8η Μάρτη: Τα σχολεία αντιστέκονται στο σεξισμό!

Ειδικότερα όμως ο χώρος του σχολείου παρουσιάζει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί ξεδιπλώνονται εντός του σεξιστικές αντιλήψεις και συμπεριφορές οι οποίες δε γίνονται αντιληπτές από τα παιδιά, εγγράφονται όμως στη μνήμη και το υποσυνείδητό τους.

Ο σεξισμός στο σχολείο

Η Κωνσταντίνα και η Αθηνά είναι μαθήτριες της Α’ Λυκείου και μας μίλησαν για περιστατικά σεξισμού στο σχολικό περιβάλλον. Ακούγοντάς τες καταλαβαίνει κανείς ότι το σχολείο αποτελεί ένα μικρόκοσμο της κοινωνίας στον οποίο αποτυπώνονται τα καλά της αλλά και τα άσχημά της. Ήδη από το δημοτικό τα κορίτσια γίνονται δέκτες σεξιστικών σχολίων. Η Κωνσταντίνα περιγράφει: «Πρώτο «τρανταχτό» γεγονός που πιστεύω δε θα ξεχάσω κυριολεκτικά ποτέ εκτυλίσσεται αρχές πέμπτης δημοτικού αν θυμάμαι καλά. Το σκηνικό είναι το εξής: έχω ανέβει πάνω σε δύο θρανία για να κρεμάσω κουρτίνες, κατόπιν εντολής της δασκάλας. Όντας, λοιπόν, κοριτσάκι πέμπτης δημοτικού, 1,55 με τα χέρια στην ανάταση τότε, φυσικά και αδυνατούσα να φέρω εις πέρας αυτό που εκείνη επιθυμούσε. Η δασκάλα εκνευρίστηκε τόσο πολύ που γύρισε και είπε: «Αν δε μάθεις να κρεμάς κουρτίνες, ποιος άντρας νομίζεις θα σε πάρει εσένα;». Δεύτερο περιστατικό με την ίδια δασκάλα ήταν όταν σε μια συζήτηση γύρω από τον καρκίνο του μαστού υποστήριξε πως «αυτό που κάνει μια γυναίκα «γυναίκα» και την ξεχωρίζει από τον άντρα είναι το στήθος της, αν χάσει το στήθος της χάνει τη θηλυκότητά της».

Από τα λεγόμενα της Κωνσταντίνας αντιλαμβάνεται κανείς το ρόλο τον οποίο καλείται να υιοθετήσει ένα κορίτσι ήδη από το δημοτικό: το ρόλο της γυναίκας που πρέπει να υποτάσσεται στα αντρικά «θέλω» ή πρότυπα. Κάπως έτσι, πολλές φορές και τα αγόρια υιοθετούν σεξιστική συμπεριφορά χωρίς καν να το καταλαβαίνουν. Η Αθηνά περιγράφει την εμπειρία της στο γυμνάσιο: «Ντρεπόμουν -δώδεκα χρονών- για το σώμα μου που δεν ήταν καμπυλωτό, «θηλυκό» και αποτελούσε πηγή χλευασμών για τον περίγυρό μου. Ντρεπόμουν να συμμετέχω στο μάθημα της γυμναστικής, γιατί στις κερκίδες ήταν πάντα καθισμένες παρέες μαθητών που κοίταζαν αδιάκριτα, σχολίαζαν και ξεφώνιζαν χυδαία επιφωνήματα. Ντρεπόμουν να βάλω υποψηφιότητα στις ετήσιες εκλογές, καθώς παντού επικρατούσε η αξιολύπητη νοοτροπία: «ε, τόσα λίγα που φόραγε, πώς να μην την ψήφιζαν…». Ντρεπόμουν, γιατί δεν ήξερα πώς να αρνηθώ ερωτικές προσεγγίσεις συμμαθητών μου οι οποίες με έκαναν να αισθάνομαι άβολα και κατέληγα πνιγμένη μέσα σε μια πισίνα σεξιστικών σχολιασμών».

Οι παραπάνω συμπεριφορές καθηγητών ή συμμαθητών αποτελούν απλώς αντανάκλαση ενός συστήματος που αναπαράγει το σεξισμό και τη γυναικεία καταπίεση. Η Κωνσταντίνα παρατηρεί ότι ακόμη και στο μάθημα της Ιλιάδας η Πηνελόπη προβάλλεται ως ένα δείγμα γυναίκας αρκετά χρήσιμο στο σύγχρονο καπιταλισμό: «Η ίδια καθηγήτρια έπαιρνε αφορμές από ραψωδίες της Ιλιάδας, όπου η Πηνελόπη παρουσιάζεται κατά το γνωστό πρότυπο της γυναίκας την ομηρική εποχή - αμέτοχη και υπεύθυνη αποκλειστικά για τα περί του οίκου και του γιου της - ώστε να σχολιάσει πως έτσι θα έπρεπε να τη θέλουμε τη γυναίκα και σήμερα, «ντροπαλή» και ήρεμη». Παράλληλα υπογραμμίζει μια σειρά από σεξιστικά σχολικά κλισέ τονίζοντας ότι: «η πιο συχνή σεξιστική εκδήλωση που γίνεται από όλους, μαθητές, καθηγητές, γονείς - ανεξαιρέτως φύλου - έχει να κάνει με τις κατευθύνσεις. Είναι αδιανόητο εν έτει 2019 να κυριαρχούν ακόμα αντιλήψεις που να ταυτίζουν τα φύλα με κατευθύνσεις και επαγγέλματα, καταντάει ανυπόφορο να απαντάς στον καθένα «ναι, είμαι κορίτσι και πάω θετική/ναι, είμαι αγόρι και πάω θεωρητική».

Η σχολική 8η Μάρτη

Η φετινή ημέρα της γυναίκας αποτελεί μια καλή αφορμή, ώστε οι παραπάνω εικόνες να αποκτήσουν ορατότητα όχι ως κάτι φυσιολογικό αλλά ως κάτι άκρως προβληματικό. Το ζήτημα δεν είναι τα κορίτσια να αμύνονται ατομικά μέσα σε ένα σεξιστικό περιβάλλον αλλά συλλογικά από κοινού με τους συμμαθητές τους να εξαλείψουν το μισογυνισμό και το σεξισμό. Η Αθηνά τονίζει πώς η ίδια διαχειρίστηκε τη ντροπή που αισθανόταν: «Το συνεχές αίσθημα ντροπής εξασθένησε με το πέρασμα του χρόνου. Όχι επειδή η κατάσταση άλλαξε, αλλά επειδή άλλαξα εγώ η ίδια. Δεν είναι, όμως, το ζητούμενο να αναγκάζεται η μαθήτρια να ωριμάσει συναισθηματικά, ώστε να μην ενοχλείται από δήθεν «καλοπροαίρετα» πειράγματα, βλέμματα και σχολιασμούς των συμμαθητών της. Δυστυχώς, όσο η κοινωνία μας επιμένει να αναπαράγει αυτήν τη νοοτροπία, τόσο πιο έντονα εμφανίζεται στις σχολικές μας αίθουσες το μικρόβιο του σεξισμού και τόσο πιο δύσκολη γίνεται η καταπολέμησή του».

Είναι σαφές πως τόσο για την Αθηνά, όσο και για πολλές άλλες συμμαθήτριές της το ζήτημα δεν είναι διαπροσωπικό αλλά καθαρά κοινωνικό. Όπως τονίζουν στην ανακοίνωσή τους οι Μαθητές/τριες Ενάντια στο Σύστημα (ΜΕΣ): «Η σύγχρονη γυναίκα, η σύντροφος, η σύζυγος, η μάνα, η «σεξουαλικό αντικείμενο», η αδελφή, η εργαζόμενη, η βοηθός, η τροφός, η νοικοκυρά, η «ένα από αυτά μα και όλα αυτά συγχρόνως» οφείλει να εναντιωθεί στο κάλεσμα της σύγχρονης κοινωνίας που της προσάπτει πολλαπλούς και συχνά αλληλοαντικρουόμενους ρόλους. Τα σεξιστικά πρότυπα που κυριαρχούν, ο διαχωρισμός των ανδρών από τις γυναίκες και η πεποίθηση πως τα δύο αυτά φύλα οφείλουν να πορευτούν τη μετέπειτα ζωή τους ως όντα με διαφορετικά συμφέροντα είναι η πηγή όλων των παραπάνω. Οι γυναίκες γράφουν την ιστορία παράλληλα με τους άντρες, όχι ως παθητικοί δέκτες ή αδρανοποιημένες και ασήμαντες προσωπικότητες. Το ζητούμενο είναι να επιτευχθεί η πλήρης και ουσιαστική χειραφέτησή τους – μια ριζική εξάλειψη της καταπίεσής τους, η οποία θα πηγάζει από τον κλονισμό της ανδρικής κυριαρχίας και την εξισορρόπηση ανδρών – γυναικών σε οποιαδήποτε έκφανση της ζωής».

Οι ΜΕΣ το Σάββατο 2 Μάρτη, λίγες ημέρες πριν την παγκόσμια ημέρα της γυναίκας, διοργανώνουν εκδήλωση στον πολυχώρο Κομμούνα με τίτλο: «8 Μάρτη: Ημέρα της Γυναίκας- Ημέρα διεκδίκησης. Διεκδικούμε τα δικαιώματά μας. Αγωνιζόμαστε για τις ζωές μας». Τις εισηγήσεις θα τις κάνουν μαθήτριες και θα ακολουθήσει συζήτηση για τον καθημερινό σεξισμό και ειδικότερα για την εκδήλωσή του στο σχολικό περιβάλλον. Παράλληλα σε πλήθος σχολείων την ίδια την 8η Μάρτη θα διοργανωθούν εκδηλώσεις, συζητήσεις και θεατρικά δρώμενα πάνω στο ζήτημα της γυναικείας καταπίεσης, ενώ πλήθος μαθητών έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον να συμμετάσχει στη γυναικεία απεργία της ίδιας ημέρας. Η Αθηνά και η Κωνσταντίνα ξεκαθάρισαν ότι πρόθεσή τους δεν είναι να στοχοποιήσουν τους συμμαθητές τους, αλλά να τους πείσουν να παλέψουν από κοινού απέναντι στο σύστημα που γεννά το σεξισμό. Ελπίζουμε να το καταφέρουν.