Κίτρινη οργή και νεοφιλελεύθερη κωφότητα

1η Δεκέμβρη, απολογισμός της «τρίτης πράξης»

Καθώς γράφονται αυτές οι γραμμές, εξελίσσεται στο Παρίσι και τις άλλες γαλλικές πόλεις η «τρίτη πράξη» της κινητοποίησης των «κίτρινων γιλέκων», κίνημα που ονομάστηκε έτσι από το χρώμα των γιλέκων «υψηλής ορατότητας», που χρησιμοποιούν ως διακριτικό ένδυμα οι πολίτες που συμμετέχουν σε αυτό.

Έχει περάσει και το τρίτο Σάββατο πορειών στις Γαλλικές πόλεις, ενώ στη διάρκεια της εβδομάδας λειτουργούν εκατοντάδες μπλόκα σε οδικούς κόμβους, διοικητικά κτίρια, καταστήματα εφοδιασμού κλπ.

Ο πολιτικός αντίκτυπος της χθεσινής κινητοποίησης βρίσκεται σε εξέλιξη, καθώς η Ανυπόταχτη Γαλλία και το ΚΚΓ ετοιμάζονται να καταθέσουν πρόταση μομφής κατά της κυβέρνησης,ενώ κόμματα της αντιπολίτευσης ζήτησαν πρόωρες εκλογές ή δημοψήφισμα για τα μέτρα και ο πρόεδρος Μακρόν ζήτησε συνάντηση των πολιτικών αρχηγών.

Κυβερνητικοί κύκλοι συζητούν την επαναφορά του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης, ακόμη χειρότερα την προσωρινή αναστολή του Συντάγματος ή και τη χρήση του στρατού για την καταστολή των διαδηλώσεων.

Αυτό το τελευταίο έγινε ήδη στυγνή πραγματικότητα στο υπερπόντιο διαμέρισμα της νήσου Ρεουνιόν, όπου οι κινητοποιήσεις των «κίτρινων γιλέκων» συνοδεύτηκαν από εξέγερση και βία.

Πρόκειται για σαφέστατα σημάδια οξύτατης πολιτικής αντιπαράθεσης και αποσταθεροποίησης.

Χθες, 1η Δεκέμβρη, τα μέσα ενημέρωσης όλου του κόσμου πρόβαλαν εικόνες βανδαλισμών από το κέντρο του Παρισιού. Η εικόνα της Αψίδας του Θριάμβου τυλιγμένης σε καπνούς προκαλεί ισχυρή αίσθηση, καθώς παραπέμπει σε εικόνα γενικευμένης εξέγερσης ή και πολέμου. Είναι αλήθεια πως, από Σάββατο σε Σάββατο, η ένταση ανεβαίνει και πως στα χθεσινά επεισόδια τραυματίστηκαν 133 άτομα (ένας διαδηλωτής χαροπαλεύει), ενώ έγιναν 412 συλλήψεις μόνο στο Παρίσι, από τους οποίους κρατούνται σήμερα 378 άτομα. Στο πρόσωπο τραυματίστηκε από πλαστικό σφαιρίδιο της αστυνομίας και δημοσιογράφος του πρακτορείου RT France.

Στην πόλη Nantes της Βρετάνης, ο απολογισμός φαίνεται να είναι αναλογικά βαρύτερος, ενώ σε άλλες πόλεις δεν έλειψαν οι ταραχές και τα θύματα.

Η ευθύνη των αστυνομικών δυνάμεων και των πολιτικών αρχών για τα επεισόδια πρέπει να εξεταστεί. Υπήρξα μάρτυρας πρόκλησης πυρκαγιών σε δύο διαμερίσματα παρισινών πολυκατοικιών από ρίψη δακρυγόνων της αστυνομίας.

Σε κάθε περίπτωση η βία, όσο θεαματικά και να είναι τα αποτελέσματά της, είναι πολύ μειοψηφική στην κλίμακα του μαζικότατου αυτού κινήματος, ειρηνικού στη συντριπτική πλειοψηφία του. Στις διαδηλώσεις συναντά κανείς νεολαία, αλλά και άτομα τρίτης ηλικίας, οικογένειες με μωρά στο καροτσάκι και άτομα σε αναπηρικά αμαξίδια.

Ο ισχυρισμός των γαλλικών αρχών πως η συμμετοχή στο κίνημα των «κίτρινων γιλέκων» φθίνει, δεν συμπίπτει με τις άμεσες μαρτυρίες. Βέβαια, οι πολίτες δεν έχουν απεριόριστους πόρους για να κατεβαίνουν κάθε εβδομάδα στο Παρίσι και η συστηματική σκληρή αστυνομική βία δρα αποτρεπτικά. Ταυτόχρονα όμως τα μπλόκα παραμένουν ενεργά σε όλη τη χώρα, η αυξανόμενη δημοφιλία του κινήματος καταγράφεται στο 85% στην τελευταία δημοσκόπηση, ενώ σε κάθε γωνιά εκφράζεται η θέληση συνέχισης των κινητοποιήσεων. Τέλος, μέσα στο κίνημα αυτό γεννιέται μια νέα γενιά κοινωνικών ακτιβιστών.

Θα ήταν κατάκτηση, αν τα «κίτρινα γιλέκα» ενώνονταν στους δρόμους με τα «κόκκινα γιλέκα» των συνδικάτων, ειδικά της μεγαλύτερης Συνομοσπονδίας CGT. Αυτό πράγματι συνέβη σε επαρχιακές πόλεις, όχι όμως στο Παρίσι, όπου οι ταυτόχρονες πορείες δεν συναντήθηκαν.

Αυτό παρά το ότι η Εκτελεστική Επιτροπή της Συνομοσπονδίας, σε ανακοίνωση που δημοσίευε στις 20 Νοέμβρη, διακήρυττε ότι «στην 5η πιο πλούσια χώρα του κόσμου, η ανεργία και η επισφαλής εργασία αυξάνονται, όλο και περισσότεροι άνθρωποι και οικογένειες βυθίζονται στην απόγνωση, ενώ υπάρχει η αγωνία ενός αυξανόμενου μέρους του πληθυσμού για το πώς θα βγάλει πέρα τον μήνα», διαπιστώσεις που συναντούν τα βαθιά αίτια της κινητοποίησης των «κίτρινων γιλέκων».

Κλαδικές ομοσπονδίες και συνδικάτα βάσης της CGT συμμετέχουν ενεργά στις κινητοποιήσεις και πρέπει ειδικά να αναφερθεί ο ρόλος της Ομοσπονδίας Πετροχημικών στα μπλόκα στα διυλιστήρια και τους κόμβους διανομής καυσίμων.

Πέρα από τη μεταβλητής γεωμετρίας στάση των συνδικάτων, θα πρέπει να υπογραμμιστεί η συμμετοχή στις κινητοποιήσεις συλλογικοτήτων αντιρατσιστικών, υπεράσπισης δικαιωμάτων και κατά της αστυνομικής βίας, των φοιτητών και μαθητών.

Επίθεση, με κίβδηλο οικολογικό πρόσχημα, στα λαϊκά εισοδήματα 

Έχει επανειλλημένα γραφτεί στην «Εργατική Αριστερά» και σε φίλες ιστοσελίδες πως άξονας της οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης Μακρόν είναι η αδιάκοπη μεταφορά εισοδημάτων και πλούτου από τους εργαζόμενους και από τα μικρομεσαία στρώματα προς το μεγάλο κεφάλαιο.

Η αύξηση της φορολογίας των καυσίμων αυτοκινήτων, μέτρο που έδωσε το έναυσμα για την κινητοποίηση των «κίτρινων γιλέκων», εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο.

Το μέτρο αυτό παρουσιάστηκε από την κυβέρνηση Μακρόν ως «οικολογικό». Πρόκειται για ψευδεπίγραφη αναφορά στην οικολογία, καθώς το «σύστημα Μακρόν» διόλου δεν νοιάστηκε για τις οικολογικές επιπτώσεις της αποδιάρθρωσης των γαλλικών σιδηροδρόμων, της παράτασης της χρήσης πεπαλαιωμένων πυρηνικών αντιδραστήρων και της χρήσης της καρκινογόνου γλυφοζάτης (Roundup) στη γεωργία, και είναι μερικά παραδείγματα.

Πέρα από το γεγονός ότι μόνο 19% των εσόδων από την πρόσθετη αυτή φορολογία θα διατεθούν για τον «οικολογικό μετασχηματισμό των μεταφορών», ας τονιστεί πως «τα 9 δις, που θα μπουν στο τραπέζι για την προσαρμογή της ενεργειακής πολιτικής, εικάζεται πως θα κατευθυνθούν στα ταμεία των μεγάλων εταιρειών του τομέα της ενέργειας, ενώ οι από κάτω θα πρέπει να ικανοποιηθούν από ωραία συγκαταβατικά λόγια», σύμφωνα με την εύστοχη προχθεσινή ανακοίνωση του Αντικαπιταλιστικού Κόμματος NPA.

Η Ανυπόταχτη Γαλλία προτείνει, στα πλαίσια της διαδικασίας έγκρισης του δημοσιονομικά «κλειδωμένου» προϋπολογισμού στο Κοινοβούλιο, παράλληλα με την αναστολή της αύξησης φορολογίας των καυσίμων αυτοκινήτων, συγκεκριμένα εναλλακτικά μέτρα: «την επαναφορά της φορολογίας της μεγάλης περιουσίας (ISF), την κατάργηση των αντι-οικολογικών φοροαπαλλαγών για την κηροζίνη αερομεταφορών και το πετρέλαιο κρουαζιερόπλοιων και εμπορικών πλοίων, φορολογική μεταρρύθμιση, την επανεθνικοποίηση των αυτοκινητόδρομων, άρση της φοροεπιδότησης των επιχειρήσεων(CICE), επένδυση 40 δις στη θερμική ανακαίνιση 7 εκατομμυρίων κατοικιών».

Η αύξηση της φορολογίας καυσίμων αυτοκινήτων πλήττει στη Γαλλία όλα τα φτωχά και μεσαία στρώματα, ειδικά την εργατική τάξη των απομακρυσμένων περιοχών, καθώς η καθημερινή χρήση του ΙΧ είναι απαραίτητη σε πολλούς εργαζόμενους για να πάνε στους όλο και πιο μακρινούς τόπους δουλειάς.

Από το διαδίκτυο στην κεντρική πολιτική σκηνή

Το κίνημα των «κίτρινων γιλέκων» γεννήθηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η πρώτη καταγραφή του ήταν η δημοσίευση στο διαδίκτυο, τον Μάη του 2018, ενός κειμένου συλλογής υπογραφών για τη μείωση της τιμής των καυσίμων αυτοκινήτων, που από τότε έχει συγκεντρώσει πάνω από ένα εκατομμύριο. Ακολούθησαν βίντεο πολιτών στο Youtube, που διαμαρτύρονταν για την πτώση της αγοραστικής τους δύναμης και τις συνθήκες ζωής και η δημιουργία στο Facebook πάνω από 100 ομάδων πληροφόρησης και συντονισμού.

Το κίνημα απέκτησε «κρίσιμη μάζα» στα μέσα Οκτώβρη και έγινε ορατό στο δρόμο στους επίσημους εορτασμούς της λήξης του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου (11 Νοέμβρη), όταν ομάδες πολιτών προσπάθησαν (ανεπιτυχώς) να έρθουν πρόσωπο με πρόσωπο με τον πρόεδρο Μακρόν και άλλους εκπρόσωπους της εκτελεστικής εξουσίας.

Η αντιμετώπιση που είχαν οι διεκδικήσεις των «κίτρινων γιλέκων» ήταν εξαρχής η ίδια με εκείνη που έχουν στο «σύστημα Μακρόν» όλες οι κοινωνικές διεκδικήσεις: πεισματική κωφότητα, απαξίωση, δυσφήμιση μέσα από τα χειραγωγημένα μέσα «ενημέρωσης».

Η αντίδραση της γαλλικής εκτελεστικής εξουσίας αντί να αποθαρρύνει τα «κίτρινα γιλέκα» δυνάμωσε τη θέλησή τους να οργανωθούν πανεθνικά σε οριζόντιο κίνημα και να δώσουν ένα ηχηρό «παρόν» στην κεντρική πολιτική σκηνή, ενισχύοντας ταυτόχρονα τη σύνδεσή τους με τους χώρους προέλευσής τους, όπου οργάνωσαν μπλόκα και άλλες δράσεις.

Έτσι φτάσανε σε αλυσωτές κινητοποιήσεις-διαδηλώσεις τα Σάββατα στις μεγάλες πόλεις, 17 και 24 Νοέμβρη και 1η Δεκέμβρη, οι «πράξεις» του κινήματος.

Είναι φανερή η κλιμάκωση στην αποφασιστικότητα, αλλά κυρίως στα αιτήματα. Ενώ το αρχικό αίτημα ήταν η μείωση της τιμής των καυσίμων, στις 29 Νοέμβρη μια επιτροπή «κίτρινων γιλέκων» κοινοποίησε έναν κατάλογο 40 αιτημάτων, στον οποίο, πέρα από τα φορολογικά και οικονομικά μέτρα, που ήδη αναφέρθηκαν, περιλαμβάνονται η αύξηση του κατώτατου μισθού σε 1.300 ευρώ καθαρά, η θέσπιση ανώτατου ορίου στους μισθούς, η συνταξιοδότηση στα 60, η κατάργηση της προκαταβολικής κατακράτησης του φόρου από μισθούς και συντάξεις, τέλος επίσης η παύση πληρωμών των τόκων του δημόσιου χρέους.

Ήδη όμως εδώ και μερικές μέρες το κυρίαρχο σύνθημα των διαδηλώσεων είναι η παραίτηση του προέδρου Μακρόν.

Τα «κίτρινα γιλέκα» δεν θέλησαν, μέχρι στιγμής, να αποκτήσουν εκπροσώπηση, ούτε οργανωτική δομή. Εκφράζονται μέσα από προσωπικές δηλώσεις όσων συμμετέχουν και με κάθε αφορμή δηλώνουν την αποστασιοποίησή τους από τους επίσημους θεσμούς, τα πολιτικά κόμματα, τα συνδικάτα κλπ.

Είναι μία στάση εξηγήσιμη, καθώς η συγκεντρωτική και αυταρχική δομή της 5ης Γαλλικής Δημοκρατίας, συνταιριασμένη με τις αντιλαϊκές πολιτικές και τις ελιτίστικες και τεχνοκρατικές πρακτικές του νεοφιλελευθερισμού, δημιουργούν στους πολίτες μια αδιάφορη ή εχθρική  εικόνα των θεσμών του κράτους.

Στο κίνημα των «κίτρινων γιλέκων» συμμετέχουν άνθρωποι που ανήκουν σε κοινωνικά στρώματα διαφορετικά από άποψη εισοδήματος και εργασιακής σχέσης, συχνά προερχόμενοι από επαρχιακές και περιαστικές περιοχές. Ανήκουν στο κομμάτι της γαλλικής κοινωνίας που βρίσκεται «στην εσωτερική περιφέρεια» του γαλλικού καπιταλισμού, του οποίου η παρούσα αναπτυξιακή δυναμική στηρίζεται σε κλάδους υψηλής υπεραξίας, στον παγκοσμιοποιημένο τομέα των υπηρεσιών, στην εκμετάλλευση πόρων εκτός της εθνικής επικράτειας και στην επέκταση των μεγαλουπόλεων, κέντρα αυτών των δραστηριοτήτων. Τα στρώματα αυτά, κομμάτι των οποίων είναι η εργατική τάξη, απωθούνται στο περιθώριο της γαλλικής πολιτικής ζωής, η οποία υπηρετεί τον νεοφιλελεύθερο παγκόσμιο καπιταλισμό, με κομβικό εκφραστή τον Μακρόν.

Η Δεξιά, η Αριστερά και το γιλέκο

Δεν είναι παράδοξο ότι τα κόμματα της παραδοσιακής και της Άκρας Δεξιάς, θεωρώντας τα στρώματα αυτά εκλογική τους πελατεία, προσπάθησαν να διεισδύσουν στο κίνημα των «κίτρινων γιλέκων» για να μοχλεύσουν πολιτικά οφέλη.

Από την πλευρά της Αριστεράς εκδηλώθηκε αρχικά αμφιθυμία και σκεπτικισμός. Στις 30 Οκτώβρη, η ηγεσία της CGT δήλωσε πως δεν θα συμπορευτεί ποτέ με ένα κίνημα που έχει στους κόλπους του «ακροδεξιά στοιχεία».

Εκείνη τη στιγμή η Ανυπόταχτη Γαλλία και το ΚΚΓ ήταν απασχολημένα με τις προγραμματισμένες τους ακτιβιστικές ατζέντες και με σημαντικές εσωκομματικές διαδικασίες. Στην ευρύτερη συζήτηση της Αριστεράς προβαλλόταν το φόβητρο του «λαϊκισμού» και ο παραλληλισμός με φαινόμενα σε Ιταλία, Κεντρική Ευρώπη και ΗΠΑ.

Από τη «δεύτερη πράξη» όμως και μετά, όλα σχεδόν τα κόμματα και οι ομάδες της Αριστεράς έχουν τοποθετηθεί δημόσια και ξεκάθαρα στο πλευρό των «κίτρινων γιλέκων», ενώ η επιρροή της Άκρας Δεξιάς μειώνεται μέσα από τον μαζικό και λαϊκό χαρακτήρα του κινήματος.

Στις 29 Νοέμβρη, το NPA σχολίασε: «Η παρουσία της ακραίας Δεξιάς στις παρισινές συγκρούσεις, το βιογραφικό κάποιων αυτόκλητων εκπροσώπων και η κάποια σύγχυση γύρω από διεκδικήσεις και συνθήματα δείχνουν πως η Άκρα Δεξιά διαθέτει ακόμη επιθετική πρωτοβουλία. Ωστόσο το κίνημα, με λαϊκή σύνθεση και θεμιτές διεκδικήσεις, δεν πρέπει να ταυτιστεί με αυτά τα φαινόμενα.Σε πολλούς τόπους οι δυνάμεις της κοινωνικής και πολιτικής Αριστεράς και οι πορείες των εργαζομένων μπόρεσαν να ενωθούν με τα κίτρινα γιλέκα».

Το γαλλικό κίνημα των «κίτρινων γιλέκων» έχει ήδη εμπνεύσει τη δημιουργία αντίστοιχων κινημάτων στη Γερμανία, το Βέλγιο και την Ολλανδία.

Στη γειτονική μας Βουλγαρία, τα «κίτρινα γιλέκα» εμφανίστηκαν στους δρόμους και μπλόκαραν τα συνοριακά περάσματα προς την Ελλάδα (Kulata) και την Τουρκία (Kapitan Andreevo και Lesovo), διαμαρτυρόμενοι για την αύξηση της τιμής των καυσίμων και ζητώντας την παραίτηση της «μαφιόζικης κυβέρνησης».

«Τέταρτη πράξη» ή «επόμενη μέρα»;

Η διατύπωση προβλέψεων στην πολιτική είναι παρακινδυνευμένη άσκηση και οι γραμμές αυτές γράφονται ενώ τα γεγονότα βρίσκονται σε εξέλιξη.

Ωστόσο, η παρούσα εμπειρία πρέπει να ερμηνευτεί με βάση τη γνώση για την κρίση του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος.

Η κρίση, καθώς θα εξελίσσεται, θα γεννάει συνεχώς μαζικά κινήματα αμφισβήτησης, που θα έχουν να αντιμετωπίσουν σκληρή καταστολή σε εθνικό επίπεδο και μεγάλες διεθνείς καπιταλιστικές συμμαχίες.

Παρατηρούμε σήμερα, στη Γαλλία και αλλού, πως το λαϊκό κίνημα δεν περιορίζεται σε παραδοσιακές μορφές οργάνωσης, αριστερά πολιτικά κόμματα και κάθετα δομημένα συνδικάτα. Εντούτοις η παρουσία αυτών των οργανώσεων είναι αναγκαία για τη διεύρυνση και συγκρότηση των κινημάτων.