Πάνω από 145,000 διαδηλώτριες-ες συμμετείχαν στη Γενική Απεργία που κάλεσε η πρωτοβουλία της Χάρτας Κοινωνικών Δικαιωμάτων της Εουσκαλλερία (Euskal Herria/Χώρα των Βάσκων) την 30η Ιανουαρίου.
Οι πρωινές διαδηλώσεις ήταν μαζικές σε όλες τις μεγάλες πόλεις. Στο Μπιλμπάο διαδήλωσαν 50.000 άνθρωποι, 35.000 στην Παμπλόνα και στο Σαν Σεμπαστιάν και 25.000 στη Βιτόρια. Το απόγευμα διοργανώθηκαν διαδηλώσεις σε κάθε πόλη και χωριό. Η φωτογραφία της πόλης του Σαν Σεμπαστιάν ήταν εντυπωσιακή. Μικρές και μεγαλύτερες ομάδες ανθρώπων με σημαίες (ξεχώριζαν οι μωβ-φεμινιστικές), συγκεντρώνονταν σε κάθε γωνία, συναντώντας άλλες ομάδες, κατευθυνόμενες προς τα σημεία προσυγκεντρώσεων. Τρακτέρ, μεγάλα φορτηγά, ποδηλάτες συνόδευαν τις διαδηλώτριες. Με φόντο τα παλιά κτίρια του 19ου αιώνα, σε μια κατεξοχήν τουριστική πόλη, όπου όλα φαίνεται να λειτουργούν αρμονικά, χιλιάδες άνθρωποι διεκδίκησαν μαχητικά ζωή με αξιοπρέπεια απαιτώντας από τη δεξιά κυβέρνηση του PNV να ικανοποιήσει άμεσα τα αιτήματά τους. Οι εκπρόσωποι των μεγάλων συνδικάτων ELA και LAB από τις κεντρικές εξέδρες ανακοίνωσαν ότι δίνουν περιθώριο δύο μηνών στην κυβέρνηση, να προχωρήσει σε αλλαγές που θα βελτιώσουν δραστικά τη ζωή των εργαζομένων και των συνταξιούχων, αλλιώς οι απεργίες θα επαναληφθούν.
Κατά γενική ομολογία η απεργία είχε επιτυχία. Στην πλειοψηφία τους ιδιωτικές επιχειρήσεις κάθε είδους (πολυκαταστήματα, σούπερ-μάρκετ, εργοστάσια, καφέ) και τράπεζες ήταν κλειστές. Το ίδιο συνέβη και στο δημόσιο τομέα που λειτούργησε με προσωπικό ασφαλείας. Νοσοκομεία, σχολεία, πανεπιστήμια και άλλες δημόσιες υπηρεσίες, υπολειτούργησαν. Είχαν προηγηθεί συνελεύσεις εργαζομένων σε χώρους εργασίας όπου υπερψηφίστηκε η πρόταση συμμετοχής στην απεργία. Ιδιαίτερα ψηλό ήταν το ποσοστό συμμετοχής στα εργοστάσια. Έκλεισαν όμως και επιχειρήσεις στις οποίες οι εργοδοτικές απειλές δεν επέτρεψαν στις εργαζόμενες-ους να απεργήσουν. Ομάδες σωματείων και συμπαραστατριών, από το πρωί επισκέφθηκαν αυτούς τους χώρους, ζητώντας το κλείσιμό τους. Στις βιτρίνες μεγάλων αλυσίδων όπως τα Zara, το FNAC, η Caixa Bank, τα Eroski, υπήρχαν αφίσες κολλημένες στα κατεβασμένα ρολά. Στις περισσότερες πόλεις, ήταν αδύνατο να βρεθεί καφενείο, φούρνος ή καπνοπωλείο ανοιχτό. Οι διαδηλώτριες-ες μοίραζαν καφέ, τσάι και σάντουιτς σε συναδέλφους που περπατούσαν πλάι τους στο δρόμο. Μπαμπάδες με καροτσάκια, μαμάδες με μωβ σημαίες, άνθρωποι όλων των ηλικιών, περπάτησαν χιλιόμετρα μέχρι να φτάσουν στα κεντριά σημεία συγκέντρωσης. Καθώς οι πρωινές διαδηλώσεις έφταναν στο τέλος, καλλιτέχνες ανέβαιναν στις εξέδρες παίζοντας μουσική και συζητώντας με τις διαδηλώτριες-ες που τραγουδούσαν ή χόρευαν. Στο Σαν Σεμπαστιάν η διαδήλωση έκλεισε με επαναστατικά και φεμινιστικά τραγούδια.
Ναι η απεργία μας είναι πολιτική
Την ίδια τη μέρα της διαδήλωσης αλλά και τους μήνες που προηγήθηκαν έγινε σαφές με κάθε τρόπο πως αυτή η απεργία θα ήταν διαφορετική από όλες τις γενικές απεργίες που είχαν γίνει μέχρι τώρα στη Χώρα των Βάσκων (αλλά και στο Ισπανικό Κράτος). Η προηγούμενη γενική απεργία είχε γίνει το 2013, όμως σε τίποτε δε θύμιζε αυτή της 30ης Γενάρη. Η συγκεκριμένη απεργία πέρα από γενική, χαρακτηρίστηκε ως κοινωνική, πολιτική και επιθετική. Κοινωνική και πολιτική γιατί διεύρυνε περισσότερο από κάθε άλλη απεργία τα αιτήματά της. Η Χάρτα Κοινωνικών Δικαιωμάτων που δημιουργήθηκε το 2013 από όλα τα βάσκικα συνδικάτα και τις κοινωνικές οργανώσεις, αποτελεί ένα κοινωνικό πρόγραμμα-πρόταση συνολικής αλλαγής της βάσκικης κοινωνίας, που αναφέρεται σε μια λαϊκή κυριαρχία (συμπεριλαμβάνοντας και το αίτημα της βασκικής ανεξαρτησίας). Στις διεκδικήσεις των κινημάτων που οργάνωσαν την απεργία, περιλαμβάνονται αιτήματα που αφορούν την αύξηση του κατώτατου μισθού, την αύξηση των συντάξεων στα 1080 ευρώ για όλες-ους, την κατάργηση της οικιακής εργασίας, και τη δραστική βελτίωση των συνθηκών εργασίας στην καθαριότητα και σε άλλους επισφαλείς τομείς. Ήταν μια απεργία με έντονο αντικυβερνητικό χαρακτήρα σε μια Αυτονομία που αυτό δεν είναι εύκολο, αφού όποιες-οι στρέφονται ενάντια στη κυβέρνηση, συχνά κατηγορούνται για υπονόμευση του βάσκικου εθνικισμού. Ένα από τα συνθήματα έλεγε: «Ποτέ καμιά κυβέρνηση δε μας έχει χαρίσει τίποτε». Έντονη ήταν η παρουσία συνταξιούχων, που όχι αδίκως, περηφανεύονται γιατί χάρη σε αυτές-ους έγινε πραγματικότητα αυτή η απεργία. Ήταν αυτοί που τα τελευταία χρόνια ξεκίνησαν να κινητοποιούνται ζητώντας από τα συνδικάτα να προκηρύξουν μια μεγάλη απεργία, αφού το κίνημα συνταξιούχων δεν μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο. Κάποιοι συνταξιούχοι, με τα χαρακτηριστικά βάσκικα καπέλα, κρατούσαν φρατζόλες και μαγκούρες.
Όμως η απεργία δεν έμεινε στα εργατικά ζητήματα. Στη Χάρτα Δικαιωμάτων παρουσιάζεται ένα πρόγραμμα φεμινιστικό, αντιρατσιστικό, αντιπολεμικό και οικολογικό το οποίο υποστηρίχτηκε μέσα από τα συνθήματα της γενικής απεργίας. Προτάθηκαν μέτρα βελτίωσης της ζωής των ανθρώπων σε όλες τις όψεις της καθημερινότητας, δίνοντας την ευκαιρία σε διαφορετικά στρώματα να συμμετάσχουν με τα αιτήματά τους και το κυριότερο να τα ενώσουν με τα αιτήματα των άλλων. Ήταν μια απεργία που ένωνε τις διαφορετικές φωνές της αντίστασης, χρησιμοποιώντας ένα πολύ ισχυρό μέσο: την απεργία.
Όπως σημείωνε μια συνδικαλίστρια του ELA στην κεντρική της ομιλία: «Μας κατηγορούν ότι η απεργία μας είναι πολιτική. Τους απαντάμε, Ναι φυσικά και η απεργία μας είναι πολιτική. Σας παρουσιάζουμε τη δική μας πολιτική, το δικό μας σχέδιο απάντησης στο πολιτικό σχέδιο αυτής της κυβέρνησης».
Οι διοργανώτριες-ες επέμεναν επίσης στον «επιθετικό» χαρακτήρα της απεργίας. Σημείωναν πως αυτό που έκανε αυτή την απεργία ξεχωριστή είναι ότι τα κινήματα πήραν την πρωτοβουλία να απεργήσουν, διεκδικώντας επιθετικά από την κυβέρνηση «τα πάντα» και όχι αμυνόμενα όπως γίνεται συνήθως, για κάποιο κλαδικό ζήτημα. Επιπλέον μια τέτοια κινητοποίηση αποκτά μεγαλύτερη αξία σε μια Περιφέρεια που το βιοτικό επίπεδο είναι υψηλό. Πολύ σημαντικό ήταν και το γεγονός ότι μαχητικά συνδικάτα όπως οι Comisiones Obreras και SAT από το υπόλοιπο Ισπανικό Κράτος έστειλαν μηνύματα αλληλεγγύης αναγνωρίζοντας τον κοινωνικό χαρακτήρα της απεργίας. Με αυτό τον τρόπο, εμμέσως απαντούσαν και στην κριτική που ασκήθηκε στην απεργία και στα βάσκικα συνδικάτα επειδή οργάνωσαν μια καθαρά βάσκικη απεργία (με τα σύμβολα και τη γλώσσα των ανθρώπων που κατοικούν στη Χώρα των Βάσκων). Δημοσιότητα πήρε και η δήλωση στήριξης στην απεργία, της βουλεύτριας του Podemos στην Ανδαλουσία, Τερέσα Ροδρίγες η οποία έγινε, σε αντιπαράθεση με την ουδέτερη στάση που κράτησε το Podemos. Αν η απεργία είχε στηριχτεί από τα πανισπανικά συνδικάτα θα είχε μεγαλύτερη επιτυχία. Υπό αυτή την έννοια η επιτυχία της βρίσκεται περισσότερο στη μορφή, στη μαχητικότητα και στον ενωτικό της χαρακτήρα και λιγότερο στην μαζικότητά της.
Ντυμένες στα μωβ
Η απεργία είχε έντονο φεμινιστικό και ΛΟΑΤΚ χαρακτήρα. Οι φεμινιστικές συλλογικότητες, ήθελαν η απεργία να είναι και φεμινιστική. Αφιέρωσαν πολύ χρόνο στη δημιουργία υλικών που αναδείκνυαν την αξία της γυναικείας εργασίας στο σπίτι και στους χώρους εργασίας, μίλησαν για τις συνθήκες εργασίας των οικιακών βοηθών, κατήγγειλαν το μισθολογικό χάσμα, τη σεξιστική και ματσό βία και τις γυναικοκτονίες. Στο Σαν Σεμπαστιάν ένα μεγάλο μπλοκ γυναικών κάθε ηλικίας ξεκίνησε από το Σπίτι των Γυναικών με σημαίες και σφυρίχτρες. Συνταξιούχες, οικιακές βοηθοί, μετανάστριες, καθηγήτριες πανεπιστημίου και φοιτήτριες διαδήλωσαν στο δρόμο. Περνώντας από τα καθολικά σχολεία των καλογριών, οι διαδηλώτριες φώναζαν « Κάντε πέρα τα ροζάρια σας από τις ωοθήκες μας» (Sacad vuestros rosarios de nuestros ovarios). Κάποιες γυναίκες κρατούσαν χαρτονένιες γυναικείες φιγούρες εις μνήμην των γυναικών που απουσιάζουν. Οι περισσότερες φορούσαν το μωβ χρώμα είτε στις μπλούζες, είστε σε μαντήλια, είτε σε περιβραχιόνια. Τα κείμενα των μεγάλων συνδικάτων αναφέρονταν εκτενώς στις συνθήκες εργασίας των γυναικών σημειώνοντας πως «η απεργία ή θα είναι φεμινιστική ή δεν θα είναι».
Ποδηλατώντας προς την απεργία
Η απεργία δεν θα είχε την ίδια επιτυχία αν δεν είχαν προηγηθεί μήνες προετοιμασίας. Όσο πλησίαζαν οι μέρες πύκνωναν και οι μικρές τοπικές κινητοποιήσεις. Πανό, αφίσες, πικετοφορίες ήταν κάποιες από τις παραδοσιακές μορφές που ακολουθήθηκαν. Υπήρξαν όμως και νέες μορφές διάδοσης του μηνύματος της απεργίας που αποτελούν πια τμήμα της παράδοσης των κινημάτων στο Ισπανικό Κράτος και στη Χώρα των Βάσκων. Συλλογικές συνεντεύξεις τύπου σε υπαίθριους χώρους, συλλογικές φωτογραφίες στις οποίες οι συμμετέχουσες-οντες κρατούσαν αφίσες, χαρτόνια και μαντήλια με συνθήματα, ποδηλατοδρομίες, συλλογικές κουζίνες ήταν μόνο μερικές από τις δράσεις που οργανώθηκαν πριν την απεργία.
Και τώρα;
Σε λίγες εβδομάδες αναμένεται να ανακοινωθεί η ημερομηνία των τοπικών εκλογών στη Χώρα των Βάσκων. Δεν έχει ακόμα αποφασιστεί αν αυτές θα γίνουν τον Ιούνιο ή τον Σεπτέμβρη του 2020. Καθώς πλησιάζουν οι εκλογές, η αντιπαράθεση ανεβαίνει. Την ίδια στιγμή η καταλανική εμπειρία αποτελεί έμπνευση αλλά και προειδοποίηση για το βάσκικο λαό. Όμως τα κινήματα της Εουσκαλλερία δε χρειάζονται απαραίτητα εξωτερική έμπνευση. Τα τελευταία χρόνια η ανάπτυξη του φεμινιστικού κινήματος και του κινήματος αλληλεγγύης στους πρόσφυγες (ongi etorri errefuxiatuak) έδειξαν ότι υπάρχει ένα υψηλό επίπεδο κοινωνικής κινητοποίησης και πολιτικής συνείδησης. Μέχρι πρόσφατα τα κοινωνικά κινήματα δεν είχαν κεντρική πολιτική έκφραση. Αν και μια πρόσφατη δημοσκόπηση έδειξε ότι το 80% των πολιτών στη Χώρα των Βάσκων αυτοπροσδιορίζεται ως αριστερό, η παντοδυναμία του δεξιού εθνικιστικού κόμματος PNV που είναι υπέρ της ανεξαρτησίας δεν είχε αμφισβητηθεί. Οι κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που συγκεντρώθηκαν γύρω από την γενική-πολιτική απεργία, άνοιξαν ένα δρόμο, θέτοντας σοβαρά το ερώτημα: Μπορούμε;
