Το Brexit, τα αδιέξοδα και η πολιτική αντιπαράθεση

Είναι γνω­στή από καιρό και δια­κη­ρυγ­μέ­νη η πρό­θε­ση των Βρυ­ξελ­λών να «μην κάνει τη ζωή εύ­κο­λη» για το Λον­δί­νο, καθώς αυτό θα «βγαί­νει από το μα­ντρί». Αυτό δυ­σχε­ραί­νει τρο­με­ρά τις προ­σπά­θειες της Τε­ρέ­ζα Μέι να δια­πραγ­μα­τευ­τεί μια συμ­φω­νία που θα ικα­νο­ποιεί και θα κα­θη­συ­χά­ζει το με­γά­λο βρε­τα­νι­κό κε­φά­λαιο. Τα πράγ­μα­τα θα ήταν δύ­σκο­λα, ακόμα κι αν είχε πίσω της ένα «μπε­το­να­ρι­σμέ­νο μέ­τω­πο». Μόνο που δεν δια­θέ­τει ούτε αυτό. Όχι στη χώρα, αλλά ούτε καν στο ίδιο της το κόμμα, που σπα­ράσ­σε­ται από τη δια­μά­χη με­τα­ξύ σκλη­ρών ευ­ρω­σπε­πτι­κι­στών και ευ­ρω­παϊ­στών.

Η κρίση των Τό­ρη­δων

Αυτή η δια­μά­χη υπήρ­χε ιστο­ρι­κά στους κόλ­πους της βρε­τα­νι­κής Δε­ξιάς. Πα­ρο­ξύν­θη­κε στο δη­μο­ψή­φι­σμα, όπου το κόμμα δι­χά­στη­κε δη­μό­σια. Η δέ­σμευ­ση για εφαρ­μο­γή του Brexit επα­να­πά­τρι­σε στις τε­λευ­ταί­ες εκλο­γές το ευ­ρω­σκε­πτι­κι­στό τμήμα της κοι­νω­νι­κής βάσης των Τό­ρη­δων που είχε με­τα­κι­νη­θεί προς το UKIP τα προη­γού­με­να χρό­νια. Αυτός ο επα­να­πα­τρι­σμός ενί­σχυ­σε τη θέση της ακρο­δε­ξιάς-εθνι­κι­στι­κής πτέ­ρυ­γας, με ηγέτη τον Μπό­ρις Τζόν­σον, η οποία κα­ταγ­γέλ­λει κάθε εκ­δο­χή «ήπιου» Brexit ως «προ­δο­σία». Μετά τη δη­μο­σί­ευ­ση του «σχε­δί­ου του Τσέ­κερς», τα στε­λέ­χη αυτού του ρεύ­μα­τος εγκα­τέ­λει­ψαν την κυ­βέρ­νη­ση και έχουν κλι­μα­κώ­σει το εσω­κομ­μα­τι­κό αντάρ­τι­κο.

Το πρό­σφα­το συ­νέ­δριο των Συ­ντη­ρη­τι­κών στο Μπέρ­μιγ­χαμ επι­βε­βαί­ω­σε την ει­κό­να. Η άδεια αί­θου­σα -με εξαί­ρε­ση τις ομι­λί­ες της Μέι και του Τζόν­σον- αντι­κα­τό­πτρι­ζε ένα κόμμα σε απο­συ­σπεί­ρω­ση. Την ίδια ώρα, υπήρ­χε και πλή­θος και πάθος στις «πα­ράλ­λη­λες» συ­νε­δριά­σεις κι εκ­δη­λώ­σεις γύρω από το Brexit, όπου ακο­νί­ζο­νταν τα εσω­κομ­μα­τι­κά μα­χαί­ρια.

Η συ­ζή­τη­ση περί πι­θα­νής από­συρ­σης της εμπι­στο­σύ­νης στη Μέι δεν κό­πα­σε τις μέρες μετά το συ­νέ­δριο. Ο φόβος της εκλο­γι­κής ήττας, η έλ­λει­ψη εναλ­λα­κτι­κής ηγε­σί­ας με έρει­σμα και στι­βα­ρό σχέ­διο, έχουν επι­τρέ­ψει στην ηγε­σία της Μέι να συ­νε­χί­ζει. Μπο­ρεί με αυ­τούς τους πα­ρά­γο­ντες ακόμα και να ολο­κλη­ρώ­σει τη θη­τεία της. Αλλά είναι εύ­στο­χος ο χα­ρα­κτη­ρι­σμός «κυ­βέρ­νη­ση-ζό­μπι».

Η Μέι κα­λεί­ται να συμ­βι­βά­σει τις επι­θυ­μί­ες του βρε­τα­νι­κού κε­φα­λαί­ου, που επι­διώ­κει να δια­τη­ρή­σει τα οφέλη της «Κοι­νής Αγο­ράς», τις δια­θέ­σεις της ρα­τσι­στι­κής-εθνι­κι­στι­κής κοι­νω­νι­κής βάσης της Δε­ξιάς που εξε­γεί­ρε­ται ενά­ντια στους πε­ριο­ρι­σμούς που την συ­νο­δεύ­ουν, και τις προ­θέ­σεις των Ευ­ρω­παί­ων «εταί­ρων» που δεν είναι προ­φα­νώς κα­θό­λου πρό­θυ­μοι και να πα­ρα­χω­ρή­σουν οφέλη και να άρουν πε­ριο­ρι­σμούς ταυ­τό­χρο­να. Το απο­τέ­λε­σμα είναι η ει­κό­να «χάους», που έχει φέρει στο προ­σκή­νιο (είτε ως μπα­μπού­λα, είτε ως πι­θα­νό­τη­τα όσο περνά ο και­ρός) το εν­δε­χό­με­νο για «βίαιο» Brexit, χωρίς καμιά συμ­φω­νία.

Οι Ερ­γα­τι­κοί

Με­ρι­κές μέρες πριν από το συ­νέ­δριο των Συ­ντη­ρη­τι­κών στο Μπέρ­μιγ­χαμ, εξε­λισ­σό­ταν το συ­νέ­δριο των Ερ­γα­τι­κών στο Λί­βερ­πουλ. Ο αστι­κός Τύπος υπο­χρε­ώ­θη­κε να επι­ση­μά­νει τις δια­φο­ρές ανά­με­σα στα δύο συ­νέ­δρια. Υπήρ­ξαν δια­μά­χες, απα­σχό­λη­σε κι εκεί το Brexit, αλλά όλα αυτά έγι­ναν σε διαρ­κώς γε­μά­τη αί­θου­σα, με τις πα­ρεμ­βά­σεις «απλών» συ­νέ­δρων να δί­νουν τον τόνο -κι όχι η πα­ρέ­λα­ση βου­λευ­τών-, η αντι­πα­ρά­θε­ση ήταν πιο συ­γκρο­τη­μέ­νη και ο Κόρ­μπιν εμ­φα­νί­στη­κε πολύ πιο αδιαμ­φι­σβή­τη­τος ηγέ­της του κόμ­μα­τός του από ό,τι η Μέι (ένα κα­τόρ­θω­μα της Μέι, αν σκε­φτεί κα­νείς τη διαρ­κή ανταρ­σία της δε­ξιάς πτέ­ρυ­γας των Ερ­γα­τι­κών από την πρώτη στιγ­μή της εσω­κομ­μα­τι­κής νίκης του Κόρ­μπιν).

Η αντι­πα­ρα­βο­λή των δύο συ­νε­δρί­ων επι­βε­βαί­ω­σε μια γε­νι­κή αί­σθη­ση ότι οι Τό­ρη­δες είναι σε κρίση κι οι Ερ­γα­τι­κοί «έρ­χο­νται».

Όμως σε αυτό ακρι­βώς το τοπίο κρύ­βο­νται μια σειρά κίν­δυ­νοι. Καθώς το Ερ­γα­τι­κό Κόμμα προ­σεγ­γί­ζει την κυ­βερ­νη­τι­κή εξου­σία, εμ­φα­νί­ζο­νται όλα τα προ­βλή­μα­τα.

Οι Ερ­γα­τι­κοί έφτα­σαν σε αυτό το συ­νέ­δριο, μετά από μήνες άγριας εσω­κομ­μα­τι­κής ανα­τα­ρα­χής, με την ενορ­χη­στρω­μέ­νη επί­θε­ση για «αντι­ση­μι­τι­σμό» να βρί­σκει πρό­θυ­μους συ­νερ­γά­τες μέσα στο κόμμα, με στόχο να πλή­ξουν την αρι­στε­ρή του πτέ­ρυ­γα (που είναι φι­λο-πα­λαι­στι­νια­κή). Αυτή η δια­μά­χη έληξε με ήττα. Η ηγε­σία των Ερ­γα­τι­κών υπέ­κυ­ψε στις πιέ­σεις κι απο­δέ­χθη­κε έναν ορι­σμό του «αντι­ση­μι­τι­σμού» που στην ουσία στιγ­μα­τί­ζει κάθε κρι­τι­κή στις ρα­τσι­στι­κές πο­λι­τι­κές του Ισ­ρα­ήλ, ενά­ντια στην πρό­τα­ση του ίδιου του Κόρ­μπιν. Στο συ­νέ­δριο φά­νη­κε ότι οι δια­θέ­σεις της βάσης είναι δια­φο­ρε­τι­κές, με την έγκρι­ση από­φα­σης υπέρ της δια­κο­πής στρα­τιω­τι­κών δε­σμών με το Ισ­ρα­ήλ και τις πα­λαι­στι­νια­κές ση­μαί­ες να κα­τα­κλύ­ζουν την αί­θου­σα την ώρα της συ­ζή­τη­σης, αλλά αυτό δεν αντι­στρέ­φει τη ζημιά που έγινε.

Ήταν η δεύ­τε­ρη «εμ­βλη­μα­τι­κή» υπο­χώ­ρη­ση, μετά την εγκα­τά­λει­ψη της πρό­τα­σης για άμεση κα­τάρ­γη­ση των πυ­ρη­νι­κών της Βρε­τα­νί­ας. Και στις δύο πε­ρι­πτώ­σεις υπάρ­χει ένα κοινό ση­μείο. Η δεξιά επί­θε­ση βρί­σκει πρό­θυ­μους συ­μπα­ρα­στά­τες και μέσα στη βάση στή­ρι­ξης του Κόρ­μπιν: κυ­ρί­ως στις ηγε­σί­ες των συν­δι­κά­των αλλά και σε τμήμα της «αρι­στε­ρής» πτέ­ρυ­γας του κόμ­μα­τος όπου επι­κρα­τεί μια λο­γι­κή υπο­χω­ρή­σε­ων για να «κλεί­σει το ζή­τη­μα» ή «να κρα­τη­θεί ενω­μέ­νο το κόμμα».

Δια­μά­χη

Κάτι αντί­στοι­χο εξε­λίσ­σε­ται και στη δια­μά­χη γύρω από το Brexit. Έχει προ­κύ­ψει μια κα­μπά­νια για νέο δη­μο­ψή­φι­σμα, που ενώ ισχυ­ρί­ζε­ται ότι «ο λαός δι­καιού­ται να απο­φαν­θεί και για την τε­λι­κή μορφή της συμ­φω­νί­ας που θα του φέ­ρουν», στην ουσία ενορ­χη­στρώ­νε­ται από τους πλέον φι­λο-κα­πι­τα­λι­στι­κούς, μπλε­ρι­κούς κύ­κλους που θέ­λουν να ανα­τρέ­ψουν το απο­τέ­λε­σμα του 2016. Η ιδέα της «νέας λαϊ­κής ψήφου» έχει βρει στή­ρι­ξη σε αρ­κε­τά συν­δι­κά­τα, αλλά και σε αρι­στε­ρούς-αντι­ρα­τσι­στές κ.λπ. Κά­ποιοι συν­δι­κα­λι­στές σκέ­φτο­νται απλώς με όρους τα­ξι­κής συ­νερ­γα­σί­ας και ενός κά­ποιου κοι­νού καλού για την «εθνι­κή οι­κο­νο­μία». Κά­ποιοι πιο έντι­μοι, εξα­κο­λου­θούν να κα­θο­ρί­ζο­νται από την αί­σθη­ση/αυ­τα­πά­τη που κυ­ριάρ­χη­σε επί Θά­τσερ στη Βρε­τα­νία, ότι η ΕΕ προ­στα­τεύ­ει στοι­χειώ­δεις κα­τα­κτή­σεις απέ­να­ντι στον «άγριο αγ­γλο­σα­ξο­νι­κό νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμό». Στα αρι­στε­ρά, αρ­κε­τοί έχουν την αυ­τα­πά­τη ότι η υπε­ρά­σπι­ση της πα­ρα­μο­νής στην ΕΕ απο­τε­λεί αντι-εθνι­κι­στι­κή αντι­ρα­τσι­στι­κή απά­ντη­ση στην εθνι­κι­στι­κή Δεξιά και σε ένα «κακό» Brexit. Όμως στην ηγε­σία της κα­μπά­νιας βρί­σκε­ται σύσ­σω­μος ο «μπλε­ρι­σμός» με αστι­κές πλά­τες που δεν κα­θο­ρί­ζο­νται από τέ­τοιες ευαι­σθη­σί­ες.

Ο Κόρ­μπιν και το συ­νέ­δριο απέ­φυ­γαν κα­ταρ­χήν την πα­γί­δα. Η κα­τεύ­θυν­ση που υιο­θε­τή­θη­κε, είναι η διεκ­δί­κη­ση εθνι­κών εκλο­γών για να ανα­λά­βει μια κυ­βέρ­νη­ση Ερ­γα­τι­κών το χει­ρι­σμό του Brexit και όχι ένα νέο δη­μο­ψή­φι­σμα ανα­τρο­πής της λαϊ­κής ψήφου του 2016. Ωστό­σο η ίδια η στάση απέ­να­ντι στο Brexit πα­ρα­μέ­νει θολή. Το σύν­θη­μα τμή­μα­τος της αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κής Αρι­στε­ράς «Ναι στην ελεύ­θε­ρη με­τα­κί­νη­ση αν­θρώ­πων – Όχι στην Κοινή Αγορά» που επι­χει­ρεί να αντι­πα­ρα­τε­θεί και με τον ακρο­δε­ξιό ευ­ρω­σκε­πτι­κι­σμό και με τον νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο ευ­ρω­παϊ­σμό πα­ρα­μέ­νει μειο­ψη­φι­κό, καθώς στη δη­μό­σια συ­ζή­τη­ση επι­κρα­τεί ένα κλίμα όπου τα δύο γί­νο­νται αντι­λη­πτά ως «πα­κέ­το». Ένα νέο δη­μο­ψή­φι­σμα, θα ανα­ζω­ο­γο­νή­σει το ρήγμα που εμ­φα­νί­στη­κε και το 2016 μέσα στο ερ­γα­τι­κό-αρι­στε­ρό στρα­τό­πε­δο: Αξί­ζει να θυ­μό­μα­στε ότι και το Brexit δεν ήταν συλ­λή­βδην ακρο­δε­ξιό, αλλά και ότι σο­βα­ρό τμήμα της κοι­νω­νι­κής βάσης του Bremain δεν ήταν (τα­ξι­κά-πο­λι­τι­κά-ιδε­ο­λο­γι­κά) ένα βρε­τα­νι­κό αντί­στοι­χο του ελ­λη­νι­κού «Μέ­νου­με Ευ­ρώ­πη». Αυτός ο δι­χα­σμός υπο­χώ­ρη­σε όταν η εκλο­γι­κή επι­τυ­χία του Κόρ­μπιν επα­νέ­φε­ρε στο επί­κε­ντρο της συ­ζή­τη­σης την αντι­λι­τό­τη­τα. Τόσο που η Μέι στο Μπέρ­μιγ­χαμ υπο­χρε­ώ­θη­κε να υπο­σχε­θεί και αυτή το τέλος της λι­τό­τη­τας, «μετά το Brexit». Με φρα­σε­ο­λο­γία που θυ­μί­ζει… με­τα­μνη­μό­νιο Τσί­πρα (χωρίς να «αντι­στρέ­φου­με τις κα­τα­κτή­σεις τις τε­λευ­ταί­ας δε­κα­ε­τί­ας», χωρίς «επι­στρο­φή στο πα­ρελ­θόν», με τα προ­α­πο­φα­σι­σμέ­να μέτρα να πα­ρα­μέ­νουν στη θέση τους, αλλά με μια κά­ποια θολή ελ­πί­δα για «άλλο μίγμα πο­λι­τι­κής όταν θα μπο­ρού­με»). Σε αυτό το μέ­τω­πο, το συ­νέ­δριο των Ερ­γα­τι­κών επι­βε­βαί­ω­σε έναν προ­σα­να­το­λι­σμό αρι­στε­ρού με­ταρ­ρυθ­μι­σμού που κά­πο­τε θα δε­χό­ταν δί­καιες κρι­τι­κές για τα όριά του (εθνι­κο­ποι­ή­σεις, τμήμα των κερ­δών των με­το­χών στους ερ­γα­ζό­με­νους, ερ­γα­τι­κή εκ­προ­σώ­πη­ση στις λή­ψεις απο­φά­σε­ων των επι­χει­ρή­σε­ων), αλλά που στις μέρες μας φα­ντά­ζει πολύ ρι­ζο­σπα­στι­κός.

Νη­νε­μία

Το με­γα­λύ­τε­ρο πρό­βλη­μα βρί­σκε­ται στην κι­νη­μα­τι­κή νη­νε­μία (που καλ­λιερ­γεί το κλίμα «ανα­μο­νής για την εκλο­γι­κή νίκη»), την αδυ­να­μία της ανε­ξάρ­τη­της από τους Ερ­γα­τι­κούς Αρι­στε­ράς και την ανορ­γα­νω­σιά της λε­γό­με­νης «αρι­στε­ρής πτέ­ρυ­γας» στο Ερ­γα­τι­κό Κόμμα που πα­ρα­μέ­νει πε­ρισ­σό­τε­ρο «ρεύμα ακτι­βι­στών» κι όχι συ­γκρο­τη­μέ­νη πο­λι­τι­κή δύ­να­μη, ικανή για πρω­το­βου­λί­ες απέ­να­ντι στην πα­νί­σχυ­ρη δεξιά του κόμ­μα­τος (που ελέγ­χει την κοι­νο­βου­λευ­τι­κή ομάδα π.χ.), ή απέ­να­ντι στις θε­σμι­κές πιέ­σεις που θα αυ­ξη­θούν κα­τα­κό­ρυ­φα.

Από την ανα­σύ­ντα­ξη αυτών των με­τώ­πων θα κρι­θεί και η προ­σπά­θεια να απο­κτή­σει «τα­ξι­κό πε­ριε­χό­με­νο» το Brexit.

Γιατί από μόνο του, το ζή­τη­μα της εξό­δου από την ΕΕ απο­δει­κνύ­ε­ται πιο σύν­θε­το ως προς το πε­ριε­χό­με­νό του.

Αφε­νός, ο «ευ­ρω­παϊ­σμός» της μπλε­ρι­κής πτέ­ρυ­γας και η δυ­να­τό­τη­τα των Ερ­γα­τι­κών να δια­χει­ρι­στούν το Brexit κα­λύ­τε­ρα από την σπα­ραγ­μέ­νη από την εσω­τε­ρι­κή κρίση Δεξιά είναι ένας από τους λό­γους που ξαφ­νι­κά τμή­μα­τα της αστι­κής τάξης αντι­με­τω­πί­ζουν τον Κόρ­μπιν ως πι­θα­νό επό­με­νο πρω­θυ­πουρ­γό και ρί­χνουν (επι­κίν­δυ­νες) «γέ­φυ­ρες» συ­νεν­νό­η­σης.

Αφε­τέ­ρου, η JP Morgan, με τη γνω­στή ωμή ει­λι­κρί­νεια των «επεν­δυ­τών», ανα­κοί­νω­νε δη­μό­σια στις εκτι­μή­σεις της ότι μια πι­θα­νή υλο­ποί­η­ση του προ­γράμ­μα­τος των Ερ­γα­τι­κών («οι εγ­χώ­ριες πο­λι­τι­κές αλ­λα­γές κα­τεύ­θυν­σης») είναι «με­γα­λύ­τε­ρη απει­λή για τις επι­χει­ρή­σεις από το χει­ρό­τε­ρο  Brexit»…

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά