Η ρωσική επανάσταση τότε και σήμερα

Η Ρώ­σι­κη Επα­νά­στα­ση, στην επέ­τειο των 100 χρό­νων, κι­νη­το­ποιεί με την άσβε­στη φλόγα της εκα­τομ­μύ­ρια αν­θρώ­πους σ’ ολό­κλη­ρο τον κόσμο. Όσοι την επι­κα­λού­νται ως οδηγό σή­με­ρα δεν λο­γα­ριά­ζουν πάντα ότι η συ­ντρι­βή της και όσα ακο­λού­θη­σαν δεν επι­δέ­χο­νται εύ­κο­λες ερ­μη­νεί­ες. Όπως γρά­φει ο ποι­η­τής Μι­χά­λης Κα­τσα­ρός στο «Κατά Σαδ­δου­καί­ων» (1953) : «Τα φρι­χτά ερω­τή­μα­τα πα­ρα­μέ­νουν επί­μο­να, μαύρα, υγρά, ακα­τα­νό­η­τα… Πως θα ξα­να­βα­φτί­σου­με τις πυρ­κα­γιές ελευ­θε­ρία, ισό­τη­τα, Σο­βιέτ, εξου­σία;»1. Τι μένει, λοι­πόν, απ’ αυτή την κλη­ρο­νο­μιά, από το έπος των λαϊ­κών τά­ξε­ων της απο­λυ­ταρ­χι­κής Ρω­σί­ας και των ηγε­τών τους, που να μπο­ρεί να διαυ­γά­σει σή­με­ρα το σκο­τει­νό και δυ­σοί­ω­νο μέλ­λον της αν­θρω­πό­τη­τας ; Πρώτα απ’ όλα αυτό το ίδιο το συμ­βάν. Η Επα­νά­στα­ση συ­νέ­βη και ήταν νι­κη­φό­ρα. Οι ερ­γά­τες, οι φτω­χοί αγρό­τες, οι στρα­τιώ­τες και οι ναύ­τες, όλος ο ερ­γα­ζό­με­νος λαός ήταν οι δη­μιουρ­γοί της. Ο Λένιν, η λα­μπρό­τε­ρη πο­λι­τι­κά μορφή ανά­με­σα στους ηγέ­τες της Επα­νά­στα­σης, συ­νό­ψι­ζε ως εξής την επι­τυ­χία της.

«Για να στε­φθεί η εξέ­γερ­ση μ’ επι­τυ­χία, πρέ­πει να στη­ρί­ζε­ται όχι σε κά­ποια συ­νο­μω­σία, όχι σ’ ένα κόμμα, αλλά στην πρω­το­πό­ρα τάξη. Αυτό είναι το πρώτο και κύριο. Η εξέ­γερ­ση πρέ­πει να ξε­δι­πλω­θεί ως επα­να­στα­τι­κή έξαρ­ση του λαού. Αυτό είναι το δεύ­τε­ρο. Η εξέ­γερ­ση πρέ­πει να στη­ρι­χτεί σε μια καμπή της ιστο­ρί­ας της επα­νά­στα­σης που ξε­δι­πλώ­νε­ται τη στιγ­μή ακρι­βώς που η ενερ­γη­τι­κό­τη­τα των λαϊ­κών μαζών θα φτά­νει στο από­γειό της και οι αμ­φι­τα­λα­ντεύ­σεις στις τά­ξεις του εχθρού  στο δικό τους από­γειο, όπως κι εκεί­νες που συ­να­ντά­με στους αδύ­να­μους φί­λους της επα­νά­στα­σης, τους δί­βου­λους και ανα­πο­φά­σι­στους. Αυτό είναι το τρίτο. Θέ­το­ντας με αυτό τον τρόπο τις τρεις προ­ϋ­πο­θέ­σεις της εξέ­γερ­σης, ο μαρ­ξι­σμός δια­φέ­ρει από τον μπλαν­κι­σμό».2 

Η ΠΡΟΪ­ΣΤΟ­ΡΙΑ

Η Ρώ­σι­κη Επα­νά­στα­ση ξέ­σπα­σε το 1917 αλλά διέ­νυ­σε με­ρι­κές δε­κα­ε­τί­ες προϊ­στο­ρί­ας μέχρι να συ­γκλί­νουν οι βα­σι­κοί όροι που την έκα­ναν εφι­κτή. Δη­λα­δή η γε­νι­κευ­μέ­νη δυ­σα­ρέ­σκεια που εκ­φρά­στη­κε ως τα­ξι­κό μίσος των λαϊ­κών τά­ξε­ων προς το τσα­ρι­κό κα­θε­στώς, η πο­λι­τι­κή τους συ­γκρό­τη­ση με τη δη­μιουρ­γία των Σο­βιέτ του Λαού και ταυ­τό­χρο­να η εξα­σθέ­νη­ση του κα­θε­στώ­τος λόγω πο­λέ­μου.

Το πρώτο μισό του 19ου αι. η Ρωσία είχε μεί­νει έξω από τις αστι­κές επα­να­στά­σεις της Δύσης. Η κα­τάρ­γη­ση της δου­λο­πα­ροι­κί­ας και το άνοιγ­μα του δρό­μου για την κα­πι­τα­λι­στι­κή ανά­πτυ­ξη έγι­ναν στις αρχές της δε­κα­ε­τί­ας του 1860 αλλά η αστι­κή τάξη δεν με­τεί­χε στην εξου­σία  που συ­γκε­ντρω­νό­ταν στην τσα­ρι­κή αυλή, την αρι­στο­κρα­τία και τους με­γά­λους γαιο­κτή­μο­νες. Οι απελ­πι­στι­κές συν­θή­κες ζωής της πο­λυά­ριθ­μης τάξης των αγρο­τών, η ανυ­παρ­ξία οποιου­δή­πο­τε φι­λε­λεύ­θε­ρου κι­νή­μα­τος, η σκλη­ρή κα­τα­στο­λή και οι επα­να­στα­τι­κές πα­ρα­δό­σεις του 1848 απο­τε­λούν το έδα­φος ανά­πτυ­ξης του κι­νή­μα­τος των να­ρό­ντ­νι­κων, που προσ­δο­κού­σαν σε μια λαϊκή επα­νά­στα­ση και στην οι­κο­δό­μη­ση ενός αγρο­τι­κού σο­σια­λι­σμού. Δη­μιουρ­γού­νται κύ­κλοι επα­να­στα­τών, νέων αν­θρώ­πων που πο­ρεύ­ο­νται προς τον λαό  και δη­μιουρ­γούν το «Κόμμα της Θέ­λη­σης του Λαού». Απο­φα­σί­ζουν κα­τα­δί­κες σε θά­να­το και προ­βαί­νουν σε εκτε­λέ­σεις επώ­νυ­μων προ­σώ­πων του κα­θε­στώ­τος, με­τα­ξύ αυτών και του τσά­ρου. Το κα­θε­στώς απα­ντά με βα­σα­νι­στι­κές εξο­ντώ­σεις και απαγ­χο­νι­σμούς των αντι­πά­λων του. Ο αδελ­φός του Λένιν Αλέ­ξαν­δρος συμ­με­τεί­χε σε μια από τις τε­λευ­ταί­ες ενέρ­γειες της Θέ­λη­σης του Λαού και απαγ­χο­νί­στη­κε το 1887.

Από το 1890 και μετά δη­μιουρ­γεί­ται στα­δια­κά το κί­νη­μα του προ­λε­τα­ριά­του μέσα από «Ενώ­σεις Πάλης για την Απε­λευ­θέ­ρω­ση της Ερ­γα­τι­κής Τάξης». Ο Λένιν, εξό­ρι­στος στη Σι­βη­ρία το 1897, δια­τυ­πώ­νει τα «Κα­θή­κο­ντα της Ρώ­σι­κης Σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας» και εκ­δί­δει, εκ­πα­τρι­σμέ­νος στο Μό­να­χο, την εφη­με­ρί­δα Ίσκρα, (Σπίθα). Η Επα­νά­στα­ση θα είναι προ­λε­τα­ρια­κή. Αυτή ήταν εξαρ­χής η ατα­λά­ντευ­τη θέση των μπολ­σε­βί­κων που δι­καιώ­θη­κε γιατί στην ευ­ρύ­τε­ρη διά­στα­σή της απη­χού­σε τη συλ­λο­γι­κή θέ­λη­ση  των λαϊ­κών τά­ξε­ων της Ρω­σί­ας που στρα­τεύ­τη­καν με πάθος και αυ­το­θυ­σία στη δική τους υπό­θε­ση, δί­δο­ντας την ίδια τους τη ζωή.

Η Επα­νά­στα­ση του 1905 που προη­γή­θη­κε του 1917 ξέ­σπα­σε σε μια πε­ρί­ο­δο αλ­λα­γών στη ρώ­σι­κη κοι­νω­νι­κή και πο­λι­τι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Η κε­ντρι­κή εξου­σία ήταν στα χέρια της πα­λιάς χω­ρο­δε­σπο­τεί­ας, των με­γά­λων γαιο­κτη­μό­νων και βιο­μη­χά­νων, που κυ­ριαρ­χού­σαν πο­λι­τι­κά υπό την τσα­ρι­κή εξου­σία με τη βο­ή­θεια της αστυ­νο­μί­ας, του στρα­τού και του κλή­ρου, τόσο απέ­να­ντι στην αστι­κή όσο και τις λαϊ­κές τά­ξεις. Οι αγρο­τι­κές μάζες αδυ­να­τού­σαν να επι­βιώ­σουν ενώ το προ­λε­τα­ριά­το αυ­ξα­νό­ταν με γρή­γο­ρους ρυθ­μούς, απο­κτώ­ντας συ­νεί­δη­ση της θέσης και της δύ­να­μής του. Η ανα­γκαιό­τη­τα με­ταρ­ρυθ­μί­σε­ων αφο­ρού­σε τη με­γά­λη πλειο­ψη­φία. Το θέμα ήταν ποιες με­ταρ­ρυθ­μί­σεις - με­τριο­πα­θείς ή ρι­ζι­κές - ποια τάξη και ποιο κόμμα θα μπο­ρού­σε να τις επι­βάλ­λει.

Όπως συ­νή­θως, οι συ­γκε­ντρω­μέ­νες αντι­φά­σεις δεν ξέ­σπα­σαν προ­γραμ­μα­τι­σμέ­να αλλά δια­τά­ρα­ξαν την αστα­θή ισορ­ρο­πία και τις ανο­λο­κλή­ρω­τες προ­θέ­σεις μέσα από κλι­μα­κού­με­να γε­γο­νό­τα, τα οποία οδή­γη­σαν στην Επα­νά­στα­ση του 1905. Χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά γε­γο­νό­τα της Επα­νά­στα­σης είναι η μα­ζι­κή πο­ρεία δε­κά­δων χι­λιά­δων ερ­γα­τών από την Πε­τρού­πο­λη με ρι­ζο­σπα­στι­κά αι­τή­μα­τα προς τον τσάρο που χτυ­πή­θη­κε με βαρύ φόρο αί­μα­τος, η δυ­σα­ρέ­σκεια από τον ρω­σοϊ­α­πω­νι­κό πό­λε­μο που έληξε με ήττα της Ρω­σί­ας, μια γε­νι­κή απερ­γία η οποία στη Βαρ­σο­βία με­τα­τρά­πη­κε σε εξέ­γερ­ση, ο στα­σια­σμός στο θω­ρη­κτό Πο­τέμ­κιν και το στρα­τό­πε­δο Νο­βά­για Αλε­ξά­ντρια, καθώς και οι οδο­μα­χί­ες στο Λοτζ της Πο­λω­νί­ας με 500 νε­κρούς. Επί­σης, η γε­νι­κή απερ­γία στη Μόσχα, η ίδρυ­ση του Σο­βιέτ των Ερ­γα­τών της Πε­τρού­πο­λης, η στρα­τιω­τι­κή εξέ­γερ­ση της Κρο­στάν­δης και του Στό­λου της Μαύ­ρης Θά­λασ­σας, οι απερ­γί­ες για το οκτά­ω­ρο του Σο­βιέτ της Πε­τρού­πο­λης με την ηγε­σία του Τρό­τσκι. Παρά τις επι­μέ­ρους επι­τυ­χί­ες και τον απί­στευ­το ηρω­ι­σμό του μα­χό­με­νου λαού, η πρώτη Επα­νά­στα­ση του 1905 ητ­τή­θη­κε, κο­στί­ζο­ντας 15.000 νε­κρούς, 18.000 τραυ­μα­τί­ες και 79.000 φυ­λα­κι­σμέ­νους.

Όπως γρά­φει ο Βι­κτόρ Σερζ «το 1905 η απο­λυ­ταρ­χία σώ­θη­κε λόγω των δι­σταγ­μών και των αντι­δρα­στι­κών συ­μπα­θειών και δια­θέ­σε­ων της φι­λε­λεύ­θε­ρης μπουρ­ζουα­ζί­ας, της δι­στα­κτι­κό­τη­τας των με­σαί­ων τά­ξε­ων, της απει­ρί­ας και της ανε­παρ­κούς ορ­γά­νω­σης του προ­λε­τα­ριά­του … της αδυ­να­μί­ας του προ­λε­τα­ρια­κού κόμ­μα­τος, του πρω­τό­γο­νου χα­ρα­κτή­ρα του κι­νή­μα­τος στην ύπαι­θρο, της σχε­τι­κής νο­μι­μο­φρο­σύ­νης του στρα­τού και του γαλ­λι­κού χρή­μα­τος».3

Παρά την ήττα της Επα­νά­στα­σης του 1905 η ισχύς της απο­λυ­ταρ­χί­ας απέ­τρε­ψε την απο­δέ­σμευ­ση της αστι­κής τάξης από το παλιό κα­θε­στώς ώστε να συ­γκρο­τη­θεί αυ­τό­νο­μα και να δρά­σει πο­λι­τι­κά για τα συμ­φέ­ρο­ντά της. Η σχε­τι­κή αυτή υστέ­ρη­ση έδωσε τη δυ­να­τό­τη­τα στο προ­λε­τα­ριά­το να συ­γκρο­τη­θεί κοι­νω­νι­κά και πο­λι­τι­κά ως ηγε­μο­νι­κή δύ­να­μη στο όνομα των συμ­φε­ρό­ντων όλου του ερ­γα­ζό­με­νου λαού.

ΑΠΟ ΤΟΝ ΦΛΕ­ΒΑ­ΡΗ ΣΤΟΝ ΟΚΤΩ­ΒΡΗ

Την πρώτη δε­κα­ε­τία του 20ου αι. και μέχρι το 1914 προ­ε­τοι­μά­στη­κε ο ιμπε­ρια­λι­στι­κός πό­λε­μος με­τα­ξύ των με­γά­λων δυ­νά­με­ων για την ανα­δια­νο­μή  του κό­σμου. Η ενό­τη­τα της ρώ­σι­κης σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας δο­κι­μά­στη­κε από την πα­τριω­τι­κή στάση των εσέ­ρων και τη θέση των μεν­σε­βί­κων ότι δεν είναι αντί­θε­τοι στον πό­λε­μο. Αντί­θε­τα, η Κε­ντρι­κή Επι­τρο­πή των μπολ­σε­βί­κων υιο­θέ­τη­σε το σύν­θη­μα του Λένιν «να με­τα­τρέ­ψου­με τον ιμπε­ρια­λι­στι­κό πό­λε­μο σε εμ­φύ­λιο». Ο πό­λε­μος, η δια­φθο­ρά και οι ήττες των ρω­σι­κών στρα­τευ­μά­των δη­μιούρ­γη­σαν μια εκρη­κτι­κή κα­τά­στα­ση. Τέ­θη­κε το θέμα μιας ανα­κτο­ρι­κής επα­νά­στα­σης. «Η επα­νά­στα­ση», όμως, «γεν­νή­θη­κε στο δρόμο κα­τε­βαί­νο­ντας από τα ερ­γο­στά­σια μαζί με τους χι­λιά­δες απερ­γούς ερ­γά­τες που φώ­να­ζαν : Ψωμί ! Ψωμί !.... Η αδελ­φο­ποί­η­ση του στρα­τού με τους ερ­γά­τες δια­δη­λω­τές στους δρό­μους της Πε­τρού­πο­λης έδωσε τη χα­ρι­στι­κή βολή στην απο­λυ­ταρ­χία (25-27 Φλε­βά­ρη 1917) … Δύο κυ­βερ­νή­σεις σχη­μα­τί­στη­καν αμέ­σως : Η προ­σω­ρι­νή Επι­τρο­πή της Δού­μας συ­γκρό­τη­σε πρό­χει­ρα την κυ­βέρ­νη­ση της αστι­κής τάξης με επι­κε­φα­λής αντι­δρα­στι­κούς με­γα­λο­γαιο­κτή­μο­νες … Το Σο­βιέτ των Ερ­γα­τών και Στρα­τιω­τών ήταν η κυ­βέρ­νη­ση του προ­λε­τα­ριά­του».4  

Έκτο­τε τα γε­γο­νό­τα εκτυ­λίσ­σο­νται ρα­γδαία μέχρι τον Οκτώ­βρη του 1917. Σε μια εξαι­ρε­τι­κά πε­ρί­πλο­κη πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, όπου στα μέ­τω­πα του πο­λέ­μου και στα εσω­τε­ρι­κά μέ­τω­πα μαί­νο­νται οι συ­γκρού­σεις, οι μπολ­σε­βί­κοι πρω­τα­γω­νι­στούν στις εξε­λί­ξεις, κα­τα­φέρ­νο­ντας να συν­θέ­σουν τα δια­δο­χι­κά βή­μα­τα της Επα­νά­στα­σης με κρι­τή­ριο τη δια­θε­σι­μό­τη­τα και τις ανά­γκες των μαζών  αλλά και να την πε­ρι­φρου­ρή­σουν από μια ήττα που θα  οδη­γού­σε σε μα­ζι­κή αι­μα­το­χυ­σία.

Η κυ­βέρ­νη­ση συ­να­σπι­σμού φι­λε­λεύ­θε­ρων αστών, κα­ντέ­των, μεν­σε­βί­κων, εσέ­ρων με πρω­θυ­πουρ­γό τον Κε­ρέν­σκι αδυ­να­τεί να θέσει τέλος στις σφα­γές του με­τώ­που και την πείνα. Οι στρα­τιώ­τες και οι ερ­γά­τες εξε­γεί­ρο­νται. Το μπολ­σε­βί­κι­κο κόμμα, αν και θε­ω­ρεί την εξέ­γερ­ση πρό­ω­ρη, στη­ρί­ζει τη δράση τους, γι’ αυτό τί­θε­ται εκτός νόμου. Ο Τρό­τσκι συλ­λαμ­βά­νε­ται, ο Λένιν και ο Ζι­νό­βιεφ κα­τα­ζη­τού­νται. Τα 3 με­γά­λα προ­βλή­μα­τα που πρέ­πει να λυ­θούν συ­νο­ψί­ζο­νται σε 3 λέ­ξεις : Ει­ρή­νη, Γη, Ψωμί ! που δεν μπο­ρεί να εξα­σφα­λί­σει, παρά την πτώση του τσα­ρι­σμού, η αστι­κή τάξη.

Τα γε­γο­νό­τα επι­τα­χύ­νο­νται. Στις 6 Οκτώ­βρη ο Τρό­τσκι ανα­κοι­νώ­νει την απο­χώ­ρη­ση των μπολ­σε­βί­κων από τη Δη­μο­κρα­τι­κή Συν­διά­σκε­ψη - «ένα ει­κο­νι­κό κοι­νο­βού­λιο της επα­νά­στα­σης, δη­μιούρ­γη­μα των εσέ­ρων και των μεν­σε­βί­κων» 5       

Το μέ­τω­πο πιέ­ζει για ει­ρή­νη, η εξέ­γερ­ση ξεσπά πα­ντού αυ­θόρ­μη­τα, οι αγρό­τες ξε­ση­κώ­νο­νται, αρ­πά­ζουν τις σο­διές και καίνε τα κτή­μα­τα των γαιο­κτη­μό­νων, η κυ­βέρ­νη­ση Κε­ρέν­σκι δεν μπο­ρεί να κα­τα­στεί­λει τα ανοι­χτά μέ­τω­πα. Οι μπολ­σε­βί­κοι απο­κτούν την πλειο­ψη­φία στις εκλο­γές για τις Δού­μες (δη­μο­τι­κές αρχές) και στα Σο­βιέτ η δύ­να­μή τους πολ­λα­πλα­σιά­ζε­ται. Ο Τρό­τσκι εκλέ­γε­ται πρό­ε­δρος του Σο­βιέτ της Πε­τρού­πο­λης και ο Νόν­γκιν της Μό­σχας. Το σύν­θη­μα : «Όλη η εξου­σία στα Σο­βιέτ» κυ­ριαρ­χεί.  «Η πο­ρεία των μαζών προς την επα­νά­στα­ση  αντα­να­κλά­ται σε ένα με­γά­λο πο­λι­τι­κό γε­γο­νός : οι μπολ­σε­βί­κοι, μια μικρή επα­να­στα­τι­κή μειο­ψη­φία τον Μάρ­τιο, γί­νο­νται, το Σε­πτέμ­βρη και τον Οκτώ­βρη, το κόμμα της πλειο­ψη­φί­ας.  Είναι αδύ­να­το να ξε­χω­ρί­σει κα­νείς πια το κόμμα από τις μάζες. Είναι ο ίδιος χεί­μαρ­ρος.  Ασφα­λώς διά­σπαρ­τοι ανά­με­σα στο πλή­θος υπάρ­χουν κι άλλοι επα­να­στά­τες, αρι­στε­ροί εσέ­ροι, αναρ­χι­κοί και μα­ξι­μα­λι­στές» 6

Ο ΟΚΤΩ­ΒΡΗΣ

Η στρα­τιω­τι­κή ορ­γά­νω­ση του κόμ­μα­τος αριθ­μού­σε πάνω από 100.000 στρα­τιώ­τες και αρ­κε­τούς αξιω­μα­τι­κούς  από τους οποί­ους συ­γκρο­τή­θη­καν οι Στρα­τιω­τι­κές Επα­να­στα­τι­κές Επι­τρο­πές (ΣΕΕ), που θα διευ­θύ­νουν την εξέ­γερ­ση.  Η Κόκ­κι­νη Φρου­ρά της Πε­τρού­πο­λης τις πα­ρα­μο­νές της εξέ­γερ­σης αριθ­μού­σε 20.000 άν­δρες. Στις 22 Οκτώ­βρη ένα αμέ­τρη­το φλο­γι­σμέ­νο πλή­θος ορ­κί­ζε­ται στην από­φα­ση, την οποία δια­βά­ζει ο Τρό­τσκι, να στη­ρί­ξει το Σο­βιέτ που ανα­λαμ­βά­νει το κα­θή­κον να ολο­κλη­ρώ­σει την Επα­νά­στα­ση στην Πε­τρού­πο­λη. Στις 25 Οκτώ­βρη οι επα­να­στα­τι­κές δυ­νά­μεις της Κρο­στάν­δης πήραν δια­τα­γή να ετοι­μα­στούν να ανα­λά­βουν την προ­στα­σία του Συ­νε­δρί­ου των Σο­βιέτ. Την ίδια μέρα τα μπολ­σε­βί­κι­κα συ­ντάγ­μα­τα και η Κόκ­κι­νη Φρου­ρά πε­ρι­κυ­κλώ­νουν τα Χει­με­ρι­νά Ανά­κτο­ρα, όπου βρί­σκο­νται τα γρα­φεία  της κυ­βέρ­νη­σης Κε­ρέν­σκι - ο ίδιος είχε δια­φύ­γει - ενώ το κα­τα­δρο­μι­κό Σέλας της Ελευ­θε­ρί­ας ρί­χνει άσφαι­ρα πυρά. Υπεύ­θυ­νοι για την ορ­γά­νω­ση της κα­τά­λη­ψης των Χει­με­ρι­νών Ανα­κτό­ρων είναι οι μπολ­σε­βί­κοι Πα­ντ­βόϊ­σκι, Αντό­νοφ Οφ­σε­γιέν­κο, και Λά­σε­βιτς. Η Προ­σω­ρι­νή Κυ­βέρ­νη­ση συλ­λαμ­βά­νε­ται και φυ­λα­κί­ζε­ται.

Ταυ­τό­χρο­να συ­νέρ­χε­ται το Παν­ρω­σι­κό Συ­νέ­δριο των Σο­βιέτ στο οποίο με­τέ­χουν  όλες οι τά­σεις της σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας και της αρι­στε­ράς. Συμ­με­τέ­χουν 562 αντι­πρό­σω­ποι : 362 μπολ­σε­βί­κοι, 31 ανε­ξάρ­τη­τοι συ­νο­δοι­πό­ροι των μπολ­σε­βί­κων, 70 αρι­στε­ροί εσέ­ροι, 36 κε­ντρώ­οι εσέ­ροι, 16 δε­ξιοί εσέ­ροι, 3 από το Εθνι­κό Σο­σια­λε­πα­να­στα­τι­κό Κόμμα, 15 από το Ενιαίο Διε­θνι­στι­κό Σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κό Κόμμα, 21 μεν­σε­βί­κοι υπο­στη­ρι­κτές της εθνι­κής άμυ­νας, 7 σο­σιαλ­δη­μο­κρά­τες από διά­φο­ρες εθνι­κι­στι­κές ομά­δες, 5 αναρ­χι­κοί. Ο Λένιν μαζί με τον Τρό­τσκι ανα­κοι­νώ­νουν την κα­τά­λη­ψη της εξου­σί­ας. Τα πρώτα λόγια του Λένιν αφο­ρούν στη σύ­γκλι­ση των αγρο­τών με τους ερ­γά­τες,  την κα­τάρ­γη­ση της  ιδιο­κτη­σί­ας των γαιο­κτη­μό­νων και τον ερ­γα­τι­κό έλεγ­χο στη βιο­μη­χα­νία.

Η Κόκ­κι­νη Φρου­ρά και η Στρα­τιω­τι­κή Επα­να­στα­τι­κή Επι­τρο­πή (ΣΕΕ) της Μό­σχας συ­γκρο­τή­θη­καν με δυ­σκο­λί­ες και κα­θυ­στε­ρή­σεις, που στοί­χι­σαν στο προ­λε­τα­ριά­το μια με­γά­λη αι­μα­το­χυ­σία 6 ημε­ρών. Στις 28 Οκτώ­βρη τα με­σά­νυ­χτα οι Γιούν­κερ (δό­κι­μοι από τις σχο­λές αξιω­μα­τι­κών) πε­ρι­κύ­κλω­σαν το Κρεμ­λί­νο. Ο διοι­κη­τής πα­ρα­δί­νε­ται αφού λαμ­βά­νει εγ­γύ­η­ση για τη ζωή των αν­δρών του. Ακο­λού­θη­σε μα­ζι­κή εκτέ­λε­ση όλων από τους Λευ­κούς. Η ΣΕΕ κα­τά­λα­βε ότι το μο­να­δι­κό δί­λημ­μα ήταν νίκη ή θά­να­τος. Μετά από μια νύχτα ατέρ­μο­νων αμ­φι­τα­λα­ντεύ­σε­ων, για να μην κά­νουν ζημιά στα ιστο­ρι­κά κτί­ρια του Κρεμ­λί­νου, η ΣΕΕ δίνει δια­τα­γή βομ­βαρ­δι­σμού. Οι ητ­τη­μέ­νες δυ­νά­μεις της αντε­πα­νά­στα­σης, οι εκτε­λε­στές του Κρεμ­λί­νου αφέ­θη­καν ελεύ­θε­ροι.

Η Επα­νά­στα­ση έχει κάνει τα πρώτα βή­μα­τα για την εξου­σία αλλά έχει με­γά­λο δρόμο μπρο­στά της. Εξαρ­χής κι­νεί­ται στη βάση των 3 θε­με­λιω­δών αι­τη­μά­των που την οδή­γη­σαν μέχρι τώρα : Ει­ρή­νη, Γη, Ψωμί, τα οποία με­τα­φέ­ρο­νται στα πρώτα δια­τάγ­μα­τα της κυ­βέρ­νη­σης των Σο­βιέτ. Στο Διά­ταγ­μα για την Ει­ρή­νη κα­λού­νται τα εμπό­λε­μα έθνη και οι κυ­βερ­νή­σεις τους ν’ αρ­χί­σουν αμέ­σως δια­πραγ­μα­τεύ­σεις για μια δί­καιη και δη­μο­κρα­τι­κή ει­ρή­νη, χωρίς προ­σαρ­τή­σεις ξένων εδα­φών, βίαιη εν­σω­μά­τω­ση ξένων εθνο­τή­των και χωρίς απο­ζη­μιώ­σεις. Στο Διά­ταγ­μα για τη Γη η έγ­γεια ιδιο­κτη­σία των γαιο­κτη­μό­νων κα­ταρ­γεί­ται χωρίς απο­ζη­μί­ω­ση. Τα κτή­μα­τά τους όπως και των μο­να­στη­ριών και εκ­κλη­σιών μαζί με το ζωικό κε­φά­λαιο γί­νο­νται ιδιο­κτη­σία των αγρο­τών. Το διά­ταγ­μα δεν κα­τάρ­γη­σε την ατο­μι­κή ιδιο­κτη­σία στη γη και το δι­καί­ω­μα ιδιω­τι­κής πε­ριου­σί­ας ακόμη και των πλού­σιων χω­ρι­κών. Ο Λένιν επι­κρί­θη­κε ότι εφάρ­μο­σε το αγρο­τι­κό πρό­γραμ­μα των εσέ­ρων καθώς το πρό­γραμ­μα των μπολ­σε­βί­κων προ­έ­βλε­πε την εθνι­κο­ποί­η­ση της γης. «Αυτό δεν έχει ση­μα­σία» απά­ντη­σε. «Ως δη­μο­κρα­τι­κή κυ­βέρ­νη­ση απλώς δεν μπο­ρού­με να αγνο­ή­σου­με τις επι­θυ­μί­ες των λαϊ­κών μαζών, ακόμα κι αν δια­φω­νού­με μαζί τους.7  Το διά­ταγ­μα δη­μιούρ­γη­σε ένα ενιαίο μέ­τω­πο του συ­νό­λου των αγρο­τών γύρω από τα σο­βιέτ.

Εκ­δί­δε­ται πα­ράλ­λη­λα η «Δια­κή­ρυ­ξη των Δι­καιω­μά­των των Λαών της Ρω­σί­ας» με τρία ση­μεία : ισό­τη­τα και κυ­ριαρ­χία, δι­καί­ω­μα αυ­το­διά­θε­σης, από­σχι­σης και ίδρυ­σης ανε­ξάρ­τη­των κρα­τών, κα­τάρ­γη­ση όλων των εθνι­κών και θρη­σκευ­τι­κών απα­γο­ρεύ­σε­ων. Η Σο­βιε­τι­κή κυ­βέρ­νη­ση κα­τάρ­γη­σε, επί­σης, αμέ­σως την ποινή του θα­νά­του, κα­το­χύ­ρω­σε τον πο­λι­τι­κό γάμο και το δι­καί­ω­μα των γυ­ναι­κών στο δια­ζύ­γιο, νο­μι­μο­ποί­η­σε τις εκτρώ­σεις και κα­τάρ­γη­σε τους νό­μους που ποι­νι­κο­ποιού­σαν την ομο­φυ­λό­φι­λη σε­ξουα­λι­κό­τη­τα 8. 

Κα­θο­ρι­στι­κή αρχή της δρά­σης των μπολ­σε­βί­κων είναι ότι η Επα­νά­στα­ση δεν γρά­φε­ται από το κόμμα στο όνομα των μαζών αλλά ότι οι επα­να­στα­τη­μέ­νες λαϊ­κές τά­ξεις γρά­φουν την ιστο­ρία τους με το όπλο στο χέρι και την ανε­ξά­ντλη­τη και ελεύ­θε­ρη πρω­το­βου­λία τους στην ανοι­κο­δό­μη­ση της κα­τε­στραμ­μέ­νης χώρας. Τα Λαϊκά Επι­τρο­πά­τα (έτσι με­το­νό­μα­σε τα υπουρ­γεία ο Τρό­τσκι) έχουν πάρει εντο­λή με διά­ταγ­μα να συ­νερ­γά­ζο­νται στενά με τις μα­ζι­κές ορ­γα­νώ­σεις των ερ­γα­ζό­με­νων αν­δρών και γυ­ναι­κών, των ναυ­τών, των στρα­τιω­τών και των υπαλ­λή­λων. Το έργο του επι­σι­τι­σμού ανα­τέ­θη­κε στις δη­μο­τι­κές αρχές.

ΜΙΑ ΧΩΡΑ ΔΙΑ­ΛΥ­ΜΕ­ΝΗ, Ο ΕΜ­ΦΥ­ΛΙΟΣ, ΟΙ ΕΙ­ΡΗ­ΝΕΥ­ΤΙ­ΚΕΣ ΣΥ­ΝΟ­ΜΙ­ΛΙΕΣ

Η νε­ο­σύ­στα­τη σο­βιε­τι­κή εξου­σία βρέ­θη­κε απέ­να­ντι σε μια πραγ­μα­τι­κό­τη­τα γε­νι­κευ­μέ­νης δο­λιο­φθο­ράς κατά της Επα­νά­στα­σης. Ο κρα­τι­κός μη­χα­νι­σμός ήταν πλή­ρως δια­λυ­μέ­νος, οι Επί­τρο­ποι του Λαού  (με­το­νο­μα­σία των υπουρ­γών) δεν είχαν ερ­γα­ζό­με­νους για να λει­τουρ­γή­σουν τους το­μείς που επό­πτευαν. Ο Λένιν απευ­θύ­νει έκ­κλη­ση : «Σύ­ντρο­φοι ερ­γά­τες !! να θυ­μά­στε ότι από δω και πέρα εσείς οι ίδιοι διοι­κεί­τε το κρά­τος. Κα­νείς δεν πρό­κει­ται να σας βοη­θή­σει αν δεν ενω­θεί­τε οι ίδιοι και δεν πά­ρε­τε στα χέρια σας όλες τις κρα­τι­κές υπο­θέ­σεις». Οι αγρό­τες κα­λού­νται επί­σης «ν’ ανα­λά­βουν οι ίδιοι επι­τό­που πλή­ρεις εξου­σί­ε­ς9. Και μόνο αυτή η πα­ρό­τρυν­ση-εντο­λή, ακόμα κι αν επι­βαλ­λό­ταν από τις πε­ρι­στά­σεις, δεί­χνει τη βαθιά πίστη για την ανά­γκη συρ­ρί­κνω­σης του κρά­τους σε όρ­γα­νο πο­λι­τι­κών κα­τευ­θύν­σε­ων και συ­ντο­νι­σμού και την υπο­κα­τά­στα­σή του από ένα κοι­νω­νι­κό/πο­λι­τι­κό κί­νη­μα μα­ζι­κής λαϊ­κής πρω­το­βου­λί­ας.

Όσο συμ­βαί­νουν αυτά έχει ήδη ξε­κι­νή­σει ο εμ­φύ­λιος πό­λε­μος. Οι Κόκ­κι­νοι δεν θέ­λουν να χρη­σι­μο­ποι­ή­σουν κα­τα­στο­λή ενα­ντί­ον των αντι­πά­λων τους, οι Λευ­κοί βυσ­σο­δο­μούν και προ­βαί­νουν σε σφα­γές. Εκ­δη­λώ­νε­ται η Κο­ζά­κι­κη Αντε­πα­νά­στα­ση. Την ίδια στιγ­μή ξε­κι­νούν οι ει­ρη­νευ­τι­κές συ­νο­μι­λί­ες στο Μπρεστ - Λι­τόφσκ ενώ στο εσω­τε­ρι­κό μέ­τω­πο προ­ω­θού­νται νέα φι­λο­λαϊ­κά δια­τάγ­μα­τα. Η Συ­ντα­κτι­κή Συ­νέ­λευ­ση, που προ­έ­κυ­ψε από γε­νι­κές εκλο­γές με συμ­με­το­χή όλων των κομ­μά­των, δεν δέ­χε­ται να υπερ­ψη­φί­σει τη «Δια­κή­ρυ­ξη των Δι­καιω­μά­των του ερ­γα­ζό­με­νου και εκ­με­ταλ­λευό­με­νου λαού», επί­ση­μο κεί­με­νο που είχε γρα­φτεί από τον Λένιν και είχε εγκρι­θεί από την Παν­ρω­σι­κή Εκτε­λε­στι­κή Επι­τρο­πή των Σο­βιέτ. Η πλειο­ψη­φία δεν θε­ω­ρού­σε ότι όλα όσα πε­ριε­λάμ­βα­νε ήταν δική της υπό­θε­ση. Οι μπολ­σε­βί­κοι και οι αρι­στε­ροί εσέ­ροι απο­χω­ρούν.

Η Ρόζα Λού­ξε­μπουργκ ασκεί κρι­τι­κή στη στάση των μπολ­σε­βί­κων απέ­να­ντι στη Συ­ντα­κτι­κή Συ­νέ­λευ­ση. Πράγ­μα­τι, λέει, η σύν­θε­σή της δεν απει­κό­νι­ζε τις επα­να­στα­τι­κές συν­θή­κες του Οκτώ­βρη αλλά την προη­γού­με­νη πε­ρί­ο­δο και την άγνοια που είχαν οι αγρο­τι­κές μάζες  γι’ αυτά που είχαν συμ­βεί στην Πε­τρού­πο­λη και τη Μόσχα. Σωστά ο Λένιν και ο Τρό­τσκι δεν μπο­ρού­σαν να εμπι­στευ­τούν την τύχη της επα­νά­στα­σης σε μια Συ­νέ­λευ­ση που κα­θρέ­φτι­ζε τη χθε­σι­νή Ρωσία του Κε­ρέν­σκι. Έπρε­πε όμως «να συ­γκα­λέ­σουν αμέ­σως μια Συ­νέ­λευ­ση  που να βγαί­νει μέσα από την ανα­γεν­νη­μέ­νη Ρωσία και να τρα­βή­ξουν μπρο­στά. Αντί γι’ αυτό ο Τρό­τσκυ, από την ει­δι­κή ακα­ταλ­λη­λό­τη­τα της Συ­ντα­κτι­κής Συ­νέ­λευ­σης του Οκτώ­βρη, συ­μπε­ραί­νει πως είναι πε­ριτ­τή κάθε Συ­ντα­κτι­κή Συ­νέ­λευ­ση κι ακόμα το γε­νι­κεύ­ει αυτό μέχρι του ση­μεί­ου να αρ­νεί­ται την αξία κάθε εθνι­κής αντι­προ­σω­πί­ας που προ­έρ­χε­ται από γε­νι­κές εκλο­γές κατά τη διάρ­κεια της Επα­νά­στα­σης».10  

Οι απο­φά­σεις που πρέ­πει να λά­βουν οι μπολ­σε­βί­κοι για την ει­ρή­νη είναι δύ­σκο­λες γιατί, από τη μια πλευ­ρά, η μα­ζι­κή συμ­με­το­χή του λαού στην Επα­νά­στα­ση στη­ρί­χθη­κε ακρι­βώς στη θέση: ει­ρή­νη τώρα και, από την άλλη, υπάρ­χουν εκτι­μή­σεις ότι εν­δε­χο­μέ­νως μπο­ρεί να ξε­σπά­σει η Επα­νά­στα­ση του προ­λε­τα­ριά­του σε άλλες χώρες. Ο Λένιν θέτει ως υπέρ­τα­το σκοπό της συ­γκυ­ρί­ας τη δια­φύ­λα­ξη της Ρώ­σι­κης Επα­νά­στα­σης. Ο Τρό­τσκι, εκ­πρό­σω­πος της κυ­βέρ­νη­σης στις δια­πραγ­μα­τεύ­σεις του Μπρέστ -Λι­τοφσκ, δεν συμ­με­ρί­ζε­ται την τρίτη άποψη στο κόμμα των μπολ­σε­βί­κων περί επα­να­στα­τι­κού πο­λέ­μου. Προ­σβλέ­πει, όμως, σε μια υπο­χώ­ρη­ση της εξα­ντλη­μέ­νης Γερ­μα­νί­ας υπό την πίεση της ερ­γα­τι­κής τάξης που λι­μο­κτο­νού­σε, γι’ αυτό ανα­βά­λει την υπο­γρα­φή ει­ρή­νης. Στα μέσα Ια­νουα­ρί­ου 1918 ξέ­σπα­σαν με­γά­λες απερ­γί­ες στο Βε­ρο­λί­νο.  

Ο Τρό­τσκι επι­διώ­κει να συν­δε­θεί με το προ­λε­τα­ριά­το των εμπό­λε­μων χωρών μέσω της δη­μό­σιας το­πο­θέ­τη­σης της κυ­βέρ­νη­σης. Στη δια­κή­ρυ­ξη που συ­ντάσ­σει ανα­φέ­ρε­ται : «Δεν συ­ναι­νού­με πλέον να χύ­νου­με το αίμα των στρα­τιω­τών μας για τα συμ­φέ­ρο­ντα μιας ιμπε­ρια­λι­στι­κής φα­τρί­ας...Απο­σύ­ρου­με από τον πό­λε­μο τον στρα­τό μας... Κη­ρύσ­σου­με το τέλος της επι­στρά­τευ­σής μας. Αρ­νού­μα­στε να υπο­γρά­ψου­με μια ει­ρή­νη βα­σι­σμέ­νη στις προ­σαρ­τή­σεις εδα­φών. Δη­λώ­νου­με ότι τερ­μα­τί­ζε­ται η εμπό­λε­μη κα­τά­στα­ση με­τα­ξύ των κε­ντρι­κών δυ­νά­με­ων και της Ρω­σί­ας» 11.      

Η ΕΠΑ­ΝΑ­ΣΤΑ­ΣΗ ΕΚΤΡΕ­ΠΕ­ΤΑΙ

Η αντε­πα­νά­στα­ση εκ­δη­λώ­θη­κε στα­δια­κά πάνω στην εξά­ντλη­ση των δυ­νά­με­ων της επα­νά­στα­σης από τον ιμπε­ρια­λι­στι­κό και τον εμ­φύ­λιο πό­λε­μο, την πείνα και τις τε­ρά­στιες κα­τα­στρο­φές των υπο­δο­μών της χώρας και της πα­ρα­γω­γής, που απαι­τού­σαν χρόνο για να επα­νέλ­θουν σε κα­νο­νι­κές συν­θή­κες. Η ελ­πί­δα δεν ανα­γεν­νή­θη­κε ούτε από το εξω­τε­ρι­κό. Η εξέ­γερ­ση του προ­λε­τα­ριά­του στη Γερ­μα­νία, 1918-1919,  πνί­γη­κε στο αίμα, ήττα που στοί­χη­σε εξί­σου στη γερ­μα­νι­κή και τη ρώ­σι­κη Επα­νά­στα­ση.  

Το στα­λι­νι­κό κα­θε­στώς οι­κο­δο­μή­θη­κε κα­τα­λύ­ο­ντας τις 3 βα­σι­κές αρχές της Επα­νά­στα­σης : 1. Η επα­νά­στα­ση είναι έργο των μαζών και είναι διαρ­κής, 2. Στη­ρί­ζε­ται στη μορφή δη­μο­κρα­τί­ας που δη­μιούρ­γη­σε - τη δη­μο­κρα­τία των Σο­βιέτ του Λαού και στην εσω­τε­ρι­κή δη­μο­κρα­τία του κόμ­μα­τος, 3. Η θε­με­λιώ­δης προ­σέγ­γι­σή της του κό­σμου είναι διε­θνι­στι­κή (πα­γκό­σμια Επα­νά­στα­ση). Αντί­θε­τα με τις θε­με­λιώ­δεις αυτές προ­ϋ­πο­θέ­σεις, που αφο­ρού­σαν τη δια­σφά­λι­ση της Επα­νά­στα­σης και τη διε­θνή της συ­νέ­χεια, η ανερ­χό­με­νη γρα­φειο­κρα­τι­κή τάξη προ­χώ­ρη­σε στη στα­δια­κή δη­μιουρ­γία ενός δι­κτα­το­ρι­κού κρά­τους επί του προ­λε­τα­ριά­του, υπο­κα­θι­στώ­ντας τη λαϊκή πρω­το­βου­λία και συμ­με­το­χή. Πιο συ­γκε­κρι­μέ­να :  

1.  Η Ρώ­σι­κη Επα­νά­στα­ση δεν θα είχε πραγ­μα­το­ποι­η­θεί χωρίς την αδια­νό­η­τη, για τα ση­με­ρι­νά δε­δο­μέ­να, συμ­με­το­χή και πρω­το­βου­λία εκα­τομ­μυ­ρί­ων αν­θρώ­πων. Οι λαϊ­κές τά­ξεις κα­τέ­κλει­σαν την ιστο­ρία και ανέ­τρε­ψαν την κυ­ριαρ­χία των εκ­με­ταλ­λευ­τών τους. Το πρω­το­πό­ρο κόμμα των μπολ­σε­βί­κων δεν θα είχε δια­δρα­μα­τί­σει τον ιστο­ρι­κό του ρόλο χωρίς αυτή τη συν­θή­κη και την ατα­λά­ντευ­τη ταύ­τι­σή του με την τε­ρά­στια λαϊκή έκρη­ξη.

2. Μέχρι κά­ποια στιγ­μή η πο­λι­τι­κή δη­μο­κρα­τία των σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κών και αρι­στε­ρών κομ­μά­των και ορ­γα­νώ­σε­ων είχε πραγ­μα­το­ποι­η­θεί στα σο­βιέτ. Αυτός ο πλου­ρα­λι­σμός συρ­ρι­κνώ­νε­ται όταν η Επα­νά­στα­ση αγω­νί­ζε­ται απε­γνω­σμέ­να να επι­βιώ­σει και, εντέ­λει, εκ­φυ­λί­ζε­ται. Θα μπο­ρού­σε να ήταν αλ­λιώς; Η Ρόζα Λού­ξε­μπουργκ βρί­σκε­ται σε ανοι­χτή δια­φω­νία με τον Τρό­τσκι και τον Λένιν στα θέ­μα­τα λει­τουρ­γί­ας της δη­μο­κρα­τί­ας. Ανα­φέ­ρο­ντας ιστο­ρι­κά πα­ρα­δείγ­μα­τα κα­τα­λή­γει ότι «“Ο βρα­δυ­κί­νη­τος μη­χα­νι­σμός των δη­μο­κρα­τι­κών θε­σμών” έχει ένα ισχυ­ρό αντί­βα­ρο - τη ζω­ντα­νή κί­νη­ση της μάζας, την ακα­τά­παυ­στη ορμή της. Και όσο πιο δη­μο­κρα­τι­κοί είναι οι θε­σμοί, τόσο ζω­η­ρό­τε­ρος και δυ­να­τό­τε­ρος είναι ο παλ­μός της πο­λι­τι­κής ζωής των μαζών…. Ασφα­λώς κάθε δη­μο­κρα­τι­κός θε­σμός έχει τις ατέ­λειές του… αλλά το φάρ­μα­κο που ανα­κά­λυ­ψαν ο Λένιν και ο Τρό­τσκυ, τη γε­νι­κή κα­τάρ­γη­ση της Δη­μο­κρα­τί­ας, είναι χει­ρό­τε­ρο ακόμη κι από την αρ­ρώ­στια που επρό­κει­το να θε­ρα­πεύ­σουν. Κα­τα­στρέ­φει αυτή την ίδια τη ζω­ντα­νή πηγή, απ’ όπου μπο­ρεί να διορ­θω­θεί κάθε φυ­σι­κή ατέ­λεια των κοι­νω­νι­κών θε­σμών : την ενερ­γό, ανε­μπό­δι­στη, δρα­στή­ρια πο­λι­τι­κή ζωή όσο το δυ­να­τόν πιο πλα­τιών λαϊ­κών μαζών του έθνους»12.

Σύμ­φω­να με τα πα­ρα­πά­νω η Λού­ξε­μπουργκ αντι­τί­θε­ται ρι­ζι­κά στην κα­τάρ­γη­ση του γε­νι­κού εκλο­γι­κού δι­καιώ­μα­τος. Γρά­φει : «Λοι­πόν : και Σο­βιέτ, σαν σπον­δυ­λι­κή στήλη, και Συ­ντα­κτι­κή με κα­θο­λι­κή ψήφο» 13. Δεν μένει όμως εκεί, συ­νε­χί­ζει «Το ζή­τη­μα δεν εξα­ντλεί­ται με τη Συ­ντα­κτι­κή Συ­νέ­λευ­ση και το εκλο­γι­κό δι­καί­ω­μα. Έχου­με ακόμη να λο­γα­ρια­στού­με με την κα­τάρ­γη­ση των δη­μο­κρα­τι­κών εγ­γυ­ή­σε­ων, εκεί­νων που είναι οι σπου­δαιό­τε­ρες για μια υγιή πο­λι­τι­κή ζωή…. Είναι γε­γο­νός ολο­φά­νε­ρο και αδιαμ­φι­σβή­τη­το, ότι χωρίς την απε­ριό­ρι­στη ελευ­θε­ρία του τύπου, χωρίς το δι­καί­ω­μα να συ­νε­ται­ρί­ζο­νται και να συ­νέρ­χο­νται ελεύ­θε­ρα είναι εντε­λώς αδύ­να­το να εν­νοη­θεί η κυ­ριαρ­χία των με­γά­λων λαϊ­κών μαζών».14

3.  Όσον αφορά τον διε­θνι­σμό, που συν­δέ­ε­ται ευ­θέ­ως τόσο με τη διαρ­κή όσο και την πα­γκό­σμια Επα­νά­στα­ση, το στα­λι­νι­κό κα­θε­στώς, που επι­κρά­τη­σε μετά την πρώτη δε­κα­ε­τία, δή­μευ­σε κυ­ριο­λε­κτι­κά τη Διε­θνή, με­τα­τρέ­πο­ντάς την σε στή­ριγ­μα της εξω­τε­ρι­κής του πο­λι­τι­κής.

Δεν πρέ­πει να μας δια­φεύ­γει ότι οι θε­ω­ρη­τι­κές δια­στά­σεις της επα­να­στα­τι­κής πο­λι­τι­κής , τις οποί­ες οι μπολ­σε­βί­κοι είχαν δια­μορ­φώ­σει με βαθιά γνώση και δη­μιουρ­γι­κή προ­σαρ­μο­γή της μαρ­ξι­στι­κής θε­ω­ρί­ας, δεν εφαρ­μό­στη­καν σε συν­θή­κες ερ­γα­στη­ρί­ου. Οι συ­γκε­κρι­μέ­νες ιστο­ρι­κές συν­θή­κες μπο­ρεί να οδη­γούν σε ανα­θε­ώ­ρη­ση/ανα­δια­μόρ­φω­ση της θε­ω­ρί­ας ή/και να την εκτρέ­πουν σε μια κα­τά­στα­ση έκτα­κτης ανά­γκης. Αρκεί να υπάρ­χει σε αυτή τη δεύ­τε­ρη πε­ρί­πτω­ση η συ­νεί­δη­ση ότι οι έκτα­κτες συν­θή­κες είναι προ­σω­ρι­νές και δεν μπο­ρεί να μο­νι­μο­ποι­η­θούν παρά μόνο σε βάρος της πο­ρεί­ας της Επα­νά­στα­σης.

Πι­στεύω ότι οι μπολ­σε­βί­κοι, αν μά­λι­στα ζούσε ο Λένιν, θα ήταν ικα­νοί να μην εκλά­βουν τις έκτα­κτες κα­τα­στά­σεις ως κα­νο­νι­κές και τους ανα­γκαί­ους συμ­βι­βα­σμούς ως εθε­λού­σια πο­λι­τι­κή ώστε να επα­να­φέ­ρουν την οι­κο­δό­μη­ση της οι­κο­νο­μί­ας και την απε­λευ­θέ­ρω­ση της κοι­νω­νί­ας στο δρόμο του σο­σια­λι­σμού, κα­τα­νο­ώ­ντας και την ανά­γκη πο­λυ­ε­πί­πε­δων δη­μο­κρα­τι­κών θε­σμών που θα απέ­τρε­παν την αι­μα­τη­ρή κυ­ριαρ­χία του κόμ­μα­τος επί της κοι­νω­νί­ας. Γιατί αν η Επα­νά­στα­ση ήταν έργο των μαζών ο εκ­φυ­λι­σμός της δεν θα μπο­ρού­σε να απο­τρα­πεί χωρίς την εμπλο­κή τους μόνο με πό­λε­μο φρα­ξιών μέσα στο κόμμα. Δυ­στυ­χώς η ιστο­ρία δεν γρά­φε­ται με βάση τις επι­θυ­μί­ες μας και τα αν. Ο Λένιν, χτυ­πη­μέ­νος από την αρ­ρώ­στια, όταν ανα­κάμ­πτει προ­σω­ρι­νά, αντι­λαμ­βά­νε­ται το μέ­γε­θος του γρα­φειο­κρα­τι­κού εκ­φυ­λι­σμού και ξε­κι­νά πό­λε­μο ενα­ντί­ον της φρά­ξιας του Στά­λιν. Τον πρό­λα­βε ο θά­να­τος. Αν και, όπως είχε πει η σύ­ντρο­φος της ζωής του Κρούπ­σκα­για, ο Λένιν δεν θα είχε επι­ζή­σει των φυ­λα­κών και των σφα­γών. Ο Λένιν διέ­θε­τε την ευ­φυ­ΐα να συν­δυά­ζει σε μια μη κλα­σι­κού χα­ρα­κτή­ρα Επα­νά­στα­ση, όπως την ονο­μά­ζει ο Λού­κατς, την προ­σή­λω­ση στο στόχο της σο­σια­λι­στι­κής κοι­νω­νί­ας με την απο­φα­σι­στι­κό­τη­τα στις κρί­σι­μες στιγ­μές - η εμ­μο­νή του να μην κα­θυ­στε­ρή­σει ούτε ώρα η εξέ­γερ­ση του Οκτώ­βρη είναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κή - και τους ανα­γκαί­ους συμ­βι­βα­σμούς ώστε να μην εκτρο­χια­στεί η Επα­νά­στα­ση. 

Σύμ­φω­να με τον Λού­κατς, ο μη κλα­σι­κός χα­ρα­κτή­ρας της επα­νά­στα­σης που απο­τόλ­μη­σαν οι μπολ­σε­βί­κοι «έγκει­ται κυ­ρί­ως στο ότι ο σο­σια­λι­σμός πρέ­πει να πραγ­μα­τω­θεί σε μια φάση όπου το πρα­κτι­κό δε­δο­μέ­νο οι­κο­νο­μι­κό επί­πε­δο πα­ρα­γω­γής και δια­νο­μής απέ­χει πολύ από το να χρη­σι­μεύ­σει σαν βάση έστω και για τη συ­γκε­κρι­μέ­νη προ­ε­τοι­μα­σία του “βα­σι­λεί­ου της ελευ­θε­ρί­ας”…... Το με­γά­λο κε­ντρι­κό πρό­βλη­μα, που κα­νείς ακόμα - ούτε ο Λένιν - δεν έχει δια­τυ­πώ­σει θε­ω­ρη­τι­κά, μιας τέ­τοιας μη κλασ­σι­κής οι­κο­δό­μη­σης του σο­σια­λι­σμού, μιας τέ­τοιας προ­ε­τοι­μα­σί­ας του κομ­μου­νι­σμού έγκει­ται λοι­πόν στο εξής : πως πρέ­πει να δο­μη­θεί, σε μια τέ­τοια εποχή με­τά­βα­σης, η σχέση με­τα­ξύ της κα­θα­ρά οι­κο­νο­μι­κής πρα­κτι­κής που έχει απλό σκοπό να ξε­πε­ρά­σει την κα­θυ­στέ­ρη­ση και τις ενέρ­γειες, θε­σμούς, κ.λπ. που εν­δυ­να­μώ­νουν άμεσα το σο­σια­λι­στι­κό πε­ριε­χό­με­νο και προ­ω­θούν την προ­λε­τα­ρια­κή δη­μο­κρα­τία, Είναι σαφές - και ο Λένιν ποτέ δεν το έχασε από την οπτι­κή του - ότι η μέχρι τώρα θε­ω­ρία, ακόμα και οι Μαρξ και Έν­γκελς, δεν έδωσε και δεν μπο­ρού­σε να δώσει θε­ω­ρη­τι­κή λύση σ’ αυτό το ζή­τη­μα ανα­λο­γί­ας»15. Αυτό το θε­με­λιώ­δες ιστο­ρι­κό ζή­τη­μα, στο οποίο το­πο­θε­τεί­ται η Λού­ξε­μπουργκ, προ­τεί­νο­ντας στις συ­γκε­κρι­μέ­νες συν­θή­κες δη­μο­κρα­τι­κές εγ­γυ­ή­σεις, προ­φα­νώς δεν θα μπο­ρού­σε ν’ απα­ντη­θεί μετά το θά­να­το του Λένιν και του από­λυ­του απο­προ­σα­να­το­λι­σμού / εκτρο­χια­σμού της πο­ρεί­ας της επα­νά­στα­σης.  

Η ΑΝΤΕ­ΠΑ­ΝΑ­ΣΤΑ­ΣΗ ΓΕ­ΝΙ­ΚΕΥ­Ε­ΤΑΙ ΣΤΟ ΜΠΟΛ­ΣΕ­ΒΙ­ΚΙ­ΚΟ ΚΟΜΜΑ

ΚΑΙ ΤΗ ΡΩ­ΣΙ­ΚΗ ΚΟΙ­ΝΩ­ΝΙΑ

Η μα­ζι­κή ψυ­χι­κή και σω­μα­τι­κή εξό­ντω­ση χι­λιά­δων μπολ­σε­βί­κων και άλλων που πρω­το­στά­τη­σαν στην Επα­νά­στα­ση, οι απο­τρό­παιες δίκες της Μό­σχας - ένας τε­ρα­τώ­δης πολ­λα­πλα­σια­στής της αλ­λη­γο­ρί­ας που απο­τε­λεί για το γε­γο­νός η «Δίκη» του Κάφκα -  τα στρα­τό­πε­δα στα οποία η πείνα και ο πάγος της Σι­βη­ρί­ας εξά­ντλη­σαν, μαζί με τους βα­σα­νι­σμούς, αν­θρώ­πους για τους οποί­ους η πα­ρου­σία τους εκεί δεν είχε καμία έλ­λο­γη αι­τιο­λο­γία, αυτά και άλλα δεν συ­νι­στούν εκ­φυ­λι­σμό αλλά από­λυ­τη ήττα της Επα­νά­στα­σης. Συ­νι­στούν εσω­τε­ρι­κή αντε­πα­νά­στα­ση που επι­κρά­τη­σε με το τέλος της πρώ­της δε­κα­ε­τί­ας. Ξε­κί­νη­σε από πρά­ξεις φαι­νο­με­νι­κά συμ­βα­τές με τις έκτα­κτες συν­θή­κες και πρώτα απ’ όλα με το πνί­ξι­μο της δη­μο­κρα­τί­ας εντός του κόμ­μα­τος, στη λει­τουρ­γία άλλων κομ­μά­των, στα σο­βιέτ και την κοι­νω­νία, με την άνοδο της κα­τα­στο­λής και τε­λι­κά την εξό­ντω­ση των αντι­τι­θέ­με­νων μπολ­σε­βί­κων ηγε­τών. Δεν ήταν πια η δι­κτα­το­ρία του προ­λε­τα­ριά­του, που είχε επι­βλη­θεί στο κα­θε­στώς εκ­με­τάλ­λευ­σης και αι­μα­τη­ρής κα­τα­στο­λής της αστι­κής τάξης και εκ­φρά­στη­κε,  στη διάρ­κεια της προ­ε­τοι­μα­σί­ας της επα­νά­στα­σης και στα πρώτα χρό­νια λει­τουρ­γί­ας της, με πρω­τό­γνω­ρες μορ­φές δη­μο­κρα­τί­ας και συμ­με­το­χής των μαζών.

Η «Προ­δο­μέ­νη Επα­νά­στα­ση» του Λέον Τρό­τσκι δίνει για την εποχή από το 1922 ως το 1936 εξα­ντλη­τι­κές απα­ντή­σεις, όπως το «Έτος Ένα της Ρω­σι­κής Επα­νά­στα­σης» του Βι­κτόρ Σερζ για την προ­ε­τοι­μα­σία και τις απαρ­χές της Επα­νά­στα­σης. Πολλά από τα γε­γο­νό­τα που ανα­φέ­ρο­νται σ’ αυτό το κεί­με­νο  βα­σί­ζο­νται στο έργο του Σερζ.

Θα ήταν αδύ­να­τον να με­τα­φερ­θεί μια σύ­νο­ψη του θε­με­λιώ­δους έργου του Τρό­τσκι για την κα­τα­νό­η­ση της δια­δι­κα­σί­ας ακύ­ρω­σης της Ρώ­σι­κης Επα­νά­στα­σης. Υπάρ­χουν, όμως, ση­μεία - κλει­διά που αφο­ρούν στην προ­σέγ­γι­ση της πρώ­της 20ε­τί­ας. Τα πρώτα χρό­νια η Επα­νά­στα­ση πά­λε­ψε για την ίδια της την ύπαρ­ξη η οποία συμ­βά­δι­ζε, αν και σε συν­θή­κες του λε­γό­με­νου πο­λε­μι­κού κομ­μου­νι­σμού, με τους δια­κη­ρυγ­μέ­νους στό­χους της. Στην πε­ρί­ο­δο προ­ε­τοι­μα­σί­ας της Επα­νά­στα­σης, όπως και για την πραγ­μα­το­ποί­η­ση και την επι­βί­ω­σή της σε συν­θή­κες εμ­φυ­λί­ου πο­λέ­μου και εξω­τε­ρι­κών επεμ­βά­σε­ων, κα­τα­βλή­θη­καν υπε­ράν­θρω­πες δυ­νά­μεις που οδή­γη­σαν σε «μια μα­κριά πε­ρί­ο­δο κού­ρα­σης, κα­τά­πτω­σης και πραγ­μα­τι­κής απο­γο­ή­τευ­σης από τα απο­τε­λέ­σμα­τα της επα­νά­στα­σης. Η άμπω­τη της “πλη­βεια­κής υπε­ρη­φά­νειας” άφησε το χώρο για την πλημ­μυ­ρί­δα της μι­κρο­ψυ­χί­ας και του κα­ριε­ρι­σμού»16. Ση­μα­ντι­κές δυ­νά­μεις είχαν χαθεί στις μάχες ενώ οι ήττες του προ­λε­τα­ριά­του που ακο­λού­θη­σαν διε­θνώς επέ­τει­ναν την πα­ραί­τη­ση. Το 1926 και 1927 ανα­γεν­νή­θη­καν οι ελ­πί­δες και «όλα τα μάτια ήταν στραμ­μέ­να τώρα στην Ανα­το­λή όπου ξε­τυ­λι­γό­ταν το δράμα της Κι­νέ­ζι­κης Επα­νά­στα­σης»17, η οποία «τέλη του 1927 σφά­χτη­κε από το δήμιο Τσιάγκ Κάϊ Σεκ, που στα χέρια του η Τρίτη Διε­θνής είχε κυ­ριο­λε­κτι­κά πα­ρα­δώ­σει προ­δο­μέ­νους του κι­νέ­ζους ερ­γά­τες και αγρό­τες»18.

Την ίδια εποχή ξε­κί­νη­σαν, επί­σης, μετά από μα­κρό­χρο­νη δυ­σφή­μι­ση, μα­ζι­κές συλ­λή­ψεις των μελών της Αρι­στε­ρής Αντι­πο­λί­τευ­σης. Στις συν­θή­κες αυτές σχη­μα­τί­στη­κε στα­δια­κά μια νέα προ­νο­μιού­χα γρα­φειο­κρα­τι­κή κάστα, μια κοι­νω­νι­κή και πο­λι­τι­κή πο­λυ­πλη­θής δύ­να­μη μέσα στο κρά­τος. Τα ανώ­τε­ρα κλι­μά­κιά της είχαν την εξου­σία των απο­φά­σε­ων της κε­ντρι­κά ρυθ­μι­ζό­με­νης οι­κο­νο­μί­ας και έλεγ­χαν τους κα­τα­σταλ­τι­κούς μη­χα­νι­σμούς και τον στρα­τό, καθώς το κόμμα είχε ταυ­τι­στεί με το κρά­τος. Ο Στά­λιν εξέ­φρα­ζε αυτό το κα­θε­στώς στο ανώ­τε­ρο κομ­μα­τι­κό/κρα­τι­κό επί­πε­δο. Η Αρι­στε­ρή Αντι­πο­λί­τευ­ση, που κα­τη­γο­ρή­θη­κε ότι για χα­τί­ρι της διε­θνούς επα­νά­στα­σης σχε­δί­α­ζε να σύρει τη χώρα σ’ ένα επα­να­στα­τι­κό πό­λε­μο, δι­καιώ­θη­κε τρα­γι­κά. «Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα η πάλη γι­νό­ταν για τα ζω­τι­κά συμ­φέ­ρο­ντα του σο­βιε­τι­κού κρά­τους…. Η λα­θε­μέ­νη πο­λι­τι­κή της διε­θνούς στη Γερ­μα­νία κα­τέ­λη­ξε 10 χρό­νια αρ­γό­τε­ρα στη νίκη του Χί­τλερ - δη­λα­δή σ’ ένα απει­λη­τι­κό κίν­δυ­νο πο­λέ­μου από την Δύση. Και η όχι λι­γό­τε­ρο λα­θε­μέ­νη πο­λι­τι­κή στην Κίνα ενί­σχυ­σε τον κίν­δυ­νο από την Ανα­το­λή» 19.  

Η ΣΥ­ΝΕ­ΧΕΙΑ

Ο αι­μα­τη­ρός κύ­κλος του στα­λι­νι­σμού έχει σχε­δόν ολο­κλη­ρω­θεί ήδη με το τέλος της πρώ­της δε­κα­ε­τί­ας. Μένει μια τε­λευ­ταία πράξη της τρα­γω­δί­ας, πραγ­μα­τι­στι­κή όσο και συμ­βο­λι­κή: η δο­λο­φο­νία του Τρό­τσκι. Και είναι τρα­γι­κή ει­ρω­νεία ότι το έργο «Ο δεύ­τε­ρος θά­να­τος του Ραμόν Μερ­κα­ντέρ»20, που έγρα­ψε ο Χόρχε Σε­μπρούν, με­τέ­φρα­σε στην Ελ­λά­δα ο Άρης Αλε­ξάν­δρου, τρό­φι­μος της Μα­κρο­νή­σου και άλλων τόπων εξο­ρί­ας, απο­μο­νω­μέ­νος από τους συ­ντρό­φους του ως ετε­ρό­δο­ξος. Είναι αυτός που έγρα­ψε το «Κι­βώ­τιο»21, μια αλ­λη­γο­ρία της ήττας της Επα­νά­στα­σης που θα μπο­ρού­σε να απο­δο­θεί με τις λέ­ξεις : η Επα­νά­στα­ση, ένα Κενό.

Ο Β΄ Πα­γκό­σμιος Πό­λε­μος και τα χρό­νια που προη­γή­θη­καν έστρε­ψαν τους αγώ­νες των κομ­μου­νι­στι­κών κομ­μά­των στη Δύση στην κα­τα­πο­λέ­μη­ση του φα­σι­σμού και του να­ζι­σμού. Η μα­ζι­κή ηρω­ι­κή στρά­τευ­ση του σο­βιε­τι­κού λαού συ­νέ­βα­λε στην ήττα της Γερ­μα­νί­ας. Ανά­λο­γη, συ­γκρι­τι­κά με τους πλη­θυ­σμούς, ήταν η αντί­στα­ση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και του ελ­λη­νι­κού λαού. Το στα­λι­νι­κό κα­θε­στώς όχι μόνο δεν υπέ­στη ρωγ­μές από τον πό­λε­μο αλλά επα­νήλ­θε κρα­ταιό, συ­να­πο­φα­σί­ζο­ντας με τους Συμ­μά­χους τον δια­μοι­ρα­σμό του κό­σμου. Στο Ανα­το­λι­κό Μπλοκ, μια επι­κρά­τεια εγκλει­σμού των χωρών που κα­τα­νε­μή­θη­καν στη σφαί­ρα επιρ­ρο­ής της Σο­βιε­τι­κής Ένω­σης, ξε­σπούν έκτο­τε εξε­γέρ­σεις και επα­να­στά­σεις.

Η μα­ζι­κή απερ­γία των ερ­γα­τών στο Βε­ρο­λί­νο το 1953 πνί­γη­κε στο αίμα.  Το τεί­χος που χώ­ρι­σε την πόλη στη μέση είναι το δρα­μα­τι­κό σύμ­βο­λο εγκλει­σμού - τείχη υψώ­νο­νται μόνο στα στρα­τό­πε­δα και τις φυ­λα­κές. Ακο­λού­θη­σε το 1956 η Ούγ­γρι­κη Επα­νά­στα­ση, η πιο συ­γκλο­νι­στι­κή μετά τη Ρώ­σι­κη, ακρι­βώς γιατί απέ­δει­ξε ότι οι ερ­γά­τες, οι φοι­τη­τές, οι δια­νο­ού­με­νοι, οι μη συμ­μορ­φω­θέ­ντες κομ­μου­νι­στές  διέ­θε­ταν τε­ρά­στια ηθικά και πο­λι­τι­κά απο­θέ­μα­τα ώστε να επα­να­φέ­ρουν στην ιστο­ρία την εξέ­γερ­ση, απε­λευ­θε­ρώ­νο­ντάς την από τη στα­λι­νι­κή σκου­ριά.

Δια­δη­λώ­σεις, απερ­γί­ες, ερ­γο­στα­σια­κά συμ­βού­λια, συ­γκρό­τη­ση δη­μο­κρα­τι­κής κυ­βέρ­νη­σης με τον Ίμρε Νάγκι υπεν­θύ­μι­σαν ότι η Επα­νά­στα­ση είναι έργο της μα­ζι­κής λαϊ­κής αφύ­πνι­σης και πρω­το­βου­λί­ας. Την Επα­νά­στα­ση κα­τέ­λυ­σαν τα τανκς. Τα πε­ρισ­σό­τε­ρα μέλη της κυ­βέρ­νη­σης εκτε­λέ­στη­καν - ο Λού­κατς γλύ­τω­σε τη σφαγή, οι δίκες και οι μα­ζι­κές εκτε­λέ­σεις κρά­τη­σαν πολύ καιρό. Ο Ίμρε Κέρ­τες, Ούγ­γρος συγ­γρα­φέ­ας - Νό­μπελ Λο­γο­τε­χνί­ας το 2002 για το σύ­νο­λο του έργου του - ο οποί­ος εκτο­πί­στη­κε 15 χρό­νων το 1944 στο Άου­σβιτς και ένα χρόνο αρ­γό­τε­ρα στο Μπού­χεν­βαλ, ερω­τά­ται αν, «εσύ που πέ­ρα­σες την εποχή του Στά­λιν μέσα σ’ ένα φρι­χτό εφιάλ­τη» και «έζη­σες κατά τη διάρ­κεια του κα­θε­στώ­τος Κα­ντάρ μέσα σε  βαριά κα­τά­θλι­ψη», πί­στευ­ες ότι  η σο­βιε­τι­κή κα­το­χή θα τε­λεί­ω­νε κά­πο­τε. Απα­ντά θε­τι­κά. Όπως λέει, «ήμουν βέ­βαιος επει­δή η ζωή δεν αντέ­χει για πολύ να την απαρ­νεί­ται κα­νείς». Δεν ήταν όμως βέ­βαιος αν θα το ζούσε ο ίδιος γιατί, όπως λέει ο Κάφκα, «ελ­πί­δες υπάρ­χουν πολ­λές όχι για μας όμως»22. Ο Ίμρε Κέρ­τες, όπως εκα­τομ­μύ­ρια συ­μπα­τριώ­τες του, έζησε σ’ αυτή τη δυ­στο­πία που ακο­λού­θη­σε την ήττα της δικής τους επα­νά­στα­σης, χωρίς όραμα για το μέλ­λον.

Το 1968, όταν η επα­νά­στα­ση κυ­κλο­φο­ρού­σε ελεύ­θε­ρη στον κόσμο, ο Μάης, το Θερμό Φθι­νό­πω­ρο και οι άλλες εξε­γέρ­σεις στο δυ­τι­κό κόσμο συ­να­ντή­θη­καν με την εξέ­γερ­ση στην Τσε­χο­σλο­βα­κία και την αφύ­πνι­ση του πο­λω­νι­κού λαού, που μια δε­κα­ε­τία αρ­γό­τε­ρα δη­μιούρ­γη­σε την Αλ­λη­λεγ­γύη. Ο Ταρίκ Αλί βλέ­πει την πα­ραλ­λη­λία του Μάη με την Άνοι­ξη της Πρά­γας 23. Οι με­ταρ­ρυθ­μί­σεις ήταν το πρώτο βήμα προς μια σο­σια­λι­στι­κή δη­μο­κρα­τία. Όταν οι Ρώσοι έστει­λαν τα τανκς έγι­ναν μα­ζι­κές δια­δη­λώ­σεις δια­μαρ­τυ­ρί­ας στις δυ­τι­κο­ευ­ρω­παϊ­κές πρω­τεύ­ου­σες. Έκ­πλη­κτος ο κί­τρι­νος τύπος της Βρε­τα­νί­ας, που ονό­μα­ζε «πρά­κτο­ρες της Μό­σχας» τον Ταρίκ Αλί και τους συ­ντρό­φους του, είδε να καίνε σε μια ορ­γι­σμέ­νη δια­δή­λω­ση στη Σο­βιε­τι­κή πρε­σβεία ομοιώ­μα­τα του Μπρέζ­νιεφ. Ο Ντα­νιέλ Κον Μπε­ντίτ, έγκλει­στος στη φυ­λα­κή, ρω­τή­θη­κε από τους δε­σμο­φύ­λα­κες πως ονο­μά­ζε­ται. Απά­ντη­σε : Κού­ρον - Μο­τζε­λέφ­σκι. Ήταν οι δύο νέοι Πο­λω­νοί κομ­μου­νι­στές που απεύ­θυ­ναν το 1965 την «Ανοι­χτή Επι­στο­λή στο Πο­λω­νι­κό Ερ­γα­τι­κό Κόμμα» 24 και κα­τα­δι­κά­στη­καν σε 3,5 χρό­νια φυ­λα­κή. 

Το έτος 1968 έγινε η διά­σπα­ση του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος Ελ­λά­δας. Είχαν προη­γη­θεί η ίδρυ­ση του Πα­τριω­τι­κού Με­τώ­που και του Ρήγα Φε­ραί­ου, γε­νι­κό­τε­ρα η συ­γκρό­τη­ση των δυ­νά­με­ων που διέ­φυ­γαν τη σύλ­λη­ψη από τη δι­κτα­το­ρία. Το ΠΑΜ, Ο Ρήγας Φε­ραί­ος και τα ηγε­τι­κά στε­λέ­χη του Εσω­τε­ρι­κού συ­νε­λή­φθη­σαν, βα­σα­νί­στη­καν, δι­κά­στη­καν και κα­τα­δι­κά­στη­καν. Ένα πε­ρι­στα­τι­κό συ­μπυ­κνώ­νει το δράμα των Ελ­λή­νων Ανα­νε­ω­τών Κομ­μου­νι­στών και όσων συ­ντά­χθη­καν στην ίδια γραμ­μή αγώνα. Δε­κέμ­βρης 1944 : ο ΕΛΑΣ έχει νι­κή­σει τους χίτες στο Θη­σείο. Εμ­φα­νί­ζο­νται τα αγ­γλι­κά τανκς. Ο Τάκης Μπε­νάς επι­σκέ­πτε­ται τη Σο­βιε­τι­κή πρε­σβεία. Ο πρέ­σβης τον αντι­με­τω­πί­ζει με απά­θεια αν όχι με ει­ρω­νεία. Η Ελ­λά­δα ανή­κει στο δυ­τι­κό στρα­τό­πε­δο. Ακο­λου­θεί η δι­κτα­το­ρία των συ­νταγ­μα­ταρ­χών 23 χρό­νια μετά. Ο Τάκης Μπε­νάς βρί­σκε­ται στην πα­ρα­νο­μία κι ενώ αντι­λαμ­βά­νε­ται ότι ο κλοιός σφίγ­γει, ακού­ει από το σταθ­μό της Μό­σχας την προ­γρα­φή του.

ΕΠΙ­ΜΥ­ΘΙΟ

Όπως απέ­δει­ξε η ιστο­ρία το κα­θε­στώς της Σο­βιε­τι­κής Ένω­σης και τα κα­θε­στώ­τα σο­βιε­τι­κού τύπου δεν ήταν δυ­να­τόν να με­ταρ­ρυθ­μι­στούν χωρίς επα­νά­στα­ση. Κα­τέρ­ρευ­σαν κυ­ριο­λε­κτι­κά. Το άγος της δυ­στο­πί­ας που δη­μιούρ­γη­σαν δεν μπο­ρού­σε να εξα­λει­φθεί με άλλο τρόπο. Πα­ρα­μέ­νου­με προ­ση­λω­μέ­νοι στη Ρώ­σι­κη Επα­νά­στα­ση, ση­μαί­νει ότι πα­ρα­μέ­νου­με πι­στοί σε όσους εγ­γυ­ή­θη­καν μέσα στους αιώ­νες την αν­θρω­πι­νό­τη­τα του κό­σμου. Το πα­ρελ­θόν εμ­φι­λο­χω­ρεί στο μέλ­λον ως μνήμη των βα­σά­νων και των βα­σα­νι­σμέ­νων και το ορί­ζει. Σύμ­φω­να με τα λόγια του Βάλ­τερ Μπέν­για­μιν «Η πνευ­μα­τι­κή διά­στα­ση του ιστο­ρι­κού υλι­σμού συ­νί­στα­ται στη μνήμη των βα­σά­νων της αν­θρω­πό­τη­τας και όχι στην επαγ­γε­λία ενός λα­μπρού μέλ­λο­ντος, στην εκ­δί­κη­ση και όχι στην εσχα­το­λο­γία»25.

Σή­με­ρα, οι ηρω­ι­κές πρά­ξεις των μπολ­σε­βί­κων και όλων όσων έπε­σαν στα πεδία των τί­μιων μαχών μπο­ρούν να μας δι­δά­ξουν, να μας εμπνεύ­σουν, αλλά όχι να μας σώ­σουν. Η αλ­λα­γή του κό­σμου χρειά­ζε­ται μια νέα σύγ­χρο­νη ιστο­ρι­κή δη­μιουρ­γία, συμ­βα­τή με τους αγώ­νες και τις ανά­γκες των λαών πα­γκό­σμια. Ζούμε το τέλος μιας επο­χής που ση­μά­δευ­σαν το 1948, η Κομ­μού­να, η Ρώ­σι­κη Επα­νά­στα­ση, η Ισπα­νία και διεύ­ρυ­ναν οι κοι­νω­νι­κοί και αντι­μπε­ρια­λι­στι­κοί αγώ­νες πα­γκό­σμια και οι εξε­γέρ­σεις γύρω από το εμ­βλη­μα­τι­κό έτος 1968. Το 1989, με την κα­τάρ­ρευ­ση των κα­θε­στώ­των σο­βιε­τι­κού τύπου, ήρθε το τέλος αυτής της επο­χής.

Όπως γρά­φει ο Enzo Traverso ανα­φε­ρό­με­νος στην ται­νία του Θό­δω­ρου Αγ­γε­λό­που­λου «Το βλέμ­μα του Οδυσ­σέα» (1995) «Σ’ ένα μακρύ τρά­βε­λινγκ βλέ­που­με ένα άγαλ­μα του Λένιν δια­λυ­μέ­νο, που δια­σχί­ζει το Δού­να­βη ξα­πλω­μέ­νο πάνω σε μια μα­ού­να, με το βλέμ­μα και το δά­χτυ­λό του στραμ­μέ­νο προς τον ου­ρα­νό. Μετά εμ­φα­νί­ζο­νται άν­θρω­ποι ολο­έ­να και πε­ρισ­σό­τε­ροι, που στέ­κο­νται στις όχθες για να πα­ρα­κο­λου­θή­σουν το πέ­ρα­σμά του. Είναι όλοι τους σιω­πη­λοί, πολ­λοί από αυ­τούς γο­να­τί­ζουν, με­ρι­κοί σταυ­ρο­κο­πιού­νται. Μια θλιμ­μέ­νη  κι απαλή μου­σι­κή συ­ντρο­φεύ­ει αυτή τη νε­κρι­κή πομπή με την οποία ένας τα­λαί­πω­ρος Λένιν, κομ­μα­τια­σμέ­νος και ξα­πλω­μέ­νος, εγκα­τα­λεί­πει τη σκηνή της ιστο­ρί­ας. Σε μια έντο­νη αντί­στι­ξη προς τον Οχτώ­βρη του Σερ­γκέι Αϊ­ζεν­στάιν (1927), όπου η κα­τα­στρο­φή του αγάλ­μα­τος του τσά­ρου συμ­βό­λι­ζε την επα­νά­στα­ση, αυτό το πέ­ρα­σμα των λει­ψά­νων του Λένιν μάς πα­ρου­σιά­ζει τη μνήμη του κομ­μου­νι­σμού σαν διερ­γα­σία πέν­θους»26.

Μέχρι το 1989 οι ήττες  φώ­τι­ζαν με τον ηρω­ι­σμό των εξε­γερ­μέ­νων που έχα­σαν τη μάχη ένα μέλ­λον αγώ­νων πάνω στις προ­γο­νι­κές πα­ρα­δό­σεις. Από τότε και μετά οι λέ­ξεις που πα­ρα­πέ­μπουν στην αν­θρώ­πι­νη χει­ρα­φέ­τη­ση και ελευ­θε­ρία, στον απε­γκλω­βι­σμό της αν­θρω­πό­τη­τας από τις ανά­γκες επι­βί­ω­σης σ’ ένα κόσμο γε­νι­κευ­μέ­νης φτώ­χειας και τα­πεί­νω­σης, έχουν βου­λιά­ξει στο κενό του πα­ρό­ντος. Τα ερεί­πια του 1989 εσω­τε­ρί­κευ­σαν μια ιστο­ρι­κή ήττα της ου­το­πί­ας που είχε εν­σαρ­κω­θεί στον κομ­μου­νι­σμό. «Ο μαρ­ξι­σμός που αντι­στοι­χεί στο δικό μας κα­θε­στώς ιστο­ρι­κό­τη­τας - μια χρο­νι­κό­τη­τα αγκυ­ρω­μέ­νη στο παρόν, στε­ρη­μέ­νη από προ­γνω­στι­κή δομή - παίρ­νει ανα­πό­φευ­κτα με­λαγ­χο­λι­κή από­χρω­ση… Εάν δια­θέ­τει μια στρα­τη­γι­κή διά­στα­ση, αυτή δεν συ­νί­στα­ται στο να ορ­γα­νώ­σει την ανα­τρο­πή του κα­πι­τα­λι­σμού αλλά στο να ξε­πε­ρά­σει το τραύ­μα της κα­τάρ­ρευ­σης που βίωσε. Η τέχνη του έγκει­ται στην ορ­γά­νω­ση της απαι­σιο­δο­ξί­ας : να πα­ρα­δε­χθεί μια απο­τυ­χία χωρίς να συν­θη­κο­λο­γή­σει με τον εχθρό, να ιστο­ρι­κο­ποι­ή­σει την ήττα, γνω­ρί­ζο­ντας ότι ένα νέο ξε­κί­νη­μα θα πάρει ανα­πό­φευ­κτα πρω­τό­γνω­ρες μορ­φές» 27..

Ένα πα­ρά­δειγ­μα μιας σύγ­χρο­νης δια­χεί­ρι­σης του τραύ­μα­τος και ανί­χνευ­σης του μέλ­λο­ντος των ιδεών της αν­θρώ­πι­νης χει­ρα­φέ­τη­σης πα­ρα­θέ­τει πάλι ο Enzo Traverso, ανα­φε­ρό­με­νος στη στάση του Ντα­νιέλ Μπεν­σαϊντ ενός εκ των ηγε­τών της Επα­να­στα­τι­κής Κομ­μου­νι­στι­κής Λί­γκας.

 «Η ιστο­ρι­κή καμπή του 1989, που έβαλε τέλος στον 20ο αιώνα, είχε βαθιά επί­δρα­ση στη δια­νοη­τι­κή και πο­λι­τι­κή δια­δρο­μή του Ντα­νιέλ Μπεν­σαϊντ. Η στρά­τευ­σή του στα­μά­τη­σε να στη­ρί­ζε­ται  στην υπε­ρά­σπι­ση μιας επα­να­στα­τι­κής πα­ρά­δο­σης που ανήκε πια σε μια πε­ρα­σμέ­νη εποχή και στρά­φη­κε προς την απο­κρυ­πτο­γρά­φη­ση του και­νούρ­γιου που έρ­χε­ται, ανα­ζη­τώ­ντας πάντα ρωγ­μές για να πε­ρά­σει σε πο­λι­τι­κή δράση, να δια­μορ­φώ­σει νέους συ­σχε­τι­σμούς δυ­νά­με­ων, να επι­νο­ή­σει πρα­κτι­κές αντί­στα­σης. Δεν εγκα­τέ­λει­ψε το “Μπολ­σε­βί­κι­κο” πα­ρελ­θόν του, πάντα παρόν στο υπό­βα­θρο,  κα­τά­λα­βε όμως ότι δεν μπο­ρού­σε να βρει εκεί απα­ντή­σεις στα ση­με­ρι­νά ερω­τή­μα­τα, ότι έπρε­πε να επε­ξερ­γα­στεί μια νέα κρι­τι­κή σκέψη, να πει­ρα­μα­τι­στεί με νέες μορ­φές δρά­σης. Τα κεί­με­νά του απευ­θύ­νο­νταν σ’ ένα κοινό ευ­ρύ­τε­ρο από τους αγω­νι­στές της ορ­γά­νω­σής του»28.

Στη μνήμα αυτού του γεν­ναί­ου και ξε­χω­ρι­στού κομ­μου­νι­στή αφιε­ρώ­νε­ται αυτό το παρόν κεί­με­νο. 

Ανα­φο­ρές

1. Κα­τσα­ρός Μι­χά­λης, Κατά Σαδ­δου­καί­ων (1953), εκδ. Κέ­δρος Δ΄ έκ­δο­ση, 1977

2. Σερζ Βι­κτόρ, 1930, Έτος Ένα της Ρω­σι­κής Επα­νά­στα­σης, μτφρ Αρ­βα­νί­της Φοί­βος,

    εκδ.  Red Marks, 2017,  σελ 65

3.  ο.π.  σελ 46   

4.  ο.π.  σελ 52   

5.  ο.π.  σελ 54

6.  ο.π.  σελ 58    

7.  ο.π.  σελ  88    

8.  Ντα­βα­νέ­λος Αντώ­νης, Η κλη­ρο­νο­μιά του 1917, Σο­σια­λι­στι­κή Διε­θνι­στι­κή Επι­θε­ώ­ρη­ση, άνοι­ξη 2017,

     σελ 75-86

9.  Σερζ Βι­κτόρ, 1930 : Έτος Ένα της Ρω­σι­κής Επα­νά­στα­σης, μτφρ Αρ­βα­νί­της Φοί­βος, 

     εκδ.  Red Marks, 2017, σελ 109

10. Λού­ξε­μπουργκ Ρόζα, Με­ταρ­ρύθ­μι­ση ή Επα­νά­στα­ση, εκδ. Διε­θνής Βι­βλιο­θή­κη, σελ 110

11. Σερζ Βι­κτόρ, 1930 : Έτος Ένα της Ρω­σι­κής Επα­νά­στα­σης,  μτφρ. Αρ­βα­νί­της Φοί­βος, 

      εκδ.  Red Marks, 2017, σελ 171

12. Λού­ξε­μπουργκ Ρόζα, Με­ταρ­ρύθ­μι­ση ή Επα­νά­στα­ση, εκδ. Διε­θνής Βι­βλιο­θή­κη, σελ 112

13. ο.π.   σελ  114

14. ο.π.   σελ  115

15. Λού­κατς Γκέ­οργκ, Αστι­κή και Σο­σια­λι­στι­κή Επα­νά­στα­ση, μτφρ, ει­σα­γω­γή Τσί­τσο­βιτς Αλέ­κος,

      εκδ. Κρι­τι­κή, 1987, σελ  62,63    

16. Τρό­τσκι Λέον, Η Προ­δο­μέ­νη Επα­νά­στα­ση (β΄ έκ­δο­ση), μτ­φρ-επιμ. Θ. Θω­μα­δά­κης - Η.Ρο­δί­τη,

       εκδ. «ΑΛ­ΛΑ­ΓΗ», 1984, σελ 79 

17. ο.π.   σελ  81 

18. ο.π.   σελ  81

19. ο.π.   σελ  81

20. Σε­μπρούν Χόρχε, Ο δεύ­τε­ρος θά­να­τος του Ραμόν Μερ­κα­ντέρ, μτφρ Άρης Αλε­ξάν­δρου,

      εκδ. Θε­μέ­λιο, 1983

21. Αλε­ξάν­δρου Άρης, Το κι­βώ­τιο, εκδ. Κέ­δρος, 2012

22. Κέρ­τες Ίμρε, Φά­κε­λος Κ., μτφρ από Γερ­μα­νι­κά Γιώτα Λα­γου­δά­κου, εκδ. Κα­στα­νιώ­της, 2007 σελ 215

23. Tariq Ali, Έφο­δος στον ου­ρα­νό, μτφρ  Σάβ­βας Μι­χα­ήλ, 1968, εκδ. Άγρα, 2008, σελ 27, 28

24. Κού­ρον Γιά­σεκ, Μο­τζε­λέφ­σκι Κάρολ, Ανοι­χτή επι­στο­λή στο Πο­λω­νι­κό Ερ­γα­τι­κό Κόμμα,

      μτφρ Μι­χά­λης Μα­νι­δά­κης, εκδ. Εξά­ντας, 1975

25. Μπέν­για­μιν Βάλ­τερ, Για την έν­νοια της Ιστο­ρί­ας, μτφρ Γιώρ­γος Φα­ρά­κλας, Αρι­στεί­δης Μπαλ­τάς,

      ο Πο­λί­της, τεύ­χος 43, 1997

26. Enzo Traverso, Αρι­στε­ρή με­λαγ­χο­λία: Η δύ­να­μη μιας κρυ­φής πα­ρά­δο­σης,

      μτφρ Νίκος Κούρ­κου­λος, εκδ. Του Ει­κο­στού Πρώ­του, 2017, σελ 134,135,136

27.  ο.π.   σελ  136, 137

28.  ο.π.   σελ  238, 239