­ρούν πλέον να κυ­βερ­νούν όπως πριν, ενώ οι «από κάτω» δεν θέ­λουν πλέον να κυ­βερ­νώ­νται όπως πριν…