Κάτω από την άσφαλτο υπάρχει... απεργία!

Αυτό που δια­φο­ρο­ποιεί την εξέ­γερ­ση στη Γαλ­λία ήταν η ορ­μη­τι­κή πα­ρέμ­βα­ση της ερ­γα­τι­κής τάξης στο προ­σκή­νιο και ει­δι­κά των νέων ερ­γα­τών, που πά­λευαν στα ερ­γο­στά­σια σε όλη τη Γαλ­λία. Για πε­ρί­που δύο εβδο­μά­δες, 10 εκα­τομ­μύ­ρια ερ­γά­τες απερ­γού­σαν, πα­ρα­λύ­ο­ντας κυ­ριο­λε­κτι­κά το κα­θε­στώς του στρα­τη­γού Ντε Γκολ.

Το υπό­βα­θρο

Τα χρό­νια από το τέλος του Β΄ Πα­γκο­σμί­ου Πο­λέ­μου μέχρι τις αρχές της δε­κα­ε­τί­ας του ’70 έχουν μεί­νει γνω­στά ως τα «30 έν­δο­ξα χρό­νια» του κα­πι­τα­λι­σμού, ωστό­σο η εποχή για την ερ­γα­τι­κή τάξη δεν ήταν και τόσο «χρυσή». Τα λαϊκά τρα­γού­δια στην Ελ­λά­δα του ’60, που μι­λούν για την προ­σφυ­γιά στα ορυ­χεία του Βελ­γί­ου και τις φά­μπρι­κες της Γερ­μα­νί­ας, είναι γνω­στά σε όλους και όλες και απο­τυ­πώ­νουν με λυ­ρι­κό τρόπο τη σκλη­ρή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα της επο­χής. Ακόμα και στο «κέ­ντρο» του δυ­τι­κού κα­πι­τα­λι­σμού οι συν­θή­κες μόνο «χρυ­σές» δεν ήταν για την ερ­γα­τι­κή τάξη. Ει­δι­κά στη Γαλ­λία, σύμ­φω­να με στοι­χεία του 1966, οι Γάλ­λοι ερ­γά­τες ήταν προ­τε­λευ­ταί­οι σε μι­σθούς ανά­με­σα στους ερ­γά­τες των χωρών της Κοι­νής Αγο­ράς (πρό­δρο­μος της ΕΕ), ενώ την ίδια στιγ­μή είχαν τα υψη­λό­τε­ρα ωρά­ρια ερ­γα­σί­ας και πλή­ρω­ναν πολύ υψη­λούς φό­ρους. Επί­σης εκεί­να τα χρό­νια πε­ρί­που το 75% του ερ­γα­ζό­με­νου πλη­θυ­σμού απο­τε­λού­ταν από μι­σθω­τούς ερ­γά­τες, πολ­λοί από τους οποί­ους ήταν κάτω των 30 ετών.

Το αυ­ταρ­χι­κό και συ­ντη­ρη­τι­κό κα­θε­στώς του στρα­τη­γού Ντε Γκολ είχε ανα­λά­βει το ρόλο της ανα­συ­γκρό­τη­σης του γαλ­λι­κού κα­πι­τα­λι­σμού μετά τον πό­λε­μο. Αυτό έγινε με τη ρα­γδαία ανά­πτυ­ξη της βιο­μη­χα­νί­ας (με τις πα­ρα­πά­νω συ­νέ­πειες για την ερ­γα­τι­κή τάξη) για να αυ­ξη­θεί η διε­θνής αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τα του γαλ­λι­κού κα­πι­τα­λι­σμού. Ερ­γα­τι­κοί αγώ­νες υπήρ­ξαν πολ­λοί και πριν το ’68, αλλά έλη­γαν συ­νή­θως με τη νίκη των αφε­ντι­κών. Για να μπο­ρέ­σει να γίνει αυτό, το κα­θε­στώς χρη­σι­μο­ποιού­σε την αστυ­νο­μι­κή κα­τα­στο­λή, αλλά και μια βαθιά συ­ντη­ρη­τι­κή-θε­σμι­κή κρα­τι­κή διάρ­θρω­ση, όπου δεν υπήρ­χαν εν­διά­με­σοι θε­σμοί ανά­με­σα σε αυ­τούς που ασκού­σαν την εξου­σία και τους απλούς αν­θρώ­πους, απο­κλεί­ο­ντας σχε­δόν κάθε δυ­να­τό­τη­τα πο­λι­τι­κής εκ­προ­σώ­πη­σης με ρόλο και της πο­λι­τι­κής Αρι­στε­ράς, αλλά και των συν­δι­κά­των, δη­μιουρ­γώ­ντας ένα τε­ρά­στιο κοι­νω­νι­κό και πο­λι­τι­κό χάσμα.

Η γε­νι­κή απερ­γία

Μετά τη «νύχτα των οδο­φραγ­μά­των» στις 10-11 Μάη, που με μία έν­νοια ση­μα­το­δο­τεί την κο­ρύ­φω­ση της σπου­δα­στι­κής εξέ­γερ­σης, ακο­λου­θεί η πρώτη απερ­γία στις 13 Μάη, με μια με­γα­λειώ­δη δια­δή­λω­ση στο Πα­ρί­σι από εκα­το­ντά­δες χι­λιά­δες φοι­τη­τές και ερ­γά­τες. Πριν από αυτή τη δια­δή­λω­ση, η ημε­ρο­μη­νία της 6ης Μάη έχει ιδιαί­τε­ρη ση­μα­σία: Μια φοι­τη­τι­κή δια­δή­λω­ση πε­ρί­που πε­νή­ντα χι­λιά­δων αν­θρώ­πων χτυ­πιέ­ται άγρια από την αστυ­νο­μία (του­λά­χι­στον 100 τραυ­μα­τί­ες) και είναι η στιγ­μή που το φοι­τη­τι­κό κί­νη­μα αρ­χί­ζει να κερ­δί­ζει υπο­στή­ρι­ξη από τους νέους ερ­γά­τες στα ερ­γο­στά­σια, ει­δι­κά με τις ει­κό­νες των μα­χη­τι­κών συ­γκρού­σε­ων με τις δυ­νά­μεις κα­τα­στο­λής, έναν αντί­πα­λο που και οι ίδιοι είχαν αντι­με­τω­πί­σει πολ­λές φορές.

Από τις 13 έως τις 22 Μάη το απερ­για­κό κύμα κο­ρυ­φώ­νε­ται, καθώς οι κα­τα­λή­ψεις των ερ­γο­στα­σί­ων και οι απερ­γί­ες αγκα­λιά­ζουν τα ερ­γο­στά­σια σε όλη τη Γαλ­λία, δη­μιουρ­γώ­ντας μια βαθιά ρωγμή στα στε­γα­νά κοι­νω­νι­κά χω­ρί­σμα­τα. Χωρίς να είναι σαφές πώς ακρι­βώς ξε­κί­νη­σε αυτό το απερ­για­κό κύμα, δύο πράγ­μα­τα είναι σί­γου­ρα. Πρώ­τον, οι μα­ζι­κές κα­τα­λή­ψεις των πα­νε­πι­στή­μιων, που έχουν τις ρίζες τους στις πιο αγω­νι­στι­κές πα­ρα­δό­σεις του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος, έπαι­ξαν ρόλο στο να εξα­πλω­θεί η κα­τά­λη­ψη ως μορφή πάλης και στους χώ­ρους δου­λειάς. Δεύ­τε­ρον, οι νέοι ερ­γά­τες –που ήταν η βα­σι­κή κι­νη­τή­ρια δύ­να­μη της γε­νι­κής απερ­γί­ας– ήταν πλέον κου­ρα­σμέ­νοι από τους γρα­φειο­κρα­τι­κούς χει­ρι­σμούς των συν­δι­κά­των, που ελέγ­χο­νταν στην πλειο­ψη­φία τους από τη CGT (συν­δι­κα­λι­στι­κή πα­ρά­τα­ξη του ΚΚΓ). Οι μορ­φές αγώνα που χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­καν ήταν οι κα­τα­λή­ψεις, οι απερ­για­κές επι­τρο­πές, οι κοι­νές επι­τρο­πές δρά­σης φοι­τη­τών-ερ­γα­τών, οι μα­ζι­κές δια­δη­λώ­σεις, ακόμα και το κλεί­δω­μα των διευ­θυ­ντών μέσα στα γρα­φεία τους από τους ερ­γά­τες στα ερ­γο­στά­σια. 

Από τις 24 Μάη και μετά δεν μένει κα­νέ­νας ερ­γα­σια­κός ή επαγ­γελ­μα­τι­κός χώρος έξω από το χορό της γε­νι­κής απερ­γί­ας: υπάλ­λη­λοι στο δη­μό­σιο και τις τρά­πε­ζες, οδη­γοί λε­ω­φο­ρεί­ων, για­τροί, αρ­χι­τέ­κτο­νες και μη­χα­νι­κοί, ερ­γά­τες στα πρα­τή­ρια βεν­ζί­νης, νε­κρο­θά­φτες κτλ. Ου­σια­στι­κά, δεν υπήρ­χε άν­θρω­πος που να μην απερ­γεί, με απο­τέ­λε­σμα το κα­θε­στώς να βρί­σκε­ται κυ­ριο­λε­κτι­κά σε πα­ρά­λυ­ση, αφού τί­πο­τα δεν λει­τουρ­γού­σε: τα λε­ω­φο­ρεία δεν κι­νού­νταν, η βεν­ζί­νη είχε εκλεί­ψει, οι δη­μό­σιες υπη­ρε­σί­ες ήταν σε κα­τάρ­ρευ­ση, ακόμα και το διε­θνές φε­στι­βάλ κι­νη­μα­το­γρά­φου των Καν­νών ακυ­ρώ­θη­κε.

Η συμ­φω­νία της Γκρε­νέλ

Στην αρχή της απερ­γί­ας το ΚΚΓ και η CGT είχαν ανοι­χτά εχθρι­κή στάση απέ­να­ντι στο φοι­τη­τι­κό κί­νη­μα, κα­τη­γο­ρώ­ντας τα «γκρου­πού­σκου­λα» και τους «αρι­στε­ρι­στές» ότι παί­ζουν το παι­χνί­δι της κυ­βέρ­νη­σης. Προ­σπα­θού­σαν με κάθε τρόπο να εμπο­δί­σουν τους επα­να­στά­τες φοι­τη­τές να έρ­θουν σε επαφή και να «μο­λύ­νουν» τους ερ­γά­τες. Όμως η δυ­να­μι­κή της εξέ­γερ­σης ξε­πέ­ρα­σε την ηγε­σία του ΚΚΓ η οποία μά­λι­στα μετά τις 20 Μάη άρ­χι­σε να φο­βά­ται πραγ­μα­τι­κά ότι θα χάσει και την ηγε­σία του κι­νή­μα­τος από τους «αρι­στε­ρι­στές» και συ­νε­πώς την αξιο­πι­στία της ανά­με­σα στους ερ­γά­τες. Έτσι αλ­λά­ζει στάση και αρ­χί­ζει να στη­ρί­ζει την απερ­γία, με κα­θα­ρά συ­ντε­χνια­κά-οι­κο­νο­μι­κά αι­τή­μα­τα, με στόχο όχι την εξά­πλω­ση, αλλά τον πε­ριο­ρι­σμό της, σε μία προ­σπά­θεια να φανεί ως ο κύ­ριος και αξιό­πι­στος δια­πραγ­μα­τευ­τής απέ­να­ντι στον πρω­θυ­πουρ­γό Πο­μπι­ντού και τον στρα­τη­γό Ντε Γκολ, κάτι το οποίο κα­τά­φε­ρε. Από τη μεριά της η κυ­βέρ­νη­ση, όντας πραγ­μα­τι­κά πολύ στρι­μωγ­μέ­νη και αφού εξέ­τα­σε ακόμα και το εν­δε­χό­με­νο πα­ρέμ­βα­σης του στρα­τού για να στα­μα­τή­σει η ανε­ξέ­λεγ­κτη κρίση, απο­φά­σι­σε εντέ­λει να προ­χω­ρή­σει σε δια­πραγ­μά­τευ­ση και συμ­βι­βα­σμό με την ηγε­σία των συν­δι­κά­των.

Στις 25 Μάη συ­νά­πτε­ται η συμ­φω­νία της Γκρε­νέλ, με­τα­ξύ της ηγε­σί­ας των συν­δι­κά­των και της Γαλ­λι­κής κυ­βέρ­νη­σης, η οποία προ­έ­βλε­πε 35% αύ­ξη­ση στον κα­τώ­τα­το μισθό και 7% γε­νι­κή μι­σθο­λο­γι­κή αύ­ξη­ση, ενώ έδινε και ση­μα­ντι­κές συν­δι­κα­λι­στι­κές ελευ­θε­ρί­ες μέσα στους χώ­ρους ερ­γα­σί­ας. Και οι δύο πλευ­ρές ήλ­πι­ζαν ότι αυτό θα ήταν το ση­μείο συμ­βι­βα­σμού για την επί­λυ­ση μιας πραγ­μα­τι­κά «εθνι­κής κρί­σης». Υπο­λό­γι­σαν όμως χωρίς τον «ξε­νο­δό­χο». Αυτή η συμ­φω­νία έπρε­πε να πε­ρά­σει από τις συ­νε­λεύ­σεις των ερ­γο­στα­σί­ων, όπου η από­φα­ση δεν γι­νό­ταν εύ­κο­λα δεκτή, αντί­θε­τα οι προ­τά­σεις για συ­νέ­χι­ση της απερ­γί­ας γί­νο­νταν δε­κτές με εν­θου­σια­σμό. Και πώς να μη γί­νο­νταν άλ­λω­στε, όταν οι ίδιοι οι ερ­γά­τες μέσα από την πραγ­μα­τι­κή τους εμπει­ρία στον απερ­για­κό αγώνα το τε­λευ­ταίο που ήθε­λαν ήταν να γυ­ρί­σουν στην προη­γού­με­νη κα­τά­στα­ση. Δεν ήξε­ραν όμως και πώς να συ­νε­χί­σουν.

Η πο­λι­τι­κή ήττα

Η κυ­βέρ­νη­ση ήταν στρι­μωγ­μέ­νη, η πλειο­ψη­φία των ερ­γα­τών δεν δε­χό­ταν τη συμ­φω­νία της Γκρε­νέλ, τα κόμ­μα­τα της αντι­πο­λί­τευ­σης –το ΚΚΓ και το ΣΚ– δεν ήθε­λαν να ανα­λά­βουν την ευ­θύ­νη ανα­τρο­πής του Ντε Γκολ, παρά τις δη­μό­σιες το­πο­θε­τή­σεις τους που ζη­τού­σαν την πα­ραί­τη­ση της κυ­βέρ­νη­σης. Ο γρί­φος ήταν πραγ­μα­τι­κά δύ­σκο­λος και «λύ­θη­κε» από το κα­θε­στώς: Ο Ντε Γκολ προ­κή­ρυ­ξε εκλο­γές για τα τέλη Ιούνη και πέ­ρα­σε στην αντε­πί­θε­ση, εκ­με­ταλ­λευό­με­νος το πο­λι­τι­κό αδιέ­ξο­δο του κι­νή­μα­τος, αλλά και της ρε­φορ­μι­στι­κής-μα­ζι­κής Αρι­στε­ράς. Στις εκλο­γές ο γκο­λι­σμός θριάμ­βευ­σε, παίρ­νο­ντας τη ρε­βάνς από ένα ση­μείο όπου λίγες ημέ­ρες πριν βρι­σκό­ταν πριν την κα­τάρ­ρευ­ση. Ήταν μια νίκη προ­σω­ρι­νή: λίγο αρ­γό­τε­ρα ο Ντε Γκολ απο­σύρ­θη­κε και άρ­χι­σαν να δια­μορ­φώ­νο­νται οι συν­θή­κες για την ήττα της Δε­ξιάς, το 1981.

Το βα­σι­κό αδιέ­ξο­δο στο Μάη ήταν το τε­ρά­στιο χάσμα με­τα­ξύ κοι­νω­νι­κής δυ­να­μι­κής του αγώνα και της πο­λι­τι­κής του εκ­προ­σώ­πη­σης, που δεν μπο­ρού­σε να κα­λυ­φθεί από τις μι­κρές ορ­γα­νώ­σεις της επα­να­στα­τι­κής Αρι­στε­ράς όχι μόνο λόγω με­γέ­θους, αλλά και λόγω πο­λι­τι­κής απει­ρί­ας. Από την άλλη το ΚΚΓ και το ΣΚ δεν ήθε­λαν να «ανα­λά­βουν» την ευ­θύ­νη ανα­τρο­πής του Ντε Γκολ και το σύν­θη­μα για μια «Λαϊκή Κυ­βέρ­νη­ση» από το ΚΚΓ ήταν στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα στά­χτη στα μάτια, αφού δεν πε­ριέ­γρα­φε ούτε πο­λι­τι­κό πρό­γραμ­μα, ούτε αι­τή­μα­τα, ούτε ποια κοι­νω­νι­κή και πο­λι­τι­κή συμ­μα­χία θα μπο­ρού­σε να το υλο­ποι­ή­σει.

Ωστό­σο, η πα­ρα­κα­τα­θή­κη του Μάη –ιδιαί­τε­ρα στη Γαλ­λία– είναι εξαι­ρε­τι­κά ση­μα­ντι­κή. Το πρώτο πράγ­μα που απέ­δει­ξαν οι εξε­γερ­μέ­νοι είναι ότι οι αντί­πα­λοί μας δεν είναι ανί­κη­τοι, ακόμα και σε μια πε­ρί­ο­δο που η κυ­ριαρ­χία τους φαί­νε­ται ακλό­νη­τη. Το δεύ­τε­ρο είναι η ση­μα­σία και η κε­ντρι­κό­τη­τα της ερ­γα­τι­κής τάξης στην τα­ξι­κή αντι­πα­ρά­θε­ση: ήταν η γε­νι­κή απερ­γία που οδή­γη­σε το κα­θε­στώς σε πα­ρά­λυ­ση και όχι μόνο οι φοι­τη­τι­κές δια­δη­λώ­σεις. Τέλος, ανέ­δει­ξε με εμ­φα­τι­κό τρόπο την ανά­γκη για ένα μα­ζι­κό κόμμα της επα­να­στα­τι­κής Αρι­στε­ράς, που να μπο­ρεί να απο­τε­λεί γνή­σια έκ­φρα­ση των πιο μα­χη­τι­κών κομ­μα­τιών της κοι­νω­νι­κής αντί­στα­σης και να μπο­ρεί να δώσει πο­λι­τι­κή προ­ο­πτι­κή και συ­νέ­χεια σε τέ­τοιες συ­γκυ­ρί­ες, ενώ με αντί­στρο­φο τρόπο ανέ­δει­ξε τα πο­λι­τι­κά όρια της «άμε­σης δρά­σης» και του αυ­θόρ­μη­του. Και αυτό το «μά­θη­μα» το πήραν οι πο­λι­τι­κές πρω­το­πο­ρί­ες που προ­έ­κυ­ψαν από την εξέ­γερ­ση του Μάη και επέ­μει­ναν στην οι­κο­δό­μη­ση των επα­να­στα­τι­κών πο­λι­τι­κών ορ­γα­νώ­σε­ων.

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά