Για το αντιδραστικό νομοσχέδιο για τους ΟΤΑ

Αφού καταγράφηκαν τα ονόματα των υπουργών Εσωτερικών (Θεοδωρικάκος, Βορίδης)  ως ονοματοδοτών νόμων δίπλα στα ιστορικά πρόσωπα (Καποδίστριας Καλλικράτης Κλεισθένης) ήρθε και η σειρά του Λιβάνιου  να καταθέσει προς συζήτηση και ψήφιση στη βουλή ένα σχέδιο νόμου με τον τίτλο

“Αναμόρφωση του συστήματος διακυβέρνησης Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης α’και β’ βαθμού, κατάργηση νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου δήμων, παρακολούθηση επιδόσεων τοπικής αυτοδιοίκησης, οικονομική και διοικητική διαχείριση οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, ευζωία των ζώων συντροφιάς, κατασκευή και αναβάθμιση λειτουργούντων χερσαίων συνοριακών σταθμών και λοιπές διατάξεις του Υπουργείου Εσωτερικών”

Σε μια προσπάθεια να σχολιάσουμε το τι πώς και γιατί αλλάζει στο θεσμικό πλαίσιο που αφορά τους δήμους και τις περιφέρειες στη χώρα μας θα περιοριστούμε στις αντίστοιχες προβλέψεις του νομοσχεδίου.

Η χρονική στιγμή που η κυβέρνηση παίρνει αυτή τη νομοθετική πρωτοβουλία έχει τη σημασία της αν και οι μεγάλες ρητορικές κορώνες από την αντιπολίτευση για αιφνιδιασμό λίγες μέρες πριν τις εκλογές της 8ης Οκτώβρη καταλήγουν στο απόλυτα αμυντικό αίτημα για αναβολή και σε διαδικαστικού χαρακτήρα ενστάσεις.

Από την πλευρά της κυβέρνησης πέρα από το αλαζονικό ύφος της εξουσίας της μετά την εκλογική νίκη, η επιλογή της συγκυρίας έχει τη σημασία της καθώς καθαρή επιδίωξη της είναι η ψήφιση του νομοσχεδίου πριν από τις δημοτικές εκλογές. Είχε προηγηθεί ως γνωστόν η απόφαση του ΣτΕ για ακύρωση διατάξεων του νόμου Θεοδωρικάκου με βασικό επιχείρημα τη θέσπιση και την ισχύ τους εντός της θητείας των δημοτικών αρχών και αυτό φαίνεται να έγινε μάθημα στην πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών. Επιπλέον η επιλογή της τελευταίας στιγμής στην κορύφωση της προεκλογικής περιόδου φαίνεται να λειτουργεί ως μειωτήρας των αναμενόμενων αντιδράσεων τόσο από τις αγωνιζόμενες δυνάμεις όσο και από άλλου τύπου πληττόμενους αιρετούς και υποψήφιους που αυτή τη στιγμή εστιάζουν στην προεκλογική τους εκστρατεία και αδυνατούν να προβούν ρουσφετολογικού τύπου αιτήματα επί του νόμου.

Χωρίς αμφιβολία, όμως, υπάρχουν ήδη στο νομοσχέδιο οι κατάλληλες εξουσιοδοτικές διατάξεις για να ανοίξει ένας κύκλος αιτημάτων εξαιρέσεων με την πελατειακή λογική των ημετέρων τόσο στο χρονικό διάστημα ανάμεσα στην εκλογή των τοπικών αρχών και την ανάληψη των καθηκόντων τους ( 8/15.10.23 έως 31.12.23) όσο και μεταγενέστερα και φυσικά αναμένεται πλήθος τροπολογιών σε σχετικά και άσχετα μελλοντικά νομοσχέδια όταν οι προθεσμίες που θέτει αποδειχθούν ανέφικτοι στόχοι.

Οι αλλαγές στο σύστημα διακυβέρνησης ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού έχουν σαφή και διακηρυγμένη κατεύθυνση.  Εύγλωττος ως προς αυτή ο ίδιος ο  υπουργός : «να κλείσουν οι ιστορικές εκκρεμότητες με την απλή αναλογική, η θητεία της οποίας ολοκληρώνεται τις 31 Δεκεμβρίου, η οποία δεν ήταν «καθόλου βολική». Δεύτερος στόχος είναι η αλλαγή της οργανωτικής δομής των δήμων. Και ο τρίτος στόχος είναι η αξιολόγηση της ποιότητας των ΟΤΑ»

Ας δούμε τι σημαίνουν αυτά:

• Ενισχύονται ακόμα περισσότερο οι υπερεξουσίες του Δημάρχου και της πλειοψηφούσας παράταξης: οι σύμβουλοι της μειοψηφίας ρητά δεν μπορούν πλέον να γίνουν αντιδήμαρχοι, καθώς επίσης υποεκπροσωπούνται έως εξαφάνισης στο νέο όργανο τη Δημοτική/Περιφερειακή Επιτροπή το οποίο δημιουργείται με τη σύμπτυξη των Οικονομικής Επιτροπής και της Ποιότητας Ζωής έχει αποφασιστικό ρόλο και υποκαθιστά το Δημοτικό Συμβούλιο. Στο νέο όργανο ο δήμαρχος/περιφερειάρχης διαθέτει υποχρεωτικά μέχρι και 72% των μελών του. Ως γνωστόν, οι Κινήσεις/Παρατάξεις της αριστεράς δεν συμμετείχαν ούτως ή άλλως στα μοντέλα συνδιοίκησης/συνευθύνης που ήταν διαθέσιμα στο υπάρχον πλαίσιο, γεγονός που μας κάνει να ερμηνεύουμε τις συγκεκριμένες αλλαγές ως περεταίρω οχύρωση απέναντι στη συμπολιτευόμενη μειοψηφία και την αποθάρυνση δημιουργίας νέων παρατάξεων με «αντάρτες».
• «Τελειώνουμε» με ό,τι έχει απομείνει από δυνατότητα της μειοψηφίας -κυρίως αυτής πέραν της «αξιωματικής» αντιπολίτευσης- να έχει λόγο ακόμη και γνώση των αποφάσεων στο δήμο και την περιφέρεια πριν αυτές οριστικοποιηθούν και τεθούν σε εφαρμογή. Το Δημοτικό Συμβούλιο γίνεται πλέον ένα διακοσμητικό όργανο καθώς περιορίζεται εως κατάργησης στην πράξη και της δυνατότητας να τίθενται θέματα εκτός ημερήσιας διάταξης από τις παρατάξεις της μειοψηφίας. Η προσχηματική «ενίσχυση» της διαδικασίας της λογοδοσίας είναι στην πραγματικότητα καθιέρωση μιας απαξιωμένης διαδικασίας/τελετουργίας καθώς πρόκειται για ειδική συνεδρίαση χωρίς υποχρέωση απαρτίας ούτε δυνατότητα λήψης αποφάσεων και με ασφυκτικά πλαίσια καθώς κάθε σύμβουλος «μπορεί να θέσει έως (1) θέμα» ενώ η ημερήσια διάταξη διαμορφώνεται με εως 10 θεμάτων που προκύπτουν μετά απο κλήρωση! Στατιστικά, λοιπόν, όσο λιγότερους συμβούλους έχει μία Κίνηση/Παράταξη τόσο ισχνότερη η δυνατότητα ένταξης θεμάτων στην ημερήσια διάταξη. Είναι χαρακτηριστικό, δε, των κυβερνητικών προθέσεων -που φυσικά μπορούν πάντα να επανέλθουν με τροπολογίες σε επόμενα νομοσχέδια του ΥΠΕΣ- ότι στην αρχική διατύπωση των εν λόγω διατάξεων, δεν υπήρχε καμία ρήτρα που να διασφαλίζει ότι δεν θα είναι όλα τα θέματα προτεινόμενα από τους συμβούλους της πλειοψηφίας.
• Οι συνεδριάσεις του δημοτικού συμβουλίου είναι κατά κανόνα εξ’ αποστάσεως με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη λειτουργία ενός τέτοιου οργάνου που υποτίθεται εκφράζει τη “λαϊκή βούληση” αλλά αποκόπτεται από οποιαδήποτε ζωντανή παρέμβαση συλλογικοτήτων της γειτονιάς, συλλόγων εργαζομένων, γονέων κ.α.
• Η αναβάθμιση της δημαρχοκεντρικής αντίληψης και πρακτικής φθάνει σε σημεία ρεκόρ καθώς το μοντέλο αυτό επεκτείνεται στον τρόπο που αντιλαμβάνεται και κυρίως ρυθμίζει θέματα εσωτερικής λειτουργίας όλων παρατάξεων (ανεξαρτήτως ποσοστού). Κορυφαία παρέμβαση σε αυτή την κατεύθυνση το γεγονός ότι πλέον μια δημοτική παράταξη δεν θα μπορεί μπορεί -δηλαδή απαγορεύεται νομικά- να διαγράψει το μέλος με το οποίο είχε κατέβει ως επικεφαλής! Παρεμβαίνει δλδ ακόμα και στη δυνατότητα ανάκλησης των αιρετών μελών που πολλές Κινήσεις της αριστεράς είχαν εντάξει στον συλλογικό τρόπο λειτουργίας τους. Αποδεικνύεται ότι η «ψηφιακή» επιλογή της κατάθεσης των ψηφοδελτίων με έγκριση κάθε υποψηφίου/ας από τον επικεφαλής ήταν υψηλής σημειολογικής αξίας και χαρακτηριστικά χρησιμοποιήθηκε από τον ίδιο τον υπουργό ως επιχείρημα στη σχετική συζήτηση στην αρμόδια επιτροπή της βουλής.
• Η κατάργηση ΝΠΔΔ και κοινωφελών επιχειρήσεων που προβάλλεται ως αναγκαίος εκσυγχρονισμός της οργανωτικής δομής των δήμων με τη μεθοδολογία της άμεσης οριζόντιας επιλογής του ξαφνικού θανάτου από 1.1.24 προκαλεί συνειρμούς των αντίστοιχων απαιτήσεων της Τρόικα και απαιτεί να δούμε το θέμα με μεγαλύτερη προσοχή. Αξίζει να θυμηθούμε ότι οι δήμοι δημιούργησαν νομικά πρόσωπα και κοινωφελείς επιχειρήσεις για να έχουν «ευελιξία» προσλήψεων και διάθεσης πόρων πέραν από διαδικασίες ΑΣΕΠ και δημόσιου λογιστικού. Δηλαδή οι θεσμοί αυτοί είχαν λειτουργικότητα όσο η επίθεση στο δημόσιο ήταν στην πιο «ελαφριά» εκδοχή, στη βάση του ιδεολογήματος του κακού δημόσιο το οποίο εγγενώς δυσκολεύει την ανάπτυξη με τη γραφειοκρατία του, κι επομένως ως απάντηση είχε κατασκευαστεί ένα παράλληλο «ευέλικτο» σύστημα εντός του δήμου. Τώρα, όμως, η επίθεση είναι ενάντια σε αυτή καθαυτή την ύπαρξη δημόσιων αγαθών και των δημοτικών υπηρεσιών που αυτές οι ΝΠΔΔ είχαν ως αντικείμενο.

Είναι αυτονόητο ότι δεν υπερασπίζουμε ούτε τώρα την ύπαρξη αυτών των θεσμών εκτός της κανονικής δομής του δήμου -όπως ήμασταν σταθερά απέναντι σε τέτοιες πρακτικές- πολύ περισσότερο που η λειτουργία τους τόσα χρόνια έγινε πολλές φορές συνώνυμο του πελατειακού συστήματος με ρουσφετολογικές προσλήψεις, αδιαφάνεια κατασπατάληση πόρων, ασυνέχεια πολιτικών κ.α.

Για εμάς η επιλογή της κατάργησης τους δεν είναι ούτε πρόχειρη ούτε ακατανόητη τη θεωρούμε ως στοιχείο της «ωρίμανσης» των ιδιωτικοποιήσεων των ίδιων των λειτουργιών του δήμου. Εϊναι δλδ ένα ακόμα μεγαλύτερο βήμα στην κατουσία και κατα περιεχόμενο αλλαγή των οργανισμών και του μοντέλου διοίκησης του Δήμου ακόμα κι αν δεν αλλάξει η υπόλοιπη οργανωτική δομή. Καθώς τίποτε δεν διασφαλίζει οτι η κατάργηση των ΝΠΔΔ θα οδηγήσει σε ενσωμάτωση των υπηρεσιών/αντικειμένου στο οργανόγραμμα του Δήμου κι όχι σε αντικατάστασή τους από συμπράξεις με τον ιδιωτικό τομέα, μνημόνια συνεργασίας ή νέες ΑΕ. Ας αναλογιστούμε ότι οι Αναπτυξιακοί Οργανισμοί ( Ανώνυμες Εταιρείες ειδικού σκοπού) και οι ΑΕ των δήμων φυσικά θα παραμείνουν σε ένα καθαρό πεδίο από ερμαφρόδιτα μορφώματα ( όπως δημοτικές κοινωφελείς επιχειρήσεις) και οι ιδιώτες θα συναλλάσσονται κεντρικά με το δήμο (ελεγχόμενο απόλυτα από το δήμαρχο) για αναθέσεις, εργολαβίες, προμήθειες κλπ

• Παράλληλα, με την κατάργηση των ΝΠΔΔ προκύπτει και το πολύ σημαντικό ζήτημα της διασφάλισης της εργασίας και των δικαιωμάτων των χιλιάδων εργαζομένων σε αυτές και στις κοινωφελείς εταιρείες. Χαρακτηριστικά η γενικόλογη αναφορά σε μεταφορά προσωπικού και θέσεων από τα καταργούμενα νομικά πρόσωπα στο δήμο έγινε πιο λεπτομερής με ενσωμάτωση προτάσεων κατηγοριών εργαζομένων στο νομοσχέδιο που κατατέθηκε συγκριτικά με αυτά που αναρτήθηκε στη διαβούλευση. Για να μην εμπλακούμε σε ένα λαβύρινθο αντιμετώπισης της κάθε περίπτωσης κατηγοριών εργαζομένων που θα ανοίξει σίγουρα δουλειές σε δικηγορικά γραφεία εργατολόγων, θα δούμε ποια θα ήταν μια ορθολογική σειρά που θα εξασφάλιζε την ομαλή ένταξη των εργαζομένων στην οργανωτική δομή των δήμων εφόσον η πρόθεση ήταν η ενσωμάτωση τόσο των εργαζομένων όσο και του αντικειμένου τους στον Δήμο. Πολύ συνοπτικά: 1.πλήρης καταγραφή προσωπικού με τα προσόντα και τις εργασίες που επιτελούν, 2.δημιουργία πρότυπων οργανισμών δήμων στους οποίους θα υπάρχει ειδική έμφαση σε υπηρεσίες σύμφωνες με τις κοινωνικές, πολιτιστικές, αθλητικές  ανάγκες μας όπου κυρίως δραστηριοποιούνται τα νομικά πρόσωπα, 3. Τοποθετήσεις προσωπικού που ήδη υπηρετεί με μετατροπή συμβάσεων εργασίας όπου χρειάζεται 4. Προκήρυξη για νέες προσλήψεις αναγκαίου προσωπικού.

Αντίθετα οι ρυθμίσεις του νομοσχεδίου θέτουν ασφυκτικές οριζόντιες προθεσμίες δημιουργούν μεγάλο γραφειοκρατικό βάρος στις διοικητικές υπηρεσίες του κάθε δήμου, οδηγούν στην αυτοεκπληρούμενη προφητεία ότι ο δήμος χρειάζεται εξωτερικούς συνεργάτες και το κυριότερο δε διασφαλίζουν ούτε την ομαλή μισθοδοσία των μεταφερόμενων εργαζόμενων. Το ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι διατηρείται η πανσπερμία εργασιακών καθεστώτων (μόνιμοι, αορίστου, ορισμένου χρόνου, συμβάσεις έργου, μέσω προγραμμάτων ΔΥΠΑ) εμπαίζοντας τους εργαζόμενους με τη διαιώνιση της ομηρίας τους αντί για την εξασφάλιση μόνιμης δουλειάς με δικαιώματα.

• Από την άλλη πλευρά όλη αυτή η βίαιη απορρύθμιση θα έχει πιθανότατα αρνητικές συνέπειες στις προσφερόμενες υπηρεσίες στους δημότες  σε κρίσιμους τομείς ( βρεφονηπιακούς σταθμούς, Κέντρα δημιουργικής απασχόλησης, Λέσχες Φιλίας, αθλητικά κέντρα, Δημοτικά Ωδεία, κ.α.) στερώντας την πρόσβαση σε αυτά στους οικονομικά ασθενέστερους και διευκολύνοντας την επέλαση των ιδιωτών στους τομείς της παροχής υπηρεσιών φροντίδας, πολιτισμού και αθλητισμού.
• Ειδική αναφορά χρειάζεται για το ζήτημα της κατάργησης των σχολικών επιτροπών. Καλλιεργείται σκόπιμα η σύγχυση ανάμεσα στη Σχολική  Επιτροπή ΝΠΔΔ και τη σχολική επιτροπή όργανο συμμετοχής της εκπαιδευτικής κοινότητας (εκπαιδευτικών, μαθητών, γονέων). Προκειμένου να μπορεί να διαχειριστεί οικονομικές αποφάσει μέχρι τώρα κάθε σχολική επιτροπή ήταν και ΝΠΔΔ (στην Αθήνα είχμα 2 –πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια- ανα κάθε Κοινοτητα) ενώ συμμετείχαν εκπρόσωποι τόσο τη Δημοτικής Κοινότητας και της Εκπαιδευτικής όσο και των γονεικών και μαθητικών συλλόγων. Μαζί με τα ΝΠΔΔ καταργούνται και οι ίδιες οι επιτροπές (δεν ενδωματώνονται δλδ στην οργανωτική δομή του Δήμου). Έτσι πλέον ο διευθυντής/διευθύντρια κάθε σχολικής μονάδας θα καλείται να διαχειριστεί όπως νομίζει την πάγια προκαταβολή και φυσικά ο/η πετυχημένος/η να αναζητήσει χορηγούς για να καλυφθούν οι ανάγκες του σχολείου του. Αξίζει να σημειωθεί δίνεται, υπό συνθήκες, δυνατότητα διατήρησης των Σχολικών Επιτροπών σε μεγάλους δήμους με πάνω από 100 σχολεία όπως είναι και ο δήμος της Αθήνας αλλά αυτές πλέον δεν θα έχουν συμμετοχή της μαθητικής κοινότητας ούτε αποφασιστικό ρόλο, αφού δεν θα έχουν τη δυνατότητα οικονομικής διαχείρισης.
• Στο ζήτημα της στοχοθεσίας και αξιολόγησης της ποιότητας του έργου των δήμων/περιφερειών οι ρυθμίσεις είναι αόριστες και ψηφιακές! Δημιουργία διαδικτυακού κόμβου παρακολούθησης των επιδόσεων των ΟΤΑ και ως προς το περιεχόμενο των στόχων απόλυτη ασάφεια έτσι ώστε να δίνει τη δυνατότητα δημιουργίας πλασματικών στόχων και επιτευγμάτων. Ανοίγει, δε, διάπλατα πλέον την πόρτα για Περιφέρειες/Δήμους/Κοινότητες πολλαπλών ταχυτήτων όπου τα επιτεύγματα θα ορίζουν και το ύψος της χρηματοδότητσης. Πιστεύουμε ότι ο απερχόμενος δήμαρχος Αθήνας θα μπορούσε να συμβάλει πραγματικά στη δημιουργία κατάλληλων -για τα κέρδη τους και όχι φυσικά για τις ανάγκες μας- δεικτών. Τόσο ο απολογισμός  του όσο και το πρόγραμμά του βρίθουν τέτοιων μετρήσιμων δεικτών όπως αριθμός νηπιαγωγείων που δημιουργήθηκαν χωρίς να φτιαχτεί ούτε μια σχολική αίθουσα, η αύξηση του πράσινου με μείωση των δέντρων, η δημιουργία πλατφόρμας για την καταγραφή των αιτημάτων των σχολείων για επισκευές που οδηγεί σε στατιστικά αλλά όχι και σε πραγματικά έργα η λεπτομερής καταγραφή  του αριθμού των επιχειρήσεων καθαριότητας  στις γειτονιές που συνεχίζουν να έχουν κάδους ξέχειλους σε απορρίμματα κ.α.

Όλα τα παραπάνω μας οδηγούν στη σκέψη ότι για να ανατρέψουμε τα σχέδια τους για την επόμενη μέρα και στους δήμους και στις περιφέρειες είναι αναγκαίο να εκφράσουμε  με την ψήφο μας στις κάλπες στις  8 Οκτώβρη ότι ενισχύουμε τις δυνάμεις της ριζοσπαστικής αριστεράς που  θέτουν τις πόλεις και τις ανάγκες μας πάνω από τα κέρδη. Είναι πραγματικά ζωτικής σημασίας το μήνυμα των εκλογών να λειτουργήσει ως τονωτική ένεση ηθικού για όλα τα κινήματα που αγωνίζονται για τα δημόσια αγαθά και την κοινωνική αλληλεγγύη.

Ειδικά για το Δήμο της Αθήνας ο οποίος τόσο στο παρελθόν όσο και τώρα έχει αποτελέσει αρνητικό υπόδειγμα αλλαγών πριν αυτές περάσουν στη θεσμική σφαίρα (ΑΕ, Αναπτυξιακή Εταιρεία, αντικατάσταση υπηρεσιών με ιδιωτικές εργολαβίες κλπ), η δημιουργία και η κάθοδος στις εκλογές σχημάτων όπως η Ανατρεπτική Συμμαχία για την Αθήνα μπορούν να τους χαλάσουν τα σχέδια. Όχι μόνο σε επίπεδο εκλογικών αποτελεσμάτων, όσο κυρίως ως καθημερινή δραση, διεκδίκηση και έκφραση στο αποστειρωμένο αυτοδιοικητικό πεδίο που προσπαθούν να κατασκευάσουν ότι ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός.

*Υποψήφιες δημοτικές σύμβουλοι με την Ανατρεπτική Συμμαχία για την Αθήνα