Στην επέτειο των 80 χρόνων από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το δίλλημα «κανόνια ή βούτυρο;» έρχεται ξανά στη μεγάλη επικαιρότητα. Οι εκπρόσωποι της καλοταϊσμένης υψηλής κοινωνίας, όπως ο Κυριάκος Μητσοτάκης, φροντίζουν να μας το υπενθυμίζουν, υποστηρίζοντας την ανάγκη να αποδεχθεί η κοινωνία μια στροφή προς «τα κανόνια».
Ασφαλώς στις προηγούμενες δεκαετίες ο κόσμος μας δεν χόρτασε «βούτυρο». Αντίθετα, από την εποχή της Θάτσερ και του Ρίγκαν, οι νεοφιλελεύθερες αντιμεταρρυθμίσεις οδηγούσαν σε μια όλο και σκληρότερη λιτότητα, σε υποβάθμιση του εργατικού εισοδήματος και όλων των εργατικών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Στην Ελλάδα, το αποκορύφωμα αυτής της λαίλαπας ήταν στα χρόνια της κρίσης με τις βάρβαρες «μνημονιακές» περικοπές.
Και όμως για την Μητσοτάκη όλη αυτή η ιστορική περίοδος θεωρείται πλέον μια εποχή τρυφηλότητας, που τώρα, για λόγους λέει «αντικειμενικούς», πρέπει να ξεπεραστεί και να δώσει τη θέση της στο σκληρό πνεύμα του στρατώνα, στην προτεραιότητα για «κανόνια», στη συστηματική αύξηση των πολεμικών δαπανών. Η κυβέρνηση της ΝΔ, άλλωστε, προηγήθηκε των αποφάσεων των άλλων ευρωηγεσιών, με τα μεγάλα εξοπλιστικά προγράμματα (Ραφάλ, Μπελαρά, F35 κ.ά.) αλλά και τα πολεμικά Σύμφωνα με ΗΠΑ, Γαλλία, Κράτος του Ισραήλ.
Σ’ αυτόν τον προσανατολισμό ο Μητσοτάκης δεν είναι μόνος. Στην Σύνοδο του ΝΑΤΟ, στα τέλη Ιούνη, η «συζήτηση» θα αφορά στο αν οι πολεμικές δαπάνες θα αυξηθούν στο 4% του ΑΕΠ όλων των χωρών-μελών ή στο 5% όπως ζητάνε οι ΗΠΑ του Τραμπ. Τόσο καλά…
Η στροφή στα «κανόνια» είναι ήδη μια πραγματικότητα που τρέχει με εντυπωσιακούς ρυθμούς. Η ΕΕ έχει εγκρίνει το πρόγραμμα ReArmEurope που θα διαθέσει για όπλα κολοσσιαίους πόρους μέσα στα επόμενα χρόνια. Η γερμανική κυβέρνηση, η δύναμη που στην εποχή των μνημονίων «απαγόρεψε» το δανεισμό ακόμα κι αν αφορούσε στη στοιχειώδη εξυπηρέτηση βασικών κοινωνικών αναγκών, αναστέλλει σήμερα τους περιορισμούς για δανεισμό, αν αυτός προορίζεται για την ενίσχυση της «πολεμικής οικονομίας». Και το γερμανικό κράτος, η κεντρική δύναμη των ηττημένων του ΒΠΠ, ελάχιστα απέχει πλέον από τον πυρηνικό εξοπλισμό του, που θα το φέρει δίπλα, ως ισάξιο «εταίρο» στη Γαλλία και στη Βρετανία, που από δεκαετίες διαθέτουν σημαντικά πυρηνικά οπλοστάσια. Και το «σημαντικά» εδώ σημαίνει οπλοστάσια υπερ-επαρκή για να καταστρέψουν το σύνολο του πλανήτη.
Είναι ακραία υποκριτικός ο ισχυρισμός ότι όποιος προετοιμάζεται για πόλεμο, το κάνει επειδή προτιμά την ειρήνη. Αντίθετα, όποιος αποκτά το «πολεμικό πλεονέκτημα» μέσω της αύξησης των εξοπλισμών, αποκτά και τον «πειρασμό» να το χρησιμοποιήσει μέσα στην όξυνση των ανταγωνισμών. Γιατί ο πλανήτης σήμερα έχει γεμίσει «εστίες» πιθανών πολεμικών συγκρούσεων που μπορεί να αποδειχθούν ανεξέλεγκτες και διευρυνόμενες.
Στην Ουκρανία, ο Τραμπ και ο Πούτιν δεν ψάχνονται για την ειρήνευση. Διαμελίζουν μια φτωχή κι αδύναμη χώρα, που ακόμα και πριν την εισβολή του 2022 ήταν η φτωχότερη περιοχή στην Ευρώπη. Και μαζί, δημιουργούν μια επικίνδυνη «θρυαλλίδα» που μπορεί να λειτουργήσει στο μέλλον όπως λειτούργησαν στο παρελθόν οι περιοχές της Πολωνίας και της Τσεχοσλοβακίας που «διεκδικούσε» η Γερμανία του Χίτλερ.
Στην Παλαιστίνη, η μαζική σφαγή των Παλαιστινίων συνεχίζεται συστηματικά από το πάνοπλο κράτος του Ισραήλ, με την ανοιχτή επιδοκιμασία των ηγετών του ευρωατλαντισμού, αλλά και τη «διακριτική σιωπή» των αντιδυτικών ομολόγων τους. Όμως το σχέδιο του Νετανιάχου για το «Μεγάλο Ισραήλ» δεν μπορεί να επιβληθεί ειρηνικά στη Μέση Ανατολή, χωρίς έναν ευρύτερο πόλεμο με την εμπλοκή σχεδόν όλων των γειτονικών δυνάμεων. Οι απειλές του Τραμπ προς το Ιράν και οι διπλωματικές καντρίλιες του ΝΑΤΟ για «αυτοπειθάρχηση» της Τουρκίας, είναι απλώς προειδοποιήσεις.
Την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, η Ινδία και το Πακιστάν, χώρες με μεγάλους στρατούς και πυρηνικά όπλα, βρίσκονται με το δάχτυλο στη σκανδάλη. Και σαν μια απόδειξη της χαοτικής αστάθειας των συμμαχιών της εποχής, το Πακιστάν αναζητά στήριξη στην… Κίνα ενώ η Ινδία γυρεύει την εύνοια των… ΗΠΑ!
Στην ιστορία, οι πόλεμοι δεν άρχισαν πάντα με στρατιωτικές-ένοπλες κινήσεις. Ο εμπορικός πόλεμος που κήρυξε ο Τραμπ με τους «δασμούς» είναι μια εξαιρετικά επικίνδυνη πρωτοβουλία. Που πέρα από το γεγονός ότι σπέρνει χάος και σύγχυση στις διεθνείς σχέσεις, οδηγεί το αμερικανικό κράτος -την ισχυρότερη και πιο επικίνδυνη δύναμη στον κόσμο- να υπενθυμίζει ότι οι ΗΠΑ διαθέτουν την ένοπλη δύναμη για να στηρίξουν τους οικονομικούς εκβιασμούς ή τα «τρελά» επεκτατικά σχέδια του Νέου Σερίφη.
Κανείς δεν δικαιούται να ξεχνά ότι οι οικονομικοί ανταγωνισμοί και οι πολεμικές απειλές αφορούν καίρια το «εσωτερικό μέτωπο». Το «πνεύμα του στρατώνα», η πειθάρχηση των εργατικών και λαϊκών μαζών, ήταν πάντα προϋπόθεση και επιδίωξη μαζί, της ανόδου του μιλιταρισμού. Οι επιθέσεις του Τραμπ στα τρανς άτομα και στους ομοφυλόφιλους, στο δικαίωμα των γυναικών για αντισύλληψη-έκτρωση, στις εθνικές ή φυλετικές «μειονότητες», στους «δικαιωματιστές», στους «κόκκινους» και στα συνδικάτα κ.ο.κ. είναι τμήματα ενός ενιαίου σχεδίου. Η αμερικανική ηγεσία παλεύει να καταστείλει την ελευθερία και τις ελευθερίες, γιατί ξέρει ότι έχει κάνει αντιδραστικές κι επικίνδυνες επιλογές σε αντίθεση με τα συμφέροντα της κοινωνικής πλειοψηφίας.
Αυτό το πολιτικό σχέδιο έχει από καιρό «αποβιβαστεί» στην Ευρώπη, είναι το ορατό πολιτικό γνώρισμα της ανερχόμενης ακροδεξιάς, και εάν και εφόσον δεν συναντήσει μαζικές και αποφασιστικές αντιστάσεις, επεκτείνεται με ταχύτητα στην πολιτική πρακτική των κυβερνήσεων και των κρατικών θεσμών. Οι αντιδραστικές αποφάσεις της κυβέρνησης των Εργατικών (!) στη Βρετανία για τις τρανς, ο ανοιχτός ρατσισμός του Μακρόν ενάντια στον «ισλαμο-φασισμό», οι βίαιες «εξαγωγές» μεταναστών στην Ιταλία της Μελόνι, είναι ανατριχιαστικές προειδοποιήσεις. Η ενότητα της πάλης ενάντια στην καταπίεση με την πάλη ενάντια στην εκμετάλλευση γίνεται όλο και πιο σημαντική.
Οι απέναντι το ξέρουν καλά. Όλες οι «εκθέσεις» στο εσωτερικό της ΕΕ ομολογούν ότι το ReArmEuropeθα χρηματοδοτηθεί από τις περικοπές στους μισθούς και τις συντάξεις, από τον δραστικό περιορισμό των κοινωνικών δαπανών. Η αύξηση στα «κανόνια» θα στηριχτεί στον περιορισμό της πρόσβασης του κόσμου μας ακόμα καις το λειψό σημερινό «βούτυρο».
Οι δυνάμεις της «αντιπολίτευσης» που υποστηρίζουν ή ανέχονται το ReArmEurope, επιδιώκοντας τάχα μια «αυτονόμηση» της ΕΕ από τις ΗΠΑ του Τραμπ, όταν υπόσχονται ότι ξέρουν έναν τρόπο να συμβεί αυτό χωρίς μια δραματική υποβάθμιση των κοινωνικών κατακτήσεων, απλώς επιδιώκουν να εξαπατούν τον κόσμο.
Μέσα στην Αριστερά και στα κινήματα είναι αναγκαία μια πολιτική «στροφή». Είναι αναγκαίο να επαναφέρουμε στην πολιτική ημερήσια διάταξη τον ατόφιο-ακραιφνή αντιμιλιταρισμό της πρώιμης περιόδου του εργατικού κινήματος, της εποχής της Λούξεμπουργκ και του Λίμπκνεχτ. Ναι, θέλουμε να αυξήσουμε το «βούτυρο» για τον κόσμο μας και όχι, δεν θέλουμε να αυγατίσουμε τα «κανόνια». Γιατί ξέρουμε ότι αυτή η επιλογή αφορά τη συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων και λαϊκών ανθρώπων, αφορά όλα τα εργατικά και κοινωνικά δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης και της μεγάλης υπόθεσης της ειρήνης.
