Ελληνοτουρκικά: Ελιγμοί προς την αποφυγή ενός διπλωματικού Βατερλό

Το πεδίο αυτό δεν πρέπει να θεωρείται λιγότερο επικίνδυνο, γιατί καθώς στο τραπέζι τίθεται η πιθανότητα πραγματικών λύσεων, αν μια από τις δυο πλευρές θεωρήσει ότι οδηγείται σε διάψευση των προσδοκιών της –και πολύ περισσότερο σε ένα διπλωματικό/πολιτικό Βατερλό- δεν αποκλείεται καθόλου η επιστροφή στην αντιπαράθεση με τις ένοπλες δυνάμεις ξανά σε πρώτο ρόλο. 

Η ιστορία της περιοχής αποδεικνύει ότι η στάση των Μεγάλων Δυνάμεων είναι καθοριστική. Σήμερα επισήμως οι αμερικανοτουρκικές και οι ευρωτουρκικές σχέσεις είναι σε καθεστώς «κυρώσεων», δηλαδή σε δυναμική αντιπαράθεσης. Οι ΗΠΑ έχουν ήδη πυροδοτήσει τις κυρώσεις, ενώ η ΕΕ έχει αναβάλει την πυροκρότηση (για τη Σύνοδο Κορυφής του ερχόμενου Μάρτη;), υπογραμμίζοντας όμως ότι η αναβολή δεν μειώνει τη σημασία της απόφασης που ήδη έχει εγκριθεί. Μπροστά σε αυτή την πίεση ο Ερντογάν έκανε στροφή, δηλώνοντας έτοιμος να δεχθεί «αποτελέσματα» μέσω διαλόγου, υπό διεθνή εποπτεία. 

Στην Ελλάδα, οι καθεστωτικές δυνάμεις φροντίζουν να συσκοτίζουν αυτή την πραγματικότητα, για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης. Έτσι σημαντικές ειδήσεις, που δίνουν άλλη χροιά στις αντιπαραθέσεις, χάνονται στο σκοτάδι. 

Ας αντιγράψουμε από τα «ψιλά» της εφημερίδας «Το Βήμα» (28/2): «Εδώ και μερικές ημέρες στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, το θηριώδες αμερικανικό μεταγωγικό “Endurance” ξεφορτώνει συνεχώς κάπου 150 Απάτσι, Σινούκ και μεταγωγικά ελικόπτερα, καθώς και εκατοντάδες θωρακισμένα οχήματα και οχήματα μεταφοράς προσωπικού (σύνολο 1.800!)… Είναι η δεύτερη φορά [σσ Ε.Α.: αλήθεια, πότε ήταν η πρώτη;] που γίνεται από τους Αμερικανούς χρήση του λιμένος της Αλεξανδρούπολης για μετακίνηση μεγάλων δυνάμεων των ΗΠΑ… Αυτή η υπερσυγκέντρωση αμερικανικών στρατευμάτων, με ισχυρή δύναμη πυρός, σφόδρα ενόχλησε τους Τούρκους που πιστεύουν ότι η επιχείρηση στρέφεται εναντίον τους…». 

Και παρακάτω, πάντα στα «ψιλά»: «Στις αρχές Μαρτίου, στις ημερομηνίες που θα διεξάγεται η τουρκική άσκηση [σσ: η Mavi Vatan 2021] θα καταπλεύσει στην Ανατολική Μεσόγειο, κοντά στην Κρήτη, η ναυαρχίδα του γαλλικού πολεμικού ναυτικού, το πυρηνοκίνητο αεροπλανοφόρο Σαρλ Ντε Γκολ, με τα 20 και πλέον Raffale του… Το Σαρλ Ντε Γκολ θα συνοδεύει η ελληνική φρεγάτα “Κανάρης” που έχει ήδη ενταχθεί στη γαλλική ναυτική δύναμη…». 

Οι ΗΠΑ και η ΕΕ, όπως άλλωστε και το κράτος του Ισραήλ, δε διστάζουν να δείξουν τις πραγματικές συμμαχίες τους στην περιοχή με την πιο κυνική γλώσσα, τη γλώσσα της άμεσης στρατιωτικής παρουσίας. Εκτιμήσεις, όπως αυτή της ΚΕ του ΚΚΕ για το 21ο συνέδριο, ότι «οι επεκτατικές βλέψεις της Τουρκίας ενισχύονται από την αμερικανική και ευρωενωσιακή υποστήριξή τους», δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα, τουλάχιστον στην παρούσα ιστορική φάση. 

East Med; Είπατε East Med;

Το οικονομικό υπόβαθρο της γραμμής των ΗΠΑ και της ΕΕ, αλλά και των τριαδικών «αξόνων» Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ-Αιγύπτου, ήταν το σχέδιο εξόρυξης και μεταφοράς του φυσικού αερίου από το βυθό της Ανατολικής Μεσογείου στις «διψασμένες» για ενέργεια αγορές της ΕΕ. 

Η αρχική ιδέα ήταν το φαραωνικό σχέδιο του υποθαλάσσιου αγωγού East Med. Αυτή προκαλούσε ονειρώξεις στον ελληνικό εθνικισμό, αφού συνδυαζόταν με την προοπτική ενοποίησης των ΑΟΖ Ελλάδας-Κύπρου, τον αποκλεισμό της Τουρκίας και μια λεόντεια υπέρ του ελληνικού κράτους κατανομή των ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο. Ελάχιστοι έδιναν σημασία στο σκεπτικισμό των εμπειρογνωμόνων που προειδοποιούσαν ότι το σχέδιο East Med είναι πιθανότατα οικονομικά μη-βιώσιμο και τεχνικά επισφαλές ή και ανεφάρμοστο, αφού ο αγωγός θα έπρεπε να διανύσει 1.300 υποβρύχια χιλιόμετρα στα πιο αβυσσαλέα βάθη και τις σεισμογενείς περιοχές μεταξύ Κύπρου-Κρήτης. 

Όμως όταν φτάνει η ώρα των αποφάσεων, η αλήθεια έρχεται στην επιφάνεια. Κατά την πρόσφατη επίσκεψη της αιγυπτιακής ηγεσίας στην Αθήνα, μαθαίνουμε τώρα, οι Μητσοτάκης-Σίσι συμφώνησαν σε μια εναλλακτική, πιο «ρεαλιστική» προοπτική: να προτείνουν στην κοινοπραξία East Med έναν άλλο αγωγό: από το Ισραήλ στην Αίγυπτο, από εκεί δια ξηράς στα σύνορα με τη Λιβύη, από εκεί δια θαλάσσης στην Κρήτη και από εκεί με μεταφόρτωση σε πλοία στην Αλεξανδρούπολη. Η πρόταση ικανοποιεί το Ισραήλ και την Αίγυπτο (που διαθέτουν τα πιο μεγάλα κοιτάσματα Λεβιάθαν και Ζορ), «ρίχνει» εμφανώς την Κύπρο (που εκδήλωσε «δυσαρέσκεια» απέναντι στην Αθήνα) και εκτονώνει τη σημασία του ερωτήματος αν θα αναγνωριστεί πλήρως επήρεια του Καστελόριζου και της Στρογγύλης στην ελληνική ΑΟΖ, που θεωρούνταν προϋπόθεση για τον υποθαλάσσιο East Med. Παρεμπιπτόντως, η πρόταση αυτή βάζει πιο ενεργά στο παιχνίδι τους Αμερικανούς, αφού είναι γνωστό ότι η Αλεξανδρούπολη προορίζεται για διεθνής σταθμός μεταφόρτωσης αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου. 

Αν, τελικά, προκριθεί αυτή η προοπτική, τότε μεγάλο τμήμα της έντασης σχετικά με την οριοθέτηση των ΑΟΖ εκτονώνεται, αφού η Αθήνα δεν θα έχει πλέον σοβαρό λόγο να επιμένει σε «μαξιμαλιστική» απαίτηση σχετικά με τις ΑΟΖ, τουλάχιστον στην «καυτή» περιοχή του Καστελόριζου-Στρογγύλης. Η τάση των «ρεαλιστών» της ελληνικής διπλωματίας (της «σχολής» είτε του εκσυγχρονιστικού ΠΑΣΟΚ, είτε της καραμανλικής πτέρυγας της ΝΔ), αλλά και ο «λόρδος» του υπ. Εξωτερικών και της ΕΥΠ, Πρέσβης Π. Αποστολίδης, που έχει αναλάβει την καθοδήγηση των «διερευνητικών επαφών», θα βγαίνουν δικαιωμένοι για την επιμονή τους σχετικά με την επανέναρξη της πολιτικής «διαλόγου» με την Τουρκία. 

Όμως αυτή η προοπτική αφήνει έκθετη την κυπριακή ηγεσία και μάλιστα σε μια κρίσιμη στιγμή. 

Η καυτή πατάτα: το Κυπριακό

Από την εποχή του Τάσσου Παπαδόπουλου, με ισχυρή ελλαδική υποστήριξη (εκπρόσωπος του Κύπριου προέδρου είχε αναλάβει ο αμερικανοτραφής Έλληνας δημοσιογράφος Γ. Ρουμπάτης, ο μετέπειτα διοικητής της ΕΥΠ επί Τσίπρα…), οι ελληνοκυπριακές κυβερνήσεις συγκεντρώθηκαν σε ένα βήμα-σημειωτόν του «απορριπτισμού», που ήταν σε ρήξη με τις προηγούμενες επεξεργασίες της εποχής Χριστόφια, ακόμα και της εποχής του όψιμου Μακαρίου. Τις επεξεργασίες που αναζητούσαν «λύση» στα πλαίσια μιας Διζωνικής-Δικοινοτικής Ομοσπονδίας (ΔΔΟ), που έδινε στους τουρκοκύπριους ενισχυμένη πολιτική παρουσία/προστασία, για να πάρει την επανενοποίηση του νησιού και μια ενιαία κρατική οντότητα στην οποία εύκολα μπορούσε να προβλέψει κανείς ότι ηγετική δύναμη θα ήταν η ελληνοκυπριακή ελίτ. Το νόημα του «απορριπτισμού» ήταν ότι, με την πάροδο του χρόνου, το βάθεμα του αμερικανοτουρκικού ρήματος και η «στρατηγική των υδρογονανθράκων», θα διαμόρφωναν λέει τις πιθανότητες μιας «βέλτιστης λύσης» για την ελληνοκυπριακή πλευρά. Σήμερα αποδεικνύεται ότι αυτή η πολιτική συνδυαζόταν με κάτι πιο απλό, αν και ακραία κυνικό: τη βαθιά διαφθορά της ελληνοκυπριακής ελίτ, που προτιμούσε την αχρεία νομή της εξουσίας μέσα στο «οικονομικό θαύμα» της ενταγμένης στην ΕΕ Κύπρου, από τις περιπέτειες του ιστορικού βήματος επανενοποίησης του νησιού. 

Την ίδια περίοδο στην Αθήνα ακούστηκαν για πρώτη φορά μέσα από τον «πατριωτικό χώρο», οι ισχυρές φωνές που πρότειναν το «βελούδινο διαζύγιο» και τη λύση των «δύο κρατών». Άλλοι με αυταπάτες ότι αυτό θα οδηγούσε σε μια ειρηνική βιωσιμότητα «ελληνικής Κύπρου» έστω στο μισό νησί, άλλοι με την κουτοπόνηρη σκέψη ότι αυτό αντικειμενικά θα οδηγούσε μακροπρόθεσμα σε μια «διπλή ένωση», που θα υλοποιούσε έστω εν μέρει την παλιά τους στρατηγική για την Ένωση (Ελλάδας-Κύπρου). 

Η «υπερ-δραστήρια» πολιτική του Ν. Κοτζιά, που φιλοδοξούσε για μεγάλες επιτυχίες ανάλογες με τη Συμφωνία των Πρεσπών, έφερε την πενταμερή διάσκεψη υπό τον ΟΗΕ στο Κραν Μοντανά. Η Τουρκία δια του Τσαβούσογλου, που υποστηρίζει μια πολιτική εξόδου της χώρας του από τον κίνδυνο της διπλωματικής απομόνωσης, δέχθηκε την προοπτική της ΔΔΟ και δεσμεύτηκε να δεχθεί συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα για την αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων και την εν πολλοίς κατάργηση των εγγυητικών εξουσιών της Ζυρίχης μετά από μια μεταβατική-δοκιμαστική περίοδο. 

Την παραμονή της επισημοποίησης των πορισμάτων της διαπραγμάτευσης, ο Ν. Αναστασιάδης τίναξε τα πάντα στον αέρα, προτείνοντας σε διμερή συνάντηση με τον Τσαβούσογλου να εγκαταλειφθούν οι διεργασίες για τη ΔΔΟ και να συζητηθεί το σενάριο των… δύο κρατών! Σήμερα το γεγονός αυτό θεωρείται αναμφισβήτητο, μετά τη δήλωση επιβεβαίωσής του από τον Αρχιεπίσκοπο της Κύπρου, αλλά και από σειρά δημοσιευμάτων του κυπριακού καθεστωτικού Τύπου που δεν επιδέχονται διάψευσης. 

Ακολούθησε μια ψυχρολουσία μεγάλων διαστάσεων. Η ελληνοκυπριακή κυβερνητική ελίτ διαπίστωσε, κατόπιν εορτής, ότι η ιδέα των δύο κρατών ταιριάζει μια χαρά στη στρατηγική… της Τουρκίας. Η Βόρεια Κύπρος θα αποκτήσει κρατική οντότητα που θα στηρίζεται σε στενή σχέση με την Τουρκία, στο εσωτερικό του νησιού θα εγκατασταθούν χερσαία σύνορα με εμφανή το συσχετισμό στρατιωτικής υπεροχής, το νέο κράτος θα έχει δικαιώματα ΑΟΖ και υπογραφής συμφωνιών εξόρυξης με εταιρίες της επιλογής του κ.ο.κ. Η ανατροπή της τουρκοκυπριακής ηγεσίας που επέμενε στην «κυπριακότητα» (με την ήττα του Ακιντζί και την ανάδειξη του Ταρά), έκανε τα πράγματα χειρότερα. Και τώρα η ελληνοκυπριακή πλευρά τρέχει για να διευκρινίσει ότι δεν εννοούσε ακριβώς αυτό…

Η νέα πενταμερής που συγκαλείται σε λίγες εβδομάδες υπό τον ΟΗΕ (θα αρχίσει στις 27 Απρίλη στη Γενεύη), είναι μια διαδικασία αισθητά πιο αυστηρή από εκείνη του Κραν Μοντανά. Συγκαλείται με πρωτοβουλία κυρίως της ευρωπαϊκής και αμερικανικής διπλωματίας, που αναζητούν σταθεροποιητικά στηρίγματα μέσα στην αυξανόμενη ρευστότητα στην περιοχή. Σε αυτή τη διαδικασία η Τουρκία προσέρχεται με τον ισχυρισμό ότι υποστηρίζει πλέον τη «λύση» που της υπέδειξε η ελληνοκυπριακή κυβέρνηση στο Κραν Μοντανά. 

Ο Ν. Αναστασιάδης βρίσκεται σε τραγική θέση. Ακόμα και επίσημες εκθέσεις υπηρεσιών της ΕΕ διατυπώνουν ερωτήματα για το αν εκπροσωπεί τον πληθυσμό που τον επέλεξε, ή τους διεθνείς μεγαλοκαταθέτες που ξεπλένουν τα λεφτά τους στις κυπριακές τράπεζες. Το ΑΚΕΛ, μετά από λήθαργο κάμποσων χρόνων, έχει επαναφέρει την πολιτική της ΔΔΟ και ζητά από την κυβέρνηση να δεσμευτεί για τη γραμμή που θα υποστηρίξει στην πενταμερή. Και όλα αυτά θα πρέπει να λήξουν σε χρονικό περιθώριο λίγων εβδομάδων…

Το μόνο ευχάριστο νέο από την Κύπρο είναι το ξέσπασμα των κινητοποιήσεων από τα κάτω, που συνδυάζουν την κοινωνική διαμαρτυρία με την καταγγελία του κίβδηλου πατριωτισμού των «απορριπτικών», που αποδείχτηκε συνώνυμο της βαθύτατης διαφθοράς. Είναι σαφές ότι το κυπριακό επιστρέφει ως ένα πιθανό σεισμικό επίκεντρο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις που μπορεί να αποδειχθεί εξίσου επικίνδυνο με την αντιπαράθεση για τις ΑΟΖ. 

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη θα δει να διευρύνεται κάτω από τα πόδια της το χάσμα, ανάμεσα σε εκείνους του κοσμοπολίτικου «ρεαλισμού» που θα επιμένουν για εδώ και τώρα κατοχύρωση των κερδών από τον προηγούμενο γύρο αντιπαράθεσης και σε εκείνους που θα προσανατολίζονται στον «πατριωτικό απορριπτισμό», περιμένοντας καλύτερες μέρες μέσω κυρίως του Μπάιντεν και του ΝΑΤΟ. 

Σε αυτή την αντιπαράθεση είναι απαραίτητη η διατήρηση της πλήρους ανεξαρτησίας της ριζοσπαστικής Αριστεράς, με κριτήριο την πολιτική ειρήνης, ταξικής αλληλεγγύης και συναδέλφωσης των λαών, σε αντιπαράθεση με τις κυβερνήσεις και τους διεθνείς «θεσμούς» του ιμπεριαλισμού. 

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά