Μαζική Απεργία, Κόμμα, Συνδικάτα (Η επικαιρότητα του βιβλίου της Ρόζας Λούξεμπουργκ)

Τα ζη­τή­μα­τα των απερ­γιών, της γε­νι­κής πο­λι­τι­κής απερ­γί­ας, του αυ­θόρ­μη­του, του ρόλου του κόμ­μα­τος (ή των κομ­μά­των) της Αρι­στε­ράς, του ρόλου των συν­δι­κά­των και της «ανε­ξαρ­τη­σί­ας» τους από τα αρι­στε­ρά κόμ­μα­τα, μας απα­σχο­λούν όλες και όλους τα τε­λευ­ταία χρό­νια. 

Σε όλα τα πα­ρα­πά­νω ερω­τή­μα­τα, οι από­ψεις και η εμπει­ρία της Ρόζας Λού­ξε­μπουργκ έχουν πολλά να μας πουν και σή­με­ρα.

Με το βι­βλίο της «Μα­ζι­κή απερ­γία, κόμμα, συν­δι­κά­τα», η Ρόζα ανέ­πτυ­ξε τις ιδέες για τη γε­νι­κή απερ­γία ως πο­λι­τι­κό όπλο. Συ­νό­ψι­σε τα πο­λι­τι­κά συ­μπε­ρά­σμα­τα από το κύμα των ερ­γα­τι­κών απερ­γιών που συ­γκλό­νι­σε τη Ρωσία κατά την επα­νά­στα­ση του 1905.

Στό­χος της ήταν να χτυ­πή­σει το συ­ντη­ρη­τι­σμό της συν­δι­κα­λι­στι­κής γρα­φειο­κρα­τί­ας στη Γερ­μα­νία. Επί­σης έτσι ενί­σχυε τη μάχη μέσα στο Σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κό Κόμμα (το SPD που ήταν η πλα­τιά Αρι­στε­ρά της επο­χής, όπου συ­νυ­πήρ­χαν ακόμα ρε­φορ­μι­στές και επα­να­στά­τες), για το ρόλο του στους αγώ­νες και για να «ξε­κολ­λή­σει» από την κοι­νο­βου­λευ­τι­κή δράση, στην οποία υπέ­τασ­σε τα πάντα.

Γε­νι­κή πο­λι­τι­κή απερ­γία: Ένα νέο όπλο

Η ιδέα της γε­νι­κής απερ­γί­ας ήταν γνω­στή από παλιά. Με­γά­λες απερ­γί­ες είχαν ήδη γίνει είτε για πο­λι­τι­κά δι­καιώ­μα­τα (δι­καί­ω­μα της ψήφου), είτε για ερ­γα­τι­κές διεκ­δι­κή­σεις. Για τη συ­ντρι­πτι­κή πλειο­ψη­φία των στε­λε­χών της γερ­μα­νι­κής σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας (SPD) η γε­νι­κή απερ­γία θε­ω­ρεί­το «γε­νι­κή τρέλα».

Την έβλε­παν σαν εμ­μο­νή και πλάνη των αναρ­χι­κών, που θε­ω­ρού­σαν ότι μόνο με μια γε­νι­κή απερ­γία (έστω και 10 ημε­ρών!) θα κα­τέρ­ρεε το αστι­κό κρά­τος. Οι ηγέ­τες των γερ­μα­νι­κών συν­δι­κά­των (τα οποία είχαν τε­ρά­στια δύ­να­μη) ήταν αντί­θε­τοι στη γε­νι­κή απερ­γία. 

Η αντι­πα­ρά­θε­ση της Ρόζας με τη συν­δι­κα­λι­στι­κή γρα­φειο­κρα­τία είχε ξε­κι­νή­σει από νω­ρί­τε­ρα. Η αφορ­μή δό­θη­κε αρ­χι­κά από το Βέλ­γιο. Το 1903, η ηγε­σία του εκεί Σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κού Κόμ­μα­τος στα­μά­τη­σε τη γε­νι­κή απερ­γία, που είχε ξε­κι­νή­σει αυ­θόρ­μη­τα από τους ερ­γά­τες για το κα­θο­λι­κό δι­καί­ω­μα ψήφου, με το πρό­σχη­μα ότι η απερ­γία φό­βι­ζε τους Φι­λε­λεύ­θε­ρους συμ­μά­χους της Αρι­στε­ράς.

Στη δια­μά­χη που ξέ­σπα­σε, η Ρόζα μα­στί­γω­σε «τους ερα­σι­τέ­χνες του ρε­α­λι­σμού που δεν κου­ρά­ζο­νται να φω­νά­ζουν για τις “θε­τι­κές επι­τυ­χί­ες” της κοι­νο­βου­λευ­τι­κής δρά­σης για να τις χρη­σι­μο­ποι­ή­σουν ως όπλα κατά της ανα­γκαιό­τη­τας και σκο­πι­μό­τη­τας της βίας στον ερ­γα­τι­κό αγώνα». 

Για τη Ρόζα η πείρα της ρω­σι­κής επα­νά­στα­σης του 1905 άλ­λα­ζε το πρί­σμα με το οποίο έβλε­παν μέχρι τότε τη διεκ­δί­κη­ση της εξου­σί­ας. Στην εξέ­γερ­ση των ερ­γα­τών/τριών είδε το μέλ­λον για το οποίο έπρε­πε να προ­ε­τοι­μά­ζε­ται και το γερ­μα­νι­κό σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κό κόμμα. Αντί­θε­τα, οι πε­ρισ­σό­τε­ροι ηγέ­τες του κόμ­μα­τος θε­ώ­ρη­σαν την επα­νά­στα­ση στη Ρωσία μια το­πι­κή ιδιορ­ρυθ­μία, ασύμ­βα­τη  με  ένα κοι­νο­βου­λευ­τι­κό κα­θε­στώς όπως αυτό στη Γερ­μα­νία.

Αυ­θόρ­μη­το 

και συ­νει­δη­τό

Η Ρόζα δεί­χνει στο βι­βλίο της πώς αλ­λά­ζουν και προ­χω­ρούν οι συ­νει­δή­σεις εκα­τομ­μυ­ρί­ων αν­θρώ­πων, καθώς εμπλέ­κο­νται στις απερ­γί­ες και τις μάχες. Υπο­γραμ­μί­ζει: «Στην επα­νά­στα­ση, όταν η ίδια η μάζα εμ­φα­νί­ζε­ται στην πο­λι­τι­κή σκηνή, η τα­ξι­κή συ­νεί­δη­ση γί­νε­ται πρα­κτι­κή και δρα­στή­ρια. Έτσι, ένας χρό­νος επα­νά­στα­σης έδωσε στο ρώ­σι­κο προ­λε­τα­ριά­το τόση “μόρ­φω­ση” όση δεν μπό­ρε­σαν τε­χνη­τά να δώ­σουν στο γερ­μα­νι­κό προ­λε­τα­ριά­το 30 χρό­νια κοι­νο­βου­λευ­τι­κών και συν­δι­κα­λι­στι­κών αγώ­νων».

Τα γε­γο­νό­τα στη Ρωσία, για τη Ρόζα, απο­δει­κνύ­ουν ότι:


– Τα οι­κο­νο­μι­κά και πο­λι­τι­κά αι­τή­μα­τα (που μέχρι τότε αντι­με­τω­πί­ζο­νταν σαν ξε­χω­ρι­στές μάχες) δεν είναι ξε­χω­ρι­στά, αλλά αδιά­σπα­στα συν­δε­δε­μέ­να.

Αυτό έχει γίνει εξό­φθαλ­μο για μας σή­με­ρα, μιας και η οποια­δή­πο­τε οι­κο­νο­μι­κή διεκ­δί­κη­ση για να νι­κή­σει, πρέ­πει … να ρίξει την κυ­βέρ­νη­ση!


– Η μα­ζι­κή απερ­γία είναι συν­δε­δε­μέ­νη με την προ­ο­πτι­κή τις ανα­τρο­πής. Στη Ρωσία σχε­δόν κάθε μα­χη­τι­κή απερ­γία κα­τέ­λη­γε σε αι­μα­τη­ρή ανα­μέ­τρη­ση με τις δυ­νά­μεις του τσά­ρου.


– Μια γε­νι­κή απερ­γία δεν μπο­ρεί να κη­ρυ­χτεί αυ­θαί­ρε­τα από την ηγε­σία του κόμ­μα­τος ή των συν­δι­κά­των. Όμως, οι μαρ­ξι­στές πρέ­πει να μπαί­νουν σ’ αυτές τις μάχες και να γί­νο­νται τμήμα τους, όπως έκανε το σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κό κόμμα στη Ρωσία. Δεν πρέ­πει να πε­ρι­μέ­νουν μια «ορ­γα­νω­μέ­νη και πει­θαρ­χη­μέ­νη μάχη που θα διε­ξά­γε­ται σύμ­φω­να με ένα σχέ­διο», για να πά­ρουν μέρος σ’ αυτή, γιατί τότε δεν θα τη δουν ποτέ. Επί­σης, όμως, δεν πρέ­πει να υπο­τάσ­σο­νται στο μέσο όρο των από­ψε­ων του κό­σμου, ούτε –ακόμα χει­ρό­τε­ρα– να είναι πίσω από τις δια­θέ­σεις του, αλλά να προ­χω­ρούν και να πο­λι­τι­κο­ποιούν τη μάχη, δί­νο­ντας την προ­ο­πτι­κή της συ­νέ­χειας και την αυ­το­πε­ποί­θη­ση στους αγω­νι­ζό­με­νους ερ­γα­ζό­με­νους/ες.

Η Ρόζα ξε­σή­κω­σε θύ­ελ­λα αντι­δρά­σε­ων, όταν επι­τέ­θη­κε σφο­δρά στο συ­ντη­ρη­τι­σμό των ηγε­τών (συν­δι­κα­λι­στι­κών και κομ­μα­τι­κών). Όμως, αυτό δεν την οδή­γη­σε σε μια αναρ­χο­φι­λε­λεύ­θε­ρη «θε­ω­ρία του αυ­θόρ­μη­του», όπως πολ­λοί  ισχυ­ρί­στη­καν μετά το θά­να­τό της.

Αν το αυ­θόρ­μη­το, όπως η έκρη­ξη μιας μα­ζι­κής απερ­γί­ας, είναι ανε­ξάρ­τη­τη από τη θέ­λη­ση των ορ­γα­νώ­σε­ων, η Ρόζα υπο­στή­ρι­ζε ότι όμως το κόμμα είναι και πρέ­πει να είναι ένας ου­σια­στι­κός πα­ρά­γο­ντας σ’ αυτές τις κα­τα­στά­σεις. Το κόμμα μπο­ρεί να δώσει μια ξε­κά­θα­ρη άποψη της ου­σί­ας της πάλης και να ενι­σχύ­σει τη θέ­λη­ση για πάλη.

«Η σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία είναι η πρω­το­πο­ρία η πιο φω­τι­σμέ­νη και η πιο συ­νει­δη­τή του προ­λε­τα­ριά­του. Αυτή δεν μπο­ρεί και δεν πρέ­πει μοι­ρο­λα­τρι­κά να πε­ρι­μέ­νει με σταυ­ρω­μέ­να χέρια την έλευ­ση της “επα­να­στα­τι­κής κα­τά­στα­σης”, να πε­ρι­μέ­νει το αυ­θόρ­μη­το κί­νη­μα να πέσει από τον ου­ρα­νό. Αντί­θε­τα, το κα­θή­κον της είναι όπως πάντα να προη­γεί­ται της εξέ­λι­ξης των πραγ­μά­των, να προ­σπα­θεί να την επι­σπεύ­σει…

»Η τα­κτι­κή του κόμ­μα­τος δεν πρέ­πει ποτέ να βρί­σκε­ται κάτω από το επί­πε­δο του υπάρ­χο­ντος στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα συ­σχε­τι­σμού των δυ­νά­με­ων, αλλά αντί­θε­τα πρέ­πει να υπερ­βαί­νει αυτό το επί­πε­δο… Μια τα­κτι­κή συ­νε­πής, απο­φα­σι­στι­κή, που να ανοί­γει δρό­μους προς τα εμπρός, προ­κα­λεί στις μάζες το αί­σθη­μα της ασφά­λειας, της εμπι­στο­σύ­νης, της ορμής στη μάχη. Αντί­θε­τα μια δι­στα­κτι­κή και φο­βι­σμέ­νη τα­κτι­κή, που στη­ρί­ζε­ται στην υπο­τί­μη­ση του προ­λε­τα­ριά­του, ασκεί στις μάζες μια πα­ρα­λυ­τι­κή επί­δρα­ση και μια ψυ­χι­κή κα­τά­πτω­ση». 

Σή­με­ρα

Η μα­ζι­κή αντί­δρα­ση στο κλεί­σι­μο της ΕΡΤ ήταν κυ­ρί­ως αυ­θόρ­μη­τη και φα­νέ­ρω­σε κοι­νω­νι­κές δυ­νά­μεις που σχε­δόν κα­νείς δεν πε­ρί­με­νε. Δυ­νά­μεις επί­σης που δεν μπό­ρε­σαν ή δεν πρό­λα­βαν να εκ­φρα­στούν στην απερ­γία της ΟΛΜΕ…

Στην ουσία, από την πρώτη μέρα ο αγώ­νας ενά­ντια στο κλεί­σι­μο της ΕΡΤ ήταν πο­λι­τι­κός αγώ­νας. Το αί­τη­μα του κό­σμου δεν ήταν απλώς να σπά­σει το λου­κέ­το και να επα­να­προ­σλη­φθούν οι 2.650 ερ­γα­ζό­με­νοι/ες. Ήταν να πέσει η κυ­βέρ­νη­ση της λι­τό­τη­τας, της κα­τα­στρο­φής, του αυ­ταρ­χι­σμού. Τα συν­θή­μα­τα ήταν συν­θή­μα­τα Πο­λυ­τε­χνεί­ου. 

Το αυ­θόρ­μη­το υπήρ­ξε για άλλη μια φορά. Και για άλλη μια φορά η Αρι­στε­ρά και τα συν­δι­κά­τα δεν πήραν «πάνω» τους αυτό τον αγώνα. Η απλή συ­μπα­ρά­στα­ση και ο «σε­βα­σμός» στην ανε­ξαρ­τη­σία είτε των συν­δι­κά­των είτε των κι­νη­μά­των δεν έχει οδη­γή­σει ποτέ σε νίκες. Ούτε στην εποχή της Ρόζας, ούτε σή­με­ρα.

Από την πρώτη ώρα στο προ­αύ­λιο της ΕΡΤ έμπαι­νε το αί­τη­μα «να μπει μπρο­στά η πο­λι­τι­κή Αρι­στε­ρά» και να συ­μπα­ρα­στα­θούν τα με­γά­λα συν­δι­κά­τα (ΓΣΕΕ, ΑΔΕΔΥ κλπ) στον αγώνα, για να ανοί­ξει η δη­μό­σια ρα­διο­τη­λε­ό­ρα­ση και να πέσει η κυ­βέρ­νη­ση. Ο κό­σμος κα­τα­λά­βαι­νε την πο­λι­τι­κή διά­στα­ση του ζη­τή­μα­τος, όπως και προς τα πού είναι η λύση.

Το θέμα, δυ­στυ­χώς, είναι –όπως και παλιά– να κα­τα­λά­βουν και οι ηγε­σί­ες. Να μπουν μπρο­στά, αντί να πα­ρα­κο­λου­θούν τα γε­γο­νό­τα και να πε­ρι­μέ­νουν «κοι­νο­βου­λευ­τι­κές» ανα­τρο­πές ή τις εκλο­γές για να λυ­θούν τα ζη­τή­μα­τα.