Διαγραφή του συνδικάτου μεταλλεργατών από τη γενική συνομοσπονδία στη Νότια Αφρική

Η συνδικαλιστική γενική συνομοσπονδία της Νότιας Αφρικής (COSATU) διέγραψε το μεγαλύτερο συνδικάτο της χώρας, την ένωση μεταλλεργατών (NUMSA) , στις 8 Νοεμβρίου. Η ηγεσία της COSATU δικαιολόγησε αυτήν την πράξη με ανυπόστατες κατηγορίες, σέρνοντας τη NUMSA μέχρι τα δικαστήρια. Τα δικαστήρια δικαίωσαν την τελευταία αλλά δεν εμπόδισαν τη διαγραφή της. Οι πραγματικοί λόγοι για τη ρήξη πρέπει να αναζητηθούνε στο πεδίο της πολιτικής.

Μετά την κατάρρευση του Απαρτχάιντ, την κυβέρνηση ελέγχει επί 20 χρόνια η λεγόμενη «τριμερής συμμαχία» , δηλαδή το Αφρικανικό Εθνικό Κονγκρέσο (ANC- το κόμμα του οποίου ηγούνταν ο Νέλσον Μαντέλα), το Kομμουνιστικό Kόμμα Νότιας Αφρικής και η COSATU, με τα 2,2 εκατομμύρια εργάτες-μέλη της. Αυτό το κεντροαριστερού τύπου «κοινωνικό συμβόλαιο» έφτασε στα όριά του τα τελευταία χρόνια, στο υπόβαθρο της διεθνούς οικονομικής κρίσης που χτύπησε και το κράτος της Ν.Αφρικής και μετά από χρόνια «προδομένων ελπίδων» για τους φτωχούς μαύρους. 

Σημείο καμπής που επιβεβαίωσε αυτήν την πραγματικότητα ήταν η σφαγή της απεργίας στη Μαρικάνα το 2012. Η κυβέρνηση πυροβόλησε και σκότωσε 44 απεργούς. Η COSATU (και το κλαδικό συνδικάτο στα ορυχεία NUM) έδωσαν ουσιαστικά κάλυψη στην κυβέρνηση, με αποτέλεσμα το NUM να χάσει μεγάλο κομμάτι των μελών του, που μαζικοποίησαν ραγδαία το αντικυβερνητικό μαχητικό συνδικάτο εργατών στα ορυχεία και τις κατασκευές (AMCU). Στο AMCU είναι πλέον οργανωμένο το 30% των εργατών στα ορυχεία χρυσού και το 21% των εργατών συνολικά στα ορυχεία πολύτιμων μετάλλων, ενώ η δυναμική του μέχρι πρότινος έδειχνε ότι μπορεί σύντομα να διεκδικήσει την πρωτοκαθεδρία από το NUM.

Η ομοσπονδία των μεταλλεργατών NUMSA, ήταν η πρώτη που αντιλήφθηκε την «νέα κατάσταση» και έβγαλε συμπεράσματα από τα γεγονότα στα ορυχεία και την τύχη που φαίνεται να έχει πλέον το NUM.

Οι αποφάσεις της στο Συνέδριο του 2013 επιβεβαίωσαν την αλλαγή πορείας με μια σημαντική στροφή αριστερά: οι αποφάσεις έκαναν λόγο για μαχητική αντιπολίτευση στην κυβέρνηση που εξυπηρετεί το κεφάλαιο, για την ανάγκη  ενιαίου μετώπου και της δημιουργίας ενός νέου εργατικού κόμματος , με στόχο το σοσιαλισμό.

Η ηγεσία της COSATU άρχισε να χάνει τον έλεγχο, με τις άγριες απεργίες και διαδηλώσεις να πληθαίνουν τα τελευταία χρόνια. Πιο πρόσφατο παράδειγμα ήταν η 5μηνη (!) απεργία διαρκείας 80.000 εργατών στα ορυχεία λευκόχρυσου, που άντεξε παρά τη σκληρή (και επίσης αιματοβαμμένη) καταστολή κι έληξε τον περασμένο Ιούνιο με νίκη των μαύρων εργατών ενάντια σε ντόπια και πολυεθνικά μεγάλα συμφέροντα. Στο νικηφόρο αυτόν αγώνα έπαιξε σημαντικό ρόλο η NUMSA παράλληλα με το AMCU.

Τα κυβερνώντα κόμματα  προσπαθούν με παρεμβάσεις να ποδηγετήσουν πλήρως την COSATU, να εξαφανίσει κάθε στοιχείο κριτικής στην κυβέρνηση (έστω κι αν γίνεται για «τα μάτια του κόσμου») και να κάμψει, να απομονώσει και να περιθωριοποιήσει τις φωνές που επιμένουν να αγωνίζονται για τα δίκια της εργατικής τάξης. Για παράδειγμα ο Γενικός Γραμματέας της  Συνομοσπονδίας Z. Βάβι, που τηρούσε στάση φιλική προς τη NUMSA,  έχει ήδη διωχθεί από τη Δικαιοσύνη και βρίσκεται υπ’ ατμόν.

Η ηγεσία της COSATU παρουσίασε αξιόλογη «υπευθυνότητα» και προσαρμογή στις πολιτικές πιέσεις, με αποτέλεσμα να δεχτεί κριτική από τη NUMSA και άλλα συνδικάτα. Συνθηκολόγησε με τους εργοδότες και την κυβέρνηση για τις περικοπές μισθών,  τις ιδιωτικοποιήσεις των νέων, τις απολύσεις, την καταστολή, για να φτάσει τώρα στην ανοιχτή διάσπαση της εργατικής τάξης.

Η ΝUMSA αποτελεί κορμό και ψυχή της COSATU: βασική ιδρυτική συνιστώσα της με 350.000 μέλη και αποτελούμενη από έξι συνδικάτα μετάλλου ,  \η πιο μαχητική πτέρυγά της, συνέχισε απτόητη τη δριμεία κριτική τόσο στην κυβέρνηση, όσο και στην ηγεσία της COSATU για τη συμβιβιβαστικότητά της και αρνήθηκε να στηριξει εκλογικά φέτος το ANC. Μάλιστα κάλεσε τον Πρόεδρο της Ν.Αφρικής Τζ. Ζούμα να παραιτηθεί. Μ’ αυτά και μ’ αυτά γινόταν σημαντικός «βραχνάς» στους γραφειοκράτες και την κυβέρνηση και  κακό παράδειγμα για τους υπόλοιπους εργατικούς κλάδους, μέσα σε ένα περιβάλλον όξυνσης της ταξικής πάλης.

Η NUMSA ζήτησε έκτακτο συνέδριο της Συνομοσπονδίας για να πραγματοποιηθεί η αναγκαία στροφή στον τρόπο λειτουργίας της, για να παρθούν αγωνιστικές αποφάσεις για την άμυνα της εργατικής τάξης απέναντι στις επιθέσεις των αφεντικών. Η ηγεσία της COSATU, στην πραγματικότητα μια μικρή ομάδα γραφειοκρατών που δε λογοδοτούσε σε κανένα συλλογικό όργανο, παραβιάζοντας το ίδιο της το καταστατικό, αρνήθηκε τη σύγκληση έκτακτου συνεδρίου , αντίθετα προχώρησε στη διαγραφή της NUMSA. Η απόφαση της Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής (ΚΕΕ) της Συνομοσπονδίας ψήφισε υπέρ της διαγραφής με 33 ψήφους έναντι 24 κατά.

Διεργασίες και Προοπτικές

Η διαγραφή της NUMSA έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά γεγονότων που προοιωνίζεται κλιμάκωση της πολιτικής και  κοινωνικής κρίσης στη χώρα. Το  ANC νίκησε μεν στις φετινές εκλογές της 7ης Μάη 2014 με 62,1%,  αλλά στην πραγματικότητα η κυβέρνηση έχει αποξενωθεί από την κοινωνική της βάση, δηλαδή από τα φτωχά λαϊκά στρώματα. Η διαφθορά καλπάζει, η ανεργία ξεπερνά το 30% και η ανεργία νέων φτάνει στο 70%.Η φτώχεια και οι κοινωνικές ανισότητες απλώνονται ραγδαία, παρόλο που στη  Νότια Αφρική παράγεται παγκοσμίως το 15% του χρυσού και το 80% του λευκόχρυσου! Έτσι εξηγείται ότι η συμμετοχή στις εκλογές έφτασε μόλις στο 56%, η μεγάλη πλειοψηφία των νέων απείχε, ότι πολλά παλιά ηγετικά στελέχη του ΑΝC καλούσαν δημόσια σε καταψήφιση της κυβέρνησης και το πρωτοεμφανιζόμενο κόμμα Μαχητές για την Οικονομική Απελευθέρωση (EFF) εξασφάλισε την είσοδό του στην κεντρική πολιτική σκηνή και τη Βουλή με ποσοστό 6,4%.

Το ΕFF είναι το κόμμα που ίδρυσε το 2013 ο Τζ. Μαλέμα, ο διεγραμμένος πρώην ηγέτης της Νεολαίας του ANC. Δηλώνει μαρξιστικό-λενινιστικό, έχει ιδέες που θυμίζουν την αντι-ιμπεριαλιστική περίοδο του «μαύρου εθνικισμού», επικαλείται την υπεράσπιση του παλιού κοινωνικού προγράμματος του ANC (που θυσιάστηκε από το κόμμα στο όνομα του «δημοκρατικού σταδίου της επανάστασης») και κερδίζει δημοτικότητα στους φτωχούς, με ένα «απλό πολιτικό πρόγραμμα»:  αναδιανομή του πλούτου, εθνικοποίηση ορυχείων, τραπεζών και γης χωρίς αποζημίωση, ρεύμα, νερό, δουλειά και αξιοπρεπείς μισθούς για όλους.

Η αριστερόστροφη δυναμική που έδειξε να απελευθερώνεται στις εκλογές του Μαΐου από τη δυσφορία απέναντι στους κυβερνώντες επιβεβαιώνεται (και αλληλοτροφοδοτείται) με την αύξηση του αριθμού των απεργιών και των διαδηλώσεων τον τελευταίο καιρό, όπως και τη μαζικοποίηση του συνδικάτου ΑMCU.

To πιο ενδιαφέρον όμως είναι ότι παρόμοιες της NUMSA διεργασίες επωάζονται και σε άλλα συνδικάτα της COSATU. Οι εργάτες στον ιδιωτικό τομέα χτυπήθηκαν άσχημα πληρώνοντας έτσι τις αυταπάτες τους για το ANC και έφτασε  η ώρα που η συναίνεση ράγισε. Επιπλέον αβέβαιο κρίνεται το μέλλον για τα συνδικάτα του δημοσίου τομέα στο σημερινό περιβάλλον της οικονομικής κρίσης. Ήδη η Βορειοαφρικανική Δημοκρατική Ένωση Δασκάλων  (SADTU) διέγραψε μαζικά τμήμα από τα πιο μαχητικά μέλη της για να περιορίσει τις αγωνιστικές πιέσεις της βάσης, με αποτέλεσμα την αποχώρηση εκατοντάδων μελών της που οργανώνουν τη δημιουργία νέου συνδικάτου. Παρόμοια προσπάθεια διαγραφής, δια της δικαστικής οδού, έκανε και το Βορειοαφρικανικό Συνδικάτο Δημοτικών Υπαλλήλων, αν και δεν τα έχει καταφέρει ακόμα.

Η αριστερόστροφη δυναμική φαίνεται να αποκτά και νέα «κιλά»: Μετά τη NUMSA, εφτά ακόμα συνδικάτα ανακοίνωσαν ότι δε θα συμμετέχουν στην ΚΕΕ της COSATU σαν διαμαρτυρία για τη διαγραφή και ζητάνε επίσης έκτακτο εθνικό συνέδριο. Η COSATU, λόγω των κυβερνητικών πιέσεων μοιάζει αδύνατο να δεχτεί, πολύ περισσότερο που, αν υποχωρήσει, η πίεση από τα αριστερά της θα κλιμακωθεί. Η νικηφόρα απεργία στα ορυχεία κι η πίεση από τα κάτω και αριστερά από τη μια πλευρά, και η αυταρχική και φιλο-εργοδοτική στάση κυβέρνησης και συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας από την άλλη, είναι το «υλικό» που καθιστά εφικτό και πιθανό κάποια συνδικάτα, ίσως και ο Βάβι, να πλαισιώσουν τη NUMSA στην προσπάθεια για ένα νέο πλατύ εργατικό μέτωπο για τη ριζοσπαστική ανασύνταξη του συνδικαλιστικού κινήματος, αλλά και για τη δημιουργία ενός νέου σοσιαλιστικού εργατικου κόμματος.

Η NUMSA στις 9 Νοέμβρη εξέδωσε μια ανακοίνωση-απάντηση στη διαγραφή της.Σε αυτήν:

1) Καταγγέλει την απόφαση ως διασπαστική και την αποδίδει σε πολιτικούς λόγους, δηλαδή στην υποταγή της COSATU στην κυβέρνηση Ζούμα. Κατηγορεί τους γραφειοκράτες της COSATU ότι βάζουν την κυβέρνηση και τα αφεντικά πάνω από τα συμφέροντα της εργατικής τάξης.

2)Κατηγορεί το ANC και το ΚΚ για ταύτιση με τη Δημοκρατική Συμμαχία και νεοφιλελεύθερες αντεργατικές πολιτικές. (Η Δημοκρατική Συμμαχία είναι το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, για τη φτωχή πλειοψηφία θεωρείται «το κόμμα των λευκών και του Απαρτχάιντ» και στις φετινές εκλογές σκαρφάλωσε από το 16% στο 22%.)

3) Επιβεβαιώνει τη συνεδριακή απόφαση της NUMSA να υπερασπιστεί τους εργάτες απέναντι στην κυβέρνηση και να παλέψει για την οικοδόμηση νέων πολιτικών εργαλείων.  Τονίζει ότι βάζει την εργατική τάξη πάνω από κάθε άλλη τάξη.

4) Ξεκαθαρίζει ότι δε δέχεται τη διαγραφή της και τη διάσπασή της Συνομοσπονδίας. «Απορριφθήκαμε από την COSATU, όχι από τους εργάτες», απαντάει στους γραφειοκράτες. Κατηγορεί την ηγεσία ως ανίκανη να υπερασπιστεί τα δικαιώματα των εργαζομένων, ότι παραβιάζει το καταστατικό της Συνομοσπονδίας (παρόλο που εδώ και πολύ καιρό ικανός αριθμός συνδικάτων ζητάει τη σύγκληση έκτακτου συνεδρίου) και ότι φοβάται τις δημοκρατικές διαδικασίες. Δηλώνει ότι θα αμφισβητήσει την απόφαση στην πράξη, καλεί τα μέλη της και τους εργάτες να παραμείνουν στη Συνομοσπονδία, να παλέψουν για τη μαζικοποίησή της και την ανατροπή της συμβιβασμένης ηγεσίας.

Το μήνυμα που έρχεται και από τη Νότια Αφρική είναι παρόμοιο με αυτά που έρχονται από την Ελλάδα και την Ευρώπη: Καμία κυβέρνηση δεν μπορεί πλέον να έχει «και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο». Στην ίδια τη Νότια Αφρική, αυτή η πραγματικότητα δείχνει να «σπάει» μια κάποτε ακλόνητη «διάταξη δυνάμεων» (όπως εκφραζόταν από την «τριμερή συνεργασία» και το μετα-Απαρτχάιντ «κοινωνικό συμβόλαιο») καθώς αυτή δεν μπορεί να συνεχίσει να συμβιβάζει τα ασυμβίβαστα.

Διεθνώς, η ισορροπία γίνεται όλο και πιο εύθραυστη και η ώρα της αποφασιστικής αναμέτρησης μεταξύ εργατών και κεφαλαίου πλησιάζει.

Συμμεριζόμαστε την απάντηση που προκύπτει μέσα από τις διεργασίες στο εργατικό κίνημα, την πολιτική και κοινωνική Αριστερά της Νοτίου Αφρικής: Ή εμείς ή αυτοί!