Το «χαλιφάτο» τελειώνει, η βαρβαρότητα συνεχίζεται

Έχοντας ήδη χάσει τα περισσότερα εδάφη που έλεγχε σε Ιράκ-Συρία (με εξαίρεση κάποιες περιοχές της υπαίθρου και κυρίως τις ερημικές εκτάσεις στις οποίες κινούνται οι μαχητές του), έχασε πρόσφατα και το «διαμάντι του στέμματος», τη Μοσούλη στο Ιράκ, και θεωρείται θέμα χρόνου η πτώση και της «πρωτεύουσάς» του, της Ράκα στη Συρία. 

Οι στρατιωτικοί αντίπαλοι του ΙΚ θα πανηγυρίσουν για μια μεγάλη επιτυχία του «πολέμου ενάντια στην τρομοκρατία». Ακούμε και διαβάζουμε ήδη για την «απελευθέρωση» της Μοσούλης. Σύντομα θα ακούσουμε μάλλον και τον γνωστό πανηγυρικό «αποστολή εξετελέσθη». Και τα δύο απέχουν μίλια από την αλήθεια. 

Απελευθέρωση;

Αυτό που συνέβη στη Μοσούλη δεν έχει καμία σχέση με «απελευθέρωση» και η πόλη μόνο «απελευθερωμένη» δεν δείχνει μετά το τέλος των επιχειρήσεων και την εκκαθάριση και των τελευταίων θυλάκων μαχητών του ΙΚ. 

Η κάποτε δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Ιράκ έχει ερειπωθεί. Ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα στην Παλιά Πόλη, όπως και πολύτιμες υποδομές, κυριολεκτικά ισοπεδώθηκαν από τους βομβαρδισμούς. Σύμφωνα με τη μη κερδοσκοπική οργάνωση Airwars, που καταγράφει τα αεροπορικά χτυπήματα σε Ιράκ και Συρία, οι άμαχοι νεκροί είναι τουλάχιστον 1000, μόνο κατά την τελευταία φάση της μάχης για τη Μοσούλη. Πάνω από 900.000 κάτοικοι υποχρεώθηκαν να γίνουν πρόσφυγες και βρίσκονται σε προχειροστημένους καταυλισμούς στην ιρακινή έρημο. 

Η επιλογή να μη μείνει ανοιχτή καμιά «οδός διαφυγής» από την πόλη οδήγησε σε έναν άγριο πόλεμο μέχρι τελικής πτώσης, στον οποίο για να επικρατήσουν οι δυνάμεις της ιρακινής κυβέρνησης χρειάστηκε κατακόρυφη κλιμάκωση της βίας από την αμερικανική αεροπορία και το πυροβολικό. Πριν από το γενικότερο «πράσινο φως» του Τραμπ στους στρατηγούς του να κλιμακώσουν κατά το δοκούν, ήταν ο Ομπάμα που «χαλάρωσε» τους κανόνες εμπλοκής, με τη ρητή διατύπωση πως επιτρέπεται σε κάθε χτύπημα να διακινδυνεύονται οι ζωές «ως και 10 αμάχων» αν ο στόχος είναι «στρατηγικής σημασίας». Στη σχετική οδηγία εντυπωσιάζει ο κυνισμός με τον οποίο υπολογίζονται οι ανθρώπινες ζωές και μπαίνουν μάλιστα και «νόρμες» επιτρεπόμενων νεκρών, ακόμα και στο πλέον επίσημο επίπεδο.

Αποστολή εξετελέσθη;

Αυτή είναι η «απελευθέρωση» της Μοσούλης: η ιρακινή σημαία ανεμίζει πάνω από ερείπια, η μεγάλη πλειονότητα του πληθυσμού της δεν έχει «ζωή» στην οποία να μπορεί να «επιστρέψει», ενώ αμερικανικές ειδικές δυνάμεις μπαίνουν στην πόλη (η εμπλοκή τους αυξήθηκε όσο αγρίευαν οι μάχες), σιιτικές πολιτοφυλακές ετοιμάζονται για «εκδίκηση» ενάντια σε «υπόπτους» ως μέλη ή συμπαθούντες του ΙΚ, και επιστρέφει ένας κυβερνητικός στρατός του οποίου την κατάρρευση (κατά την προέλαση του ΙΚ το καλοκαίρι του 2014) είχε υποδεχτεί ως «απελευθέρωση» η σουνιτική πλειοψηφία της πόλης.

Ο πόλεμος ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος όχι μόνο δεν εξαφάνισε τις κοινωνικές δυναμικές οι οποίες το δημιούργησαν (ιμπεριαλιστική επιβολή, διαλυμένο κράτος, μαζική ακραία φτώχεια, καταπίεση των σουνιτικών περιοχών), αλλά αντίθετα, μάλλον τις παρόξυνε. Το Ισλαμικό Κράτος παίρνει τέλος με τη μορφή του «χαλιφάτου», αλλά θα συνεχίσει να υπάρχει, επιστρέφοντας σε πιο «παραδοσιακές» τακτικές (τρομοκρατικά χτυπήματα, ανταρτοπόλεμος). Ακόμα κι αν το ίδιο το Ισλαμικό Κράτος εκμηδενιστεί, άλλες μορφές «τζιχαντισμού», ή γενικότερα σουνιτικής ένοπλης αντίστασης, θα εμφανιστούν στην περιοχή. Η ανατροπή των Ταλιμπάν δεν έβαλε τέλος στον πόλεμο στο Αφγανιστάν (ούτε καν στους ίδιους τους Ταλιμπάν, που ανέκαμψαν εντυπωσιακά στην αφγανική ύπαιθρο). Η στρατιωτική συντριβή της ιρακινής Αλ Κάιντα μετά τον πόλεμο εναντίον της κυρίως το 2007-2010 δεν απέτρεψε (αντίθετα έθρεψε) την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους στη θέση της. Το «αποστολή εξετελέσθη» θα αποδειχθεί εξίσου κωμικοτραγικό με την τελευταία φορά που ειπώθηκε από χείλη Αμερικανού προέδρου: του Τζορτζ Μπους, την επομένη της πτώσης του Σαντάμ Χουσεΐν, το μακρινό 2003. Όλοι γνωρίζουμε τι ακολούθησε τα επόμενα 14 χρόνια...

Η μάχη για τη Ράκα

Στην άλλη πλευρά των συνόρων, οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF, οι κουρδικές πολιτοφυλακές και Άραβες σύμμαχοί τους) με αμερικανική υποστήριξη ελέγχουν περίπου το 25-30% της Ράκα και έχουν διεισδύσει στα τείχη της Παλιάς Πόλης, όπου διεξάγονται σκληρές μάχες. Η προέλαση αναμένεται να είναι βασανιστικά αργή και ήδη σε αρκετές περιοχές οι SDF έχουν καθηλωθεί. Η εμπειρία της Μοσούλης προειδοποιεί: αναμένεται ένταση των αεροπορικών βομβαρδισμών και ακόμα μεγαλύτερη εμπλοκή των αμερικανικών ειδικών δυνάμεων στο έδαφος, σε μια συγκυρία που ήδη έχουν διαπραχθεί εγκλήματα πολέμου κατά τη διάρκεια της πολιορκίας και ενώ ο ρόλος των ΗΠΑ στη διεύθυνση των επιχειρήσεων εξελίσσεται σε όλο και πιο κεντρικό σε σχέση με τις SDF.

Η τραγωδία στη Ράκα είναι διπλή. Δεν πρόκειται μόνο για την επανάληψη του σεναρίου της Μοσούλης, αλλά και για το ότι επαναλαμβάνεται με τη συμμετοχή των SDF, που αποτελούν την πιο προοδευτική οργανωμένη ένοπλη πολιτική δύναμη (παρ’ όλη την κριτική που μπορεί να γίνει) μέσα στο υπαρκτό σημερινό χάος στην περιοχή. Μέσα από τη μάχη για τη Ράκα, οι SDF γίνονται συνένοχες στα εγκλήματα πολέμου που συμβαίνουν εκεί, ενώ σφιχταγκαλιάζονται όλο και πιο επικίνδυνα με την αμερικανική πολεμική μηχανή. Βάζουν έτσι σε κίνδυνο και το προοδευτικό περιεχόμενο του αγώνα τους αλλά και την ανεξαρτησία τους. Και σε βάθος χρόνου, μπορεί να βρεθούν ζημιωμένοι και οι ίδιοι, θύματα του μεγάλου γεωπολιτικού παζαριού. 

Ο ανταγωνισμός

Εν τω μεταξύ, σε περιοχές γύρω από τη Ράκα κατέγραψε πρόσφατα επιτυχίες και ο στρατός του Άσαντ, με την «κούρσα» για τον έλεγχο της ανατολικής Συρίας να συνεχίζεται και να κυοφορεί εντάσεις. Γράφαμε στο προηγούμενο φύλλο της «ΕΑ» για την ένταση που προκλήθηκε μετά την επίθεση των δυνάμεων του Άσαντ σε κουρδικές θέσεις και την κατάρριψη συριακού μαχητικού από την αμερικανική αεροπορία. Στο μεσοδιάστημα φάνηκε μια τάση «αποκλιμάκωσης». Μετά το G20 και τις συναντήσεις μεταξύ αμερικανικής και ρωσικής κυβέρνησης, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Ρεξ Τίλερσον, εξέπεμψε σχετικό σήμα: επανέφερε τη φρασεολογία για «ουσιαστική συμφωνία στα περισσότερα» μεταξύ των δύο δυνάμεων, αλλά πήγε κι ένα βήμα παρακάτω δηλώνοντας πως είναι πιθανό «η Ρωσία να είχε τη σωστή προσέγγιση στη Συρία». Πρακτικά, η επαναπροσέγγιση μεταφράστηκε σε εκεχειρία στη νοτιοδυτική Συρία. Το διαρκές «σκοτσέζικο ντους» σε επίπεδο δηλώσεων και διπλωματίας μεταξύ των δύο κυβερνήσεων, τα πυρά που δέχτηκε ο Τίλερσον από τα «γεράκια» των Ρεπουμπλικάνων την επομένη των δηλώσεών του, αλλά και το γεγονός ότι τίποτα δεν συμφωνήθηκε για την ανατολική Συρία, που είναι το μεγάλο έπαθλο, κάνουν σαφές ότι η ένταση θα συνεχιστεί και τίποτα δεν αποκλείει νέα επεισόδια.

Για το καθεστώς, η ανατολική Συρία είναι μια πλούσια περιοχή που θέλει να επαναφέρει υπό τον έλεγχό του. Για την Τεχεράνη, είναι στρατηγικό πέρασμα που τη συνδέει με τον Λίβανο (το «τόξο» από το Ιράν στη σιιτική κυβέρνηση της Βαγδάτης, από εκεί στη Συρία του Άσαντ, ως τη Χεζμπολά). Θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποδεχτούν τα «τετελεσμένα» της κουρδικής προέλασης στη Ράκα. 

Για την Τουρκία, κάθε επιτυχία των κουρδικών δυνάμεων στο συριακό έδαφος αντιμετωπίζεται ως θανάσιμη απειλή. Η επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη» κατάφερε να κατοχυρώσει ως τουρκική ζώνη επιρροής ένα τμήμα των συνόρων Τουρκίας-Συρίας που κόβει στα δύο τα κουρδικά εδάφη που ελέγχουν οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις. Ανήσυχη από τις επιτυχίες των SDF προς το νότο και από την αμερικανική στήριξη που απολαμβάνουν, σήμερα συζητά την επιχείρηση «Ξίφος του Ευφράτη». Η διαφορά στον τίτλο –από την άμυνα στην επίθεση– είναι σαφής και ήδη το τουρκικό πυροβολικό χτυπά περιστασιακά τις κουρδικές θέσεις στην πόλη Αφρίν, που θεωρείται στόχος προς ανακατάληψη αν προχωρήσει η επιχείρηση. Η Άγκυρα αφενός δέχεται την (αμερικανική) πίεση να μην προχωρήσει σε μια «αποκοτιά» που θα βάζει σε κίνδυνο τη μάχη για τη Ράκα (λογικά χιλιάδες Κούρδοι μαχητές θα επιστρέψουν στο Αφρίν για να το υπερασπιστούν). Αφετέρου όμως δέχεται την πίεση πως όσο αναβάλει τη δράση της «για αργότερα», οι κουρδικές δυνάμεις και οι σύμμαχοί τους εδραιώνονται ακόμα περισσότερο στο τοπίο που θα διαμορφωθεί στο «μεταπολεμικό παζάρι». 

Πυριτιδαποθήκη

Σε αυτό το φόντο, έχει εμφανιστεί ένα σενάριο «συνεννόησης» μεταξύ των δυνάμεων που συντονίζονται στην Άστανα (Ρωσία - Ιράν - Τουρκία). Σύμφωνα με αυτό, ο Ερντογάν θα παραδώσει στον Άσαντ τον έλεγχο του Ιντλίμπ (τελευταία περιοχή με μαζική παρουσία αντικαθεστωτικών στα δυτικά) με αντάλλαγμα να του παραδοθεί ο θύλακος του Αφρίν. Μια παραλλαγή αυτού του σχεδίου λέει πως η Ρωσία θα πιέσει τους Κούρδους να παραδώσουν το Αφρίν στο καθεστώς για να μην υποχρεωθούν να το παραδώσουν σε φιλοτουρκικές δυνάμεις (σύμφωνα με κάποια ρεπορτάζ, η «ρωσική ασπίδα» στο Αφρίν έχει ήδη αρθεί –βέβαια παραμένει στη θέση της η αμερικανική). Αυτά τα σχέδια όμως είναι εξαιρετικά δύσκολο (ως αδύνατο) να προχωρήσουν ειρηνικά. Εκτός από τις «εγγυήτριες» δυνάμεις, υπάρχουν και οι ανταγωνιστές τους (ΗΠΑ, μοναρχίες του Κόλπου) που διεκδικούν ρόλο στη μοιρασιά, αλλά υπάρχουν και οι τοπικές δυνάμεις: Θα δεχτούν οι SDF να αποχωρήσουν ειρηνικά και από την ανατολική Συρία και από κουρδικές περιοχές; Θα δεχτούν οι τοπικοί πληθυσμοί έναν τέτοιο διακανονισμό έπειτα από τα όσα έχουν γίνει στη Συρία; Θα δεχτούν οι αντικαθεστωτικοί του Ιντλίμπ να παραδώσουν την «έδρα τους» με αντάλλαγμα να... ενισχυθεί η τουρκική επιρροή στα βορειοανατολικά; Κι αν κάποιες μερίδες έχουν εξαρτηθεί τόσο από την Τουρκία που θα το δεχτούν, δεν θα ενισχύσει αυτό τις γραμμές των «σκληρών» στις γραμμές των αντικαθεστωτικών, όπως η Αλ Νούσρα (όπως συνέβη όταν η Τουρκία «εγκατέλειψε» το Χαλέπι); Όπως και στο Ιράκ, τίποτε δεν προμηνύει μια εύκολη αποκατάσταση της ειρήνης και της σταθερότητας στη Συρία...

Μέχρι πού θα φτάσει η κρίση στον Κόλπο;

Όπως ήταν αναμενόμενο, το Κατάρ απέρριψε το τελεσίγραφο των «4» (Σαουδική Αραβία, Αίγυπτος, Μπαχρέιν, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα) ως απαράδεκτη κατάργηση κάθε έννοιας κυριαρχίας. Μετά την παρέλευση και της νέας –48ωρης– παράτασης που είχαν δώσει οι «4», αυτό που συμβαίνει (με βάση τις εξαγγελίες τους όταν επέδωσαν τη λίστα απαιτήσεων) είναι πως «παύει να ισχύει». Το τι σημαίνει αυτό είναι άγνωστο. Ως φρασεολογία που συνοδεύει τελεσίγραφο, η προειδοποίηση πως «παύει να ισχύει» συνήθως υπονοεί πως είναι η «καλή» προσφορά που αν δεν γίνει δεκτή θα ακολουθήσουν χειρότερα... Μόνο που είναι τέτοιας έντασης και έκτασης και οι απαιτήσεις και τα τιμωρητικά-εκβιαστικά μέτρα κατά του εμιράτου, που μόνο ο πόλεμος μένει ως επιλογή «κλιμάκωσης», ένα βήμα με ανυπολόγιστες συνέπειες που είναι δύσκολο να γίνει από την πλευρά των Σαούντ. Σε αυτήν την ισορροπία τρόμου, η «διόρθωση» της αμερικανικής γραμμής συνεχίζεται: Μετά τους αρχικούς πανηγυρισμούς του Τραμπ, ήρθαν οι ανακοινώσεις του Λευκού Οίκου υπέρ της «συνεννόησης». Ακολούθησε το ταξίδι του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών, Τίλερσον, στην περιοχή με στόχο να μεσολαβήσει, έχοντας ήδη χαρακτηρίσει τη λίστα αιτημάτων ως «αδύνατο να υλοποιηθεί ολόκληρη». Σε επίσημο επίπεδο, η παρουσία του στην περιοχή δεν έφερε κάποια πρόοδο, με όλες τις δηλώσεις και τα ρεπορτάζ να συνεχίζουν στον ίδιο τόνο για «ανάγκη συνομιλιών που πρέπει να συνεχιστούν» κ.λπ. Διαβάζοντας τα ΜΜΕ που πρόσκεινται στους Σαούντ ή τα ΗΑΕ, διαπιστώνει κανείς μια επιθετική, αλαζονική διάθεση, καθώς καλλιεργείται κλίμα πως «το Κατάρ γονατίζει» από τα μέτρα. Όπως φαίνεται, οι «4» εκτιμούν ότι ο χρόνος είναι με το μέρος τους, και θα συνεχίσουν σε σκληρή γραμμή, ώστε όταν φτάσει η ώρα των διαπραγματεύσεων (που λογικά θα φτάσει, μιας και κανείς δεν είναι σε θέση να αγνοήσει τόσο πολύ τη θέληση της Ουάσινγκτον) να αποσπάσουν τα μεγαλύτερα δυνατά οφέλη, πιθανώς εγκαταλείποντας κάποιες από τις πιο ακραίες απαιτήσεις τους. Αλλά όσο δεν εμφανίζεται διέξοδος και συνεχίζεται αυτό το μπρα ντε φερ, με περιφερειακές επιπτώσεις (π.χ. έμμεση εμπλοκή Ιράν και Τουρκίας στη διαμάχη), κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια το μέλλον...

Έγκλημα στη Γάζα

Εδώ και καιρό εξελίσσεται στη Λωρίδα της Γάζας ένα βασανιστικό έγκλημα. Σε ένα κομμάτι γης όπου η λέξη «ανθρωπιστική καταστροφή» δεν αρκεί για να περιγράψει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έχουν υποχρεωθεί να ζουν οι Παλαιστίνιοι, μετά 10 χρόνια αποκλεισμού και διαδοχικών ισραηλινών επιθέσεων, έχει περιοριστεί δραματικά η ηλεκτροδότηση (σε 2-3 ώρες την ημέρα) με καταστροφικές συνέπειες. Είναι μια χυδαία κλιμάκωση σε μια απολύτως βάρβαρη «συλλογική τιμωρία» ενός λαού που έκανε το «λάθος» να επιλέξει την αντίσταση και την αξιοπρέπεια. Ακόμα και διεθνείς οργανισμοί προειδοποιούσαν πως η Λωρίδα της Γάζας κινδυνεύει να έχει γίνει ως το 2020 «τόπος ακατάλληλος να φιλοξενήσει ζωή», και αντί να γίνει κάτι για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση, τώρα αποστερούν από τους Παλαιστίνιους ακόμα και το ρεύμα, ζωτικής ανάγκης για την επιβίωσή τους σε όλα τα επίπεδα. 
Σε αυτό το έγκλημα ένοχοι είναι το Ισραήλ, η Αίγυπτος και η Παλαιστινιακή Αρχή που παίζουν πολιτικό παιχνίδι με θύμα τους Παλαιστίνιους της Γάζας. Το Ισραήλ, που διαχρονικά κάνει ό,τι μπορεί για να γίνει ο βίος αβίωτος για τους Παλαιστίνιους, δέχτηκε πρόθυμα το σχετικό αίτημα του Μαχμούντ Αμπάς για δραστική περικοπή της ηλεκτροδότησης. Ήταν ένα ακόμα μέτρο μετά τις δραστικές περικοπές μισθών σε υπαλλήλους της Παλαιστινιακής Αρχής στη Λωρίδα της Γάζας. Ο Αμπάς επιχειρεί να βυθίσει τη Γάζα στο χάος για να υπονομεύσει την εξουσία και την επιρροή της Χαμάς. Και μαζί με το ισραηλινό «μαστίγιο», έρχεται και το αιγυπτιακό «καρότο». Το καθεστώς Σίσι απέτυχε να συντρίψει τη Χαμάς και τώρα επιχειρεί να αξιοποιήσει τον εκβιασμό για να την υποτάξει. Ο δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ Καΐρου και Χαμάς έχει ανοίξει και τα ρεπορτάζ λένε πως στο τραπέζι βρίσκεται η πίεση στη Χαμάς να αποδεχτεί τον Μοχάμεντ Νταλάν ως «πρωθυπουργό» της Γάζας με αντάλλαγμα να ανοίξει το πέρασμα της Ράφα και να συνδράμει η Αίγυπτος σε πόρους για να ξεπεραστεί η ανθρωπιστική καταστροφή.

Ο Νταλάν έχτισε «καριέρα» φυλακίζοντας και βασανίζοντας μαχητές της Χαμάς και της αντίστασης ως υπεύθυνος της αστυνομίας στη Γάζα, σε συνεννόηση με τον Τζορτζ Μπους πρωταγωνίστησε στο πραξικόπημα ενάντια στην εκλογική νίκη της Χαμάς το 2006 που άνοιξε το δρόμο στη σημερινή κατάσταση. Ήρθε σε ρήξη (συμφερόντων) με τον Αμπάς και αυτοεξορίστηκε από τα παλαιστινιακά εδάφη. Άνθρωπος των ΗΠΑ, εκλεκτός του Ισραήλ, με δεσμούς με τις αντιδραστικές μοναρχίες, φιλοδοξεί σήμερα να επιστρέψει στη Γάζα καβάλα στην αιγυπτιακή «ανθρωπιστική» βοήθεια...

*Αναδημοσίευση από το φύλλο Νο 388 της "Εργατικής Αριστεράς"