Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ: η έλλειψη ιστορικής γνώσης

Στην Ευ­ρω­παϊ­κή Ένωση, η Ελ­λά­δα βρι­σκό­ταν στο επί­κε­ντρο της οι­κο­νο­μι­κής κρί­σης που είχε ξε­κι­νή­σει το 2009. Τον Ια­νουά­ριο του 2015, η χώρα βρι­σκό­ταν σε ένα αυ­στη­ρό πρό­γραμ­μα δη­μο­σιο­νο­μι­κής επι­τή­ρη­σης από την Τρόι­κα (Ευ­ρω­παϊ­κή Επι­τρο­πή, ΕΚΤ, ΔΝΤ), η ανερ­γία είχε φτά­σει σε εξαι­ρε­τι­κά υψηλά επί­πε­δα (πάνω από 25%), είχε κα­τα­στρα­φεί η πα­ρα­γω­γι­κή ικα­νό­τη­τα της χώρας, η φτώ­χεια είχε εκτι­να­χθεί, είχαν κα­τα­λυ­θεί οι ερ­γα­σια­κές σχέ­σεις στον ιδιω­τι­κό τομέα, είχαν πε­ρι­κο­πεί δρα­μα­τι­κά οι συ­ντά­ξεις, είχαν υπάρ­ξει μειώ­σεις κατά 40% στους μι­σθούς των δη­μο­σί­ων υπαλ­λή­λων με ταυ­τό­χρο­νη κα­τάρ­γη­ση των επι­δο­μά­των και των δώρων, οι νέοι κάτω των 25 ετών αμεί­βο­νταν με τον υπο­κα­τώ­τα­το μισθό των 450 ευρώ, είχαν λε­η­λα­τη­θεί τα απο­θε­μα­τι­κά των ασφα­λι­στι­κών τα­μεί­ων, ενώ τα τα­μεια­κά δια­θέ­σι­μα του ελ­λη­νι­κού δη­μο­σί­ου στέ­ρευαν. Η Ελ­λά­δα ήταν η χώρα που βρι­σκό­ταν ήδη στη χρε­ο­κο­πία.

H εκλο­γή του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ συμ­βό­λι­ζε μια ευ­ρύ­τε­ρη αλ­λα­γή στην πο­λι­τι­κή σκηνή, διότι τί­θε­το υπό αμ­φι­σβή­τη­ση το κα­τε­στη­μέ­νο, απο­δο­κι­μά­στη­κε η νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη πο­λι­τι­κή λι­τό­τη­τας, ενώ το εκλο­γι­κό απο­τέ­λε­σμα προ­κά­λε­σε μια πρω­το­φα­νή πο­λι­τι­κή και κοι­νω­νι­κή συ­σπεί­ρω­ση γύρω από τη νέα κυ­βέρ­νη­ση. Η διάρ­κεια αυτής της συ­σπεί­ρω­σης κρά­τη­σε έξι μήνες και έληξε από­το­μα με την υπο­γρα­φή του 3ου Μνη­μο­νί­ου στις 14-8-2025.(1) Από την άποψη της τότε διαι­ρε­τι­κής τομής «Μνη­μό­νιο–αντι­μνη­μό­νιο», η κυ­βέρ­νη­ση ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ αθέ­τη­σε τους προ­ε­κλο­γι­κούς στό­χους της, που ήταν η έξο­δος από τις μνη­μο­νια­κές δε­σμεύ­σεις. Η κυ­βέρ­νη­ση ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ συμ­βι­βά­στη­κε, ανα­τρέ­πο­ντας το Δη­μο­ψή­φι­σμα της 5-7-2015, ενώ ο λαός και η Αρι­στε­ρά υπέ­στη­σαν μια με­γά­λη ήττα.

Κα­νείς και καμία δεν πα­ρα­γνω­ρί­ζει το γε­γο­νός ότι μια αρι­στε­ρή κυ­βέρ­νη­ση είναι υπο­χρε­ω­μέ­νη να λαμ­βά­νει υπόψη το εσω­τε­ρι­κό και διε­θνές πε­ρι­βάλ­λον, το οποίο ήταν δυ­σμε­νές. Ωστό­σο, υπάρ­χει με­γά­λη από­στα­ση ανά­με­σα σε αυτήν την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα και στον τρόπο με τον οποίο η ηγε­σία του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ πο­λι­τεύ­τη­κε και προ­ε­τοι­μά­στη­κε για να αντι­με­τω­πί­σει την επί­θε­ση της άρ­χου­σας τάξης. Η ηγε­σία του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ πί­στευε ότι θα κα­τά­φερ­νε να πεί­σει, με λο­γι­κά επι­χει­ρή­μα­τα, τους Ευ­ρω­παί­ους «εταί­ρους» ότι η χώρα αντι­με­τω­πί­ζει αν­θρω­πι­στι­κή κρίση και κα­τα­στρο­φή των πα­ρα­γω­γι­κών της δυ­νά­με­ων και, ως εκ τού­του, οι «εταί­ροι» θα έπρε­πε να δια­θέ­σουν οι­κο­νο­μι­κούς πό­ρους, ώστε ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ να μπο­ρέ­σει να ασκή­σει κοι­νω­νι­κή πο­λι­τι­κή. Πόση αφέ­λεια! Ήταν δυ­να­τόν η άρ­χου­σα τάξη να επι­τρέ­ψει σε μια αρι­στε­ρή κυ­βέρ­νη­ση να δη­μιουρ­γή­σει αντι­πα­ρά­δειγ­μα και να ανα­τρέ­ψει το νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο οι­κο­δό­μη­μα που έχτι­ζαν από τη δε­κα­ε­τία του 1990;

Η ηγε­τι­κή ομάδα του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ δεν είχε επε­ξερ­γα­στεί καμία στρα­τη­γι­κή σύ­γκρου­σης ούτε επι­χεί­ρη­σε να εφαρ­μό­σει εναλ­λα­κτι­κά σχέ­δια.(2) Υπο­τί­μη­σε το γε­γο­νός ότι οι «εταί­ροι» προ­σήλ­θαν στη δια­πραγ­μά­τευ­ση με στόχο την επι­βο­λή των τα­ξι­κών τους συμ­φε­ρό­ντων, δη­λα­δή με στρα­τη­γι­κή σύ­γκρου­σης, σε αντί­θε­ση με τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, που προ­σήλ­θε με διά­θε­ση συ­ναί­νε­σης.

Επι­πλέ­ον, η ηγε­σία του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ στε­ρού­νταν ιστο­ρι­κής γνώ­σης, καθώς δεν είχε με­λε­τή­σει την εμπει­ρία του ερ­γα­τι­κού-λαϊ­κού κι­νή­μα­τος, τόσο σε διε­θνές επί­πε­δο όσο και στην Ελ­λά­δα. Αν το είχε πρά­ξει, τότε θα γνώ­ρι­ζε και θα είχε προ­ε­τοι­μα­στεί –έστω στοι­χειω­δώς– για το ότι η άρ­χου­σα τάξη όχι μόνο δεν πα­ρα­δί­δει ποτέ την εξου­σία της, αλλά, σε συν­θή­κες νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού, δεν έχει καμία πρό­θε­ση να λάβει ούτε τα στοι­χειώ­δη μέτρα κοι­νω­νι­κής πο­λι­τι­κής. Ακόμη κι αν ανα­γκά­ζο­νταν οι κρα­τού­ντες να δε­χτούν κά­ποια κοι­νω­νι­κά μέτρα, θα προ­ε­τοι­μά­ζο­νταν ταυ­τό­χρο­να να αντι­δρά­σουν. Και όταν λέμε να αντι­δρά­σουν, δεν ση­μαί­νει απα­ραί­τη­τα κα­τα­σταλ­τι­κά μέτρα, αλλά μέτρα οι­κο­νο­μι­κής ασφυ­ξί­ας, που θα οδη­γού­σαν σε πο­λι­τι­κές λι­τό­τη­τας και βί­αιες αντι­με­ταρ­ρυθ­μί­σεις, όπως ακρι­βώς συ­νέ­βη στην πε­ρί­πτω­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, μέσα από τον συμ­βι­βα­σμό του και την εφαρ­μο­γή του 3ου Μνη­μο­νί­ου. Ως απο­τέ­λε­σμα υλο­ποί­η­σε μέτρα, όπως ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις, ανα­κε­φα­λαιο­ποί­η­ση τρα­πε­ζών, νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη ανα­μόρ­φω­ση του ασφα­λι­στι­κού συ­στή­μα­τος, κα­τάρ­γη­ση του ΕΚΑΣ, αύ­ξη­ση του ΦΠΑ σε βα­σι­κά αγαθά και υπη­ρε­σί­ες με δυ­σα­νά­λο­γη επι­βά­ρυν­ση των χα­μη­λών και με­σαί­ων στρω­μά­των, έγι­ναν πλει­στη­ρια­σμοί πρώ­της κα­τοι­κί­ας, επι­κρί­θη­κε έντο­να για τις άθλιες συν­θή­κες δια­βί­ω­σης στα κέ­ντρα υπο­δο­χής, όπως στη Μόρια, καθώς και για την έλ­λει­ψη σχε­δια­σμού σχε­τι­κά με τη μα­κρο­πρό­θε­σμη έντα­ξη των προ­σφύ­γων στις το­πι­κές κοι­νω­νί­ες, κ.λπ.

Μα, θα ανα­ρω­τη­θεί κά­ποιος/-α, δεν έκανε τί­πο­τα θε­τι­κό; Βε­βαί­ως! Πήρε μέτρα που ενί­σχυ­σαν την κοι­νω­νι­κή πρό­νοια, δί­νο­ντας ανάσα σε ευά­λω­τες κοι­νω­νι­κές ομά­δες, όπως:  Κα­τάρ­γη­σε το 5ευρω ει­σι­τή­ριο για την εί­σο­δο στα δη­μό­σια νο­σο­κο­μεία, άνοι­ξε το εθνι­κό σύ­στη­μα υγεί­ας (ΕΣΥ) στους ανα­σφά­λι­στους, ει­σή­γα­γε το Κοι­νω­νι­κό Ει­σό­δη­μα Αλ­λη­λεγ­γύ­ης (ΚΕΑ) για τη στή­ρι­ξη των νοι­κο­κυ­ριών με πολύ χα­μη­λά ει­σο­δή­μα­τα, αντι­με­τώ­πι­σε την ακραία φτώ­χεια και την ανερ­γία εφαρ­μό­ζο­ντας προ­γράμ­μα­τα στή­ρι­ξης για τους μα­κρο­χρό­νια ανέρ­γους, μειώ­νο­ντας την ανερ­γία από το 27% το 2014 σε πε­ρί­που 18% το 2019, θε­σμο­θέ­τη­σε τα γεύ­μα­τα στα σχο­λεία, βελ­τί­ω­σε τις ερ­γα­σια­κές σχέ­σεις μετά το 2018, κα­ταρ­γώ­ντας τον υπο­κα­τώ­τα­το μισθό και επα­να­φέ­ρο­ντας τις κλα­δι­κές συμ­βά­σεις ερ­γα­σί­ας, ενι­σχύ­θη­κε ο ρόλος της Επι­θε­ώ­ρη­σης Ερ­γα­σί­ας για την κα­τα­πο­λέ­μη­ση της αδή­λω­της και υπο­δη­λω­μέ­νης ερ­γα­σί­ας, κ.ά.τ. Αλ­λοί­μο­νο, όμως, αν μια κυ­βέρ­νη­ση που ήθελε να λέ­γε­ται αρι­στε­ρή δεν επι­δεί­κνυε κά­ποια κοι­νω­νι­κή ευαι­σθη­σία. Αυτό όμως είναι μια μορφή ήπιου νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού.

Αλλά, ακόμη κι αν δε­χτού­με την άποψη ότι καλώς ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ μπήκε στη δια­δι­κα­σία να δια­χει­ρι­στεί ένα νέο Μνη­μό­νιο, διότι έτσι κα­τά­φε­ρε να πε­ρι­σώ­σει τα στοι­χειώ­δη (π.χ. να φτιά­ξει ένα ελά­χι­στο δίχτυ προ­στα­σί­ας για τους πιο αδύ­να­μους) και να «βγά­λει» τη χώρα από τα Μνη­μό­νια, εντού­τοις απέ­τυ­χε να θω­ρα­κί­σει την κοι­νω­νία με ισχυ­ρές θε­σμι­κές πα­ρεμ­βά­σεις, στις οποί­ες δεν είχε λόγο να πα­ρέμ­βει η Τρόι­κα, όπως είναι ο εκ­δη­μο­κρα­τι­σμός της αστυ­νο­μί­ας, η κα­τάρ­γη­ση του τρο­μο­νό­μου, η θέ­σπι­ση δη­μο­ψη­φι­σμά­των, η κα­το­χύ­ρω­ση νέων θε­σμών λαϊ­κής συμ­με­το­χής, οι οποί­οι θα είχαν ισχυ­ρές αρ­μο­διό­τη­τες με δε­σμευ­τι­κό ρόλο προς τις (δη­μο­τι­κές) αρχές (π.χ. λαϊ­κές συ­νε­λεύ­σεις), η θε­σμο­θέ­τη­ση πε­ριο­ρι­σμέ­νων θη­τειών λει­τουρ­γί­ας και η εναλ­λα­γή σε κρα­τι­κές θέ­σεις (όπως οι Βου­λευ­τές, γραμ­μα­τείς, κ.ά.), η θέ­σπι­ση του ελέγ­χου σκο­πι­μό­τη­τας στις επι­χει­ρή­σεις ώστε να χτυ­πη­θεί με αυτόν τον τρόπο η ερ­γο­δο­τι­κή αυ­θαι­ρε­σία, η προ­ώ­θη­ση διαρ­θρω­τι­κών αλ­λα­γών στους θε­σμούς και τους μη­χα­νι­σμούς τους κρά­τους όπως είναι η κα­το­χύ­ρω­ση των δη­μο­κρα­τι­κών και συν­δι­κα­λι­στι­κών ελευ­θε­ριών στον στρα­τό, η μεί­ω­ση του χρό­νου ερ­γα­σί­ας ως αντί­δο­το για τη μεί­ω­ση της ανερ­γί­ας με ταυ­τό­χρο­νη προ­βο­λή της κουλ­τού­ρας του ελεύ­θε­ρου χρό­νου, η προ­σπά­θεια δη­μιουρ­γί­ας ενός εκ­παι­δευ­τι­κού συ­στή­μα­τος δη­μιουρ­γι­κού και ανοι­χτού στην κοι­νω­νία ως ένα κύτ­τα­ρο πο­λι­τι­στι­κής δρά­σης, το οποίο θα απο­τε­λού­σε κέ­ντρο ανα­φο­ράς στις συ­νοι­κί­ες και στις πό­λεις, η προ­ώ­θη­ση μιας νέας πο­λι­τι­στι­κής επα­νά­στα­σης απέ­να­ντι στα πα­ρακ­μια­κά φαι­νό­με­να που επι­κρα­τούν, η δη­μιουρ­γία Πο­λι­τι­στι­κών Στε­κιών και Κοι­νο­τή­των Νέων και πολλά άλλα τέ­τοια. Επι­πρό­σθε­τα, έλει­ψε η  πα­ρέμ­βα­ση σε ιδε­ο­λο­γι­κό επί­πε­δο, η θε­ω­ρη­τι­κή με­λέ­τη της τα­ξι­κής δια­στρω­μά­τω­σης της ελ­λη­νι­κής κοι­νω­νί­ας, οι ανα­λύ­σεις για τη στρα­τη­γι­κή της σο­σια­λι­στι­κής με­τά­βα­σης, κ.λπ., που θα ισχυ­ρο­ποιού­σαν τις ιδέες της συλ­λο­γι­κό­τη­τας και της αλ­λη­λεγ­γύ­ης.

Απε­να­ντί­ας, όσοι/-ες κυ­βέρ­νη­σαν την πε­ρί­ο­δο 2015-2019, είτε βρί­σκο­νται στον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ είτε στη Νέα Αρι­στε­ρά, ενώ μι­λά­νε για λάθη που έγι­ναν, ωστό­σο απο­φεύ­γουν να κα­το­νο­μά­σουν ποια ήταν αυτά. Μέ­νουν μόνο σε μια αό­ρι­στη αντί­λη­ψη περί λαθών και το προ­σπερ­νά­νε. Όμως, η ανα­ψη­λά­φη­ση των λαθών είναι ένα πρώτο βήμα για διά­λο­γο και συ­νερ­γα­σί­ες.

(*) Μια προ­γε­νέ­στε­ρη μορφή του άρ­θρου δη­μο­σιεύ­τη­κε στην Εφη­με­ρί­δα των Συ­ντα­κτών, 5-2-2025.

(1)  Γ. Μαυ­ρής, «Ια­νουά­ριος 2015: η ελ­πί­δα ήλθε και πα­ρήλ­θε», εφ. Τα Νέα, 25-26/1/2025, στο έν­θε­το αφιέ­ρω­μα για τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ.

(2) Βλ. το εξαι­ρε­τι­κό άρθρο του Δ. Πα­πα­δά­του-Ανα­γνω­στό­που­λου, «Τι άλλο να κά­να­με;», Η Εποχή, 1-2/2/2025.