Η Χίος σαν πεδίο ρατσιστικής ανταπάντησης στην αλληλεγγύη

Η εντυ­πω­σια­κή αντι­στρο­φή στην αντι­με­τώ­πι­ση των προ­σφύ­γων στη Χίο μπο­ρεί να ερ­μη­νευ­θεί ικα­νο­ποι­η­τι­κά μόνο αν συ­νυ­πο­λο­γί­σου­με πως οι το­πι­κές ιδιαι­τε­ρό­τη­τες και αντι­θέ­σεις συ­να­ντή­θη­καν με τη νέα πο­λι­τι­κή και ιδε­ο­λο­γι­κή κα­τά­στα­ση που δη­μιουρ­γεί­ται μετά τη συμ­φω­νία-αί­σχος ΕΕ-Τουρ­κί­ας της 20/3/2016.

Τα το­πι­κά χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά και οι αντι­θέ­σεις:

1. Στο συ­γκε­κρι­μέ­νο νησί των πε­ρί­που 52.000 μό­νι­μων κα­τοί­κων η κρίση και οι μνη­μο­νια­κές πο­λι­τι­κές είχαν κα­τα­στρο­φι­κές επι­πτώ­σεις σε αρ­κε­τά μι­κρό­τε­ρο τμήμα του πλη­θυ­σμού σε σχέση με άλλες πε­ριο­χές της Ελ­λά­δας. Αν υπο­θέ­σου­με ότι στα με­γά­λα αστι­κά κέ­ντρα της χώρας δο­κι­μά­ζε­ται σκλη­ρά ένα 60% του πλη­θυ­σμού, με απώ­λεια όλων των κα­νο­νι­κο­τή­των της ζωής του, στη Χίο αυτή η ολο­κλη­ρω­τι­κή κα­τα­στρο­φή δεν πρέ­πει να αφορά πο­σο­στό με­γα­λύ­τε­ρο του 30%.

2. Ο νη­σιω­τι­κός αυτός κοι­νω­νι­κός σχη­μα­τι­σμός έχει μακρά ιστο­ρία με­γά­λης κα­πι­τα­λι­στι­κής  ανά­πτυ­ξης. Οι­κο­νο­μία με με­γά­λη και μα­κρό­χρο­νη συσ­σώ­ρευ­ση, με με­γά­λα απο­θέ­μα­τα πλού­του και αντί­στοι­χα συσ­σώ­ρευ­ση ενός ση­μα­ντι­κού πο­λι­τι­στι­κού κε­φα­λαί­ου. Με­γα­λύ­τε­ρος αριθ­μός τε­λειο­φοί­των της τρι­το­βάθ­μιας εκ­παί­δευ­σης από πολλά άλλα μέρη της Ελ­λά­δας, και πο­λι­τι­στι­κή ζωή που δια­παι­δα­γω­γεί σε ένα κα­θε­στώς ανο­χής και «ει­ρη­νι­κής συ­νύ­παρ­ξης». Ταυ­τό­χρο­να, μια κοι­νω­νία χωρίς σκλη­ρές τα­ξι­κές συ­γκρού­σεις, με όχι ιδιαί­τε­ρα ανε­πτυγ­μέ­νη κοι­νω­νι­κή αρι­στε­ρά και συ­να­κό­λου­θα ούτε πο­λι­τι­κή. Είναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κή η επι­βί­ω­ση του έντο­νου ίχνους της βε­νι­ζε­λο­γε­νούς τομής στη συλ­λο­γι­κή πο­λι­τι­κή κουλ­τού­ρα, που είχε κα­θο­ρί­σει τόσο το χα­ρα­κτή­ρα του το­πι­κού ΠΑΣΟΚ των  δε­κα­ε­τιών 70-80 όσο και τη δια­χρο­νι­κά υπο­το­νι­κή πα­ρου­σία της Αρι­στε­ράς

3. Η υλική αυτή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα και η ιστο­ρία αυτής απο­τυ­πώ­νε­ται στην πο­λι­τι­στι­κή ζωή και σε συ­μπε­ρι­φο­ρές αφε­νός μεν «κα­θώ­σπρέ­πει» (ιδιαί­τε­ρα έντο­νος κοι­νω­νι­κός κομ­φορ­μι­σμός) αφε­τέ­ρου σε ανά­πτυ­ξη μιας αξιό­λο­γης μειο­ψη­φί­ας της κοι­νω­νί­ας σαν «πο­λι­τι­σμι­κής Αρι­στε­ράς».

Συ­νο­ψί­ζο­ντας: Η ντό­πια αστι­κή τάξη μην έχο­ντας αντί­πα­λο και φρένο κά­ποια ισχυ­ρή πα­ρά­δο­ση ερ­γα­τι­κών αγώ­νων και με σχε­δόν πλήρη απου­σία το­πι­κά ορ­γα­νω­μέ­νης αντί­πα­λης τα­ξι­κής φωνής, είχε να αντι­με­τω­πί­σει σαν μο­να­δι­κό όριο τον «κα­θω­σπρε­πι­σμό» που επέ­βαλ­λε η φω­τι­σμέ­νη ευά­ριθ­μη πο­λι­τι­στι­κή μειο­ψη­φία και ο από­η­χος των κοι­νω­νι­κών αντι­πα­ρα­θέ­σε­ων από την υπό­λοι­πη Ελ­λά­δα.

Ένα τμήμα του προ­λε­τα­ριά­του -που η κρίση το δο­κί­μα­σε σκλη­ρά- και με­ρί­δα αγρο­τι­κού πλη­θυ­σμού του οποί­ου οι κα­νο­νι­κό­τη­τες απει­λού­νταν ζώ­ντας στο πε­ρι­θώ­ριο της πο­λι­τι­κής και πο­λι­τι­στι­κής ζωής (η οποία ανα­φε­ρό­ταν και ασχο­λού­νταν κυ­ρί­ως με τα αστι­κά στρώ­μα­τα, τους δη­μό­σιους υπαλ­λή­λους και τους αυ­το­α­πα­σχο­λού­με­νους του νη­σιού),  απο­τέ­λε­σε την πρώτη ύλη των ψη­φο­φό­ρων της ΧΑ.

Πριν από τη συμ­φω­νία της 20/3: η αλ­λη­λεγ­γύη

Όσο το νησί υπήρ­ξε σαν πέ­ρα­σμα των προ­σφύ­γων στην ηπει­ρω­τι­κή Ελ­λά­δα, ένα ευρύ δί­κτυο αν­θρώ­πων της «πο­λι­τι­σμι­κής Αρι­στε­ράς» έδω­σαν τον κα­λύ­τε­ρο εαυτό τους στη φρο­ντί­δα των προ­σφύ­γων, αντι­κα­θι­στώ­ντας τις ανύ­παρ­κτες υπη­ρε­σί­ες του κε­ντρι­κού κρά­τους και λει­τουρ­γώ­ντας τις ανε­παρ­κέ­στα­τες πα­ρο­χές των το­πι­κών αρχών. Είναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό ότι οι 4 κου­ζί­νες του νη­σιού έφθα­σαν να προ­σφέ­ρουν πε­ρί­που 11.000 με­ρί­δες φα­γη­τού την εβδο­μά­δα, με την «κοι­νω­νι­κή κου­ζί­να» να πρω­το­στα­τεί πα­ρά­γο­ντας πε­ρί­που 3.500-4.000 με­ρί­δες.

Μά­λι­στα, πριν από ένα μήνα, κά­ποια μέλη του Επι­με­λη­τη­ρί­ου προ­σπά­θη­σαν να δη­μιουρ­γή­σουν πρό­βλη­μα συ­κο­φα­ντώ­ντας την ποιό­τη­τα του προ­σφε­ρό­με­νου φα­γη­τού γιατί η λει­τουρ­γία των κου­ζι­νών δεν τους άφησε πε­ρι­θώ­ρια για cetering στα κέ­ντρα φι­λο­ξε­νί­ας…

Να συ­νυ­πο­λο­γί­σου­με ότι οι πρώ­τες ύλες για τις κου­ζί­νες προ­έρ­χο­νταν από συ­νε­χείς προ­σφο­ρές εκα­το­ντά­δων κα­τοί­κων. Και να προ­σθέ­σου­με την υπερ­προ­σφο­ρά σε ρούχα, πα­πού­τσια, κου­βέρ­τες κ.λπ.

Επι­πτώ­σεις στην το­πι­κή οι­κο­νο­μία

Οι μα­γα­ζά­το­ρες γε­νι­κά επω­φε­λή­θη­καν από το πέ­ρα­σμα των προ­σφύ­γων, με ενοι­κιά­σεις δω­μα­τί­ων που στην πόλη και στα κο­ντι­κά μέρη (έφθα­σαν σε πλη­ρό­τη­τα το 95%!), με ψώνια, εστί­α­ση κ.λπ., ενώ σε αρ­κε­τές πε­ρι­πτώ­σεις αι­σχρο­κέρ­δη­σαν. Τα πρα­κτο­ρεία τα­ξι­δί­ων όλη την πε­ρί­ο­δο  είχαν εί­σπρα­ξη εφά­μιλ­λη της κα­λο­και­ρι­νής σεζόν! Ανέλ­πι­στο δώρο και για τις ναυ­τι­λια­κές εται­ρεί­ες!

Με αυτόν τον τρόπο, η Χίος έδωσε μια ει­κό­να θε­τι­κή στην αντι­με­τώ­πι­ση των προ­σφύ­γων, που χάρη στην ηγε­μο­νία των αλ­λη­λέγ­γυων, αντα­πο­κρι­νό­ταν στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Ο ρα­τσι­σμός είχε πε­ριο­ρι­στεί σε γκρί­νιες και πε­ρι­θω­ρια­κά πε­ρι­στα­τι­κά.

Αυτά μέχρι τη συμ­φω­νία-αί­σχος της 20ής Μαρ­τί­ου.

Ύστε­ρα από τη συμ­φω­νία της 20/3: τα γε­γο­νό­τα

Η κρα­τι­κή μέ­ρι­μνα, από την αρχή των μα­ζι­κών αφί­ξε­ων το Μάιο του 2015, ήταν ελ­λι­πέ­στα­τη και κα­θυ­στε­ρη­μέ­νη. Παρά τις ει­δο­ποι­ή­σεις και την πίεση των αλ­λη­λέγ­γυων και των δη­μο­τι­κών πα­ρα­τά­ξε­ων της Αρι­στε­ράς, η απου­σία του κε­ντρι­κού κρά­τους υπήρ­ξε εντυ­πω­σια­κή και μό­νι­μο χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό της πε­ριό­δου.

Το κέ­ντρο κα­τα­γρα­φής που δια­μορ­φώ­θη­κε στο παλιό ερ­γο­στά­σιο ΒΙΑΛ, τον πε­ρα­σμέ­νο Ια­νουά­ριο μέχρι τις 20/3, συ­γκέ­ντρω­νε την δυ­σα­ρέ­σκεια με­ρί­δας των κα­τοί­κων γει­το­νι­κού χω­ριού. Όμως η γρή­γο­ρη ροή των προ­σφύ­γων και η προ­σω­ρι­νό­τη­τα της πα­ρα­μο­νής τους δεν άφη­ναν δυ­να­τό­τη­τα στη δυ­σα­ρέ­σκεια και την προ­κα­τά­λη­ψη να πά­ρουν χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά έντο­νου ρα­τσι­στι­κού λόγου και πρα­κτι­κών.

Όταν μετά τις 20/3 το κέ­ντρο αυτό έγινε κέ­ντρο κρά­τη­σης, οι συν­θή­κες επι­δει­νώ­θη­καν  από­το­μα.

Οι πρό­σφυ­γες βρέ­θη­καν κρα­τού­με­νοι απλώς γιατί είναι πρό­σφυ­γες. Με αβέ­βαιο το αύριο, με το φόβο της απέ­λα­σης στην Τουρ­κία (όπου είχαν υπο­στεί πριν έρ­θουν στο νησί άγρια εκ­με­τάλ­λευ­ση), υπο­χρε­ώ­θη­καν να πε­ρι­μέ­νουν τις ανύ­παρ­κτες υπη­ρε­σί­ες μέ­νο­ντας χωρίς μπά­νιο επί 15 και πλέον μέρες (δε­δο­μέ­νου ότι το κέ­ντρο δεν είχε κα­τα­σκευα­στεί για κρα­τού­με­νους αλλά για ολι­γο­ή­με­ρη δια­μο­νή). Ανα­γκά­στη­καν  να τρώνε φα­γη­τό κα­κιάς έως κά­κι­στης ποιό­τη­τας  από cetering της Αθή­νας, να έχουν ελ­λι­πή πα­ρο­χή νερού και να συ­νω­στί­ζο­νται μέρα με τη ημέρα όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρο. Μετά τη συμ­φω­νία είχε εκλεί­ψει η δυ­να­τό­τη­τα δια­μο­νής τμή­μα­τός τους στην το­πο­θε­σία Σούδα μέσα στην πόλη, όπου λει­τουρ­γού­σε κα­ταυ­λι­σμός ανοι­χτής προ­σω­ρι­νής πα­ρα­μο­νής, με σκη­νές της Διε­θνούς Αμνη­στί­ας, και εκτό­νω­νε την κα­τά­στα­ση της ΒΙΑΛ. Έτσι την 1/4, μετά από ένα βράδυ συ­μπλο­κών μέσα στο χώρο κρά­τη­σης στην ΒΙΑΛ, ανά­με­σα σε εθνό­τη­τες (από­το­κο, εκτός των άλλων, της δια­φο­ρε­τι­κής προ­ο­πτι­κής που τους επε­φύ­λασ­σε η συμ­φω­νία) και ενώ ο πλη­θυ­σμός του κέ­ντρου (χω­ρη­τι­κό­τη­τας 1.000) αν­θρώ­πων είχε φθά­σει τους 1.800, πε­ρί­που 800 έφυ­γαν από το κέ­ντρο και μετά από πο­ρεία 10 χι­λιο­μέ­τρων έφθα­σαν στο λι­μά­νι, δί­νο­ντας το μή­νυ­μά τους σε όλες τις κα­τευ­θύν­σεις.

Μετά από αυτό το συμ­βάν, άρ­χι­σε η αντί­στρο­φη μέ­τρη­ση. Με­ρί­δα των κα­τοί­κων του γει­το­νι­κού στη ΒΙΑΛ χω­ριού έβγα­λαν έντο­νους φό­βους και φο­βί­ες που ξε­περ­νού­σαν κάθε όριο δι­καιο­λο­γη­μέ­νης ανη­συ­χί­ας.

Η εγκα­τά­στα­ση των προ­σφύ­γων στο λι­μά­νι ανά­γκα­σε τις ναυ­τι­λια­κές εται­ρεί­ες να πη­γαί­νουν τα επι­βα­τη­γά στα Μεστά, το δυ­τι­κό λι­μά­νι της Χίου.

Αυτό, πέρα από τα πρα­κτι­κά προ­βλή­μα­τα, έδωσε την δυ­να­τό­τη­τα στους μα­γα­ζά­το­ρες του λι­μα­νιού και στους πρά­κτο­ρες τα­ξι­δί­ων να ακού­νε και να ανα­πα­ρά­γουν κάθε κιν­δυ­νο­λο­γία.

Έτσι, την Τε­τάρ­τη 6/4 το πρωί, στα μέσα κοι­νω­νι­κής δι­κτύ­ω­σης κυ­κλο­φό­ρη­σε ρα­τσι­στι­κή  αφίσα με φρα­σε­ο­λο­γία και αι­σθη­τι­κή Χρυ­σής Αυγής που κα­λού­σε σε συ­γκέ­ντρω­ση δια­μαρ­τυ­ρί­ας στην πλα­τεία την ίδια ώρα με τη συ­νε­δρί­α­ση του δη­μο­τι­κού συμ­βου­λί­ου για το θέμα.

Η συ­νε­δρί­α­ση ξε­κί­νη­σε ενώ έξω από το Δη­μαρ­χείο αρ­κε­τοί από τους συ­γκε­ντρω­μέ­νους  τρα­μπού­κι­ζαν, χτύ­πα­γαν και επι­τί­θε­ντο  σε αλ­λη­λέγ­γυους. Από ένα πλή­θος «νοι­κο­κυ­ραί­ων» που απο­δε­χό­ταν την κα­θο­δή­γη­ση μελών της ΧΑ και της ΝΔ. Κά­ποια στιγ­μή ει­σέ­βα­λαν στο δη­μο­τι­κό συμ­βού­λιο απει­λώ­ντας, βρί­ζο­ντας και απαι­τώ­ντας να φύ­γουν οι πρό­σφυ­γες από την ΒΙΑΛ, και εκεί άφη­σαν όλα τα ση­μά­δια τους κα­τα­στρέ­φο­ντας ακόμη και έναν πί­να­κα του Ζυ­μα­ρά­κη…

Οι  δη­μο­τι­κές πα­ρα­τά­ξεις ψή­φι­σαν ομό­φω­να ψή­φι­σμα στο οποίο απαι­τούν να στα­μα­τή­σει να λει­τουρ­γεί σαν χώρος κρά­τη­σης η ΒΙΑΛ, η οποία άλ­λω­στε είχε πα­ρα­χω­ρη­θεί ως πε­ριου­σια­κό στοι­χείο του δήμου, με τον όρο να λει­τουρ­γεί σαν ανοι­χτό κέ­ντρο φι­λο­ξε­νί­ας. Το ψή­φι­σμα βάζει επί­σης θέμα σε­βα­σμού της συν­θή­κης της Γε­νεύ­ης και απαι­τεί από την Πο­λι­τεία την εκτό­νω­ση της απα­ρά­δε­κτης κα­τά­στα­σης με­ρι­μνώ­ντας για τις συν­θή­κες δια­μο­νής των προ­σφύ­γων.

Την επο­μέ­νη, Πέμ­πτη 7/4, η επί­θε­ση των «αγα­να­κτι­σμέ­νων πο­λι­τών» επι­κε­ντρώ­θη­κε στο χώρο του λι­μα­νιού. Και ενώ είχε διευ­θε­τη­θεί το θέμα της πα­ρα­μο­νής των προ­σφύ­γων σε τμήμα του λι­μα­νιού (και το πλοίο της γραμ­μής ήρθε και έφυγε κα­νο­νι­κά), ένα μικρό τμήμα επι­χει­ρη­μα­τιών, μπρά­βοι μα­γα­ζιών της νύ­χτας, λού­μπεν στοι­χεία και ακρο­δε­ξιοί με την κα­θο­δή­γη­ση ομά­δας κρού­σης της ΧΑ απει­λού­σαν αλ­λη­λέγ­γυους, τρο­μο­κρα­τού­σαν,  πέ­τα­γαν κρο­τί­δες στο χώρο των προ­σφύ­γων και κα­κο­ποί­η­σαν γυ­ναι­κό­παι­δα. Η εξαι­ρε­τι­κά υπο­το­νι­κή πα­ρου­σία της αστυ­νο­μί­ας έδωσε τη δυ­να­τό­τη­τα στην τρο­μο­κρα­τία να ανα­δει­χθεί σε ρυθ­μι­στι­κό πα­ρά­γο­ντα. Κάτω από αυτές τις συν­θή­κες, ο δή­μαρ­χος έβαλε το ανα­τρι­χια­στι­κό δί­λημ­μα στους τρο­μο­κρα­τη­μέ­νους πρό­σφυ­γες (αυτό που κα­τα­γρά­φη­κε  δια­δι­κτυα­κά σε βί­ντεο, προ­κα­λώ­ντας τις χει­ρό­τε­ρες των εντυ­πώ­σε­ων σε όλο το διε­θνές δια­δι­κτυα­κό «χωριό»): «Ή θα αντι­με­τω­πί­σε­τε αυ­τούς ή θα έρ­θε­τε μαζί μου!»

Με αυτόν τον τρόπο άδεια­σε το λι­μά­νι, με τους πρό­σφυ­γες να πα­κτώ­νο­νται εκ νέου σε συν­θή­κες κρά­τη­σης.

Η «επό­με­νη μέρα»

Η ανα­κού­φι­ση των «νοι­κο­κυ­ραί­ων» επει­δή άδεια­σε το λι­μά­νι, ακόμη και με αυτόν τον τρόπο, είναι έκ­δη­λη. Όμως η τα­χύ­τη­τα των εξε­λί­ξε­ων, στην οποία απο­φα­σι­στι­κό ρόλο παί­ζει η διαρ­κής ενη­μέ­ρω­ση για τα τε­κται­νό­με­να στη Χίο, αλλά και σε άλλα μέρη, δεν επι­τρέ­πει να πα­γιω­θεί η ηγε­μο­νία της βίας και ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρο να κα­τα­στεί απο­τε­λε­σμα­τι­κή.

Οι αντι­θέ­σεις της κα­θη­με­ρι­νό­τη­τας θα επι­τα­χυν­θούν και τα δη­μο­σιεύ­μα­τα στο διε­θνή Τύπο για τη «Χίο τόπο βίας», με πι­θα­νές επι­πτώ­σεις στον του­ρι­σμό, θα βά­λουν σε δεύ­τε­ρες σκέ­ψεις το τμήμα του πλη­θυ­σμού που τα­λα­ντεύ­ε­ται ανά­με­σα στην αν­θρω­πιά του και τη φα­ντα­σί­ω­ση της «ησυ­χί­ας» του.

Σε κάθε πε­ρί­πτω­ση, η πο­λι­τι­κή και ιδε­ο­λο­γι­κή ήττα της αλ­λη­λεγ­γύ­ης είναι μα­χη­τή και αντι­στρέ­ψι­μη. Ούτε οι αλ­λη­λέγ­γυοι έπα­ψαν να υπάρ­χουν ούτε οι δράση τους στα­μά­τη­σε...

Και όσο ανα­γκαία είναι η συ­γκρό­τη­ση ενός ευ­ρύ­τε­ρου αντι­φα­σι­στι­κού με­τώ­που που να μπο­ρεί να πα­ρεμ­βαί­νει απο­φα­σι­στι­κά, άλλο τόσο η απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τά του θα κρι­θεί από τα στοι­χεία μιας ευ­ρεί­ας τα­ξι­κής συμ­μα­χί­ας του κό­σμου της ερ­γα­σί­ας που αυτό θα έχει σαν συ­γκρο­τη­τι­κή «ύλη» του.

Γιατί οι μπρά­βοι καθώς και οι επι­χει­ρη­μα­τί­ες και οι φα­σί­στες, που πρω­το­στά­τη­σαν, είναι η ίδια «πρω­το­πο­ρία» της πιο ακραί­ας μορ­φής το­πι­κής κοι­νω­νι­κής εκ­με­τάλ­λευ­σης.

Η Αρι­στε­ρά σαν πο­λι­τι­σμι­κό αί­τη­μα και μόνον, δεν μπο­ρεί να απα­ντή­σει στην ωμό­τη­τα του χυ­δαί­ου ρε­α­λι­σμού του κέρ­δους. Ούτε μπο­ρεί να στα­μα­τή­σει τις μι­σάν­θρω­πες συ­νέ­πειές του στη ζωή των ντό­πιων και των προ­σφύ­γων.

Η απά­ντη­σή μας είναι απα­ραί­τη­το να στρι­μώ­χνει τους φα­σί­στες αλλά και το δυ­νη­τι­κό τους κοινό, τους μι­κρο­α­στούς «νοι­κο­κυ­ραί­ους», σαν στυ­γνούς εκ­με­ταλ­λευ­τές και προ­α­γω­γούς των τα­ξι­κών και κοι­νω­νι­κών ακρο­τή­των στην κα­θη­με­ρι­νό­τη­τα.

Δεν μπο­ρεί το αντι­φα­σι­στι­κό κί­νη­μα να είναι απο­τε­λε­σμα­τι­κό αν δεν έχει κα­θο­ρι­στι­κό το σύν­θη­μα ότι πάνω από τα κέρδη των επι­χει­ρη­μα­τιών και τη φα­ντα­σί­ω­ση της «κα­λο­πέ­ρα­σής» μας είναι η ζωή και η αξιο­πρέ­πεια όλων μας, προ­σφύ­γων και ντό­πιων μαζί,  που πρέ­πει να προ­στα­τευ­θεί από το ίδιο το σύ­στη­μα που 6 χρό­νια μας απει­λεί απρο­κά­λυ­πτα.

Για να εί­μα­στε απο­τε­λε­σμα­τι­κοί ως αντι­φα­σί­στες, οφεί­λου­με να μι­λή­σου­με για την κα­θη­με­ρι­νή ακρό­τη­τα της εκ­με­τάλ­λευ­σης. Να την απο­νο­μι­μο­ποιού­με και να την πε­ριο­ρί­ζου­με υλικά και ηθικά.