«Ιστορικός συμβιβασμός»: Ο δρόμος της «Αριστεράς της ευθύνης» που οδήγησε στην εξαφάνιση της Αριστεράς!

Στην προεκλογική εκστρατεία του ΣΥΡΙΖΑ έλαβαν χώρα μια σειρά άτυχων επιλογών (Βουδούρης, Καρυπίδης, Σαμπιχά, Κρίτωνας), που πλήγωσαν και εξαγρίωσαν τη βάση του ΣΥΡΙΖΑ. Οι επιλογές αυτές εξηγήθηκαν από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ σαν βήματα προς την «αμφίπλευρη διεύρυνση» (που καταλήγει πάντα μονόπλευρα προς τα δεξιά), σαν αναγκαία πορεία για να μπορέσει το κόμμα να κυβερνήσει κερδίζοντας και άλλα κομμάτια του πληθυσμού, πέρα από τα παραδοσιακά στρώματα που εκφράζονται από την Αριστερά.

Μάλιστα, ο Νίκος Βούτσης, ηγετικό στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ, σε επανειλημμένες δημόσιες παρεμβάσεις του χρησιμοποίησε εκφράσεις και διατυπώσεις που παραπέμπουν ευθέως στον «ιστορικό συμβιβασμό» του Μπερλιγκουέρ, γραμματέα του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος στις δεκαετίες του ’70 και του 80.

Αξίζει να θυμηθούμε λίγο αυτή τη διδακτική ιστορία:

Από τον «ειρηνικό δρόμο προς το σοσιαλισμό» στον «ιστορικό συμβιβασμό» με τη Δεξιά

Πριν από 40 χρόνια το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα ήταν το μεγαλύτερο σε όλη τη Δυτική Ευρώπη. Τα ποσοστά του ήταν γύρω στο 30% και η πλειοψηφία της οργανωμένης σε συνδικάτα εργατικής τάξης το ακολουθούσε.

Το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα, όπως και τα υπόλοιπα Κ.Κ. στη Δύση, ακολουθούσαν την πολιτική του «ειρηνικού δρόμου προς το σοσιαλισμό». Προσπαθούσαν δηλαδή να κερδίσουν την πλειοψηφία της κοινωνίας με εκλογική δουλειά, βάζοντας φρένο και σαμποτάροντας κινήματα και διεκδικήσεις που ξέφευγαν από τον έλεγχό τους. Έτσι, ήταν ιδιαίτερα νομοταγή το Μάη του 1968 στη Γαλλία ή το 1969-1970 στην Ιταλία, με τον ίδιο τρόπο που συμπεριφέρθηκε αργότερα και το ΚΚΕ, το Δεκέμβρη του 2008 στην Ελλάδα.

Για αυτά τα Κομμουνιστικά Κόμματα, ο Σεπτέμβρης του 1973, με τη σφαγή της Αριστεράς στη Χιλή του Πινοτσέτ και τη δολοφονία του Προέδρου Αλλιέντε, ήταν σοκ: Πρακτικά το παράδειγμα της Χιλής εκμηδένιζε κάθε ελπίδα για αλλαγή της κοινωνίας μέσα από το κέρδισμα της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Τα Κ.Κ. συμφώνησαν καταρχάς με τις πολιτικές εκτιμήσεις του Κ.Κ. Χιλής μετά το μακελειό. Θεώρησαν δηλαδή πως οι εργάτες στη Χιλή «το παρατράβηξαν» και «εξώθησαν» τους καπιταλιστές και τις ΗΠΑ να «καταφύγουν» στο πραξικόπημα (!)

Κι όμως, αυτό το απίστευτο συμπέρασμα δεν ήταν ο πάτος του κατήφορου: Τα Κ.Κ. της Ιταλίας, της Γαλλίας και της Ισπανίας προχώρησαν ένα βήμα παραπέρα. Το βήμα αυτό έμεινε στην Ιστορία ως «ιστορικός συμβιβασμός», που ήταν μια διατύπωση του Μπερλιγκουέρ, γενικού γραμματέα του Ιταλικού Κ.Κ., σε ένα διπλό θεωρητικό άρθρο του. Σ’ αυτό το άρθρο ο Μπερλιγκουέρ έγραψε πως η χιλιανή τραγωδία απέδειξε πως η Αριστερά, ακόμη κι αν κατακτήσει το 50% +1 των ψήφων, δεν μπορεί να κυβερνήσει, γιατί χρειάζεται μια πλατύτερη πλειοψηφία στην κοινωνία. Αυτή η πλειοψηφία πρέπει να περιλαμβάνει όχι μόνο την Αριστερά, αλλά και τους καθολικούς (δηλαδή τη Δεξιά!) Η αναγκαιότητα της συμμαχίας στηριζόταν στη βάση του αντιφασιστικού άξονα και του «συνταγματικού τόξου κατά της εκτροπής», δηλαδή του στρατιωτικού πραξικοπήματος τύπου Χιλής ή Ελλάδας των συνταγματαρχών.

Τι καθήκοντα έβαζε στο Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα ο δρόμος του «ιστορικού συμβιβασμού»; Πώς θα μπορούσαν να χτιστούν οι όροι για μια συμμετοχή του Κ.Κ. και της Αριστεράς στην κυβέρνηση;

Το πρώτο καθήκον ήταν ο έλεγχος του μαζικού κινήματος. Με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό της μεγάλης απεργίας στη FIAT, τα στελέχη του Κόμματος έπαιζαν συστηματικά το ρόλο του «πυροσβέστη» των κοινωνικών αγώνων.

Το δεύτερο ήταν να ζητήσει το Κόμμα από τους εργάτες «να αναλάβουν αυτοί τις θυσίες για νικηθεί πρώτα ο πληθωρισμός, να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα και μετά να συζητήσουμε για αύξηση μισθών, δικαιώματα και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις».

Ακόμη και το δικαίωμα στην έκτρωση ή την προοδευτικότερη νομοθεσία για το διαζύγιο, οι κομμουνιστές βουλευτές δεν τα στήριξαν, για «να μην τρομάξει ο καθολικός ψηφοφόρος».

Το Κομμουνιστικό Κόμμα στην Ιταλία ξεκίνησε τις διαπραγματεύσεις με Χριστιανοδημοκράτες και Σοσιαλιστές (σαν να λέμε με ΝΔ και ΠΑΣΟΚ) για μια κυβέρνηση Εθνικής Αλληλεγγύης, ώστε να ξεπεράσει η Ιταλία την κρίση. Το Κ.Κ., για να αποδείξει την καλή του πίστη, στήριξε, από το 1976, την κυβέρνηση Αντρεότι των Χριστιανοδημοκρατών με τη συστηματική αποχή των βουλευτών του κόμματος από τις ψηφοφορίες στη Βουλή.

Το «κοινό πρόγραμμα» εξόδου από την κρίση, που συναποφασίστηκε στη συνέχεια με τους χριστιανοδημοκράτες, δεν εφαρμόστηκε ποτέ, αλλά μούδιασε και απογοήτευσε τη βάση του κόμματος και την απήχησή του στη νεολαία οδηγώντας το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα στην ήττα στις εκλογές της 14 Μάη του 1978.

Ο «ιστορικός συμβιβασμός» σαν επίσημη στρατηγική αποσύρθηκε την επόμενη χρονιά. Αλλά η αργή πορεία προς την ενσωμάτωση και τελικά τη διάλυση επιταχύνθηκε με την κατάρρευση του σταλινισμού στην Ανατολική Ευρώπη και τη Ρωσία το 1989-1991. Το Κομμουνιστικό Κόμμα μετασχηματίστηκε στο Δημοκρατικό Κόμμα της Αριστεράς και τελικά στο Δημοκρατικό Κόμμα, που είναι πλέον «ένα κλικ δεξιότερα» από το ομώνυμο κόμμα του Ομπάμα στις ΗΠΑ.

Ακολούθησε η περιπέτεια του 2004, με την Κομμουνιστική Επανίδρυση (αριστερή διάσπαση από το Δημοκρατικό Κόμμα της Αριστεράς), που -παρά το αριστερό πρόγραμμά της- μπήκε στην κυβέρνηση Πρόντι για να εφαρμόσει δεξιότατες πολιτικές (κόψιμο συντάξεων, «υπεύθυνη» στάση για αμερικάνικες βάσεις και ΝΑΤΟ κλπ). Το αποτέλεσμα είναι πως εδώ και μια δεκαετία μέχρι σήμερα δεν εκλέχτηκε ούτε ένας κομμουνιστής βουλευτής στο Ιταλικό Κοινοβούλιο! Η Αριστερά και το Κομμουνιστικό Κόμμα κατρακύλησαν από το 30% στην ανυπαρξία και την απαξίωση…

Μια εικόνα από το ιταλικό παρελθόν που δεν αξίζει να ξαναζήσουμε

«Μετά τις 20 Ιούνη 1976 (δημοτικές εκλογές στην Ιταλία εν μέσω ¨ιστορικού συμβιβασμού¨) οι κομματικές οργανώσεις άδειασαν, για να διαχειριστούν τους δήμους. Ο αριθμός των συντρόφων που συνεχίζουν την πολιτική δραστηριότητα μειώθηκε… Αλλά η διαχείριση είναι δύσκολο πράγμα. Τα ελλείμματα των (παλιών) διοικήσεων των χριστιανοδημοκρατών βαραίνουν τώρα στις πλάτες των κόκκινων δημοτικών συμβούλων» (Ο γραμματέας της κομματικής οργάνωσης του Ρω [επαρχία του Μιλάνου])

«Πρέπει να είμαστε σαφείς και μαχητικοί όταν εξηγούμε τις ευθύνες των όσων συνέβηκαν. Πρέπει να εξηγήσουμε στον κόσμο γιατί είμαστε αναγκασμένοι να αυξήσουμε τις τιμές των μεταφορών, των ασύλων, των κοινωνικών παροχών»! (Σπινέλι, κομμουνιστής βουλευτής της ίδιας περιοχής)

«Ορισμένοι από τους συμβούλους μας υποτιμούν τους δεσμούς με τους πολίτες. Δεν νοιάζονται παρά για την παραγωγικότητα, την ταχύτητα, σαν να ήταν εργοστάσια οι δήμοι» (γραμματέας τοπικής οργάνωσης της ίδιας περιοχής)

{Τα παραπάνω δημοσιεύτηκαν στην Republica, 1 Ιούνη 1978. Τα αλιεύσαμε από το βιβλίο του Ερνστ Μαντέλ «Απάντηση στον Αλτουσέρ και τον Ελλενστάιν»}

Η παράδοση του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, και ιδιαίτερα ο «ιστορικός συμβιβασμός», δεν έχει διακοπεί οριστικά. Εδώ, στην Ελλάδα, ένα μεγάλο κομμάτι του παλιού Συνασπισμού, που σήμερα είναι πλειοψηφικό μέσα στους προεδρικούς του ΣΥΡΙΖΑ, θεωρεί (σιωπηρά) τον εαυτό του παιδί αυτής της παράδοσης. Και περιμένει αυτό το κομμάτι την ευκαιρία να αποδείξει πόσο «υπεύθυνο» είναι απέναντι στο σύστημα και πόσο αφοσιωμένο στη λεγόμενη «παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας».

Απέναντι σ’ αυτό το ρεύμα ιδεών η δική μας δουλειά είναι να αντιπαραθέσουμε πως:

• Δεν υπάρχει τρόπος «ομαλοποίησης» και «παραγωγικής ανασυγκρότησης» της οικονομίας χωρίς να μπούμε στο δρόμο της καπιταλιστικής εξυγίανσης, δηλαδή συνεχίζοντας την πολιτική της λιτότητας και των μνημονίων, με διαρκή επίθεση στο βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων.
• Δεν υπάρχει τρόπος «παραγωγικής ανασυγκρότησης» και ξεπεράσματος της κρίσης μέσα στον καπιταλισμό, χωρίς υποσχέσεις κέρδους και ελπιδοφόρων προοπτικών για το εθνικό και διεθνές κεφάλαιο.
• Τέλος, δεν υπάρχει δρόμος να διαχειριστεί υπεύθυνα κανείς την καπιταλιστική οικονομία που είναι σε τέτοια βαθιά κρίση, χωρίς να καταφύγει τελικά στην καταστολή απέναντι στο εργατικό κίνημα και τα θύματα της λιτότητας και του μνημονίου.

Αυτό που τελικά θα κριθεί, είναι το ποια τάξη θα πληρώσει το λογαριασμό της κρίσης: τα συνήθη υποζύγια, δηλαδή οι εργάτες και οι φτωχοί ή επιτέλους θα πληρώσουν οι πλούσιοι, την ίδια στιγμή που μια κυβέρνηση «έκτακτης ανάγκης» της Αριστεράς και των εργατών:

• Θα καταργήσει το μνημόνιο.
• Θα σταματήσει να πληρώνει το χρέος.
• Θα απαλλοτριώσει όλες τις τράπεζες και τις μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις.
• Θα πάρει έκτακτα μέτρα για να λειτουργήσουν στοιχειωδώς νοσοκομεία, σχολεία, καθώς και έκτακτα μέτρα για την άμεση αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης.
• Θα προσπαθήσει να μεταφέρει σε όλη την Ευρώπη την πυρκαγιά της εργατικής αντεπίθεσης ενάντια στη λιτότητα.

Η Αριστερά στην εξουσία ενός δήμου ή στην κυβέρνηση της χώρας έχει αξία, μόνον αν υπηρετεί την υπόθεση της εργατικής τάξης και των φτωχών. «Εθνική στρατηγική ενάντια στην κρίση» και «Νέα Ελλάδα» δεν υπάρχουν, υπάρχουν μόνο τάξεις, οι εργάτες και τα αφεντικά, και πολιτικές που εκφράζουν ή το ένα ταξικό στρατόπεδο ή το άλλο.