Αντιπολεμική δήλωση αριστερών νέων στο Αζερμπαϊτζάν

Ο πρόσφατος γύρος κλιμάκωσης μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ αποδεικνύει για άλλη μια φορά πόσο ξεπερασμένο είναι το πλαίσιο του έθνους-κράτους στις παρούσες πραγματικότητες. Η ανικανότητα να ξεπεράσουμε τον τρόπο σκέψης που χωρίζει τους λαούς σε ανθρώπους και μη-ανθρώπους αποκλειστικά με βάση τον τόπο γέννησής τους και μετά επιχειρεί να θεμελιώσει την ανωτερότητα των «ανθρώπων» απέναντι στους απανθρωποποιημένους «άλλους» ως το μοναδικό εφικτό σενάριο ζωής μέσα σε κάποια δοσμένα εδαφικά όρια είναι η μόνη «δύναμη κατοχής» με την οποία έχουμε να παλέψουμε.

Είναι η δύναμη κατοχής των μυαλών μας και της ικανότητάς μας να σκεφτούμε πέρα από τις αφηγήσεις και τις προβολές που μας επιβάλουν αρπακτικές εθνικιστικές κυβερνήσεις. Είναι αυτός ο τρόπος σκέψης που μας κάνει να κλείνουμε τα μάτια στις εκμεταλλευτικές συνθήκες της φτωχής μας επιβίωσης και στις δύο χώρες όταν το «έθνος» μας καλεί να το προστατέψουμε από τον «εχθρό». Ο εχθρός μας δεν είναι ο τυχαίος Αρμένιος, τον οποίο δεν γνωρίσαμε ποτέ στη ζωή μας και μπορεί να μην τον γνωρίσουμε ποτέ. Οι εχθροί μας είναι οι άνθρωποι στις θέσεις εξουσίας, που έχουν συγκεκριμένα ονόματα, που φτωχοποιούν κι εκμεταλλεύονται τους απλούς ανθρώπους και τους πόρους της χώρας μας προς όφελός τους εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες.

Είναι αυτοί που δεν ανέχονται οποιαδήποτε πολιτική κριτική, καταπιέζοντας σκληρά τους αντιπολιτευόμενους μέσα από τους μαζικούς μηχανισμούς ασφαλείας τους. Έχουν καταλάβει φυσικά τοπία, παραλίες, μεταλλευτικούς πόρους για τη δική τους χρήση κι ευχαρίστηση, περιορίζοντας την πρόσβαση των απλών πολιτών σε αυτά. Καταστρέφουν το περιβάλλον μας, κόβοντας δέντρα, μολύνοντας νερά και προωθώντας την πλήρη «συσσώρευση δια του εκτοπισμού». Είναι συνένοχοι στην εξαφάνιση ιστορικών και πολιτισμικών μνημείων κι αντικειμένων σε όλη τη χώρα. Μεταφέρουν πόρους από αναγκαίους τομείς, όπως η παιδεία, η υγεία και η κοινωνική πρόνοια, προς τον στρατό, δημιουργώντας κέρδη για τους καπιταλιστές γείτονές μας με ιμπεριαλιστικές βλέψεις –τη Ρωσία και την Τουρκία.

Παραδόξως, ενώ ο καθένας και η καθεμιά γνωρίζει αυτά τα γεγονότα, ένα ξαφνικό κύμα αμνησίας χτυπά τους πάντες με το που πέσει η πρώτη σφαίρα στα όρια μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν. Τυφλωμένοι, όπως οι χαρακτήρες του ομώνυμου μυθιστορήματος του Σαραμάγκου, στρέφονται στην αυτοκαταστροφή, πανηγυρίζοντας για τους θανάτους της νεολαίας μας στο όνομα της «μαρτυρικής θυσίας» για τον «ιερό» σκοπό. Αυτός ο «σκοπός» δεν υπήρξε ποτέ τίποτε περισσότερο από μια υπαρξιακή πλατφόρμα, η οποία κρατά στις θέσεις τους τις κυβερνήσεις και του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας και λειτουργεί ως δικαιολογία για την χωρίς τέλος στρατιωτικοποίηση των κοινωνιών μας, μαζί με την επιδίωξη περισσότερης βίας και θανάτων.   

Ωστόσο δεν κατηγορούμε τους ανθρώπους: Εν τη απουσία εναλλακτικών ερμηνευτικών πλαισίων για να κατανοηθεί η φύση του πολέμου και της σύγκρουσης μεταξύ των δύο εθνών, η εθνικιστική ιδεολογία παραμένει χωρίς αντίπαλο. Αν υπάρχει ένα πράγμα το οποίο κάνουν καλά οι υποχρηματοδοτούμενοι εκπαιδευτικοί μας θεσμοί, αυτό είναι σίγουρα η διδασκαλία του μίσους και της διάχυσης της εθνικιστικής προπαγάνδας. Γιατί το μίσος δεν είναι ποτέ παράγωγο ατομικής ψυχολογίας, αλλά κατασκευάζεται και παράγεται μέσα σε συγκεκριμένες σχέσεις εξουσίας. Σε ένα πλαίσιο όπου δεν υπάρχει άμεση επαφή μεταξύ «εκείνου που μισεί» και του «αντικειμένου του μίσους του», όταν το κοινό το οποίο παρακινείται σε μίσος αρχίζει να ανησυχεί για τα ζητήματα της δικής του οικονομικής επιβίωσης μέσα στο σύστημα που του αρνείται την ίση διανομή πόρων και υπηρεσιών και συσσωρεύει όλο και περισσότερη καθημερινή δυστυχία, τότε προκύπτει η ανάγκη να υπενθυμίζεται διαρκώς σε αυτό το κοινό ότι πρέπει να μισεί τους «αξιομίσητους» και να αναπαράγεται το μίσος. Το μίσος έχει ανάγκη από διεργασίες που επιτυγχάνουν την ύπαρξή του. Έκλεψαν τη «δική μας» γη, λένε, οπότε τους μισούμε. Καμία σημασία δεν δίνεται στο ότι υπάρχουν μυριάδες άλλοι τρόποι να ζούμε σε αυτήν τη γη χωρίς καμιά μεμονωμένη ομάδα να μην διεκδικεί την αδιαμφισβήτητη ιδιοκτησία της. 

Ένας από εμάς έχει έναν έφηβο αδελφό, τον οποίο ενημέρωσε ότι θα πάει σε μια επαγγελματική συνάντηση με Αρμένιους συναδέλφους στο εξωτερικό. Ο έφηβος αναφώνησε με δέος: «Πρόκειται να δεις από κοντά έναν ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ Αρμένιο;». Αν το καλοσκεφτούμε, γενιές ανθρώπων μεγάλωσαν σε ένα κενό, χωρίς καμία επαφή με εκείνους με τους οποίους συνυπάρχουμε στον ίδιο χώρο εδώ και αιώνες. Τι είδους βία ασκεί στα μυαλά μας και στις δημιουργικές μας ικανότητες μια τέτοια απομονωμένη ύπαρξη; Δεν χρειάζεται να πούμε ότι αυτή η συνθήκη είναι η τέλεια συνταγή για την απανθρωποποίηση του «άλλου». Τι πιο εύκολο από το να αποδώσουμε όλα τα μοχθηρά χαρακτηριστικά πάνω σε ανθρώπους με τους οποίους δεν έχουμε αλληλεπιδράσει ποτέ στη ζωή μας; 

Στα χρόνια μετά τη συμφωνία του Bishkek (1994) που κατέληξε σε εκεχειρία μεταξύ των δύο πλευρών, οι κυβερνήσεις Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν συνέχισαν να συσσωρεύουν σοβαρές ποσότητες θανάσιμων όπλων, τα οποία τώρα ετοιμάζονται να χρησιμοποιήσουν η μία ενάντια στην άλλη. Η τελευταία φορά που οι δύο χώρες έφτασαν κοντά στην ειρηνική λύση ήταν το 2001, στη διάρκεια των συνομιλιών του Key-West με τη μεσολάβηση των συμπροέδρων της Ομάδας Μινσκ –Γαλλία, Ρωσία και ΗΠΑ. Ωστόσο, εξαιτίας της κυριαρχίας των εθνικιστικών αισθημάτων και του γεγονότος ότι οι ηγεσίες και των δύο πλευρών δεν ήταν έτοιμες να αποδεχτούν συμβιβασμούς, οι συνομιλίες απέτυχαν. Και δεν έγινε ποτέ ξανά μια παρόμοια κίνηση με την ίδια αποφασιστικότητα όπως στις αρχές του 21ου αιώνα.

Θεωρούμε ότι είναι μια πολύ μεγάλη πρόκληση να αναζητήσουμε τρόπους που θα αποφύγουμε άλλον έναν πόλεμο στην περιοχή στην τρέχουσα κατάσταση. Παρατηρούμε την αύξηση της διάχυτης ρητορικής μίσους να κυριαρχεί στην αφήγηση και των δύο πλευρών, ειδικά σε ό,τι αφορά τα τηλεοπτικά κανάλια, τις κρατικές δηλώσεις ή τα ποστ στα σόσιαλ μίντια που αναπαράγονται με ανησυχητική ένταση. Εκτοξεύονται και από τις δυο πλευρές ισχυρισμοί που είναι δύσκολο να επιβεβαιωθούν κι έτσι δημιουργούν μια ατμόσφαιρα φόβου, αμοιβαίου μίσους και καχυποψίας.

Οι λαοί και στις δύο πλευρές έχουν υποφέρει και συνεχίζουν να υπομένουν την πανδημία και την οικονομική ύφεση, επιχειρώντας να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις και τις κρίσεις που προκύπτουν. Και τώρα σύρονται σε μια στρατιωτική σύγκρουση, η οποία θα καθυστερήσει επιπλέον κάθε πιθανή εποικοδομητική επίλυση της σύγκρουσης στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Η συντήρηση αυτής της σύγκρουσης απαιτεί ένα τεράστιο μέγεθος οικονομικών και ανθρώπινων πόρων, από τα οποία επωφελούνται οι ελίτ και των δύο πλευρών. Ο στρατιωτικός προϋπολογισμός του Αζερμπαϊτζάν για το 2020 αυξήθηκε στα 2,3 δισ. δολάρια, ενώ ο αντίστοιχος δείκτης για την Αρμενία βρίσκεται στα 634 εκατ. δολάρια. Ουσιαστικά τα ποσά αυτά αποτελούν το 5% των ΑΕΠ και των δύο χωρών.  

Είναι πια καιρός εμείς, η νεολαία του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας, να πάρουμε στα χέρια μας την επίλυση αυτής της αναχρονιστικής διαμάχης. Δεν θα έπρεπε να είναι πια αυτή προνομιακό αντικείμενο των ανθρώπων με τα κουστούμια, των οποίων οι στόχοι είναι η συσσώρευση κεφαλαίου, οικονομικού και πολιτικού, και όχι η επίλυση της σύγκρουσης. Θα πρέπει να απαλλαγούμε από τον άσχημο μανδύα του «εθνικού κράτους», που ανήκει στον σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας, και να φανταστούμε και να δημιουργήσουμε νέους τρόπους κοινής και ειρηνικής συνύπαρξης. Γι’ αυτό το σκοπό, είναι πολύ σημαντικό να αναζωογονήσουμε πολιτικές πρωτοβουλίας βάσης «από τα κάτω», με τη συμμετοχή κυρίως απλών καθημερινών πολιτών, που θα αποκαταστήσουν τις ειρηνευτικές συνομιλίες και τη συνεργασία. Εμείς, αριστεροί αγωνιστές στο Αζερμπαϊτζάν δεν στηρίζουμε σε καμία περίπτωση οποιαδήποτε επιπλέον κινητοποίηση της νεολαίας της χώρας σε αυτόν τον παράλογο πόλεμο και θεωρούμε βασικό μας στόχο την αποκατάσταση του διαλόγου.

Δεν βλέπουμε το μέλλον της επίλυσης της σύγκρουσης σε επιπλέον στρατιωτικές κλιμακώσεις και σε εξάπλωση του αμοιβαίου μίσους. Οι πρόσφατες στρατιωτικές συγκρούσεις στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ δεν φέρνουν τίποτε καλό στον στόχο της εγκαθίδρυσης της ειρήνης στην περιοχή. Δεν θέλουμε ούτε να φανταζόμαστε τους κινδύνους του να συρθούμε σε έναν ανοιχτό γενικευμένο πόλεμο, καθώς καταλαβαίνουμε τι συνέπειες θα έχει αυτός για τις κοινωνίες μας και τις μελλοντικές γενιές. Καταδικάζουμε σθεναρά κάθε κίνηση που παρατείνει τη σύγκρουση και βαθαίνει το μίσος ανάμεσα στους δύο λαούς. Θέλουμε να κοιτάξουμε προς τα πίσω και να κάνουμε τα αναγκαία βήματα για να ανοικοδομήσουμε την εμπιστοσύνη ανάμεσα στις κοινωνίες μας και στις νεολαίες μας. Απορρίπτουμε κάθε εθνικιστική και φιλοπόλεμη αφήγηση που αποκλείει την πιθανότητα να ξαναζήσουμε ποτέ μαζί σε αυτά τα εδάφη. Καλούμε σε πρωτοβουλίες αλληλεγγύης και οικοδόμησης της ειρήνης. Πιστεύουμε ότι υπάρχει ένας εναλλακτικός δρόμος έξω από αυτό το αδιέξοδο, μέσα από αμοιβαίο σεβασμό, ειρηνική στάση και συνεργασία.

Υπογραφές:

Vusal Khalilov

Leyla Jafarova

Karl Lebt

Bahruz Samadov

Giyas Ibrahim

Samira Alakbarli

Toghrul Abbasov

Javid Agha

Leyla Hasanova

Toghrul Mashalli

Laman Orujova

Loghman Gasimov

Vahid Ali

Lala Darchinova

Gumru Aliyeva

Nijat Eldarov

Alyosha