Η επέμβαση των Σαούντ στην Υεμένη

Στις 25 Μάρτη, ένας συνασπισμός αραβικών καθεστώτων (ανάμεσά τους οι μοναρχίες του Κόλπου, η Ιορδανία, η Αίγυπτος) υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας ξεκίνησαν εκστρατεία βομβαρδισμών στην Υεμένη, με στόχο τα τμήματα της χώρας που βρίσκονται υπό τον έλεγχο των ανταρτών Χούθι.
Ελάχιστες μέρες μετά, η αμερικανική αεροπορία εξαπέλυσε βομβαρδισμούς στην ιρακινή πόλη Τικρίτ, συνδράμοντας στην προσπάθεια της ιρακινής κυβέρνησης να ανακαταλάβει την πόλη από το Ισλαμικό Κράτος. 

Παράλληλα με αυτές τις πολεμικές επιχειρήσεις, στη Λοζάνη διεξάγονταν οι διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, με το κλίμα την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές να κινείται στην κατεύθυνση «σημαντική πρόοδος αλλά όχι τελική συμφωνία». 

Η χρονική σύμπτωση αυτών των τριών γεγονότων κάνει πολύ πιο εμφανή τη χαώδη κατάσταση στη Μέση Ανατολή και το κουβάρι στο οποίο έχει μπλεχτεί ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός στην προσπάθειά του να διατηρήσει τον έλεγχο των εξελίξεων.

Ιράκ

Η μάχη για το Τικρίτ έχει αρχίσει από τις 2 Μάρτη. Στην επίθεση εκτιμάται πως συμμετέχουν μόλις 3.000 μέλη του κυβερνητικού στρατού. Οι άλλοι 30.000 ανήκουν σε σιιτικές πολιτοφυλακές, που οι περισσότερες έχουν στενούς δεσμούς με την Τεχεράνη, ενώ την καθοδήγηση της επιχείρησης έχουν αναλάβει οι ειδικές μονάδες των Ιρανών Φρουρών της Επανάστασης, υπό την ηγεσία του Κασέμ Σολαϊμάνι. Καθώς οι μαχητές του Ισλαμικού Κράτους μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές δυσκόλευαν την προέλαση, αμερικανικά μαχητικά ανέλαβαν να χτυπήσουν την πόλη. 

Η εξέλιξη «φωτογραφίζει» τη συνολικότερη κατάσταση στο Ιράκ. Για να σωθεί το καθεστώς της Βαγδάτης, οι ΗΠΑ πολεμούν στο πλευρό του Ιράν! Είναι μία από τις πολλές εκφράσεις των προβλημάτων του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, που βρίσκεται υποχρεωμένος να υπολογίζει ως βασικό συνομιλητή και συμπαίκτη την Τεχεράνη, αν θέλει να πετύχει το στόχο της «σταθεροποίησης» σε Ιράκ και Συρία. 

Επαναπροσέγγιση με Ιράν;

Εκεί λογοδοτεί και ο γύρος συνομιλιών για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Αφορά μια συνολικότερη προσπάθεια επαναπροσέγγισης, που δεν είναι καθόλου απίθανη. Η Τεχεράνη αναδείχτηκε τα τελευταία χρόνια σε πανίσχυρο περιφερειακό παίχτη που είναι πολύ πιο δύσκολο να απομονωθεί. 
Η επαναπροσέγγιση βέβαια δεν θα είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Αν η δυσκολία να καταλήξει η συμφωνία στη Λοζάνη είναι ένα δείγμα, πολύ πιο ηχηρό μήνυμα στάλθηκε στο ίδιο το Τικρίτ. Μετά την έναρξη των αμερικανικών βομβαρδισμών, αρκετές σιιτικές πολιτοφυλακές κήρυξαν «μποϊκοτάζ» στην πολεμική εκστρατεία και αποσύρθηκαν από την πρώτη γραμμή του μετώπου προσωρινά, αρνούμενες να συνεργαστούν με το στρατό τον οποίο πολέμησαν πριν από λίγα χρόνια και καταγγέλλοντας ότι οι ΗΠΑ επιδιώκουν «να αρπάξουν τη νίκη για τον εαυτό τους». 

Οι δυσκολίες στο χειρισμό των σχέσεων με το Ιράν έχουν και μια δεύτερη διάσταση: την αντίδραση των ιστορικών συμμάχων (Σαουδική Αραβία και Ισραήλ) των ΗΠΑ, που δεν θέλουν με τίποτε «επανένταξη» του Ιράν στο κλαμπ με τα «καλά παιδιά», γιατί αφενός βρίσκονται σε σύγκρουση μαζί του και αφετέρου μια τέτοια εξέλιξη θα αποδυναμώσει το ρόλο τους και τη σημασία τους για τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό στην περιοχή. 

Η επέμβαση στην Υεμένη

Σε αυτό το φόντο πρέπει να δούμε και την επέμβαση των Σαούντ στην Υεμένη, η οποία απέκτησε άμεσα και την πολιτική ευλογία των ΗΠΑ και την προσφορά υλικοτεχνικής και διοικητικής στήριξης. 

Ο εμφύλιος στην Υεμένη έχει τη δική του, «ντόπια» δυναμική. Οι Χούθι βρίσκονται σε πόλεμο με την κεντρική κυβέρνηση εδώ και πολλά χρόνια, ενώ οι πρόσφατες εξελίξεις έχουν άμεση σχέση με τα όσα ακολούθησαν την επανάσταση και τον τερματισμό-ακύρωσή της μέσα από την πρωτοβουλία του Συμβουλίου του Κόλπου, που απομάκρυνε τον Σάλεχ, αλλά διατήρησε το καθεστώς στη θέση του.

Η ανάλυση της πολιτικής κατάστασης στην ίδια την Υεμένη θα απαιτούσε ξεχωριστό άρθρο, με αναφορές στο αυτονομιστικό κίνημα του νότου, στις συμμαχίες και στο πολιτικό πρόγραμμα των Χούθι, στον παρασκηνιακό ρόλο του Σάλεχ και τμήματος του βαθέος κράτους, στις διαρκείς εναλλαγές συμμαχιών στο ρευστό τοπίο που άφησε πίσω της η επανάσταση του 2011 (και η ακύρωσή της). 

Εδώ θα αρκεστούμε να επισημάνουμε πως σε πείσμα των σαουδαραβικών διακηρύξεων και των «εύκολων» αναλύσεων στα δυτικά, φιλελεύθερα ΜΜΕ, οι Χούθι δεν είναι «όργανο του Ιράν» και ο πόλεμος δεν είναι θρησκευτικός. 

Οι Χούθι πολιτικά είναι ένα υεμενικό (και όχι «φιλοϊρανικό») κίνημα που εκφράζει ιστορικά τοπικές δυσφορίες και αναγκαιότητες, θρησκευτικά η πίστη τους είναι (πολύ) «μακρινός ξάδελφος» του ιρανικού σιιτισμού και έχει αρκετά κοινά σημεία με το σουνιτισμό, ενώ όλα τα προηγούμενα χρόνια του πολέμου έλαβε απειροελάχιστη στήριξη από την Τεχεράνη. 

Ωστόσο, η μετατροπή του εμφυλίου σε «πόλεμο δι’ αντιπροσώπων» δεν αποκλείεται να συμβεί τελικά. Μετά την κατάληψη της πρωτεύουσας Σαναά, το Άντεν (όπου κατέφυγε η έκπτωτη κυβέρνηση) ανακηρύχτηκε νέα πρωτεύουσα του καθεστώτος, εκεί μεταφέρθηκαν τα κεφάλαια, εκεί άρχισε να κατευθύνεται η οικονομική βοήθεια των μοναρχιών του Κόλπου. Οι Χούθι βρέθηκαν μπροστά σε άδεια ταμεία, και στράφηκαν στο Ιράν, το οποίο έσπευσε να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία και να τους προσφέρει στήριξη και διάφορες οικονομικές-πολιτικές συμφωνίες. 

Η στρατιωτική εμπλοκή των Σαούντ και η προσπάθειά τους να συσπειρώσουν μια «σουνιτική συμμαχία» είναι αυτή που οξύνει τη σεχταριστική-θρησκευτική διάσταση της σύγκρουσης. Αλλά, όπως πάντα, το θρησκευτικό δόγμα είναι επικάλυμμα πολιτικών και γεωστρατηγικών επιλογών. 

Επιδιώξεις των Σαούντ

Οι Σαούντ επιδιώκουν βασικά να καταστείλουν μια ένοπλη εξέγερση στη χώρα που συνορεύει με το βασίλειό τους και η οποία ελέγχει το κομβικό πέρασμα από την Ερυθρά Θάλασσα στον Ινδικό Ωκεανό. Γι’ αυτό και στο πλευρό τους βρέθηκαν άμεσα όλα τα αντιδραστικά καθεστώτα της περιοχής, τα οποία αναγνωρίζουν το Ριάντ ως «Κάστρο της αντεπανάστασης» και βασικό τους υποστηρικτή. 

Επιπλέον, επιδιώκουν να ανακόψουν την επέκταση της ιρανικής επιρροής. Η πρόσφατη συνεδρίαση του Αραβικού Συνδέσμου συζήτησε τη δημιουργία κοινού στρατιωτικού σώματος γι’ αυτόν το στόχο, ενώ η Αίγυπτος του Σίσι προθυμοποιήθηκε να συμμετάσχει και σε χερσαία εισβολή στην Υεμένη στο πλευρό των Σαούντ. 

Αυτές οι ενέργειες έχουν αποδέκτη και τις ΗΠΑ. Όπως έγραψε ο Ρόμπερτ Φισκ, «αυτό που προκάλεσε τους Σαούντ στην απίστευτη περιπέτειά τους στην Υεμένη δεν ήταν η προσέγγιση των Χούθι στο Άντεν, αλλά η προσέγγιση των ΗΠΑ-Ιράν στη Λοζάνη». Το μήνυμα που στέλνουν οι Σαούντ υπογείως είναι «διαλέξτε σύμμαχο». 

Τα προβλήματα των ΗΠΑ

Οι Αμερικανικές Ειδικές Δυνάμεις που βρίσκονταν στην Υεμένη για τον πόλεμο ενάντια στην Αλ Κάιντα της Αραβικής Χερσονήσου υποχρεώθηκαν πριν από λίγες μέρες να μεταφερθούν βιαστικά στο Τζιμπουτί, καταστρέφοντας τα πυρομαχικά που άφησαν πίσω τους. Αν στο Ιράκ έχουν ανάγκη το Ιράν, στην Υεμένη έχουν ανάγκη τη Σαουδική Αραβία. 

Αλλά η στήριξή τους σε δύο πολέμους –στο Ιράκ, με βασικό σύμμαχο το Ιράν, και στην Υεμένη, με βασικό σύμμαχο την Σαουδική Αραβία– αποκαλύπτει ξανά το μετέωρο βήμα του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, σε μια εποχή που η κρίση της ηγεμονίας του (και της πειθαρχίας που είχε επιβάλει) έχει «απελευθερώσει» τις τοπικές δυνάμεις που ο άγριος ανταγωνισμός τους περιπλέκει ακόμα περισσότερο το σύνθετο κουβάρι της Μέσης Ανατολής...