Το ιρλανδικό «Success Story»

Με­τα­ξύ άλλων, ο Πρό­ε­δρος του Eurogroup Jeroen Dissenbloem ανα­φέρ­θη­κε και στη δρα­μα­τι­κή μεί­ω­ση των επι­το­κί­ων δα­νει­σμού καθώς και στις σα­φείς -κατ’ αυ­τόν- εν­δεί­ξεις για επι­στρο­φή της Ιρ­λαν­δί­ας σε βιώ­σι­μη ανά­πτυ­ξη και δη­μιουρ­γία θέ­σε­ων ερ­γα­σί­ας, ενώ υπο­στη­ρί­ζε­ται η από­φα­ση της ιρ­λαν­δι­κής κυ­βέρ­νη­σης για έξοδο χωρίς καμία προ­λη­πτι­κή στή­ρι­ξη. Ο Dissenbloem ολο­κλή­ρω­σε λέ­γο­ντας πως η Ιρ­λαν­δία είναι «ζω­ντα­νό πα­ρά­δειγ­μα ότι τα προ­γράμ­μα­τα προ­σαρ­μο­γής της ΕΕ και ΔΝΤ είναι επι­τυ­χή αρκεί να υπάρ­ξει ισχυ­ρή πίστη σε αυτά και γνή­σια δέ­σμευ­ση στις με­ταρ­ρυθ­μί­σεις».

Άλλη χώρα που επι­στρέ­φει στις αγο­ρές είναι η Ισπα­νία αλλά στο παρόν άρθρο θα επι­κε­ντρω­θού­με στην Ιρ­λαν­δία διότι πα­ρου­σια­ζό­ταν εδώ και καιρό ως «ο κα­λύ­τε­ρος μα­θη­τής» ενώ στην Ισπα­νία τα μέτρα -παρ’ όλο που ήταν σκλη­ρά- δεν ήταν τόσο σκλη­ρά όσο στην Ιρ­λαν­δία. Επί­σης, αγο­ρές ιρ­λαν­δι­κών ομο­λό­γων έχουν προη­γη­θεί κατά πολύ των ισπα­νι­κών. Γι αυ­τούς τους λό­γους αξί­ζει να με­λε­τη­θεί πρώτα η πε­ρί­πτω­ση της Ιρ­λαν­δί­ας χωρίς φυ­σι­κά να απο­κλεί­ε­ται μια πιο εκτε­νής ανά­λυ­ση της ισπα­νι­κής πε­ρί­πτω­σης.

Ανε­ξαρ­τή­τως του τι λέ­γε­ται, η Ιρ­λαν­δία δεν δια­σώ­θη­κε ποτέ δε­δο­μέ­νου ότι το τρα­πε­ζι­κό της σύ­στη­μα είναι ακόμα χρε­ω­κο­πη­μέ­νο όπως και των υπο­λοί­πων χωρών της ευ­ρω­ζώ­νης. Όταν έσπα­σε η φού­σκα στην ιρ­λαν­δι­κή αγορά ακι­νή­των, αμέ­σως μετά το κραχ του 2008, η ευ­ρω­παϊ­κή κε­ντρι­κή τρά­πε­ζα απαί­τη­σε από την ιρ­λαν­δι­κή κυ­βέρ­νη­ση να ανα­λά­βει τα χρέη των τρα­πε­ζών (ύψους 60 δι­σε­κα­τομ­μυ­ρί­ων ευρώ!) ο ιρ­λαν­δι­κός λαός.  Και αυτό για να προ­στα­τευ­θούν οι, επί­σης κα­τα­χρε­ω­μέ­νες, γερ­μα­νι­κές τρά­πε­ζες από το να υπο­στούν πε­ραι­τέ­ρω ζη­μιές. Οι Ιρ­λαν­δοί αντέ­δρα­σαν με το να εκλέ­ξουν μια κυ­βέρ­νη­ση συμ­μα­χί­ας που συ­μπε­ρι­λάμ­βα­νε και τους Ιρ­λαν­δούς σο­σιαλ­δη­μο­κρά­τες. Η νέα κυ­βέρ­νη­ση, όπως ανα­με­νό­ταν, συ­νέ­χι­σε να επι­βάλ­λει βάρ­βα­ρα μέτρα λι­τό­τη­τας με το επι­χεί­ρη­μα ότι απο­τε­λούν προ­ϋ­πό­θε­ση μιας οποιασ­δή­πο­τε δα­νεια­κής σύμ­βα­σης.

Τα απο­τε­λέ­σμα­τα ήταν κα­τα­στρο­φι­κά για την ιρ­λαν­δι­κή κοι­νω­νία, η οποία δο­κι­μά­στη­κε από τη φτώ­χεια, την ανερ­γία και την ανα­γκα­στι­κή με­τα­νά­στευ­ση εκα­το­ντά­δων χι­λιά­δων αν­θρώ­πων. Την ίδια ώρα το ιρ­λαν­δι­κό χρέος αυ­ξή­θη­κε απο­δει­κνύ­ο­ντας για άλλη μια φορά ότι τα προ­γράμ­μα­τα αυτά δεν πε­τυ­χαί­νουν τους υπο­τι­θέ­με­νους στό­χους τους, κα­τα­φέρ­νουν όμως να δια­λύ­σουν τις κοι­νω­νί­ες όπου εφαρ­μό­ζο­νται. Συ­γκε­κρι­μέ­να για την Ιρ­λαν­δία,τα στοι­χεία έχουν ως εξής: Αύ­ξη­ση ανερ­γί­ας από 107.000 αν­θρώ­πους το Γε­νά­ρη του 2008 σε 416.000 σή­με­ρα, μεί­ω­ση ερ­γο­δό­τη­σης κατά 12.8%, ετή­σιος ρυθ­μός ανά­πτυ­ξης –0.8%. Επι­πλέ­ον, 33.000 Ιρ­λαν­δοί με­τα­να­στεύ­ουν ετη­σί­ως (άλλες στα­τι­στι­κές μι­λά­νε για τη με­τα­νά­στευ­ση ενός Ιρ­λαν­δού κάθε έξι λεπτά). Το δη­μό­σιο χρέος έχει εκτο­ξευ­τεί στο 123% του ΑΕΠ το 2013 ( από 91% το 2010), ενώ το χρέος των νοι­κο­κυ­ριών ανέρ­χε­ται στα 200% του ΑΕΠ. Η αγορά ακι­νή­των κα­ταρ­ρέ­ει (μεί­ω­ση στις τιμές των ακι­νή­των κατά 60%) και τα στε­γα­στι­κά δά­νεια με κα­θυ­στέ­ρη­ση απο­πλη­ρω­μής άνω των έξι μηνών ανέρ­χο­νται στο 20% των υπο­θη­κών.

Έχο­ντας κατά νου τα πα­ρα­πά­νω είναι να ανα­ρω­τιέ­ται κα­νείς που οφεί­λε­ται ο εν­θου­σια­σμός της Ε.Ε. Τα επι­χει­ρή­μα­τα των “εταί­ρων μας” είναι δύο. Οι εξα­γω­γές και η δρα­μα­τι­κή πτώση στις απο­δό­σεις των ιρ­λαν­δι­κών ομο­λό­γων (το επι­τό­κιο, δη­λα­δή, που ζητά ένας επεν­δυ­τής ως αντάλ­λαγ­μα για την αγορά των κυ­βερ­νη­τι­κών ομο­λό­γων) χάρη στην αύ­ξη­ση της ζή­τη­σης για ιρ­λαν­δι­κά ομό­λο­γα κάτι που κα­θι­στά εύ­κο­λη την επι­στρο­φή της χώρας στις αγο­ρές. Η αλή­θεια είναι ότι -λο­γι­στι­κά του­λά­χι­στον- υπήρ­ξε αύ­ξη­ση στις εξα­γω­γές ενώ από το Γε­νά­ρη του 2013 πα­ρα­τη­ρή­θη­κε μια δρα­μα­τι­κή άνο­δος της ζή­τη­σης για ιρ­λαν­δι­κά ομό­λο­γα. Υπάρ­χουν όμως δύο εύ­λο­γα ερω­τή­μα­τα. Όσον αφορά τον πρώτο ισχυ­ρι­σμό τι κρύ­βε­ται πίσω από τα νού­με­ρα; Ενώ για το δεύ­τε­ρο, γιατί επεν­δυ­τές όπως με­γά­λες Αμε­ρι­κα­νι­κές τρά­πε­ζες απο­φά­σι­σαν ξαφ­νι­κά να  επεν­δύ­σουν στα ομό­λο­γα ενός πτω­χευ­μέ­νου κρά­τους;

Αρ­χί­ζο­ντας από το πρώτο ερώ­τη­μα μπο­ρεί κα­νείς να κα­τα­λά­βει πολλά ανα­λύ­ο­ντας τα δε­δο­μέ­να που προ­σφέ­ρει η ίδια η στα­τι­στι­κή υπη­ρε­σία την ιρ­λαν­δι­κής κυ­βέρ­νη­σης. Από το 2007 ως το 2012 υπήρ­ξε μια πτώση 18% στις ει­σα­γω­γές λόγω της μεί­ω­σης μι­σθών με τις εξα­γω­γές να πα­ρα­μέ­νουν σε σχε­τι­κά στα­θε­ρά επί­πε­δα. Αριθ­μη­τι­κά αυτό με­τα­φρά­ζε­ται σε ένα βελ­τιω­μέ­νο ισο­ζύ­γιο τρε­χου­σών συ­ναλ­λα­γών, τη δια­φο­ρά δη­λα­δή με­τα­ξύ εξα­γω­γών και ει­σα­γω­γών. Πα­ρό­λα αυτά όμως, ως το 2010 η Ιρ­λαν­δία δεν είχε πλε­ό­να­σμα στο ισο­ζύ­γιο, οι εξα­γω­γές, δη­λα­δή, δεν ήταν πε­ρισ­σό­τε­ρες από τις ει­σα­γω­γές. Από το 2010 και μετά αυ­ξή­θη­καν οι εξα­γω­γές και πα­ρα­τη­ρή­θη­κε πλε­ό­να­σμα στο ισο­ζύ­γιο αλλά με το 95%της αύ­ξη­σης να προ­έρ­χε­ται από ένα συ­γκε­κρι­μέ­νο τομέα της ιρ­λαν­δι­κής οι­κο­νο­μί­ας, τις απο­κα­λού­με­νες “τε­χνο­λο­γι­κές υπη­ρε­σί­ε­ς’’.

Συ­γκε­κρι­μέ­να,όπως ανα­φέ­ρει ο οι­κο­νο­μι­κός ανα­λυ­τής Philip Pilkington, η Ιρ­λαν­δία, απο­τε­λεί τον με­γα­λύ­τε­ρο φο­ρο­λο­γι­κό πα­ρά­δει­σο του πλα­νή­τη με τε­χνο­λο­γι­κές εται­ρί­ες όπως η Google, Microsoft, Facebook, Intel, κ.λ.π να με­τα­φέ­ρουν τα κέρδη τους σε θυ­γα­τρι­κές εται­ρί­ες στη χώρα όπου τα κέρδη δεν φο­ρο­λο­γού­νται. Η με­τα­φο­ρά των κερ­δών στην Ιρ­λαν­δία κα­τα­γρά­φε­ται σαν αύ­ξη­ση των εξα­γω­γών και συ­νά­μα του ιρ­λαν­δι­κού ΑΕΠ. Για πα­ρά­δειγ­μα, το 2003 η ιρ­λαν­δι­κή θυ­γα­τρι­κή της Google κα­τέ­γρα­ψε έσοδα 10 δις ευρώ με την τε­ρά­στια πλειο­ψη­φία αυτών των εσό­δων να προ­έρ­χο­νται από δια­φη­μί­σεις που ει­σπρά­χθη­καν έκτος Ιρ­λαν­δί­ας. Όταν αυτά τα κέρδη με­τα­φέρ­θη­καν στην Ιρ­λαν­δία κα­τα­γρά­φτη­καν λο­γι­στι­κά σαν “εξα­γω­γές”.

Αυτά για τις “εξα­γω­γές”. Υπάρ­χει ακόμη όμως το ερώ­τη­μα του γιατί οι “επεν­δυ­τές” απο­φά­σι­σαν να επεν­δύ­σουν στα ομό­λο­γα μιας πτω­χευ­μέ­νης χώρας. Οι εξη­γή­σεις που δί­νουν οι πε­ρισ­σό­τε­ροι ανα­λυ­τές όπως αυτοί της Financial Times είναι οι έξης: Θε­ω­ρούν ότι η Ε.Ε, για πο­λι­τι­κούς λό­γους, δε θα αφή­σει την Ιρ­λαν­δία να πτω­χεύ­σει, στη προ­σπά­θεια της να κα­τα­δεί­ξει ένα “τεκ­μή­ριο” για την απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα των πο­λι­τι­κών λι­τό­τη­τας.

Η πα­ρα­πά­νω εξή­γη­ση όμως δεν είναι επαρ­κής, δε­δο­μέ­νου ότι θα μπο­ρού­σαν να επεν­δύ­σουν στα ομό­λο­γα μιας οποιασ­δή­πο­τε υπερ­χρε­ω­μέ­νης χώρας, κάτι που θα επέ­τρε­πε την επι­στρο­φή της στις αγο­ρές και άρα θα έδινε και ένα “πα­ρά­δειγ­μα προς μί­μη­ση” για την Ε.Ε. Άρα γιατί να επεν­δύ­σουν σε Ιρ­λαν­δι­κά ομό­λο­γα και όχι σε ομό­λο­γα άλλων χωρών;

Η μόνη εξή­γη­ση είναι ότι η Ιρ­λαν­δία έχει την πο­λι­τι­κή στα­θε­ρό­τη­τα για να μπο­ρεί να εφαρ­μό­σει τα προ­γράμ­μα­τα λι­τό­τη­τας. Φυ­σι­κά εδώ πρέ­πει να εξη­γή­σου­με ότι «πο­λι­τι­κή στα­θε­ρό­τη­τα» για τις αγο­ρές  ση­μαί­νει δι­κτα­το­ρι­κό κα­θε­στώς για εμάς. Αφού τα σκλη­ρό­τε­ρα μέτρα λι­τό­τη­τας που προ­α­παι­τού­νται θα επι­βλη­θούν στο λαό μέσω προ­ε­δρι­κών δια­ταγ­μά­των, αλ­λα­γή συ­ντάγ­μα­τος προς το αυ­ταρ­χι­κό­τε­ρο, στέ­ρη­ση ελευ­θε­ριών και δι­καιω­μά­των για απο­φυ­γή ή κα­τα­στο­λή αντι­δρά­σε­ων.

Για πα­ρά­δειγ­μα η Ελ­λά­δα έχει ένα ιστο­ρι­κό πο­λι­τι­κής αστά­θειας. Τα τε­λευ­ταία τέσ­σε­ρα χρό­νια έχουν γίνει πε­ρισ­σό­τε­ρες από 30 πα­νερ­γα­τι­κές απερ­γί­ες με απο­τέ­λε­σμα την πτώση «δυο­μι­σι» κυ­βερ­νή­σε­ων. Εί­χα­με την άδοξη πτώση της κυ­βέρ­νη­σης του ΠΑΣΟΚ το 2011, αμέ­σως μετά την πρα­ξι­κο­πη­μα­τι­κή επι­βο­λή και γρή­γο­ρη πτώση μιας τε­χνο­κρα­τι­κής κυ­βέρ­νη­σης με πρω­θυ­πουρ­γό τον τρα­πε­ζί­τη Πα­πα­δή­μο, και πριν λί­γους μήνες την απο­χώ­ρη­ση της ΔΗΜΑΡ από τη ση­με­ρι­νή κυ­βέρ­νη­ση (μετά την κα­τα­κραυ­γή για την ει­σβο­λή στην ΕΡΤ-Ιού­νιος 2013) με απο­τέ­λε­σμα τη ση­με­ρι­νή ισχνή πλειο­ψη­φία των 153 σε σύ­νο­λο 300 βου­λευ­τών.

Η Ιτα­λία έχει ένα πα­ρό­μοιο ιστο­ρι­κό κυ­βερ­νη­τι­κών εναλ­λα­γών με την πτώση της κυ­βέρ­νη­σης Berlusconi το 2011 και την επι­βο­λή τε­χνο­κρα­τι­κής κυ­βέρ­νη­σης υπό το Mario Monti με­τα­ξύ 2011-2013 καθώς και την πιο πρό­σφα­τη απο­χώ­ρη­ση του Μπερ­λου­σκό­νι από τη κυ­βέρ­νη­ση του Enrico Letta που κιν­δύ­νε­ψε να ρίξει τη κυ­βέρ­νη­ση, η οποία σώ­θη­κε λόγω της ρήξης μέσα στο κόμμα του Μπερ­λου­σκό­νι πάνω στο θέμα της απο­χώ­ρη­σης, ενώ στη Πορ­το­γα­λία και την Ισπα­νία υπάρ­χει δυ­σκο­λία στην εφαρ­μο­γή ενός με­γά­λου μέ­ρους των προ­γραμ­μά­των λόγω των ερ­γα­τι­κών και λαϊ­κών κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων.

Αν λάβει κα­νείς υπόψη όλες αυτές τις πα­ρα­μέ­τρους, το συ­μπέ­ρα­σμα που βγαί­νει είναι ότι οι εξα­γω­γές και οι αγο­ρές Ιρ­λαν­δι­κών ομο­λό­γων απο­τε­λούν τη βάση ενός πολύ ιδιό­τυ­που“success story’’. Η αι­σιο­δο­ξία των αγο­ρών και της Ε.Ε στη­ρί­ζε­ται στη καμ­μέ­νη γη των μνη­μο­νια­κών πο­λι­τι­κών, πάνω στην οποία κάθε ψί­χου­λο «ανά­πτυ­ξης» είναι ορατό, στα λο­γι­στι­κά κόλπα και σε συ­γκυ­ρια­κούς πο­λι­τι­κούς πα­ρά­γο­ντες, των οποί­ων η στα­θε­ρό­τη­τα κάθε άλλο παρά εξα­σφα­λι­σμέ­νη είναι, ει­δι­κά όταν κα­νείς την δει μέσα στη με­γα­λύ­τε­ρη ει­κό­να κρί­σης της Ε.Ε.

Η κατ’ όνομα με­τα­μνη­μο­νια­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα της Iρ­λαν­δί­ας δεν ση­μαί­νει τί­πο­τα δια­φο­ρε­τι­κό για το λαό της, τους ερ­γα­ζό­με­νους και τους νέους. Για τους ίδιους αλλά και για κάθε ερ­γα­ζό­με­νο/ερ­γα­ζό­με­νη είτε βρί­σκε­ται στην Κύπρο, ή στην Ελ­λά­δα είτε οπου­δή­πο­τε αλλού στην Ευ­ρώ­πη, είναι  προ­φα­νές ότι η λύση δεν μπο­ρεί να βρε­θεί μέσα στις μνη­μο­νια­κές ή ανά­λο­γες πο­λι­τι­κές, που στη­ρί­ζο­νται στη λι­τό­τη­τα και τη διά­λυ­ση της κοι­νω­νί­ας. Η μόνη πραγ­μα­τι­κή με­τα­μνη­μο­νια­κή λύση για όλους εμάς που φορ­τώ­θη­κα­με μια κρίση που δεν προ­κα­λέ­σα­με στις πλά­τες μας, απαι­τεί ρι­ζο­σπα­στι­κές επι­λο­γές που θα ανα­τρέ­πουν την ομη­ρία της κοι­νω­νί­ας από τους δα­νει­στές, τις τρά­πε­ζες και τις κυ­βερ­νή­σεις που τις υπη­ρε­τούν, στη βάση στρα­τη­γι­κών που θα θέ­τουν τους ερ­γα­ζό­με­νους και τις ανά­γκες του στο επί­κε­ντρο των πο­λι­τι­κών διερ­γα­σιών και των οι­κο­νο­μι­κών σχε­δια­σμών.