Έχει έρθει η ώρα επαναστατικών λαϊκών πρακτικών;

Διανύουμε τον δέκατο χρόνο της καπιταλιστικής κρίσης υπερσυσσώρευσης, που ακόμη δεν έχει ξεπεραστεί, και τον όγδοο χρόνο της μνημονιακής πολιτικής που αποσκοπούσε στην ανάκαμψη της βαθύτατα κλονισμένης κερδοφορίας του κεφαλαίου και στην άτεγκτη δρακόντεια δημοσιονομική προσαρμογή της ευρωπαϊκής καπιταλιστικής διεθνοποίησης. Και μάλιστα το ζήτημα είναι ότι τον προσεχή Αύγουστο 2018 δεν πρόκειται να υπάρξει απεξάρτηση από την πολιτική των τριών ψηφισμένων και υλοποιημένων μνημονίων, οι πολιτικές μείωσης των συντάξεων θα συνεχίζονται, οι εργατικοί μισθοί να παραμένουν καθηλωμένοι, οι κοινωφελείς επιχειρήσεις που έχουν απομείνει σε δημόσιο έλεγχο θα οδηγούνται στην ιδιωτικοποίηση, και η προσφυγή στις χρηματοπιστωτικές αγορές για την άντληση δημόσιων δανείων θα απαιτεί την διαιώνιση του ακραίου νεοφιλελευθερισμού, διαφορετικά ο δανεισμός του ελληνικού δημοσίου θα καθίσταται όλο και ακριβότερος, με όλο και υψηλότερα επιτόκια.

Ένα ανθρώπινο ψυχικό δυναμικό σε πλήρη καταστολή

          Πλέον τα χαρακτηριστικά εξαθλίωσης, απόγνωσης, καταστολής και στερήσεων των λαϊκών τάξεων που έχουν προκύψει σ’ αυτό το διάστημα, μετατρέποντας την χώρα σε τρικοκοσμική οικονομία και μετατοπίζοντας τον εργατικό πληθυσμό σε ασιατικά κοινωνικά πρότυπα, μακράν οποιασδήποτε ευρωπαϊκής μυθολογίας εξομοίωσης, αποκτούν σταθερότητα και μονιμότητα, χωρίς ορατό πεδίο υπέρβασής τους, ή έστω στοιχειώδους τους άμβλυνσης. Τα κύρια πληθυσμιακά στρώματα που βιώνουν τις πλέον ακραίες συνέπειες αυτών των πολιτικών είναι :

Α) Ο άνεργος κόσμος που στην συντριπτική του πλειονότητα στερείται αξιοπρεπών επιδομάτων ανεργίας και εμπαίζεται με οκτάμηνα απασχόλησης, από καιρού εις καιρόν, με αμοιβές που δεν επαρκούν για την διαβίωση λαϊκών οικογενειών (500 ευρώ).

Β) Οι εργαζόμενοι στο μεγαλύτερο μέρος της ιδιωτικής καπιταλιστικής οικονομίας που αμείβονται στην πλειονότητά τους με τον μειωμένο κατώτατο μισθό (600 ευρώ), στο μέτρο που οι αποδοχές των συλλογικών συμβάσεων καταργήθηκαν από τον Φεβρουάριο 2012, σε πολλές περιπτώσεις αντιμετωπίζουν μεγάλες καθυστερήσεις στις πληρωμές των μισθών και μια δίχως προηγούμενο ελαστικοποίηση των όρων απασχόλησής τους.

Γ) Τα στρώματα της νεολαίας, και μάλιστα των αποφοίτων της τεχνολογικής και πανεπιστημιακής εκπαίδευσης (πλην ελαχίστων περιπτώσεων εξειδικευμένης εργασίας), που γνωρίζουν την μερική και προσωρινή απασχόληση, τον υπό-κατώτατο μισθό (400 ευρώ), καθώς και την συστηματική ετεροαπασχόληση, και παίρνουν τον εξαιρετικά δύσκολο δρόμο της μετανάστευσης.

Δ) Το μεγάλο μέρος των συνταξιούχων, που έχουν υποστεί μειώσεις της τάξης του 40% στα προηγούμενα χρόνια, και τώρα με την εκπνοή της τρέχουσας χρονιάς, τους περιμένουν οι μειώσεις του 18% ( Νόμος Αχτσιόγλου 4488 / 2017), καθώς και η παραπέρα αποψίλωση που έχει έτοιμη το ΔΝΤ, όπως ομολογούν τα οικονομικά επιτελεία της ΝΔ (π.χ. Μ. Ξαφά).

Ε) Μόνον ορισμένες κατηγορίες του δημοσιοϋπαλληλικού κόσμου , των μεγάλων εργοστασίων σταθερής κερδοφορίας και τμημάτων των αυτοαπασχολουμένων μικροαστικών τάξεων, παρόλο που έχουν εξίσου πληγεί από τις μνημονιακές πολιτικές (περικοπές αποδοχών, αύξηση φορολογικών επιβαρύνσεων), εντούτοις δεν έχουν φτάσει ακόμη στον πυθμένα της κοινωνικής εξαθλίωσης.

Τα στρώματα αυτά είναι φορείς ενός ψυχο - βιολογικού δυναμικού που καταστέλλεται και παραφθείρεται, παραμένει χωρίς ζωτική κοινωνική ικανοποίηση, αδυνατεί να πραγματώσει τον εαυτό του με στοιχειωδώς χειραφετημένους όρους, σε τελική ανάλυση να δώσει νόημα και περιεχόμενο σε μια ζωή που στερείται, μόνον και μόνον για να διασφαλιστεί η κερδοφορία του σύγχρονου ελληνικού καπιταλισμού και η τοκογλυφία του ευρωπαϊκού χρηματιστικού κεφαλαίου. Ένα τέτοιο ανθρώπινο δυναμικό που καταστέλλεται και ακρωτηριάζεται δεν μπορεί να λειτουργήσει με όρους «υγιούς ισορροπίας», παρά εκφράζοντας την αντιπαλότητα σ’ αυτή την κοινωνική εξαθλίωση, προς την πλευρά της εργοδοτικής εξουσίας και των αστικών κρατικών μηχανισμών, που υλοποιούν αυτές τις στερήσεις. Διαφορετικά επέρχεται μια διαδικασία «εκφυλισμού» αυτού του ανθρώπινου δυναμικού τέτοια που είναι δυνατό να καταλήξει και σε εντελώς αντίστροφες κατευθύνσεις.

Από την ψυχολογική ανάταξη στον κοινωνικό ακρωτηριασμό

Στην προηγούμενη περίοδο αυτό το ψυχο-βιολογικό δυναμικό των υποτελών κοινωνικών τάξεων εκφράστηκε με δύο μορφές : Από τη μια πλευρά με την συμμετοχή στο πανεργατικό απεργιακό κίνημα της περιόδου 2010 – 12 (απέναντι στο πρώτο και δεύτερο μνημόνιο) και στο κίνημα της Πλατείας Συντάγματος, που πραγμάτωναν μια «υγιή» λαϊκή αντίδραση σε ένα σύνολο νεοφιλελεύθερων περικοπών και αναδιαρθρώσεων που απειλούσαν όλες τις πλευρές ζωής των εργαζομένων. – Από την άλλη πλευρά, με την πολιτική στροφή και διέξοδο προς τα αριστερά, γεγονός που εκλογικά αξιοποιήθηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ του 2012, μια που σε αντίθεση με άλλους φορείς του αριστερού κινήματος, έθετε το ζήτημα της κυβερνητικής εναλλακτικής προοπτικής καθώς και την ενότητα της Αριστεράς (από το ΚΚΕ μέχρι την ριζοσπαστική σοσιαλδημοκρατία). Μέχρις αυτού του σημείου λειτουργούσε ισορροπημένα ο λαϊκός ψυχισμός, με την έννοια ότι στην στέρηση και στην καταστολή απαντούσε με την κοινωνική συλλογικότητα και την αριστερή πολιτική.

Το μείζον ζήτημα στρέβλωσης του λαϊκού ψυχισμού αναδείχθηκε με την ολοσχερή μνημονιακή μεταστροφή του κυβερνητικού ΣΥΡΙΖΑ και την άμεση μεταπήδησή του στο πεδίο της νεοφιλελεύθερης αστικής πολιτικής (Αύγουστος 2015). Ο παραγκωνισμός των δεσμεύσεων για την ακύρωση των μνημονίων και την ικανοποίηση βασικών λαϊκών αναγκών επέφερε την πλήρη παράλυση του ψυχικού δυναμικού των λαϊκών τάξεων εφόσον διαπίστωσαν ότι η «υγιής» αντίδραση στα μνημόνια (2010 – 15) με τις απεργιακές κινητοποιήσεις και  τις εκλογικές αναμετρήσεις, αντιμετώπιζε μια πλήρη διάψευση των εργατικών προσδοκιών και μια εμπλοκή στη λειτουργία των ταξικών ανταγωνιστικών πρακτικών.

Ο ΣΥΡΙΖΑ από εκεί και πέρα και στη διάρκεια μιας ολόκληρης κυβερνητικής τριετίας, όχι μόνον δεν κατάργησε τα μνημόνια ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, αλλά πρόσθεσε και ένα τρίτο υπέρ-μνημόνιο με την συνεχή ψήφιση αντιλαϊκών ρυθμίσεων. Έτσι η κατάσταση κοινωνικής εξαθλίωσης της λαϊκής πλειοψηφίας οξύνθηκε ακόμη περισσότερο, κι’ αυτό κάτω από τη σημαία της «Αριστεράς» που κατέστη θεραπαινίδα της αστικής νεοφιλελεύθερης πολιτικής. Εκ των πραγμάτων άρα τείνει να αναδειχθεί μια νέα μορφή αντιπαλότητας σ’ αυτή τη συνεχιζόμενη και διευρυνόμενη μνημονιακή πολιτική, που να δίνει αγωνιστική διέξοδο στο καταπιεσμένο αυτό ψυχο-βιολογικό δυναμικό. Εντούτοις το ζήτημα τίθεται σήμερα με εντελώς διαφορετικούς όρους από ό,τι προηγούμενα, από δύο βασικές απόψεις : Το πεδίο του αντιμνημονιακού ριζοσπαστικού πόλου της πολιτικής ζωής έχει καταληφθεί από τον ΣΥΡΙΖΑ του μικροαστικού εκσυγχρονισμού και τεχνοκρατισμού που ανοιχτά υπηρετεί την αστική, ευρωπαϊκή και ιμπεριαλιστική πολιτική, πράγμα που σηματοδοτεί ένα ισχυρό μπλοκάρισμα του συσχετισμού των πολιτικών δυνάμεων, με αποτέλεσμα οι δυνάμεις της Αριστεράς να έχουν περιθωριοποιηθεί. Και από την άλλη πλευρά το πλαίσιο των μαζικών εργατικών συνδικαλιστικών αντιδράσεων  έχει ερημωθεί από το καίριο πολιτικό πλήγμα που έχει επιφέρει ο ΣΥΡΙΖΑ, την μονιμοποίηση της υψηλής ανεργίας και την ολοσχερή αναξιοπιστία και αποψίλωση του θεσμικού γραφειοκρατικού συνδικαλισμού.

Συνεπώς ο καταπιεσμένος λαϊκός ψυχισμός δυσχεραίνεται τα μέγιστα να μορφοποιηθεί και να εκδηλωθεί ανταγωνιστικά, εφόσον ο ΣΥΡΙΖΑ κατόρθωσε να διαλύσει προς ώρας την αριστερή προοπτική επίλυσης των ζωτικών κοινωνικών ζητημάτων, και εφόσον ο συλλογικός συνδικαλιστικός ιστός έχει διαρραγεί. Ορθώνεται έτσι διπλός τοίχος ανάσχεσης σε λαϊκές κινηματικές αντιστάσεις και σε ριζοσπαστικές εναλλακτικές κυβερνητικές διεξόδους. Το ψυχο-βιολογικό δυναμικό των λαϊκών στρωμάτων κινδυνεύει έτσι να εκφυλιστεί και να οδηγηθεί σε πολύμορφες στρεβλώσεις, εφόσον δεν βρίσκει άμεσες προοπτικές πραγμάτωσής του, πολιτικές και συνδικαλιστικές. Το δυναμικό που έρχεται σε αντίθεση με τους σύγχρονους όρους απορρυθμισμένης απασχόλησης δεν μπορεί να μορφοποιηθεί εφόσον εξουδετερώνεται άμεσα από την παραλυτική επίδραση της μαζικής ανεργίας και την αναξιοπιστία του θεσμικού συνδικαλιστικού κινήματος. Το αντίστοιχο ψυχο-βιολογικό δυναμικό που επιδιώκει ζωτικές κοινωνικές αλλαγές (αποκατάσταση μισθών, συγκράτηση συντάξεων, προάσπιση δημόσιων κοινωνικών υπηρεσιών κλπ.) εκφυλίζεται εφόσον δεν είναι παρά η Αριστερά που έχει προκαλέσει τις αντιμνημονιακές διαψεύσεις και ματαιώσεις. Κατά συνέπεια επέρχεται ένας εκφυλισμός της ψυχο-βιολογικής υπόστασης της μεγάλης πλειονότητας των λαϊκών τάξεων στις σημερινές συνθήκες, στο μέτρο που εν μπορούν να εκφράσουν τις «υγιείς» αντιπολιτευτικές τους προθέσεις : Ένας εκφυλισμός που ξεκινάει από την απογοήτευση – κατάθλιψη για να φτάσει μέχρι και σε στρεβλές  εκφράσεις συντηρητικού τύπου.

Χειραφέτηση μέσα από δυναμικές κοινωνικές πρακτικές

Μέσα σ’ αυτές τις σύγχρονες συνθήκες μόνον ένα ισχυρό διανοητικό, κοινωνικό και μορφωτικό ρεύμα χειραφέτησης (=πολιτιστικής επανάστασης), είναι σε θέση να επιχειρήσει να τονώσει και να ανατάξει τον υποκειμενικό λαϊκό ψυχισμό σε μια κατεύθυνση που να διασφαλίζει τις συνθήκες πραγμάτωσης του ανθρώπινου είναι με όρους ισότητας, αλληλεγγύης και κατάργησης των ανταγωνισμών και των ιεραρχικών δομών. Δεν μπορεί να αναταχθεί ο σύγχρονος λαϊκός κόσμος παρά μόνον αν τον διαπεράσει ένα ισχυρό απελευθερωτικό χειραφετητικό ρεύμα που να αγκαλιάζει τις ευρύτερες διαστάσεις της ζωής του. Στο γενικό πολιτικό πεδίο στη σημερινή συγκυρία δεν εμφανίζεται ένα συμμαχικό αριστερό μέτωπο με επάρκεια να διαμορφώσει μια αξιόπιστη εναλλακτική κυβερνητική λύση, για το λόγο κυρίως ότι μια τέτοια αντιμνημνημονιακή και ριζοσπαστική προοπτική οδηγήθηκε στην ακύρωση και στην χρεοκοπία από το κύριο κόμμα της ελληνικής Αριστεράς των προηγούμενων χρόνων. Το λαϊκό πλήγμα που καταφέρθηκε είναι προς ώρας ισχυρότατο και αφορά το σύνολο του αριστερού κινήματος και όχι μόνον μεμονωμένα τον ΣΥΡΙΖΑ. Άλλωστε ο αστικός διπολισμός καλά κρατεί, με τον ΣΥΡΙΖΑ, παρόλη την όποια αποψίλωσή του, να κρατάει σταθερά τον έναν πόλο της αστικής διπολικής αντιπαράθεσης. Αλλά και από την άλλη πλευρά, στο επίπεδο των γενικών πανεργατικών κινητοποιήσεων που έχουν πραγματοποιηθεί στην τελευταία τριετία, δεν έχει αναδειχθεί μια δυναμική τέτοια ικανή να διαφοροποιήσει τους ταξικούς κοινωνικούς συσχετισμούς.

Αυτό το «μπλοκάρισμα» των πραγμάτων στο κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, οδηγεί το ψυχο-βιολογικό δυναμικό των λαϊκών τάξεων σε μια μακρόχρονη εκφυλιστική διαδικασία που δεν είναι εύκολα ανατάξιμη. Γι’ αυτό εκείνο που απαιτείται είναι η τροφοδότηση «κύκλων κοινωνικής δυναμικής» σε επιμέρους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας, οι οποίοι και χρειάζεται να χαρακτηρίζονται : Από τη μια πλευρά από την ευρεία και μαζική επιβολή απεργιακών πρακτικών και πρακτικών καταλήψεων, παράλυσης των αστικών κρατικών μηχανισμών, στη λογική της ικανοποίησης των άμεσων ζωτικών λαϊκών αναγκών. Αυτές οι κινητοποιήσεις, όσο και αν είναι αναγκαίο, δεν μπορούν να αποκτήσουν άμεσα και ευθέως πανελλαδικά χαρακτηριστικά, που να αγκαλιάζουν το σύνολο των εργαζομένων, ανέργων, συνταξιούχων κλπ, λόγω των σοβαρά πλέον διαφοροποιημένων κοινωνικών ταυτοτήτων. Αυτές οι πρακτικές ουδόλως παραβιάζουν την υφιστάμενη αστική νομιμότητα, εφόσον αυτή έχει καταργηθεί ολοσχερώς με την διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ : Οι λαϊκές τάξεις ψήφισαν στις βουλευτικές εκλογές και στο δημοψήφισμα την κατάργηση των μνημονίων που ανέλαβε να πραγματοποιήσει η Ριζοσπαστική Αριστερά. Εφόσον όμως  αυτή παραβίασε κατάφωρα αυτή τη νομική λαϊκή εντολή και απεναντίας εφάρμοσε το πολιτικό νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα των αντιπάλων της, έπαψε να είναι φορέας της δημοκρατικής νομιμοποίησης.

Έτσι, απεργιακές κινητοποιήσεις των εργαζομένων για την πλήρη αποκατάσταση του κατώτατου μισθού για το σύνολο των ανειδίκευτων εργαζομένων, ανεξαρτήτως ηλικίας, με την πλήρη κατάληψη – αποκλεισμό των Επιθεωρήσεων Εργασίας. – Κινητοποιήσεις των μακροχρόνια ανέργων και των εργαζομένων με συμβάσεις ορισμένου χρόνου ή μερικής απασχόλησης, στην κατεύθυνση της κατάληψης – αποκλεισμού των υπηρεσιών του ΟΑΕΔ της χώρας. – Δυναμικές  παρεμβάσεις των ενοποιημένων σωματείων των συνταξιούχων που για την εφαρμογή των αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας του 2015 και την άμεση ακύρωση του Νόμου Αχτσιόγου για την κατάργηση της προσωπικής διαφοράς με τη κατάληψη των δικαστηρίων της χώρας και τον συνεχή αποκλεισμό των ΕΦΚΑ. Αυτού του τύπου, μεταξύ των άλλων, οι επιμέρους δυναμικές κινητοποιήσεις, που δεν εξαντλούνται σε «διαμαρτυρίες» ή στην προπαγάνδιση μελλοντικών κοινωνικών αλλαγών που τοποθετούνται στο «ιστορικό υπερπέραν», που παραλύουν τη λειτουργία επιχειρήσεων και δημόσιων υπηρεσιών, δεν παραβιάζουν καμία νομιμότητα γιατί είναι η ίδια η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ που την έχει καταργήσει.

Ο συντονισμός αυτών των δυναμικών κύκλων κινητοποίησης, που προφανώς γίνεται με την ενωτική υποστηρικτική (όχι όμως και επικαθοριστική) παρέμβαση των αριστερών δυνάμεων, μέσα στα πλαίσια μιας πλήρους αυτονομίας μπορεί ακριβώς να προσφέρει το μαχητικό έδαφος της ανάδειξης ενός ενιαίου ριζοσπαστικού εργατικού και λαϊκού μετώπου, που βασίζεται στην προάσπιση των ζωτικών κοινωνικών αναγκών (μισθών, απασχόλησης, συντάξεων, δημόσιων κοινωνικών υπηρεσιών κλπ.). Κι’ αυτή η κοινωνική ενεργός συμμαχία με άμεσα χαρακτηριστικά δυναμικής παρέμβασης και όχι φυγοδικίας στον εκλογικισμό, έχει τη δυνατότητα (εφόσον αποφεύγει τον «ακτιβισμό» και κινείται με όρους πραγματικού εργατικού  κινήματος), να ανοίξει τον δρόμο για μια αντιμνημονιακή αντικαπιταλιστική συμπαράταξη, εκ βάθρων ανασύνθεσης της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, αφού βέβαια αναβαπτισθεί στην υπαρκτή ταξική πάλη της περιόδου, ξεπεράσει τα χρεοκοπημένα μικροαστικά κακέκτυπα του ΣΥΡΙΖΑ, και διεκδικήσει τον διεμβολισμό του αστικού διπολικού ανταγωνισμού πάντοτε με όρους αυτοτελούς και μαχόμενου λαϊκού κινήματος.