Η ηγεμονία του κεφαλαίου και η κοινωνική μας ψήφος

Το παρόν ση­μεί­ω­μα για τις εκλο­γές του 2023 δεν θέτει ως στόχο την επίρ­ρι­ψη ευ­θυ­νών στα κόμ­μα­τα της αρι­στε­ράς για απο­τυ­χί­ες, ήττες, συμ­βι­βα­σμούς -και αυτό γιατί η ιδε­ο­λο­γι­κή ηγε­μο­νία του κε­φα­λαί­ου είναι πλέον τόσο βαθιά και εξα­σφα­λί­ζε­ται μέσα από τόσο συ­μπα­γείς μη­χα­νι­σμούς ώστε η διεκ­δί­κη­ση ενός ρι­ζι­κά δια­φο­ρε­τι­κού μο­ντέ­λου πα­ρα­γω­γής και της συ­νε­πα­γό­με­νης ορ­γά­νω­σης της κοι­νω­νί­ας να κα­θί­στα­ται δυσ­νό­η­τη έως ανε­δα­φι­κή για την συ­ντρι­πτι­κή πλειο­νό­τη­τα των πο­λι­τών. Είναι αυ­το­νό­η­το πως όταν ένα αρι­στε­ρό κόμμα με­τέ­χει στην κοι­νο­βου­λευ­τι­κή-αστι­κή δη­μο­κρα­τία, διεκ­δι­κώ­ντας το όποιο πο­σο­στό, είναι ενή­με­ρο αυτής της ηγε­μο­νί­ας. Υπάρ­χουν ορ­γα­νώ­σεις της επα­να­στα­τι­κής αρι­στε­ράς που, ακρι­βώς εξαι­τί­ας της συ­γκε­κρι­μέ­νης συν­θή­κης, δεν εξε­λίσ­σο­νται σε κόμ­μα­τα –στάση σε­βα­στή και πο­λι­τι­κά απα­ραί­τη­τη. Το έργο που προ­σφέ­ρουν τέ­τοιες ορ­γα­νώ­σεις είναι κα­θη­με­ρι­νή πάλη και πα­ρα­μέ­νει κα­θο­ρι­στι­κό για τη δυ­να­τό­τη­τα διάρ­ρη­ξης της ασφυ­κτι­κής ηγε­μο­νί­ας. Όμως εν προ­κει­μέ­νω, το θέμα είναι οι εκλο­γές και, συ­νε­πώς, η κομ­μα­τι­κή συμ­με­το­χή στον «στρα­βό γιαλό». Ποιο είναι το προ­φίλ του εκλο­γι­κού σώ­μα­τος στο οποίο απευ­θύ­νο­νται και τα κόμ­μα­τα της αρι­στε­ράς τον Μάη του 2023;

Πρό­σφα­τη έρευ­να του Eteron (6.4.2023) ανέ­δει­ξε αντι­φά­σεις σε όλο το φάσμα των ψη­φο­φό­ρων, οι οποί­οι ενώ αντι­πα­θούν, για πα­ρά­δειγ­μα, τον «κα­πι­τα­λι­σμό» (μόνο 24,1% τον αγκα­λιά­ζει), τάσ­σο­νται υπέρ της «οι­κο­νο­μί­ας της αγο­ράς» σε πο­σο­στό 54%. Οι ψη­φο­φό­ροι αντι­τί­θε­νται μεν στις «ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις» (31% τις θέλει), επι­θυ­μούν δε «ξένες επεν­δύ­σεις» (68,2%). Αν και η έρευ­να κα­τέ­δει­ξε εμ­φα­νή κλίση στην κα­λού­με­νη «κε­ντρο-αρι­στε­ρά», 77% των ψη­φο­φό­ρων επι­κρο­τούν την «αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τα» –συ­ντάσ­σο­νται δη­λα­δή με τον αντα­γω­νι­σμό ως θε­με­λιώ­δη αξία του κό­σμου ανι­σό­τη­τας που πλά­θει το κε­φά­λαιο. Η «απου­σία εμπι­στο­σύ­νης [σε θε­σμούς] είναι ισχυ­ρή και γε­νι­κευ­μέ­νη», δια­βά­ζου­με, αλλά το 83% επι­θυ­μεί το «κοι­νο­βου­λευ­τι­κό σύ­στη­μα» αντί να ανα­πτύσ­σει επα­να­στα­τι­κή συ­νεί­δη­ση. Σχε­δόν 70% θέ­λουν να είναι στην ΕΕ ενώ -και αυτό είναι το πλέον απο­καρ­διω­τι­κό εύ­ρη­μα- «το 58,3% των πο­λι­τών πι­στεύ­ει ότι η διά­κρι­ση ανά­με­σα στην Αρι­στε­ρά και τη Δεξιά δεν αντα­πο­κρί­νε­ται στη ση­με­ρι­νή εποχή».

Το προ­φίλ του εκλο­γι­κού σώ­μα­τος το 2023 επα­να­φέ­ρει στην επι­και­ρό­τη­τα την παλιά ρήση ότι είναι «ευ­κο­λό­τε­ρο να φα­ντα­στού­με το τέλος του κό­σμου από το τέλος του κα­πι­τα­λι­σμού». Στην Ελ­λά­δα, η ιδε­ο­λο­γι­κή ηγε­μο­νία του κε­φα­λαί­ου έχει οδη­γή­σει σε ευ­ρεία απο­δο­χή του ΤΙΝΑ αλλά με δυ­να­τό­τη­τα με­ταρ­ρυθ­μί­σε­ων. Είναι οι κα­λού­με­νες με­ταρ­ρυθ­μί­σεις κάτι απα­ραί­τη­τα αρ­νη­τι­κό; Όχι βέ­βαια. Τί­πο­τε δεν απο­κλεί­ει οι με­ταρ­ρυθ­μί­σεις να οφεί­λο­νται σε συ­γκρού­σεις που προ­κύ­πτουν από αγώ­νες της ερ­γα­σί­ας, από πάλη τα­ξι­κή. Ωστό­σο, λαμ­βά­νο­ντας υπόψη το εκλο­γι­κό σώμα που πε­ρι­γρά­φει η πα­ρα­πά­νω έρευ­να, είναι μάλ­λον απί­θα­νο οι εκά­στο­τε με­ταρ­ρυθ­μί­σεις να κρί­νο­νται με γνώ­μο­να τον επα­να­στα­τι­κό ορί­ζο­ντα. Οι πο­λί­τες αυτής της χώρας, όπως και πολ­λών άλλων, έχουν στε­ρη­θεί τα ερ­γα­λεία δια­χω­ρι­σμού των συμ­φε­ρό­ντων της ερ­γα­σί­ας από εκεί­να του κε­φα­λαί­ου. Ο μη­χα­νι­σμός πα­ρα­γω­γής συ­ναί­νε­σης στην υπο­τέ­λεια φρο­ντί­ζει ανελ­λι­πώς γι’ αυτό του­λά­χι­στον από τον 19ο αιώνα ενώ σή­με­ρα η ηγε­μο­νία δια­σφα­λί­ζε­ται μέσα από πλη­θώ­ρα νέων τε­χνο­λο­γιών και τε­χνι­κών αλ­λο­τρί­ω­σης. Το zeitgeist είναι πρω­τί­στως η ιδε­ο­λο­γι­κή σύγ­χυ­ση: μια κατά βάση alt right πο­λι­τι­κή αι­σθη­τι­κή δια­χέ­ε­ται στον κοι­νω­νι­κό ιστό επι­τρέ­πο­ντας ανα­θε­ω­ρη­τι­σμό, υπο­νό­μευ­ση της μνή­μης της συ­νέ­χειας των αγώ­νων και της συ­νει­δη­το­ποί­η­σης του πώς φτά­σα­με ως εδώ, αμ­φι­σβη­τώ­ντας ακόμη και την (προ­φα­νή) τα­ξι­κή σύν­θε­ση της κοι­νω­νί­ας. Ποια λοι­πόν θα μπο­ρού­σε να είναι η στρα­τη­γι­κή των αρι­στε­ρών κομ­μά­των; Είναι η στρα­τη­γι­κή κάτι που ανή­κει στο κάθε αρι­στε­ρό κόμμα χω­ρι­στά ή θα μπο­ρού­σε να συ­στα­θεί μια στρα­τη­γι­κή-γέ­φυ­ρα;

Η φα­ντα­σια­κή «με­σαία τάξη» και άλλες φα­ντα­σί­ες

Είναι απλό να πούμε ότι μια αρι­στε­ρή στρα­τη­γι­κή οφεί­λει να το­νί­ζει το ότι τα συμ­φέ­ρο­ντα της ερ­γα­σί­ας είναι τα αντί­θε­τα από του κε­φα­λαί­ου. Στην πράξη, προ­σκρού­ου­με στο ότι στην Ελ­λά­δα ένα 74% πι­στεύ­ει ότι ανή­κει στην «ευ­ρύ­τε­ρη με­σαία τάξη» (Το Βήμα, 28.2.2023). Γιατί είναι τόσο επι­θυ­μη­τή η «με­σαία τάξη»; Γιατί δεν είναι τάξη, αλλά το Αμε­ρι­κά­νι­κο Όνει­ρο του ατε­λεί­ω­του κα­τα­να­λω­τι­σμού, η πε­ποί­θη­ση που έχει εν­στερ­νι­στεί με­γά­λο κομ­μά­τι της ερ­γα­σί­ας ότι μπο­ρεί να ζήσει «καλά» εντός του κα­πι­τα­λι­σμού. Ελά­χι­στοι όσων διεκ­δι­κούν ψήφο τολ­μούν να εξη­γή­σουν, με επι­στη­μο­νι­κά δε­δο­μέ­να, ότι η κλι­μα­τι­κή κα­τα­στρο­φή υπό εξέ­λι­ξη είναι ο εφιάλ­της που έφερε αυτό το όνει­ρο και ότι ο πλα­νή­της δεν αντέ­χει άλλη με­σαία τάξη. Το ιδε­ο­λό­γη­μα της με­σαί­ας τάξης μπο­ρεί να απο­δο­μη­θεί μέσα από τον κλι­μα­τι­κό ρε­α­λι­σμό, αλλά μια τέ­τοια προ­σέγ­γι­ση δεν μπο­ρεί να ενέ­χει μόνο αρ­νη­τι­κό­τη­τα. Χρεια­ζό­μα­στε στρα­τη­γι­κή που να το­πο­θε­τεί την πα­ρα­γω­γή και την κοι­νω­νι­κή ανα­πα­ρα­γω­γή στην δια­λε­κτι­κή τους πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Η κοι­νω­νι­κή ανα­πα­ρα­γω­γή αφορά στο πώς περ­νά­με από τη μία μέρα στην επό­με­νη, στην κοι­νω­νι­κά χρή­σι­μη ερ­γα­σία, στη συ­ντή­ρη­ση που απαι­τεί η ζωή για να υπάρ­ξει. Όλοι οι άν­θρω­ποι εν­δια­φέ­ρο­νται για το αν και πώς θα (επι)ζή­σουν τα παι­διά τους. Η έκρη­ξη δια­μαρ­τυ­ρί­ας για το κρα­τι­κό-ιδιω­τι­κό έγκλη­μα στα Τέμπη απο­τύ­πω­σε ρωγμή ακόμη και εντός της «λαϊ­κής δε­ξιάς». Το αν όμως αυτό θα εγ­γρα­φεί πο­λι­τι­κά μένει να το δούμε καθώς ο μη­χα­νι­σμός των ΜΜΕ πο­ντά­ρει στην κοντή συλ­λο­γι­κή μνήμη που καλ­λιερ­γεί επι­με­λώς σε κάθε δελ­τίο ει­δή­σε­ων. Το κε­φά­λαιο πο­ντά­ρει στην κό­πω­ση όσων δια­μαρ­τύ­ρο­νται στο δρόμο, στην έλ­λει­ψη χρό­νου, στις υπο­χρε­ώ­σεις-φυ­λα­κή, και όχι μόνο στους βί­αιους μη­χα­νι­σμούς κα­τα­στο­λής.

Και τα ίδια τα παι­διά; Έχου­με ένα σχο­λείο χτι­σμέ­νο στον αντα­γω­νι­σμό ως αξία και πρό­τυ­πο ζωής μέσα από τις συ­νε­χείς, εξου­θε­νω­τι­κές εξε­τά­σεις που συ­νι­στούν αιχ­μα­λω­σία, ένα σχο­λείο θρη­σκό­λη­πτο, με από­στα­ση από την πο­λι­τι­κή παι­δεία, εθνο­κε­ντρι­κό σε ση­μείο εθνι­κι­σμού, και, φυ­σι­κά, υπο­χρη­μα­το­δο­τού­με­νο. Όποιοι δια­βά­ζουν αυτό το κεί­με­νο κι ακούν από τα παι­διά τους για τις «ομα­δι­κές» (τα chats) θα γνω­ρί­ζουν ότι η πο­λι­τι­κή απου­σιά­ζει. Από τα 438.595 νεαρά άτομα που ψη­φί­ζουν πρώτη φορά τον Μάη, τα 112.097 είναι γεν­νη­μέ­να το 2006 και κά­ποια είναι ακόμη στη Β’ Λυ­κεί­ου. Το μά­θη­μα της Ιστο­ρί­ας σί­γου­ρα δεν τα έχει προ­ε­τοι­μά­σει για πο­λι­τι­κή συμ­με­το­χή και ο κοι­νω­νι­κός τους πε­ρί­γυ­ρος δεν τα έχει βοη­θή­σει να δουν ότι η ψήφος, που νο­εί­ται ως αυ­στη­ρά προ­σω­πι­κή «επι­λο­γή», έχει κοι­νω­νι­κό αντί­κτυ­πο. Ποια είναι η σχέση αυτών των παι­διών με τη δυ­να­τό­τη­τα «επα­να­στα­τι­κής προ­ο­πτι­κής»; Η ερώ­τη­ση είναι, δυ­στυ­χώς, ρη­το­ρι­κή, παρά το ότι τα παι­διά με ψήφο απο­κα­λού­νται «αχαρ­το­γρά­φη­τα ύδατα». Δεν έχω ακού­σει κα­νέ­να αρι­στε­ρό κόμμα να προ­τε­ραιο­ποιεί ρι­ζο­σπα­στι­κή αλ­λα­γή στη δευ­τε­ρο­βάθ­μια εκ­παί­δευ­ση απευ­θυ­νό­με­νο σε αυτά τα παι­διά. Πα­ράλ­λη­λα, επι­κρα­τεί μια αβά­σι­μη, ιδε­α­λι­στι­κή πε­ποί­θη­ση περί εγ­γε­νούς επα­να­στα­τι­κό­τη­τας της νε­ο­λαί­ας, η οποία πε­ποί­θη­ση υπο­τι­μά μο­νί­μως τα σύγ­χρο­νο τε­χνο­λο­γι­κό-πο­λι­τι­σμι­κό συ­γκεί­με­νο στο οποίο η νε­ο­λαία κο­λυ­μπά­ει όπως το ψάρι στο νερό. Μι­λώ­ντας για ψάρια, ακόμη και οι οι­κο­γέ­νειες που μπο­ρούν να τα αντέ­ξουν οι­κο­νο­μι­κά, λένε άραγε στα παι­διά τους ότι 60% των ψα­ριών αυτή τη στιγ­μή πε­ριέ­χουν μι­κρο­πλα­στι­κά και τι φταί­ει γι’ αυτό;

Η φα­σι­στι­κή τάση και η ση­μα­σία συ­νο­λι­κής αύ­ξη­σης των αρι­στε­ρών ψήφων

Η απόρ­ρι­ψη της ιδέας ότι η «αρι­στε­ρά» είναι μια έν­νοια-ομπρέ­λα και ότι πε­ρι­λαμ­βά­νει το «κέ­ντρο» θα έπρε­πε να είναι ο κόμ­βος της από κοι­νού επι­χει­ρού­με­νης ιδε­ο­λο­γι­κής ανα­τρο­πής. Θα έλεγα όμως ότι στο εκλο­γι­κό σώμα επι­κρα­τεί η εντύ­πω­ση ότι η αρι­στε­ρά είναι ένα φάσμα με πολ­λές δια­φω­νί­ες και έντο­νη τη δια­σπα­στι­κή τάση παρά τη συ­σπεί­ρω­ση. Το πρό­ταγ­μα που συν­δέ­ει το φάσμα -η απόρ­ρι­ψη του κα­πι­τα­λι­σμού λόγω της δο­μι­κής εκ­με­τάλ­λευ­σης και κα­τα­πί­ε­σης που και προ­ϋ­πο­θέ­τει και διαιω­νί­ζει- τί­θε­ται σε δεύ­τε­ρη μοίρα. Χρεια­ζό­μα­στε άραγε μια «αρι­στε­ρή πο­λυ­κα­τοι­κία» ενά­ντια στην υπαρ­κτή «δεξιά πο­λυ­κα­τοι­κία»; Είναι αργά για να το το­νι­στεί στους/στις ψη­φο­φό­ρους ότι το επί­κε­ντρο της δε­ξιάς πο­λυ­κα­τοι­κί­ας είναι η φα­σι­στι­κή τάση, και ότι κάθε ψήφος για τη δεξιά είναι μία ψήφος για την ακρο­δε­ξιά; Ίσως είναι αργά, ίσως όχι. Σί­γου­ρα η φα­σι­στι­κή τάση, από την alt right ως τον εθνι­κι­στι­κό ρα­τσι­σμό ενά­ντια σε προ­σφύ­γισ­σες και με­τα­νά­στες, υπο­σχό­με­νη προ­στα­σία του πα­τρο­πα­ρά­δο­του και αυ­το­πα­ρου­σια­ζό­με­νη ως αντι­συ­στη­μι­κή, συ­νι­στά το πιο επι­κίν­δυ­νο όπλο κα­πη­λεί­ας της κοι­νω­νι­κής δυ­σα­ρέ­σκειας. Ο ορ­γα­νω­μέ­νος φα­σι­σμός δεν στρα­το­λο­γεί μόνο εθνι­κι­στές, αλλά γε­νι­κό­τε­ρα ψη­φο­φό­ρους που νιώ­θουν απρο­στά­τευ­τοι μπρο­στά στην δαι­δα­λώ­δη, γρα­φειο­κρα­τι­κή οι­κο­νο­μία και σε ρα­γδαία εξε­λισ­σό­με­να κοι­νω­νι­κο-οι­κο­νο­μι­κά φαι­νό­με­να. Γι’ αυτό, μετά το 1989, η συ­νω­μο­σιο­λο­γία είναι το σήμα κα­τα­τε­θέν του «πνεύ­μα­τος της επο­χής», πα­ρέ­χο­ντας τις «εξη­γή­σεις» που λεί­πουν. 

Ο φόβος απέ­να­ντι στην επι­τά­χυν­ση των αλ­λα­γών οδη­γεί κα­τευ­θεί­αν στην αγκα­λιά της ακρο­δε­ξιάς. Κόμ­μα­τα που εξη­γούν την πε­ρι­πλο­κό­τη­τα της οι­κο­νο­μί­ας, έχο­ντας προ­τά­σεις ου­σια­στι­κών με­ταρ­ρυθ­μί­σε­ων, κόμ­μα­τα που κα­το­νο­μά­ζουν τα­ξι­κούς εχθρούς, που συ­ντη­ρούν το δι­καί­ω­μα στην ερ­μη­νεία των κοι­νω­νι­κών φαι­νο­μέ­νων, είναι πο­λύ­τι­μα και είναι απα­ραί­τη­το να βρί­σκο­νται στη βουλή. Όταν όλος ο ιδε­ο­λο­γι­κός μη­χα­νι­σμός του κε­φα­λαί­ου κι­νη­το­ποιεί­ται ενά­ντια στο «Δή­μη­τρα», κα­θί­στα­ται σαφές ότι το Μέ­ΡΑ­25 θα ήταν καλό να είναι στη βουλή –καθώς επί­σης κα­το­νό­μα­ζε και το κε­φά­λαιο, πη­γαί­νο­ντας πολύ πέρα από γε­νι­κές θέ­σεις αντί­θε­σης σε αυτό. Το ΚΚΕ έχει μια στα­θε­ρή βάση ως ένα από τα ελά­χι­στα μά­χι­μα κομ­μου­νι­στι­κά κόμ­μα­τα της Ευ­ρώ­πης με υπό­βα­θρο στην ιστο­ρι­κή μνήμη. Δεν κιν­δυ­νεύ­ει να μην είναι στη βουλή, αλλά κιν­δυ­νεύ­ει μα­κρο­πρό­θε­σμα από την ιδε­ο­λο­γι­κή χει­ρα­γώ­γη­ση και τα θε­σμι­κά της φε­ρέ­φω­να. Η ηγε­μο­νία του κε­φα­λαί­ου κα­τα­νο­εί τι εκ­προ­σω­πούν αυτά τα δύο κόμ­μα­τα και τους κάνει κο­μπλι­μέ­ντα: “Τι ζη­τά­ει δη­λα­δή ο Τσί­πρας; Ανοχή από δύο κόμ­μα­τα που θέ­λουν να γκρε­μί­σουν το σύ­στη­μα.» (ΤΑ ΝΕΑ, 27.4.2023). Η ΑΝΤΑΡ­ΣΥΑ δεν ανα­φέ­ρε­ται, αν και κα­τε­βαί­νει στις εκλο­γές –νο­εί­ται, δυ­στυ­χώς, ως αμε­λη­τέα δύ­να­μη, ως μη απει­λή. Γιατί; Γιατί το ότι δεν είναι ήδη στη βουλή της στε­ρεί ορα­τό­τη­τα και για τις εκλο­γές του 2023. Στη βουλή θα είναι πά­ντως, σύμ­φω­να με τις δη­μο­σκο­πή­σεις, η γρα­φι­κή πλην ατά­ρα­χη ακρο­δε­ξιά που είχε προ­τεί­νει τη «λύση» να στα­λούν τα μέλη της ΑΝΤΑΡ­ΣΥΑ για «κοι­νω­νι­κή» κα­τα­να­γκα­στι­κή ερ­γα­σία στα νησιά. Με αυτό το ζο­φε­ρό φόντο, το ζή­τη­μα είναι, κυ­ριο­λε­κτι­κά, πώς μπο­ρούν να αλ­λη­λο-υπο­στη­ρι­χτούν –παρά τις δια­φο­ρές τους– και τα τρία κόμ­μα­τα αντί για τη συ­νε­χή ροή επι­θε­τι­κό­τη­τας. Αν υπήρ­χε κοι­νός στό­χος, θα έπρε­πε να ήταν η συ­νο­λι­κή αύ­ξη­ση των αρι­στε­ρών ψήφων. Καμία τέ­τοια αύ­ξη­ση δεν θα υπάρ­ξει όσο διαιω­νί­ζε­ται η κουλ­τού­ρα απόρ­ρι­ψης, απα­ξί­ω­σης, επι­θε­τι­κό­τη­τας εντός της αρι­στε­ράς –έκ­φρα­ση της από­λυ­της ηγε­μο­νί­ας του αντα­γω­νι­σμού.

Τα κι­νή­μα­τα χει­ρα­φέ­τη­σης, η τα­ξι­κή εκ­με­τάλ­λευ­ση και ο επα­να­στα­τι­κός ορί­ζο­ντας

Επι­πλέ­ον, η αρι­στε­ρά είναι αστα­θής ως προς τα κι­νή­μα­τα της κα­λού­με­νης χει­ρα­φέ­τη­σης. Η συ­νέ­ντευ­ξη του κ. Κου­τσού­μπα για τα ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ δι­καιώ­μα­τα (Antivirus, 12.4.2023) που απα­σχο­λούν με­γά­λο μέρος των αρι­στε­ρών ψη­φο­φό­ρων υπήρ­ξε μεν δια­φω­τι­στι­κή, αλλά, για να το πω απλά, όταν έχεις κάνει προ­σω­πι­κά χρήση του δι­καιώ­μα­τος στο γάμο ως straight πο­λί­της, το να λες όχι στο γάμο των άλλων επει­δή ο θε­σμός είναι αντι-προ­ο­δευ­τι­κός δεν ευ­στα­θεί. Πρό­κει­ται για ιδιαί­τε­ρα πε­ρί­πλο­κο ζή­τη­μα; Ναι. Γιατί και όσες κά­να­με παι­διά εκτός γάμου από επι­λο­γή, για ιδε­ο­λο­γι­κούς λό­γους, μπο­ρού­με να στη­ρί­ξου­με την γε­νί­κευ­ση της επι­λο­γής σε όλον τον πλη­θυ­σμό. Γε­νι­κά, σε τμή­μα­τα της αρι­στε­ράς υπάρ­χει ένα έλ­λειμ­μα σύν­δε­σης με κι­νή­μα­τα τα οποία υπο­νο­μεύ­ουν τους πυ­λώ­νες της δε­ξιάς κυ­ριαρ­χί­ας, που εν τέλει είναι η κυ­ριαρ­χία του κε­φα­λαί­ου. Η τα­ξι­κή εκ­με­τάλ­λευ­ση δεν μπο­ρεί να γίνει πλή­ρως κα­τα­νοη­τή χωρίς τον λόγο του μαρ­ξι­στι­κού φε­μι­νι­σμού, χωρίς την ανά­δει­ξη εναλ­λα­κτι­κών μο­ντέ­λων ορ­γά­νω­σης της κοι­νω­νι­κής ανα­πα­ρα­γω­γής (όπως έγινε στη νεαρή, επα­να­στα­τι­κή Σο­βιε­τι­κή Ένωση), χωρίς τη ρήξη με το πα­τρο­πα­ρά­δο­το. Ο αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κός φε­μι­νι­σμός και τα αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κά ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ κι­νή­μα­τα είναι κομ­μά­τια της πάλης της αρι­στε­ράς, όχι δού­ρειοι ίπποι του κε­φα­λαί­ου. Δεν θα πε­ρι­μέ­νου­με την επα­νά­στα­ση για να ζή­σου­με ως φε­μι­νί­στριες ερ­γά­τριες και ως λε­σβί­ες μη­τέ­ρες, αλλά ζώ­ντας έτσι ανοί­γου­με δρόμο και κα­τα­θέ­του­με οπτι­κή για τον επα­να­στα­τι­κό ορί­ζο­ντα. Έχουν κα­τα­νο­ή­σει τα κόμ­μα­τα της αρι­στε­ράς τι έχει επι­φέ­ρει ο Νόμος Τσιά­ρα; Έχουν μι­λή­σει με μη­τέ­ρες που ζουν παι­διά με επι­δό­μα­τα ενώ κυ­νη­γούν τη δια­τρο­φή στα αστι­κά, πα­τριαρ­χι­κά δι­κα­στή­ρια που τις εξου­θε­νώ­νουν, τις εξευ­τε­λί­ζουν και τις αδι­κούν; Έχουν κα­τα­νο­ή­σει την οι­κο­νο­μι­κή βία που υπό­κει­νται οι γυ­ναί­κες και ότι η έμ­φυ­λη οι­κο­νο­μι­κή βία είναι συ­στα­τι­κό στοι­χείο του κα­πι­τα­λι­σμού και όχι τυ­χαίο «απο­μει­νά­ρι» πα­λαιό­τε­ρων επο­χών; Το ότι το κε­φά­λαιο έχει κα­πη­λευ­τεί (και γε­λοιο­ποι­ή­σει) τον φε­μι­νι­σμό είναι αδιαμ­φι­σβή­τη­το, αλλά ας σκε­φτού­με τι συ­νι­στά αντί­στα­ση σε αυτό.  

Πώς χτί­ζε­ται ο αντι-ιμπε­ρια­λι­σμός;

Η ενα­ντί­ω­ση στην επι­λο­γή στρα­το­πέ­δου στην πα­ρού­σα εν­δο-ιμπε­ρια­λι­στι­κή σύ­γκρου­ση είναι επί­σης απα­ραί­τη­το να εκ­προ­σω­πεί­ται στη βουλή. Γνω­ρί­ζου­με πολύ καλά τι δε­σμεύ­σεις απαι­τεί το απε­χθές πλην επε­κτει­νό­με­νο πλέον ΝΑΤΟ για την «προ­στα­σία» που πα­ρέ­χει στα κρά­τη-μέ­λη του: οι­κο­νο­μία της αγο­ράς. Η συν­θή­κη αυτή και η πυ­ρη­νι­κή απει­λή είναι η Ώρα Μηδέν που πρέ­πει να κοι­τά­ξου­με κα­τά­μα­τα. Συν­δέ­ε­ται δε με μία τρα­γι­κή πο­λι­τι­κή εξέ­λι­ξη: με­γά­λο μέρος της αρι­στε­ράς της ανα­το­λι­κής Ευ­ρώ­πης (και όχι μόνο) συ­ντάσ­σε­ται, εξαι­τί­ας του κρα­ταιού αντι-σο­βιε­τι­σμού, με τα ιδε­ο­λο­γή­μα­τα της δυ­τι­κής δε­ξιάς. Η σύ­γκρου­ση στην Ου­κρα­νία γκρέ­μι­σε όσες αρι­στε­ρές γέ­φυ­ρες είχαν χτι­στεί κι­νη­μα­τι­κά στην Ευ­ρώ­πη. Η Ελ­λά­δα είναι από τις ελά­χι­στες ευ­ρω­παϊ­κές χώρες όπου ο πό­λε­μος μπο­ρεί να συ­ζη­τιέ­ται με βάση τη λο­γι­κή ως προς την γε­ω­πο­λι­τι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, αν μη τι άλλο. Αυτό όμως δεν έχει ανα­δει­χτεί αρ­κε­τά στην αρι­στε­ρά σε σχέση με την επερ­χό­με­νη εκλο­γι­κή ανα­μέ­τρη­ση, παρά το ότι θα ζή­σου­με ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρο τις επι­πτώ­σεις της ανα­δυό­με­νης «σύγ­χρο­νης» φάσης ιμπε­ρια­λι­σμού και μι­λι­τα­ρι­σμού. Οι συμ­μα­χί­ες που δια­μορ­φώ­νο­νται με βάση τον αντι-ιμπε­ρια­λι­σμό στην πα­ρού­σα εκλο­γι­κή συ­γκυ­ρία εκ­φρά­ζουν συ­νή­θως ένα σφο­δρό «κα­τη­γο­ρώ» απέ­να­ντι σε άλλες συμ­μα­χί­ες (βλ. ανα­κοί­νω­ση Αρι­στε­ρής Συ­σπεί­ρω­σης, neolaia.gr, 26.4.2023) ενώ πάντα γί­νε­ται λόγος για ανά­γκη μα­ζι­κο­ποί­η­σης των αγώ­νων. Η μα­ζι­κο­ποί­η­ση είναι αδύ­να­τον να επι­τευ­χθεί ενόσω προ­βάλ­λο­νται λόγοι απόρ­ρι­ψης και διά­στα­σης παρά σύ­γκλι­σης.

Ενά­ντια στον δι­κομ­μα­τι­σμό. Γί­νε­ται;

Ας ανα­ρω­τη­θού­με: πόσοι, πόσες στη χώρα μπο­ρούν να αντέ­ξουν μία ακόμη τε­τρα­ε­τία απρο­κά­λυ­πτα μα­φιό­ζι­κου κα­πι­τα­λι­σμού; Πώς δια­μορ­φώ­νε­ται το δί­λημ­μα που αντι­με­τω­πί­ζει η μέση ψη­φο­φό­ρος της αρι­στε­ρού φά­σμα­τος; Πώς μπο­ρού­με να απο­νο­μι­μο­ποι­ή­σου­με το δί­λημ­μα που οδη­γεί γραμ­μή στη μό­νι­μη δι­κτα­το­ρία του κε­φα­λαί­ου διά του άγρια προ­ω­θού­με­νου δι­κομ­μα­τι­σμού; Θα ήταν το κε­ρα­σά­κι στην τούρ­τα της αστι­κής ηγε­μο­νί­ας το να γίνει η αστι­κή κοι­νο­βου­λευ­τι­κή δη­μο­κρα­τία βορά στο δι­κομ­μα­τι­σμό. Και όμως, όσοι δεν κι­νού­μα­στε απο­κλει­στι­κά σε κά­ποιο comfort zone συ­να­γω­νι­στριών ακού­με: «Μα δεν θα ψη­φί­σεις Σύ­ρι­ζα; Θα μας πά­ρεις στο λαιμό σου;» Ο δι­κομ­μα­τι­σμός χτί­ζε­ται πάνω στην αμε­σό­τη­τα της από­γνω­σης. Όσοι δια­βά­ζουν αυτές τις γραμ­μές κρί­νουν, βε­βαί­ως, ότι δεν τους αφορά ο δι­κομ­μα­τι­σμός. Αφορά όμως σε ένα τε­ρά­στιο τμήμα των ψη­φο­φό­ρων, είτε το απο­δε­χό­μα­στε είτε όχι, και το ζή­τη­μα είναι πώς μπο­ρεί να απο­φευ­χθεί. Οι ΗΠΑ και το (με­τά-Corbyn) Ηνω­μέ­νο Βα­σί­λειο, όπου η ψήφος μοι­ρά­ζε­ται απο­κλει­στι­κά κι επα­να­λαμ­βα­νό­με­να ανά­με­σα σε δύο δεξιά κόμ­μα­τα, σε δύο πολύ κο­ντι­νές εκ­δο­χές του ΤΙΝΑ, είναι πα­ρα­δείγ­μα­τα προς απο­φυ­γή. Δεν χρειά­ζε­ται ίσως να το­νι­στεί ότι ο δι­κομ­μα­τι­σμός στις Ηνω­μέ­νες Πο­λι­τεί­ες ει­δι­κά σχε­τί­ζε­ται με όλες τις δια­στά­σεις και εκ­φάν­σεις της αμε­ρι­κα­νι­κής κυ­ριαρ­χί­ας.

Στις πα­ρού­σες συν­θή­κες, φωνές που προ­βάλ­λουν μια αγνή και αμό­λυ­ντη αρι­στε­ρά εκτός βου­λής συ­νι­στούν επα­να­στα­τι­κό ελι­τι­σμό – αντί­φα­ση που δεν μπο­ρεί να αντέ­ξει ούτε η κοι­νω­νία ούτε ο πλα­νή­της Γη. Αλλά ούτε θα επι­τευ­χθεί πο­λυ­φω­νι­κή εκ­προ­σώ­πη­ση της αρι­στε­ράς στο ελ­λη­νι­κό κοι­νο­βού­λιο αν συ­νε­χι­στεί η επι­θε­τι­κό­τη­τα με­τα­ξύ αρι­στε­ρών σχη­μά­των. Οι πο­λί­τες που βιώ­νουν και κα­τα­νο­ούν την κα­τα­στρο­φι­κό­τη­τα του κα­πι­τα­λι­σμού στη ζωή τους δεν θα βγά­λουν, για να ψη­φί­σουν, το αρι­στε­ρό­με­τρο. Η σύ­ντα­ξη μιας αρι­στε­ρής ορ­γά­νω­σης με ένα αρι­στε­ρό κόμμα δεν χρειά­ζε­ται να γί­νε­ται με όρους εξευ­τε­λι­σμού της επι­λο­γής άλλης αρι­στε­ρής ορ­γά­νω­σης για άλλο αρι­στε­ρό κόμμα. Η αλ­λη­λο-δαι­μο­νο­ποί­η­ση εντός της αρι­στε­ράς είναι απω­θη­τι­κή για τις/τους ψη­φο­φό­ρους του χώρου και συμ­βά­λει μόνο στη διεύ­ρυν­ση της αρι­στε­ρής με­λαγ­χο­λί­ας.   

Η ψήφος δεν είναι ατο­μι­κή ιδιο­κτη­σία. Ανή­κει στην κοι­νω­νία για την οποία αγω­νι­ζό­μα­στε ως αρι­στε­ρά παρά τις (ναι, ου­σια­στι­κές) δια­φο­ρές μας. Συ­νι­στά όπλο πάλης στην κρί­σι­μη συ­γκυ­ρία. Ας μην το πα­ρα­δώ­σου­με γιατί αυτό ακρι­βώς επι­θυ­μούν οι ηγε­μό­νες της υπό εξέ­λι­ξη κα­τα­στρο­φής. Και ας μην δι­καιο­λο­γού­με την κοι­νω­νι­κή μας ψήφο με βάση την απο­στρο­φή μας για την κοι­νω­νι­κή ψήφο των υπο­λοί­πων. Η κοι­νω­νι­κή ψήφος είναι όπλο ενά­ντια στον κα­πι­τα­λι­σμό, όχι για να τραυ­μα­τι­ζό­μα­στε με­τα­ξύ μας, συχνά θα­νά­σι­μα. 

*H Άν­τζε­λα Δη­μη­τρα­κά­κη είναι συγ­γρα­φέ­ας.