Η εργατική παρουσία στον Μάη του ’68

Η εξέγερση του Μάη του 1968, όχι μόνο στη Γαλλία, αλλά και σε μια σειρά αναπτυγμένων χωρών του δυτικού κόσμου δεν ήταν προϊόν της οικονομικής κρίσης, ούτε της φτώχειας και της ανεργίας. Αντίθετα, έγινε σε μια περίοδο ανάπτυξης του καπιταλισμού και κοινωνικής ευημερίας, διαψεύδοντας τις αναλύσεις ότι η Ιστορία ακολουθεί μια ευθύγραμμη πορεία και ότι οι εξεγέρσεις είναι αποτέλεσμα μόνο της οικονομικής ανέχειας.

Ο εργατικός Μάης του ’68 στη Γαλλία ήταν το αποτέλεσμα και η συμπύκνωση του συνόλου των εργατικών αγώνων της δεκαετίας του 1960, οι οποίοι αναπτύχθηκαν σε ευρεία κλίμακα σε όλες, σχεδόν, τις χώρες του αναπτυγμένου καπιταλισμού με κύριο ενοποιητικό στοιχείο την αντίσταση στις αυταρχικές και αλλοτριωτικές σχέσεις εργασίας. Η αμφισβήτηση του συγκεκριμένου μοντέλου οργάνωσης της εργασίας έθεσε παράλληλα σε αμφισβήτηση και όλες τις κοινωνικές σχέσεις.

Επιπρόσθετα, είναι αναγκαίο να επισημάνουμε ότι αυτές οι εξεγερτικές διαδικασίες δεν εντοπίζονται μόνο στον Μάη, αλλά εκτείνονται σε ένα χρονικό διάστημα που ξεκινά από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 έως το 1975: από τα κινήματα για τη φυλετική ισότητα και τις διαμαρτυρίες ενάντια στον πόλεμο στο Βιετνάμ μέχρι τα αντάρτικα κινήματα ενάντια στην αποικιοκρατία, την πολιτιστική επανάσταση στην Κίνα, την Ανοιξη της Πράγας στην Τσεχοσλοβακία, το Κίνημα των Αδεσμεύτων κ.λπ.

2] Η έφοδος της εργατικής τάξης στον ουρανό

Ο Μάης του ’68 έγινε συνώνυμο με την αλλαγή των κοινωνικών αξιών, όπως η ισότητα των δύο φύλων, το κίνημα της σεξουαλικής απελευθέρωσης, το δικαίωμα στην άμβλωση, οι τρόποι διαπαιδαγώγησης των παιδιών, τα προβλήματα της καθημερινής ζωής, το περιβάλλον, η αμφισβήτηση της καταναλωτικής κοινωνίας, τα κινήματα προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κ.λπ., ενώ στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε από τους κρατούντες για να φανεί σαν νεολαιίστικο φαινόμενο μόνο, υποτιμώντας το εργατικό ζήτημα.

Ομως, ο Μάης ήταν πάνω από όλα μια γενική απεργία. Ξεκίνησε ως φοιτητική εξέγερση με καταλήψεις εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και συνεχίστηκε με γενική απεργία σε όλη τη Γαλλία, στην οποία έλαβαν μέρος 10 εκατομμύρια εργαζόμενοι με καταλήψεις εργοστασίων, επιχειρήσεων, αλλά και ολόκληρων περιοχών της χώρας, οι οποίες βρίσκονταν στα χέρια απεργιακών ή αγροτικών επιτροπών. Οι καταλήψεις έθεσαν υπό αμφισβήτηση το δικαίωμα της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής και στη διευθυντική εξουσία, ενώ έτειναν να δημιουργήσουν μια δυαρχία στην κοινωνία, η οποία να αντιτάσσεται στην κυριαρχία του κεφαλαίου. Ηταν τόσο μεγάλη η έκταση της εξέγερσης και τόσο ισχυρό το κίνημα, που απείλησε με κατάρρευση την κυβέρνηση του στρατηγού Ντε Γκολ.

3] Η μεταβολή του ταξικού συσχετισμού τότε και σήμερα

Εν τούτοις, παρά την οπισθοχώρηση του εργατικού κινήματος, το γκολικό καθεστώς και οι εργοδότες αναγκάστηκαν να παραχωρήσουν αρκετά πράγματα: αύξηση κατά 35% των κατώτατων μισθών, ολική αποζημίωση των ανέργων, αναγνώριση του συνδικαλισμού στις επιχειρήσεις, καθώς επίσης τη μείωση του χρόνου εργασίας κατά μία ώρα. Γενικά, οι εργατικοί αγώνες του Μάη οδήγησαν σε μια αύξηση των πραγματικών μισθών στη Δυτική Ευρώπη.

Σήμερα, 50 χρόνια μετά, δεν έχουμε, βέβαια, την επανάληψη της Ιστορίας αλλά νέα φαινόμενα, τα οποία για τις δυνάμεις της εργασίας μόνον ως τραγωδία μπορούν να φανούν. Η γενιά των 400 ευρώ και οι αγώνες ενάντια στα Μνημόνια δείχνουν ότι βρισκόμαστε σε διαφορετική ιστορική περίοδο από τον Μάη του 1968.

● Τότε λέγανε ότι η εκπαίδευση είναι ιδεολογικός μηχανισμός του κράτους – Σήμερα διεκδικούμε το δικαίωμα στη μόρφωση.

● Τότε λέγανε κατάργηση της μισθωτής εργασίας – Σήμερα λέμε δικαίωμα στην εργασία.

● Τότε κάνανε κριτική στον καταναλωτισμό – Σήμερα ζητάμε αναδιανομή του εισοδήματος υπέρ των εργαζομένων.

● Τότε το κοινωνικό κίνημα ήταν σε άνοδο – Σήμερα έχουμε αποσύνθεση σε όλα τα επίπεδα.

● Τότε οι κινητοποιήσεις και τα αιτήματα είχαν επιθετικό χαρακτήρα – Σήμερα έχουν αμυντικό, δίνοντας μάχες οπισθοφυλακής για τη διατήρηση των κατακτήσεων.

● Τότε υπήρχε αναπτυγμένο κοινωνικό κράτος – Σήμερα αμφισβητείται ο ρόλος του.

● Τότε το ωράριο εργασίας ήταν εξασφαλισμένο – Σήμερα έχει γίνει λάστιχο.

● Τότε διεκδικούσαν τη μείωση του χρόνου εργασίας – Σήμερα ζητάμε να διασφαλιστεί το οκτάωρο.

● Τότε υπήρχε σταθερή απασχόληση – Σήμερα έχουμε υψηλά ποσοστά ανεργίας, ενώ τείνουν να κυριαρχήσουν οι κάθε μορφής ευελιξίες στην εργασία (μερική απασχόληση, ενοικιασμένοι εργαζόμενοι, μαύρη εργασία, εποχική εργασία, μπλοκάκια κ.λπ.).

● Τότε ήταν εξασφαλισμένος ο χαρακτήρας των δημόσιων επιχειρήσεων – Σήμερα παραδίδονται στο ιδιωτικό κεφάλαιο.

● Τότε οι εργαζόμενοι καταλάμβαναν τις επιχειρήσεις και έθεταν ζητήματα εργατικού ελέγχου και αυτοδιαχείρισης – Σήμερα υπάρχουν μόνο κάποιες δειλές φωνές που προβάλλουν αυτά τα αιτήματα.

● Τότε υπήρχαν ισχυρά συνδικάτα – Σήμερα η συνδικαλιστική πυκνότητα βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα, ενώ στην Ελλάδα από περίπου 41% το 1989 είναι περίπου στο 21%.

4] Υπάρχουν τα υλικά για έναν νέο Μάη;

Κατά πώς φαίνεται, η πορεία του καπιταλισμού στα 50 χρόνια που πέρασαν από την εξέγερση του Μάη του ’68 έχει συσσωρεύσει νέα εκρηκτικά υλικά.

Σήμερα, έχουμε ένα νέο προλεταριάτο, κυρίως στον τομέα των λεγόμενων υπηρεσιών, το οποίο δεν έχει ακόμη οργανωθεί και κινητοποιηθεί, καθώς επίσης μαζικά φαινόμενα ανεργίας, φτώχειας, καταστροφής του περιβάλλοντος κ.λπ. Αυτή η πίεση κάπου θα τείνει να εκτονωθεί.

Η εργατική τάξη περνά σκληρά χρόνια μεγάλης ιδεολογικής και πολιτικής υποχώρησης. Από την άλλη, βέβαια, οι ιστορικές περίοδοι δεν μετρώνται με ένα και δύο χρόνια, αλλά πολλές φορές και με δεκαετίες.

Τελικά, ο Μάης του 1968 εξακολουθεί να είναι επίκαιρος. Και είναι επίκαιρος, διότι το ζητούμενο είναι με ποιον τρόπο θα απαντηθούν τα σύγχρονα προβλήματα που απασχολούν τον κόσμο της εργασίας.

*επιστημονικός συνεργάτης ΙΝΕ-ΓΣΕΕ