«Ένα κορυφαίο συμβάν στην πολιτική ιστορία της Ινδίας»: Πώς το αγροτικό κίνημα γονάτισε την κυβέρνηση Μόντι

Η κυ­βέρ­νη­ση ως τώρα ήταν ανυ­πο­χώ­ρη­τη, με τον ίδιο τον Μόντι να χα­ρα­κτη­ρί­ζει υπο­τι­μη­τι­κά τους αγρό­τες δια­δη­λω­τές ως «andolan jeevi» (αυτοί που ζουν από τις ανα­τα­ρα­χές) μέσα στην αί­θου­σα της Βου­λής. Ο μη­χα­νι­σμός του BJP [το ακρο­δε­ξιό κυ­βερ­νη­τι­κό κόμμα] επι­χεί­ρη­σε να χα­ρα­κτη­ρί­σει την αγρο­τι­κή ανα­τα­ρα­χή ως κα­θο­δη­γού­με­νη από «Χα­λι­στά­νι» [αυ­το­νο­μι­στι­κό κί­νη­μα με­ρί­δας των Σιχ που συ­νε­τρί­βη στο πα­ρελ­θόν και δεν έχει πλέον λαϊκό έρει­σμα] και χρη­μα­το­δο­τού­με­νη από τρο­μο­κρα­τι­κές ορ­γα­νώ­σεις. 

Ωστό­σο οι αγρό­τες πα­ρέ­μει­ναν ατα­λά­ντευ­τα αφο­σιω­μέ­νοι στην απαί­τη­σή τους για πλήρη κα­τάρ­γη­ση των αγρο­τι­κών νόμων, τους οποί­ους θε­ω­ρού­σαν «φι­λο-επι­χει­ρη­μα­τι­κούς» και «αντι-αγρο­τι­κούς». Σε αντί­θε­ση με τους κυ­βερ­νη­τι­κούς ισχυ­ρι­σμούς ότι είχε γίνει δια­βού­λευ­ση με τους αγρό­τες πριν ψη­φι­στούν οι νόμοι, οι δια­δη­λω­τές υπεν­θύ­μι­ζαν στον κόσμο ότι οι νόμοι ει­σή­χθη­σαν αρ­χι­κά ως δια­τάγ­μα­τα τον Ιούνη του 2020, κάτι που θε­ώ­ρη­σαν επι­βο­λή των νέων νόμων από την πίσω πόρτα.

Σε κάθε στά­διο των κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων, η κυ­βέρ­νη­ση του BJP επι­χει­ρού­σε να συ­ντρί­ψει το αγρο­τι­κό κί­νη­μα. Το πιο ακραίο επει­σό­διο ήταν όταν ένα κον­βόι αυ­το­κι­νή­των επι­τέ­θη­κε «θε­ρί­ζο­ντας» αγρό­τες δια­δη­λω­τές στο Λα­χι­μπούρ Χίρι, [πε­ρι­φέ­ρεια του] Ουτάρ Πρα­ντές. Στο συμ­βάν φέ­ρε­ται να συμ­με­τεί­χε και ο γιος του Πο­λι­τεια­κού υπουρ­γού Εσω­τε­ρι­κών Ατζάι Μίσρα. 

Πάνω από 600 δια­δη­λω­τές αγρό­τες σκο­τώ­θη­καν στη διάρ­κεια των κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων. Πολ­λοί φυ­λα­κί­στη­καν με σκλη­ρές ποι­νές. Η κυ­βέρ­νη­ση χρη­σι­μο­ποί­η­σε τον αστυ­νο­μι­κό μη­χα­νι­σμό για να πα­ρε­νο­χλή­σει το κί­νη­μα. Τα σύ­νο­ρα του Δελχί, Σίν­γκου και Τίκρι, όπου οι αγρό­τες έκα­ναν τις δια­δη­λώ­σεις τους, είχαν με­τα­τρα­πεί πρα­κτι­κά σε υπαί­θριες φυ­λα­κές. Μετά την αγρο­τι­κή δια­δή­λω­ση τη Μέρα της Δη­μο­κρα­τί­ας [εθνι­κή γιορ­τή, όταν οι αγρό­τες «ει­σέ­βα­λαν» στην πρω­τεύ­ου­σα «για να απευ­θυν­θούν αυτοί στο έθνος αντί για τον πρω­θυ­πουρ­γό»] νω­ρί­τε­ρα φέτος, η αστυ­νο­μία εξα­πέ­λυ­σε κυ­νη­γό ενά­ντια σε κά­ποια από τα ηγε­τι­κά στε­λέ­χη των αγρο­τών. Αλλά οι αγρό­τες πα­ρέ­μει­ναν ατα­λά­ντευ­τα απο­φα­σι­σμέ­νοι να συ­νε­χί­σουν τις κι­νη­το­ποι­ή­σεις. Η απο­φα­σι­στι­κό­τη­τά τους φά­νη­κε όταν η σύλ­λη­ψη του ηγέτη του Συν­δι­κά­του Ινδών Αγρο­τών, Ρακές Τι­κάιτ, μετά τη δια­δή­λω­ση της Μέρας της Δη­μο­κρα­τί­ας στο Γκα­ζι­πούρ, σύ­νο­ρο του Δελχί, προ­κά­λε­σε ανα­ζω­ο­γό­νη­ση των δια­δη­λώ­σε­ων, οι οποί­ες εξα­πλώ­θη­καν σε όλο το Ουτάρ Πρα­ντές.

Η από­φα­ση του πρω­θυ­πουρ­γού να ακυ­ρώ­σει τους νό­μους δεί­χνει ότι οι αγρο­τι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις γο­νά­τι­σαν την κυ­βέρ­νη­ση. Τα τε­λευ­ταία 7 χρό­νια, η κυ­βέρ­νη­ση Μόντι έχει απο­κτή­σει τη φήμη της αδιάλ­λα­κτης  απέ­να­ντι σε λαϊ­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις. Ακόμα και η πι­θα­νό­τη­τα πα­ρα­δο­χής της ύπαρ­ξης κά­ποιων αι­τη­μά­των από κοι­νω­νι­κές ομά­δες που κι­νη­το­ποιού­νταν, αντι­με­τω­πι­ζό­ταν με πε­ρι­φρό­νη­ση, ως ση­μά­δι αδυ­να­μί­ας, από μια κυ­βέρ­νη­ση που έχει εμ­μο­νή με την ει­κό­να της ως ισχυ­ρή κι απο­φα­σι­στι­κή. Αυτή η προ­σέγ­γι­ση οδή­γη­σε αρ­κε­τές φορές την κυ­βέρ­νη­ση Μόντι να κι­νεί­ται με αυ­ταρ­χι­κό τρόπο.

Από την άλλη, το αγρο­τι­κό κί­νη­μα εξε­λισ­σό­ταν με δυ­να­μι­κό τρόπο από τη στιγ­μή που ξέ­σπα­σε. Από δια­μαρ­τυ­ρία που είχε ισχυ­ρές ρίζες μόνο στο Παν­τζάμπ, εξε­λί­χθη­κε σε ένα πα­νε­θνι­κό κί­νη­μα στο οποίο οι αγρο­τι­κές ορ­γα­νώ­σεις έβα­λαν στην άκρη τις δια­φο­ρές τους και συ­νερ­γά­στη­καν για να αντι­με­τω­πί­σουν μια πα­νί­σχυ­ρη κυ­βέρ­νη­ση. Αργά και στα­δια­κά, διά­φο­ρες ηγε­σί­ες από δια­φο­ρε­τι­κά κρα­τί­δια συ­νε­νώ­θη­καν και συ­γκρό­τη­σαν ένα ενιαίο μέ­τω­πο, το οποίο στην εξέ­λι­ξή του επι­σκί­α­σε τις αντι­θέ­σεις με­τα­ξύ δια­φο­ρε­τι­κών κα­στών και κοι­νο­τή­των. Κάθε φορά που το κί­νη­μα αντι­με­τώ­πι­ζε μια δυ­σκο­λία και υπο­χώ­ρη­ση, στη συ­νέ­χεια έβγαι­νε ισχυ­ρό­τε­ρο. Το σύν­θη­μα «Kisan Ekta Zindabad» [«ζήτω η ενό­τη­τα των αγρο­τών»] που κυ­ριαρ­χού­σε σε όλες τις δια­δη­λώ­σεις έγινε επί­σης η φωνή πολ­λών αγρο­τών που δεν είχαν την ευ­και­ρία να συμ­με­τέ­χουν ενερ­γά στις κι­νη­το­ποι­ή­σεις [ρε­πορ­τάζ ανέ­φε­ραν πως το σύν­θη­μα ανα­γρα­φό­ταν σε χαρ­τα­ε­τούς, ή φω­να­ζό­ταν τα­κτι­κά μέσα από τα σπί­τια, την ώρα της δου­λειάς κλπ].  

Τους τε­λευ­ταί­ους μήνες, η κι­νη­το­ποί­η­ση των αγρο­τών εξε­λί­χθη­κε σε πο­λι­τι­κό κί­νη­μα ενά­ντια στις πο­λω­τι­κές [δι­χα­στι­κές] τα­κτι­κές του BJP. Συ­νέ­βα­λε να επου­λω­θεί το τραύ­μα της έντα­σης με­τα­ξύ της κά­στας των Τζατ και των Μου­σουλ­μά­νων -δύο κοι­νό­τη­τες που οι σχέ­σεις τους είχαν διαρ­ρα­γεί μετά τα βίαια επει­σό­δια του 2013 στο Μου­ζα­φαρ­νά­γκαρ- στο δυ­τι­κό Ουτάρ Πρα­ντές. Το κί­νη­μα έγινε η πλατ­φόρ­μα στην οποία ενώ­θη­καν πολ­λές κοι­νό­τη­τες.

Νω­ρί­τε­ρα, οι ηγε­σί­ες των αγρο­τών είχαν κάνει μια εκτε­τα­μέ­νη πο­λι­τι­κή κα­μπά­νια ενά­ντια στο BJP στη Δυ­τι­κή Βεγ­γά­λη και συ­νέ­βα­λαν κα­θο­ρι­στι­κά στην τα­πει­νω­τι­κή ήττα του «σα­φράν» κόμ­μα­τος σε αυτό το κρα­τί­διο [το πορ­το­κα­λο­κί­τρι­νο χρώμα του σα­φράν είναι συν­δε­δε­μέ­νο με τον ιν­δου­ϊ­σμό, ενώ στην πο­λι­τι­κή έχει ταυ­τι­στεί με την Hindutva, μια εκ­δο­χή επι­θε­τι­κού ιν­δου­ϊ­στι­κού σω­βι­νι­σμού που εκ­φρά­ζει το BJP].  Υπήρ­ξαν αρ­κε­τές πε­ρι­πτώ­σεις όπου οι άν­θρω­ποι δεν επέ­τρε­παν καν σε στε­λέ­χη του BJP να κά­νουν προ­ε­κλο­γι­κή πα­ρέμ­βα­ση στα χωριά τους. Το κί­νη­μα επί­σης πυ­ρο­δό­τη­σε μια έξοδο χα­μη­λό­τε­ρων στε­λε­χών του BJP προς άλλα κόμ­μα­τα σε αρ­κε­τά κρα­τί­δια.

Σε κάθε του πτυχή, το κί­νη­μα δη­μιούρ­γη­σε ένα πα­ρά­δειγ­μα και έδει­ξε έναν δρόμο για την αντι­με­τώ­πι­ση των προ­σπα­θειών των πο­λι­τι­κών κομ­μά­των να πο­λώ­νουν την κοι­νω­νία πάνω σε κοι­νο­τι­κές δια­χω­ρι­στι­κές γραμ­μές. Μετά τα βίαια επει­σό­δια στο Μου­ζα­φαρ­νά­γκαρ, το BJP ήταν ο μόνος κερ­δι­σμέ­νος από την εχθρό­τη­τα με­τα­ξύ Τζατ και Μου­σουλ­μά­νων. Στη Χα­ριά­να, το σα­φράν κόμμα έβαζε την Τζατ πλειο­ψη­φία απέ­να­ντι σε άλλες μι­κρό­τε­ρες κοι­νό­τη­τες, ακο­λου­θώ­ντας την κυ­νι­κή μέ­θο­δο πό­λω­σης με στόχο τις εκλο­γι­κές επι­τυ­χί­ες που εφαρ­μό­ζει στα πε­ρισ­σό­τε­ρα κρα­τί­δια.

Αφού πε­ρι­φρό­νη­σε το αγρο­τι­κό κί­νη­μα με κάθε τρόπο, η ανα­κοί­νω­ση του Μόντι για την ακύ­ρω­ση των αγρο­τι­κών νόμων είχε έναν ιδιαί­τε­ρα κυ­νι­κό τόνο. Παρά τις προ­σπά­θειές του να συ­ντρί­ψει το κί­νη­μα, ο πρω­θυ­πουρ­γός ισχυ­ρί­στη­κε ότι κάνει «ό,τι είναι εφι­κτό» για να βοη­θή­σει τους αγρό­τες. Ανα­φέρ­θη­κε στην αφο­σί­ω­ση της κυ­βέρ­νη­σής του προς το βιο­τι­κό επί­πε­δο των αγρο­τών, και -τη στιγ­μή που απέ­συ­ρε τους αγρο­τι­κούς νό­μους- θε­ώ­ρη­σε ση­μα­ντι­κό να μι­λή­σει εκτε­τα­μέ­να για το ότι δεν μπό­ρε­σε «να εξη­γή­σει την αλή­θεια» στους αγρό­τες [εκτός από τους «τρο­μο­κρά­τες», ο Μόντι έκανε συχνά λόγο και για τους «πα­ρα­πλα­νη­μέ­νους» που δεν κα­τα­λα­βαί­νουν ότι οι αγρο­τι­κοί νόμοι είναι… για το καλό τους].  

Η από­φα­σή του ήρθε μόλις λί­γους μήνες πριν από τις κρί­σι­μες εκλο­γές στο πιο πο­λυ­πλη­θές κρα­τί­διο της Ιν­δί­ας, το Ουτάρ Πρα­ντές, όπου το BJP επι­διώ­κει να ανα­νε­ώ­σει την κυ­βερ­νη­τι­κή του θη­τεία, και στο Παν­τζάμπ, όπου έχασε έναν πο­λύ­τι­μο σύμ­μα­χο -το Shiromani Akali Dal (Badal)- κατά τη διάρ­κεια των αγρο­τι­κών κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων. Αντι­με­τω­πί­ζο­ντας δύ­σκο­λες προ­ο­πτι­κές και στα δύο κρα­τί­δια, η από­φα­ση του Μόντι να ακυ­ρώ­σει τους αγρο­τι­κούς νό­μους δεί­χνει να λή­φθη­κε με το μυαλό σε εκλο­γι­κές ανη­συ­χί­ες.

Και στα δύο κρα­τί­δια η αντι­πο­λί­τευ­ση έχει ενι­σχύ­σει τις θέ­σεις της, κα­βα­λώ­ντας το κύμα οργής ενά­ντια στο BJP μέσα στις αγρο­τι­κές κοι­νό­τη­τες. Δια­δο­χι­κές έρευ­νες δεί­χνουν ότι το BJP μπο­ρεί να υπο­στεί βα­ριές απώ­λειες στο δυ­τι­κό Ουτάρ Πρα­ντές, το ισχυ­ρό­τε­ρο κά­στρο του στο συ­γκε­κρι­μέ­νο κρα­τί­διο. Αντί­στοι­χα, στο Παν­τζάμπ, η κί­νη­ση του Μόντι δη­μιουρ­γεί τη δυ­να­τό­τη­τα για ανα­βί­ω­ση της συμ­μα­χί­ας του BJP με το SAD (Badal), ή για συ­νερ­γα­σία με τον Αμαι­νέντ Σινγκ, πρώην υπουρ­γό του Κο­γκρέ­σου, ο οποί­ος είχε δη­λώ­σει ανοι­χτός σε μια προ­ε­κλο­γι­κή συμ­μα­χία με το BJP εφό­σον επι­λυ­θεί το πρό­βλη­μα των αγρο­τών.

Η από­φα­ση του Μόντι δίνει κά­ποιες πο­λι­τι­κές δυ­να­τό­τη­τες στο BJP στις επερ­χό­με­νες εκλο­γές. Έχει ως σκοπό να απο­τρέ­ψει ακόμα με­γα­λύ­τε­ρες ζη­μιές για το κόμμα. Μπο­ρεί να πα­ρου­σί­α­σε την κί­νη­σή του ως το δώρο του προς τους κι­νη­το­ποι­η­μέ­νους αγρό­τες, επ’ αφορ­μή της Μέρας του Γκου­ρού Νάνακ [ιδρυ­τής της θρη­σκεί­ας των Σιχ], αλλά είναι δύ­σκο­λο να κρυ­φτεί ότι το αγρο­τι­κό κί­νη­μα τον οδή­γη­σε σε ένα ση­μείο όπου δεν είχε άλλη επι­λο­γή.

Η νίκη του κι­νή­μα­τος των αγρο­τών απο­τε­λεί την πρώτη πραγ­μα­τι­κή ήττα της κυ­βέρ­νη­σης Μόντι τα τε­λευ­ταία 7 χρό­νια. Με αυτή την έν­νοια, πρό­κει­ται για ένα κο­ρυ­φαίο συμ­βάν στην πο­λι­τι­κή ιστο­ρία της Ιν­δί­ας.

*Δια­βά­στε πε­ρισ­σό­τε­ρα για την Ινδία του Μόντι, τους επί­μα­χους αγρο­τι­κούς νό­μους και το με­γά­λο αγώνα των αγρο­τών σε αυτή την πα­λιό­τε­ρη συ­νέ­ντευ­ξη του Nagesh Rao: Αυ­ταρ­χι­σμός και αντί­στα­ση στην Ινδία