TTIP: Απεργάζονται καπιταλιστικό ολοκληρωτισμό

Η 9η διαπραγμάτευση για τη Διατλαντική Εμπορική και Επενδυτική Συνεργασία (TTIP), που διεξήχθη στη Νέα Υόρκη στις 20-24 Απριλίου, περιβλήθηκε, όπως και οι προηγούμενες οκτώ, από πλήρη μυστικότητα, ώστε οι λαοί της ΕΕ και των ΗΠΑ να μην πληροφορηθούν για τα θέματα που συζητήθηκαν και για τις συνακόλουθες άμεσες απειλές στις ζωές όλων.

Οι συζητήσεις για την ΤΤΙΡ μπορεί να γίνονται με άκρα μυστικότητα απέναντι σε εργαζόμενους/ες και λαούς, ωστόσο προς τις μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις παρέχεται πλήρης ενημέρωση. Όπως προκλητικά έχουν δηλώσει από την αρχή οι «διαπραγματευτές», το κείμενο της συνθήκης θα δημοσιοποιηθεί, μόνο στο τελευταίο στάδιο, αφού θα έχουν «πέσει» οι υπογραφές.

          Αυτή η μυστικοπάθεια των ελίτ και από τις δυο μεριές του Ατλαντικού είχε και έχει τους λόγους της. Και αυτοί είναι ο φόβος απέναντι σε κινήματα που μπορεί να ξεσπάσουν. Θέλουν με κάθε τρόπο να αποφύγουν τη δυναμική αντίδραση των κινημάτων και των λαών, καθώς και τον κίνδυνο να δυναμιτιστεί και να καταρρεύσει η συνθήκη και οι συνομιλίες. Oι καπιταλιστές και οι κυβερνήσεις τους έχουν μια «τραυματική» εμπειρία από το παρελθόν. Δεν μπορούν, δηλ., ακόμα να ξεχάσουν την τύχη της προηγούμενης ανάλογης συνθήκης: Μεταξύ 1995 και 1997, οι μεγάλες δυνάμεις εργάζονταν πυρετωδώς, και πάλι σε πλήρη μυστικότητα, για τη διαμόρφωση μιας παρόμοιας συμφωνίας, εκείνη τη φορά υπό την αιγίδα του ΟΟΣΑ. Τότε, η λεγόμενη «Πολυμερής Συμφωνία Επενδύσεων» (ΜΙΑ) απεβίωσε προτού δει το φως της ημέρας. Ένας από τους βασικούς λόγους του «αιφνίδιου θανάτου» ήταν ότι διέρρευσε το τι προέβλεπε για τους λαούς (αντίστοιχο με αυτά που προβλέπει η ΤΤΙΡ) και έτσι προκλήθηκε τεράστια αντίδραση, που την αναίρεσε έγκαιρα.

Τι προβλέπει η ΤΤΙΡ

Από τις 8/7/2013 η Κομισιόν (εκ μέρους της ΕΕ) και η κυβέρνηση των ΗΠΑ άρχισαν ξανά διαπραγματεύσεις για την Transatlantic Trade and Investment Partnership, την ΤΤΙΡ. Σε όλη η ιστορία των τελευταίων δεκαετιών βλέπουμε μια ασταμάτητη προσπάθεια -που επανέρχεται μέσω «εμπορικών συμφωνιών»- με σκοπό, τη θεσμική κατοχύρωση της εταιρικής ασυδοσίας, την άρση των όρων κοινωνικής προστασίας και την παραχώρηση όλων των δικαιωμάτων στον επενδυτή χωρίς όρους, αλλά και δίχως κοινωνική ή περιβαλλοντική μέριμνα. Με λίγα λόγια, με σκοπό την εγκαθίδρυση μιας πλήρους νεοφιλελεύθερης δικτατορίας.

          Η ΤΤΙΡ προβλέπει ότι η ισχύουσα νομοθεσία στις δύο πλευρές του Ατλαντικού θα υπαχθεί στους κανόνες του «ελεύθερου εμπορίου» (δηλ. της ασυδοσίας των «αγορών»). Προβλέπονται κυρώσεις για όποια χώρα τους παραβαίνει, και τεράστιες αποζημιώσεις υπέρ των εναγουσών πολυεθνικών εταιρειών.

ΔΕΝ είναι βασικά εμπορική συμφωνία, αφού το ελεύθερο εμπόριο μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ και υπάρχει, και οι δασμοί είναι μηδαμινοί. 

Είναι στην πραγματικότητα μια καινούργια νεοφιλελευθερη διαχείριση του κοινωνικού χώρου προς όφελος του κεφαλαίου. Και τα χτυπάει όλα: εργασιακά δικαιώματα, μισθούς, υγεία, παιδεία, περιβάλλον, φυσικούς πόρους, ασφάλεια τροφίμων, ενέργεια, πολιτισμό, πνευματικά δικαιώματα, υποδομές του κράτους, προσωπικά δεδομένα και ελευθερίες, ελευθερία στο Διαδίκτυο, μετανάστευση.

Προβλέπει ότι η ισχύουσα νομοθεσία των κρατών που θα την υπογράψουν, θα υπαχθεί στους κανόνες του ελεύθερου εμπορίου. Η πολιτική δράση των εκλεγμένων αντιπροσώπων θα περιοριστεί στη διαπραγμάτευση με τις πολυεθνικές ή τους τοπικούς αντιπροσώπους τους (η ομοιότητα με το «δικό μας» μνημόνιο δεν είναι ούτε τυχαία ούτε συμπτωματική).

          Τα αφεντικά σε Ευρώπη και ΗΠΑ ελπίζουν ότι η ΤΤΙΡ θα οριστικοποιηθεί στις αρχές του 2016 και θα αποτελέσει την πιο σημαντική και ολοκληρωμένη συμφωνία του είδους της, καλύπτοντας μια αγορά 800 εκατομμυρίων ανθρώπων!

          Εταιρίες εναντίον κρατών

Ο Τζον Χίλαρι, επίτιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ και συγγραφέας της μελέτης για την TTIP που εξέδωσε το Ίδρυμα «Ρόζα Λούξεμπουργκ», φέρνει μερικά παραδείγματα για το τι σημαίνει να μπορούν οι πολυεθνικές να σέρνουν στα διεθνή ειδικά δικαστήρια τις κυβερνήσεις που θα τολμούν, ή θα αναγκάζονται από τους λαούς τους, να θεσπίζουν κάποια φιλολαϊκά μέτρα, ή κάποια μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος, ή οτιδήποτε κρίνουν οι «εταιρίες» ότι βλάπτει τα υπερκέρδη τους. Τα παραδείγματα είναι βέβαια χωρίς να έχει ισχύσει η TTIP, δηλ. μόνο με το καθεστώς των νομικών παράθυρων που προσφέρονται σήμερα στις πολυεθνικές:

Στον Καναδά απαγορεύτηκαν τα καύσιμα που περιείχαν ένα τοξικό πρόσθετο και αμέσως η χώρα μηνύθηκε από μία εταιρία των ΗΠΑ που παράγει αυτό το πρόσθετο. Στην κυβέρνηση του Καναδά ειπώθηκε ότι δεν είχε κανένα δικαίωμα να επιβάλει τη σχετική απαγόρευση και στο τέλος η χώρα αναγκάστηκε να πληρώσει αποζημίωση στην εταιρία και να αποσύρει την απαγόρευση όταν σε όλες τις άλλες χώρες εξακολουθεί να ισχύει.

Όταν η Σλοβακία ανέστρεψε μία ιδιωτικοποίηση στο χώρο της υγείας, η κυβέρνησή της μηνύθηκε αμέσως από την ολλανδική εταιρία που επωφελείτο από την ιδιωτικοποίηση. Το δικαστήριο επιδίκασε αποζημίωση 22 εκατ.ευρώ στην ολλανδική εταιρία για διαφυγόντα κέρδη. Παρόμοιες περιπτώσεις αποτελούν η μήνυση που κατέθεσε η γαλλική εταιρία Veolia εναντίον της αιγυπτιακής κυβέρνησης, επειδή αυξήθηκε ο κατώτατος μισθός στην Αίγυπτο (και άρα μειώθηκαν τα περιθώρια κέρδους της) και η αντίστοιχη μήνυση της σουηδικής εταιρίας Vattenfall εναντίον της γερμανικής κυβέρνησης για την απόφασή της να ματαιώσει το πρόγραμμα πυρηνικής ενέργειας, μετά το ατύχημα στην Φουκουσίμα.

Με την ΤΤΙΡ θα υποβαθμιστούν μέχρις... εξαφανίσεως όλα τα θεμελιώδη εργασιακά δικαιώματα που έχουν εναπομείνει, γιατί θα αποτελούν «φραγμό» για τα κέρδη των εταιρειών. Οι συλλογικές συμβάσεις, ο κατώτατος μισθός, οι συνθήκες εργασίας και ασφάλειας, οι συνδικαλιστικές ελευθερίες και το δικαίωμα στην οργάνωση στους τόπους δουλειάς, το δικαίωμα των εργατικών σωματείων στις κάθε είδους διαπραγματεύσεις και ό,τι άλλο ξέραμε μέχρι σήμερα, αν κυρωθεί η ΤΤΙΡ, θα θεωρούνται «φραγμοί» και οι εταιρείες θα μπορούν να προχωρήσουν σε μηνύσεις. 

Κάποια από τα «αιτήματα» των επιχειρήσεων είναι ήδη ενδεικτικά: Η αμερικανική βιομηχανία κρέατος επιδιώκει να επιτύχει την κατάργηση του ευρωπαϊκού κανονισμού που απαγορεύει την εισαγωγή κοτόπουλων, τα οποία έχουν απολυμανθεί με χλώριο, ή χοιρινού κρέατος με ρακτοπαμίνη (αναβολικό αυξητικό όγκου που είναι επικίνδυνο και για τα ζώα και για τους ανθρώπους). Η Monsanto και οι φίλοι της ελπίζουν ότι η ΤΤΙΡ θα τους επιτρέψει, επιτέλους, να επιβάλλουν στην Ευρώπη τα προϊόντα τους με γενετικά τροποποημένους οργανισμούς, όπως καλαμπόκι και σόγια, και άλλα τρόφιμα που είναι σήμερα απαγορευμένα σε 160 χώρες –μεταξύ τους και οι χώρες της ΕΕ.

Αντίσταση

Στις 11 Οκτωβρίου 2014 πραγματοποιήθηκαν 450 κινητοποιήσεις διαμαρτυρίας σε 24 κράτη, στις οποίες συμμετείχαν δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές, ενώ στις 19 Δεκεμβρίου διοργανώθηκαν κινητοποιήσεις στην έδρα της ΕΕ στις Βρυξέλλες με αιτήματα τη διακοπή των διαπραγματεύσεων για την TTIP και την ανατροπή των προγραμμάτων λιτότητας.

Τα εργατικά κινήματα στις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν επίσης εκφράσει την αντίθεσή τους στην TTIP, με τις εργατικές συνομοσπονδίες σε Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία, Αυστρία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Ιταλία, Ισπανία και Σλοβενία να διαδηλώνουν τη διαφωνία τους με τη συνέχεια των διαπραγματεύσεων. Έχουν, επίσης, διοργανωθεί συζητήσεις κριτικής της TTIP σε εθνικά Κοινοβούλια.

Τον τελευταίο χρόνο, ένα εντυπωσιακό κίνημα συγκροτήθηκε στην Ευρώπη, τόσο από πλευράς μαζικότητας όσο και ποικιλομορφίας, ενάντια στην προοπτική υπογραφής της συμφωνίας. Αριστερά κόμματα και οργανώσεις, οικολογικές οργανώσεις, κινήματα δικαιωμάτων, ΜΚΟ, συνδικάτα, φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, πανεπιστήμια, και πλήθος άλλων, συναντήθηκαν στις αρχές Φεβρουαρίου του 2015 στις Βρυξέλλες με σκοπό τον από κοινού προσδιορισμό της στρατηγικής και του περιεχομένου της σχετικής ευρωπαϊκής καμπάνιας ενάντια στην ΤΤΙΡ. Είναι ενδεικτικό ότι στη συνάντηση συμμετείχαν για πρώτη φορά αντιπροσωπείες και από τα 28 κράτη-μέλη, καθώς και το ότι ο αριθμός των οργανώσεων και συλλογικοτήτων που συμμετείχαν έχει τριπλασιαστεί σε σχέση με την αρχή αυτής της ιστορίας.

Στις 19/4 (Παγκόσμια Ημέρα Δράσης ενάντια στην TTIP) και ενόψει της 9ης συνάντησης στη Νέα Υόρκη, υπήρξαν μαζικές διαδηλώσεις και αντιδράσεις σχεδόν σε όλες τις χώρες της Ευρώπης και μάλιστα σε πολλές πόλεις.

Ασύστολα ψεύδη

Για να αποφύγουν τις αντιδράσεις, οι θιασώτες της συμφωνίας (Ομπάμα, Μέρκελ, Ολάντ) μιλάν για «οφέλη», για δημιουργία θέσεων εργασίας, για ώθηση στις εξαγωγές, για άνοδο του ΑΕΠ των συμβαλόμενων χωρών. Αξίζει να θυμηθούμε τι μας έλεγαν για την υιοθέτηση του ευρώ οι Ευρωπαίοι ηγέτες: το ενιαίο νόμισμα θα δημιουργούσε 5-6 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας, ενώ σήμερα φθάσαμε στην Ευρώπη τους 40 εκατ. ανέργους και στην Ελλάδα το 1,5 εκατομμύριο. Ή τις υποσχέσεις του Μπιλ Κλίντον στους Αμερικανούς ότι η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με το Μεξικό και τον Καναδά, η γνωστή NAFTA, θα δημιουργούσε 200.000 θέσεις εργασίας: στην πράξη κατέστρεψε 680.000 θέσεις.

Στην Ελλάδα

Ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν το πρώτο κόμμα στη βουλή που, ως αξιωματική αντιπολίτευση, είχε θέσει το θέμα της ΤΤΙΡ και είχε αξιώσει να ενημερωθεί το ελληνικό κοινωβούλιο και ο ελληνικός λαός για την αντιδραστικότητα αυτής της συμφωνίας.

Στις 2/2/2015 ο αναπληρωτής υπουργός, Γ. Κατρούγκαλος, υποσχέθηκε ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ θα μπλοκάρει τη συμφωνία. Διαβεβαίωνε μάλιστα σε συνέντευξή του (στο EurActiv Greece), πως αυτό θα είναι ένα δώρο όχι μόνο στον ελληνικό λαό, αλλά σε όλους τους λαούς της Ευρώπης.

          Υπάρχουν –εκτός των κινημάτων– και θεσμικά εργαλεία στη φαρέτρα σε μια κυβέρνηση της Αριστεράς που δεν θα είναι διαθέσιμη να υποκύψει στην παντοδυναμία των συμφερόντων των λόμπι. Για παράδειγμα, η δυνατότητα προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, προκειμένου αυτό να γνωμοδοτήσει σχετικά με το χαρακτηρισμό της ΤΤΙΡ ως mixed agreement (κάτι που συνεπάγεται την ανάγκη επικύρωσής της και από τα εθνικά κοινοβούλια) είναι ένα εργαλείο που τα κράτη-μέλη μπορούν να χρησιμοποιήσουν.

Επίσης, μετά την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων το κείμενο της συνθήκης θα πρέπει να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, κάτι που στην περίπτωση της ΤΤΙΡ εμπίπτει στις περιπτώσεις όπου απαιτείται ομοφωνία. Και μόνο η πιθανότητα ενός ελληνικού «όχι» στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, θα είχε τη δυνατότητα να φέρει αναταραχή ή και εμπλοκή σε σχέση με την κύρωση της συμφωνίας.

          Σε κάθε περίπτωση μια κυβέρνηση της Αριστεράς μπορεί να δείξει πως υπάρχει και άλλος δρόμος ενάντια στη δικτατορία των αγορών.