Εργατική-λαϊκή εξέγερση στη Βοσνία

Μετά από δύο μέρες άγριας καταστολής με πλαστικές σφαίρες, χημικά και συλλήψεις στο σωρό, η λαϊκή οργή ξέσπασε σε Τούζλα, Σαράγεβο, Ζένιτσα, Μπίχατς και Μόσταρ. Οι διαδηλωτές εισέβαλαν σε κυβερνητικά κτίρια, ενώ αρκετά, όπως το προεδρικό μέγαρο στο Σαράγεβο, πυρπολήθηκαν ή λεηλατήθηκαν. 

Οι περισσότεροι διαδηλωτές και ομάδες ακτιβιστών εκφράσανε τη λύπη τους για τις καταστροφές, αλλά απέδωσαν τις μεγάλες, πραγματικές ευθύνες στα 20 χρόνια κοινωνικής καταστροφής και στην άγρια αστυνομική βία. 

Τα «γιατί» της εξέγερσης δεν θέλουν πολύ ψάξιμο. Η ανεργία βρίσκεται εδώ και χρόνια σταθερά γύρω στο 40%, ενώ στους νέους φτάνει το 57%. Οι ιδιωτικοποιήσεις διέλυσαν τις ισχυρές βιομηχανικές μονάδες στην Τούζλα και τη Ζένιτσα, καθώς οι νέοι ιδιοκτήτες τις έκλεισαν, ξεπούλησαν τα κομμάτια τους, άφησαν χιλιάδες εργάτες άνεργους, δεν τους κατέβαλλαν τα δεδουλευμένα και τους αρνούνται τα συνταξιοδοτικά και ασφαλιστικά τους δικαιώματα. Οι συντάξεις πείνας σπρώχνουν τους ηλικιωμένους να ψάχνουν για τροφή στα σκουπίδια καθημερινά. 

Η εξέγερση έχει εξαπλωθεί σε τουλάχιστον 20 πόλεις σε όλη τη χώρα και το πιο σημαντικό στοιχείο είναι, σύμφωνα με πολλές πηγές, ότι Βόσνιοι, Κροάτες και Σέρβοι συμμετέχουν μαζί στο κίνημα, ενωμένοι από τα ταξικά τους συμφέροντα. Το γεγονός ότι ο εθνικισμός χρησιμοποιήθηκε συστηματικά από τα κατεστημένα κόμματα, που σήμερα στοχοποιούνται στο σύνολό τους, έπαιξε ρόλο. Η εθνικιστική ρητορική που χρησιμοποιούσαν οι ελίτ, οι οποίες ρήμαξαν τις ζωές του πληθυσμού, χάνει τη δύναμή της.

Εμβληματικά είναι τα γκράφιτι στους τοίχους του καμένου κυβερνητικού κτιρίου στην Τούζλα: «Πρέπει να παραιτηθείτε όλοι! Θάνατος στον εθνικισμό!». 

Ως αποτέλεσμα της εργατικής-λαϊκής εξέγερσης ήδη έχουν καταρρεύσει δύο τοπικές κυβερνήσεις, στα καντόνια της Τούζλα και της Ζένιτσα. Στην Τούζλα, το παλιό βιομηχανικό κέντρο και σημερινή «γενέτειρα» της εξέγερσης, μετά την πτώση της τοπικής κυβέρνησης κυκλοφόρησε η «Διακήρυξη των Εργατών και Πολιτών του Καντονίου της Τούζλα» που καλεί τους πολίτες να αναλάβουν τη διατήρηση της τάξης, να συγκροτήσουν προσωρινή-μεταβατική κυβέρνηση «μη πολιτικών προσώπων» που «θα υποβάλλει εβδομαδιαία σχέδια και αναφορές για το έργο της», ενώ παραθέτει και μια λίστα κοινωνικών-οικονομικών αιτημάτων. 

Αντίστοιχα κείμενα έχουν κυκλοφορήσει από ομάδες αγωνιστών σε Σαράγεβο, Μπίχατς, Μόσταρ, τα οποία συνδυάζουν πολιτικά αιτήματα (με βασικό τις παραιτήσεις των τοπικών κυβερνήσεων, αλλά και της κεντρικής κυβέρνησης) με κοινωνικά-οικονομικά, με βασικό άξονα την καταγγελία των ιδιωτικοποιήσεων, αλλά και συνολικότερες προτάσεις αναδιάταξης του οικονομικού μοντέλου σε μια αντινεοφιλελεύθερη κατεύθυνση κοινωνικής δικαιοσύνης. 

Οι κινητοποιήσεις συνεχίζονται, με κύριο στόχο τα αστυνομικά τμήματα και την απελευθέρωση των κρατουμένων της εξέγερσης.

Το αν θα συνεχιστεί, με ποιους όρους και πού θα καταλήξει αυτή η εξέγερση είναι άγνωστο. Αλλά πρόκειται για τομή στο βαλκανικό κράτος. Η συσσωρευμένη οργή 20 χρόνων ξέσπασε και αρκετοί αναλυτές μιλούν για «συλλογική αφύπνιση».

Όπως έγραψε ο νεαρός ακτιβιστής-αναλυτής Jasmin Mujanovic: «Ταραχώδεις μέρες είναι αναμφίβολα μπροστά, αλλά όσο οι πολίτες αυτής της μικρής γης δεν ξεχνούν το φόβο που προκάλεσαν στους εξουσιαστές τους απόψε και συνεχίσουν να πιέζουν όλοι μαζί για τα αιτήματά τους, μπορεί να περάσουν σε μια πραγματική δημοκρατική Άνοιξη». 

Με το βλέμμα των περισσότερων στραμμένο μόνιμα προς τη Δύση, έρχεται από τη βαλκανική γειτονιά μας το μήνυμα πως οι εργατικές-λαϊκές εξεγέρσεις δεν ανήκουν στο παρελθόν…