Μετά το «θρίαμβο» της δόσης, τι;

Η δανειακή «σούπερ δόση» των συνολικά 52,5 δισ. ευρώ εκταμιεύεται (έστω και σε… δόσεις), η κυβέρνηση πανηγυρίζει, υποκινούμενες πολιτικές διεργασίες με άδηλη την τελική τους έκβαση αλλά με προφανή στόχευση είναι σε πλήρη εξέλιξη, εγχώρια και ξένα κέντρα ετοιμάζουν «μεγάλη επιχείρηση» ικανοποίησης του «κοινού περί δικαίου αισθήματος του λαού» με διαπόμπευση ή και φυλάκιση επίλεκτων μελών του πολιτικού και επιχειρηματικού κατεστημένου, μια μεγάλη και γιορτινή χορωδία πολιτικών και στελεχών της αγοράς ψάλλει το ωσαννά της επερχόμενης ανάπτυξης που θα βάλει τέλος σε όλα τα δεινά… Και όλοι μαζί, αντιμετωπίζουν με δυσπιστία και αγωνία τους τρεις αστάθμητους παράγοντες που μπορούν να ανατρέψουν όλα τα σχέδια: την ύφεση (που είναι εκτός ελέγχου), την κοινωνία (που βράζει, έτοιμη να εκραγεί) και την Αριστερά-πάνω απ’ όλα τον ΣΥΡΙΖΑ (που, παρά τις προσπάθειές τους, δεν έχει ακόμη «εξημερωθεί»).  

Το σίγουρο είναι ότι βαδίζοντας ολοταχώς σε ένα έτος καμπής και καθώς διαμορφώνεται μια νέα βραχυ-μεσοπρόθεσμη συγκυρία, η Αριστερά πρέπει να τα αναλύσει σε βάθος ώστε να πορευτεί αναλόγως. 

2013: έτος καμπής για την παγκόσμια κρίση

Οι προβλέψεις της τελευταίας έκθεσης του ΔΝΤ για την παγκόσμια οικονομία, τον περασμένο Οκτώβριο, προδιαγράφουν ότι το 2013 θα είναι έτος κλιμάκωσης της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, καθώς επιδεινώνονται δύο κρίσιμα μεγέθη: το δημόσιο χρέος των χωρών σε όλο τον αναπτυγμένο δυτικό κόσμο και οι ρυθμοί ανάπτυξης. Ως προς το πρώτο, το 2013 θα είναι το έτος καμπής, καθώς το δημόσιο χρέος των 22 πιο πλούσιων καπιταλιστικών χωρών θα ξεπεράσει μεσοσταθμικά το 105% του ΑΕΠ ενώ το ακαθάριστο δημόσιο χρέος θα κινηθεί αρκετά υψηλότερα, εισάγοντας τις οικονομίες του αναπτυγμένου δυτικού καπιταλισμού σε μια γενικευμένη κρίση χρέους. Ως προς το δεύτερο, το ΔΝΤ προβλέπει ότι η Ευρώπη θα παραμείνει σε ύφεση ή κοντά σε μηδενικούς ρυθμούς ανάπτυξης, η αμερικανική οικονομία θα έχει πολύ ισχνή ανάπτυξη ενώ οι αναπτυσσόμενες μεγάλες οικονομίες (Κίνα, Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία κ.λπ.) θα «λαχανιάσουν», παρουσιάζοντας σημαντική μείωση των -υψηλών όλα τα τελευταία χρόνια- ρυθμών ανάπτυξης. Ο συνδυασμός ύφεσης-επιβράδυνσης και κλιμάκωσης-γενίκευσης της κρίσης χρέους στον αναπτυγμένο καπιταλιστικό κόσμο μπορεί να αποδειχτεί «θανατηφόρος», δημιουργώντας μια γενικευμένη αρνητική δυναμική.

Τους νεοφιλελεύθερους ταγούς του συστήματος, που έχουν μάθει να αποτιμούν όλα τα «μεγέθη», ακόμη και τον αέρα που αναπνέουμε, με οικονομικούς όρους, απασχολούν επίσης όλο και περισσότερο και άλλα ρίσκα: το γεωπολιτικό ρίσκο (δηλαδή το «θερμό» ξέσπασμα των πολιτικών ανταγωνισμών ή και οι στρατιωτικές αναμετρήσεις, καθώς η διαχείριση της κρίσης γίνεται αναπόφευκτα όλο και πιο ανταγωνιστική και οι συναινέσεις της «παγκοσμιοποίησης» αδυνατίζουν ή και καταρρέουν), το πολιτικό ρίσκο (δηλαδή το πέρασμα της κρίσης στο πολιτικό εποικοδόμημα), αλλά και το ρίσκο μετάδοσης της κρίσης από τους «αδύναμους κρίκους» στο σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας (η επιβράδυνση στην Κίνα που μπορεί να εντείνει τις υφεσιακές τάσεις στην αμερικανική και την ευρωπαϊκή οικονομία ή η κρίση χρέους στην Ευρωζώνη, με ευρωπαϊκό «αδύναμο κρίκο» την Ελλάδα, που μπορεί επίσης να επιδεινώσει την παγκόσμια κρίση).

Η αδυναμία διεξόδου από την παγκόσμια κρίση, η οποία βαδίζει πλέον για τον 6ο συνεχόμενο χρόνο χωρίς να φαίνεται «φως στο βάθος του τούνελ», οξύνει και τους ανταγωνισμούς για τον τρόπο διαχείρισής της: σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να εντάξουμε την αντιπαράθεση ΔΝΤ – Γερμανίας για τη διαχείριση της ελληνικής κρίσης («κούρεμα» του χρέους και μεταρρυθμίσεις, αλλά όχι άλλη λιτότητα, λέει το ΔΝΤ, προτείνοντας μια πολιτική τύπου Ομπάμα, ενώ η Γερμανία επιμένει στη συνέχιση της πολιτικής της «εσωτερικής υποτίμησης»), αλλά και της κυπριακής…  Στην πραγματικότητα βέβαια δεν πρόκειται για αντιπαράθεση μοντέλων διαχείρισης με κριτήριο την ορθολογικότερη (από καπιταλιστική σκοπιά) διαχείριση της κρίσης, αλλά για ανταγωνιστική διαχείριση της κρίσης με κριτήριο τα επιμέρους, ανταγωνιστικά ιμπεριαλιστικά συμφέροντα. Σε κάθε περίπτωση όμως είναι φανερό ότι αυτού του τύπου η αντιπαράθεση θα ενταθεί μέσα στο 2013, ίσως μάλιστα να έχουμε και κάποιου είδους «ξεκαθάρισμα λογαριασμών».     

Ποια ενδεχόμενα γεννά η επιδείνωση και περιπλοκή της παγκόσμιας κρίσης το 2013; Το σίγουρο είναι ότι μιλάμε για έτος-καμπή της παγκόσμιας κρίσης, καθώς ο κόμπος των αντιφάσεων της κρίσης έχει φτάσει ξανά στο «χτένι». Όπως για την Ευρωζώνη, έτσι και για την παγκόσμια οικονομία τελείωσε η περίοδος της αγοράς χρόνου, των εμβαλωματικών λύσεων και του έρποντος ανταγωνισμού μεταξύ των μεγάλων καπιταλιστικών-ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Τώρα, απαιτούνται «γενναίες» αποφάσεις, δηλαδή πιο δραστικές απαντήσεις στην κρίση. Οι αισιόδοξοι (τέτοιους όμως βρίσκει κανείς περισσότερους στην Αριστερά παρά στο καπιταλιστικό στρατόπεδο) εκτιμούν ότι ο ανταγωνισμός των μεγάλων καπιταλιστικών δυνάμεων προετοιμάζει μια νέα παγκόσμια συμφωνία για τη διαχείριση της κρίσης, της οποία τα στοιχεία θα είναι: γενικευμένο «κούρεμα» των χρεών, λογιστική διαχείριση του «τοξικού» ενεργητικού των τραπεζών, κόψιμο χρήματος από όλες τις κεντρικές τράπεζες, χτύπημα των φορολογικών παραδείσων και των «νομαδικών» κερδοσκοπικών κεφαλαίων (δηλαδή της τεράστιας μάζας μη επανεπενδυόμενων κερδών) και ένα μείγμα έντασης των «μεταρρυθμίσεων» ταυτόχρονα με ανακοπή της λιτότητας και σταθεροποίησής της στα σημερινά επίπεδα. Κάποιοι άλλοι απορρίπτουν το παγκόσμιο «κούρεμα» και τη συνακόλουθη παγκόσμια λογιστική διαχείριση του «τοξικού» ενεργητικού των τραπεζών και αρκούνται στα υπόλοιπα, ώστε να αντιμετωπιστεί η ύφεση, και η κρίση χρέους να ξεπεραστεί σταδιακά μέσω της αύξησης των ρυθμών ανάπτυξης και του πληθωρισμού. Όλοι πάντως συμφωνούν ότι «κάτι δραστικό πρέπει να γίνει»…

Αν σκεφτούμε ότι χρειάστηκε μια «παγκόσμια επιχείρηση» στην οποία συμμετείχαν κυβερνήσεις, όλες οι κεντρικές τράπεζες του πλανήτη, μεγάλες επενδυτικές τράπεζες, ακόμη και hedgefunds, για να γίνει το ελληνικό «κούρεμα» στις αρχές του 2012 (PSI) χωρίς να υπάρξει παγκόσμιο «οικονομικό ατύχημα», αντιλαμβανόμαστε την ανεδαφικότητα της ιδέας για ένα ταυτόχρονο παγκόσμιο «κούρεμα» μαζί με τη συνακόλουθη παγκόσμια διαχείριση του «τοξικού» ενεργητικού των τραπεζών. Πέρα και πάνω από αυτό όμως, δεν υπάρχει τρόπος να γίνουν όλα αυτά με τρόπο που θα συγκεράσει-εξισορροπήσει τα ανταγωνιστικά συμφέροντα των μεγάλων καπιταλιστικών δυνάμεων. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς μαρξιστής, αλλά απλώς ρεαλιστής, για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τα πράγματα θα εξελιχτούν στην αντίθετη κατεύθυνση: βάθεμα και περιπλοκή της κρίσης, κλιμάκωση της ανταγωνιστικής διαχείρισής της, αύξηση του γεωπολιτικού και πολιτικού ρίσκου.

Η τέτοια θεώρηση των προοπτικών της παγκόσμιας κρίσης για το 2013 είναι η πυξίδα για να εξετάσουμε τις προοπτικές της κρίσης του ελληνικού καπιταλισμού.

Ελλάδα: ο δεκάλογος του κυβερνητικού success story

Το ευρωπαϊκό success story, ύστερα από τις τελευταίες ευρωπαϊκές συμφωνίες (για την εκταμίευση της δόσης προς την Ελλάδα και για την τραπεζική εποπτεία) λέει ότι οι «γενναίες» αποφάσεις όσον αφορά την Ευρωζώνη έχουν πλέον ληφθεί: η Ευρωζώνη θα προχωρήσει προς την οικονομική και πολιτική ενοποίηση, υπό τη γερμανική ηγεμονική στρατηγική και με τη γενίκευση της λιτότητας. Όλες οι χώρες θα περάσουν από το «καθαρτήριο» της εσωτερικής υποτίμησης, δηλαδή θα εφαρμόσουν «διαρθρωτικές αλλαγές» (που θα καταστρέψουν και τα υπολείμματα οικονομικού και κοινωνικού προστατευτισμού) και προγράμματα λιτότητας στην ένταση που αντιστοιχεί στο επίπεδο της ανταγωνιστικότητάς τους (το οποίο καθορίζεται βασικά από τα επίπεδα παραγωγικότητας).

Για τον ελληνικό καπιταλισμό όλα αυτά σημαίνουν ταυτόχρονα δύο πράγματα: το βάθεμα της πολιτικής της εσωτερικής υποτίμησης μέσα στο 2013 αλλά και αναπτερωμένες ελπίδες ότι η «παρτίδα» για την παραμονή στο ευρώ μπορεί να σωθεί αν διέλθει αλώβητος το κρίσιμο νέο έτος. Αυτό το success story του Σαμαρά συνιστά μια ψυχαναγκαστική αυθυποβολή:

• Η εσωτερική υποτίμηση ολοκληρώνεται βασικά το 2013 και γενικότερα με τα μέτρα του τρίτου μνημονίου (με αυτή την έννοια «αυτά τα μέτρα είναι τα τελευταία»).
• Το τρίτο μνημόνιο δεν θα υποφέρει από αποκλίσεις που θα δημιουργήσουν νέα «δράματα» και ανάγκη για νέα «σωτηρία» (γιατί έχει διπλοκλειδωθεί με ρήτρες αυτόματης διόρθωσης των αποκλίσεων σε μηνιαία και τριμηνιαία βάση για το έλλειμμα και σε εξαμηνιαία βάση για τις αποκρατικοποιήσεις).
• Η διαδικασία μετατροπής του χρέους από επένδυση σε ομόλογα που είναι σε ελληνικό δίκαιο σε διακρατικό χρέος εγγυημένο από το αγγλικό δίκαιο έχει ολοκληρωθεί. Το χρέος, ύστερα από το «κούρεμα» (PSI) των αρχών του 2012 και την πρόσφατη επαναγορά των ομολόγων έχει γίνει στο μεγαλύτερο ποσοστό του διακρατικό, όσο γι’ αυτό που κυκλοφορεί με τη μορφή ομολόγων κατέχεται στο μεγαλύτερο μέρος του από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και ένα μικρό μόνο μέρος είναι στα χέρια ιδιωτών. Άρα η ελληνική οικονομία θωρακίζεται από τις επιθέσεις των  αγορών (η άλλη πλευρά του νομίσματος είναι βέβαια ότι έχει δεθεί χειροπόδαρα από την τρόικα, που πλέον εκπροσωπεί κυρίως τα κράτη-δανειστές και το ΔΝΤ κι όχι τους ιδιώτες ομολογιούχους), οπότε οι περιβόητοι οίκοι αξιολόγησης μπορούν πλέον εκ του ασφαλούς να αρχίσουν σιγά - σιγά να την αναβαθμίζουν – υπό την προϋπόθεση ότι το βασικό-ασιόδοξο σενάριο θα πάει καλά…
• Οι ελληνικές τράπεζες μέσα από την ανακεφαλαιοποίηση θα σταθεροποιηθούν, εξουδετερώνοντας έτσι άλλη μια βασική συστημική πηγή αστάθειας για τον ελληνικό καπιταλισμό. Θα «εξυγιανθούν», θα συγκεντρωθούν σε τρεις μεγάλες συστημικές τράπεζες και θα τεθούν υπό την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Βεβαίως, μπορεί να περάσουν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό σε ξένα χέρια (σε αναγκαστικό συνεταιρισμό με το ευρωπαϊκό και διεθνές χρηματιστικό κεφάλαιο), αλλά τώρα για τον ελληνικό καπιταλισμό προέχει η σωτηρία από τα χειρότερα.
• Τα αποθέματα του φυσικού αερίου στο ελληνικό υπέδαφος είναι ένα στρατηγικό όπλο: μπορούν να προεξοφληθούν με διάφορους τρόπους (σαν στρατηγική «εγγύηση» για το χρέος αλλά και σαν «γεωπολιτικό κεφάλαιο»), «κλειδώνοντας» τη σημασία της Ελλάδας σαν στρατηγικού εταίρου κι όχι απλώς σαν «τενεκεδόκουτο» που προσπαθεί να αποφύγει να το κλοτσήσουν στο δρόμο…
• Η Γερμανία θα στηρίξει πλέον την Ελλάδα, στο πλαίσιο της επιλογής της για προχώρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης με γενίκευση της λιτότητας, προσδοκώντας από αυτή να καταστεί το ευρωπαϊκό και διεθνές «παράδειγμα καλής πρακτικής» που επιβεβαιώνει την ορθότητα της εσωτερικής υποτίμησης σαν τρόπου διαχείρισης της κρίσης.
• Το κλίμα στις αγορές αλλάζει, καθώς οι οίκοι αξιολόγησης αναβαθμίζουν την ελληνική οικονομία. Το ξένο επενδυτικό ενδιαφέρον θα επανέλθει, αφού το ρίσκο τη εξόδου από το ευρώ μειώνεται δραστικά ενώ η μείωση του εργατικού κόστους και η διάλυση των εργασιακών σχέσεων κάμνουν την Ελλάδα επενδυτικό προορισμό…    
• Η κυβέρνηση κερδίζει «ανάσες» από την εκταμίευση της δόσης, τη στήριξη από τη Γερμανία και το ΔΝΤ, ενώ είναι θωρακισμένη από νέες δοκιμασίες, αφού δεν θα χρειαστεί να ξαναπεράσει νέα μέτρα από τη Βουλή (χάρη στο μηχανισμό των αυτόματων διορθώσεων, που έχει ρυθμιστεί να λειτουργεί ανεξάρτητα από τη Βουλή).
• Χάρη σε όλα αυτά, αφού η ελληνική κυβέρνηση περάσει με επιτυχία τις εξετάσεις του 2013 και η Μέρκελ περάσει με επιτυχία τις «εξετάσεις» των γερμανικών εκλογών το φθινόπωρο, θα ανοίξει ο δρόμος για την «τελική λύτρωση», με το νέο «κούρεμα» του ελληνικού χρέους το 2014.

Το «παιχνίδι» δεν έχει κριθεί!

Να λοιπόν 10 σημαντικοί λόγοι που στηρίζουν το κυβερνητικό successstory. Αλλά γιατί τότε το χαρακτηρίσαμε «ψυχαναγκαστική αυθυποβολή»;

Από τη μία πλευρά, όλα αυτά δεν είναι φαντασιοκοπήματα, έχουν υλική βάση και ορίζουν μια δυνατότητα για τον ελληνικό καπιταλισμό. Ύστερα από τρία χρόνια υπαρξιακής αγωνίας που βάδιζε στα τυφλά, τώρα έχει μια «υπόθεση εργασίας» για να κινηθεί, μια προοπτική πάνω στην οποία να επενδύσει. Στο πλαίσιο αυτό, έχει τη δυνατότητα μιας προσωρινής σχετικής σταθεροποίησης, που θα του δώσει μια «ανάσα». Από την άλλη όμως πρόκειται απλώς για μια δυνατότητα, που για να υλοποιηθεί, πρέπει να περάσει «διά πυρός και σιδήρου». Συγκεκριμένα, για να έρθει αυτή η δυνατότητα πιο κοντά στην υλοποίηση, πρέπει το όλο σχέδιο να περάσει χωρίς απώλειες από τη μεγάλη δοκιμασία του σκληρού 2013. Αυτό σημαίνει πρώτα απ’ όλα ότι το 2013 παίρνει όλα τα χαρακτηριστικά έτους-καμπής για την ελληνική κρίση και συνακόλουθα για την ταξική αναμέτρηση στην Ελλάδα. Σημαίνει επίσης ότι η ελληνική αστική τάξη και το πολιτικό της προσωπικό, αλλά και το αστικό κράτος, βλέποντας κάποια προοπτική σταθεροποίησης ύστερα από τρία χρόνια υπαρξιακής αγωνίας που βάδιζαν στα τυφλά, θα είναι πιο αδίστακτοι και αμείλικτοι από ποτέ για να μη χάσουν την ευκαιρία που αχνοφαίνεται στον ορίζοντα ή για να επιβιώσουν στις ανεξέλεγκτες καταστάσεις που θα δημιουργηθούν αν το σχέδιο σταθεροποίησης για οποιοδήποτε λόγο αποτύχει. Τι όμως απειλεί αυτή την προοπτική;     

· Πρώτα απ’ όλα οι αβεβαιότητες που συνοδεύουν την παγκόσμια οικονομία στο 2013, όπως τις περιγράψαμε στην αρχή.Αν οι προβλέψεις για την ύφεση στην Ευρώπη και για την παγκόσμια επιβράδυνση επιβεβαιωθούν, αυτό θα σημάνει βάθεμα της ύφεσης καις την Ελλάδα. Αν οι περιπλοκές από τη γενίκευση της κρίσης χρέους γίνουν απειλητικές, αυτό θα κάνει την κατάσταση στην Ευρωζώνη πολύ δύσκολη και ίσως μειώσει την «όρεξη» της Γερμανίας να «σώσει» την Ευρωζώνη στο σύνολό της, την όρεξη των οίκων αξιολόγησης να εξιδανικεύουν την εικόνα της ελληνικής οικονομίας στα μάτια των αγορών, αλλά και την όρεξη (που πάντως ακόμη δεν έχει καταγραφεί) των διεθνών επενδυτών να «αγοράσουν Ελλάδα».

• · Ο «άγνωστος Χ» της ύφεσης. Η μεγαλύτερη των προβλέψεων ύφεση ήταν ο βασικός λόγος που το δεύτερο μνημόνιο αχρηστεύτηκε πριν καν εφαρμοστεί. Το ΔΝΤ, κάνοντας αυτοκριτική, ανακάλυψε ότι οι πολλαπλασιαστές που χρησιμοποιούσε για να υπολογίσει τις επιπτώσεις των μέτρων προσαρμογής στους ρυθμούς ανάπτυξης ήταν λάθος: αυτά προκαλούσαν πολύ μεγαλύτερη ύφεση από αυτήν που είχε υπολογιστεί. Στο τρίτο μνημόνιο προβλέπεται ότι η ύφεση το 2013 θα είναι 4,5% (όταν το έτος αυτό θα έχουμε 11 δισ. ευρώ νέων περικοπών και 3 περίπου δισ. ευρώ νέων φορολογικών επιβαρύνσεων) και ότι από το 2014 θα αρχίσει η -ασθενική αρχικά- ανάκαμψη. Ωστόσο, το ΔΝΤ πριν λίγο μόλις διάστημα προέβλεπε ύφεση μέχρι και το 2015, ενώ μόλις πρόσφατα το κορυφαίο γερμανικό Ινστιτούτο για την Παγκόσμια Οικονομία (IFW) προέβλεψε ύφεση και το 2014. Το ζήτημα είναι αν όλοι αυτοί εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τους… άχρηστους πολλαπλασιαστές τους οποίους πρόσφατα κατήγγειλε ως αναποτελεσματικούς το ΔΝΤ…
• · Η ανεργία. Η ανεργία είναι ένα καθοριστικό μέγεθος για πολλούς λόγους: γιατί είναι βασικός λόγος για τη μείωση των εισοδημάτων, γιατί είναι βασικός λόγος για την έκταση της κοινωνικής εξαθλίωσης, γιατί είναι κρίσιμος δείκτης για την έκταση στην οποία απαξιώνεται η εργατική δύναμη σαν συντελεστής της καπιταλιστικής παραγωγής, γιατί όταν αυξάνεται σε πολύ υψηλά επίπεδα η επάνοδος της καπιταλιστικής οικονομίας στην ανάπτυξη δυσχεραίνεται εξαιρετικά.
• Η πρόσφατη έκθεση της Κομισιόν προβλέπει για το 2012 ανεργία 23,6%, για το 2013 24% και για το 2014 22,2%. ΤοIFW, όμως, είναι πιο κοντά στις προβλέψεις του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ (που «βλέπει» ανεργία 30% το 2013), προβλέποντας ότι η ανεργία θα φτάσει το 2014 στο 31%. Αν οι προβλέψεις της Κομισιόν και της τρόικας για την ανεργία απορρέουν από τις εκτιμήσεις τους για την ύφεση (πράγμα που υπαγορεύει η στοιχειώδης συνέπεια), τότε οι προβλέψεις τους για την ύφεση είναι υποεκτιμημένες, δηλαδή η ύφεση θα είναι μεγαλύτερη των προβλέψεων το 2013 και θα επηρεάσει αρνητικά τις προβλέψεις και για τα επόμενα έτη (2014-2015).
• Γιατί είναι σημαντικό αυτό; Όχι τόσο για τις αποκλίσεις στο πρόγραμμα (αυτές θα «διορθωθούν» με αυτόματη επιβολή νέων μέτρων που δεν θα περάσουν από τη Βουλή), αλλά γιατί το ελληνικό πρόγραμμα θα χρειαστεί νέα χρηματοδότηση, κάτι που θα σημάνει νέο κύκλο «δραματικών» διαβουλεύσεων σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, που θα καταστρέψει, ίσως οριστικά, την εικόνα της ελληνικής «σωτηρίας».

• ·  Η εξάντληση της φοροδοτικής δυνατότητας των νοικοκυριών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.Ήδη 11 δισ. ευρώ είναι οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το Δημόσιο μέχρι και τον Οκτώβριο. Γιατί είναι σημαντικό αυτό; Γιατί μπορεί να είμαστε στις απαρχές ενός νέου «κινήματος» ανυπακοής, αυτή τη φορά βουβού και εξατομικευμένου, σε σχέση με το «κίνημα των διοδίων», «υποκινούμενου» από αδυναμία πληρωμής και άρα πολύ πιο καταστροφικού για το ελληνικό πρόγραμμα προσαρμογής. Αν τα 11 δισ. ευρώ γίνουν 15 και 20, τότε το πρόγραμμα θα πέσει για τα καλά έξω και θα υπάρξει ανάγκη για νέα χρηματοδότηση – άρα όλο το οικοδόμημα της αισιοδοξίας και όλη η προσπάθεια να παρουσιαστεί το ελληνικό υπόδειγμα σαν υπόδειγμα «καλής πρακτικής» της εσωτερικής υποτίμησης θα πάει περίπατο.
•  

Ήδη όλοι έχουν στραμμένο το βλέμμα τους στο κρίσιμο πρώτο τρίμηνο του 2013, όταν θα διαφανούν οι τάσεις και θα έχουμε τις πρώτες απαντήσεις στα κρίσιμα αυτά ζητήματα. Οι πανηγυρίζοντες κυβερνητικοί εταίροι και οι τροϊκανοί σύμμαχοι και «προστάτες» τους έχουν στραμμένη όλη την προσοχή τους στους κρίσιμους δείκτες, για να διαγνώσουν αν «θα πιάσει το κόλπο»… Μέχρι τότε, το σχέδιο θα είναι «στον αέρα» και τίποτε δεν θα έχει κριθεί.

Κυρίως όμως το ζήτημα δεν έχει κριθεί γιατί όλα εξαρτώνται εν τέλει από τον «άγνωστο χ» των αντιστάσεων της κοινωνίας και της πολιτικής πάλης: η εσωτερική υποτίμηση δεν έχει κάποιο οικονομικό φυσικό όριο – τα όρια είναι κοινωνικά και πολιτικά. Ο καπιταλισμός δεν θα καταρρεύσει από μόνος του, και οι αποκλίσεις του προγράμματος μπορούν κάλλιστα να σημαίνουν νέα δεινά για την εργατική τάξη και τα φτωχά λαϊκά στρώματα. Ακόμη και ένα μεγάλο «οικονομικό ατύχημα» ή και μια κατάρρευση, μπορεί να σημάνουν τη συντριβή του στρατοπέδου της εργασίας αν δεν διαμορφώσουμε τις κοινωνικές και πολιτικές προϋποθέσεις για την ανατροπή.

Επομένως, όσα είπαμε ως εδώ δεν θα έχουν μεγάλη σημασία αν δεν συμπληρωθούν από την ανάλυση της κοινωνικής και πολιτικής διάστασης των σχεδίων των δύο στρατοπέδων.

Το σχέδιο σταθεροποίησης και το κράτος των τροϊκοφρόνων: Ο Σαμαράς θυμάται τον Παπάγο και τον Αντενάουερ…

Για να διεκδικήσει τις «τύχες» της για σταθεροποίηση, η ελληνική αστική τάξη έχει θέσει ήδη σε εφαρμογή ένα σχέδιο πολιτικής σταθεροποίησης. Το πολιτικό πρότζεκτ ξεκινάει από τη συστηματική προσπάθεια αλλαγής κλίματος (η «οικονομία είναι ψυχολογία»), με τους γνωστούς «ακτιβισμούς» για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων, για την εμπέδωση κλίματος κατευθυνόμενης αισιοδοξίας και σταθερότητας κ.λπ. Όμως οι συνεταίροι της τρικομματικής κυβέρνησης γνωρίζουν πολύ καλά ότι δεν θα καταφέρουν τίποτε αν δεν «ξεδοντιάσουν» τη μαζική πολιτική έκφραση των αντιστάσεων, τον ΣΥΡΙΖΑ, και αν δεν επεκτείνουν το πεδίο της δράσης του κράτους «έκτακτης ανάγκης». Χρησιμοποιώντας λοιπόν πολλά και ποικίλα μέσα, θα επιδιώξουν πολιτική σταθεροποίηση του τρόμου:

• Προσπαθώντας να σπάσουν με κάθε μέσον τον πολιτικό διπολισμό ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ.Αυτό προϋποθέτει την υποβάθμιση του ΣΥΡΙΖΑ, την απαξίωσή του ως φορέα της άμεσης προοπτικής για κυβέρνηση της Αριστεράς. Για να πετύχουν κάτι τέτοιο, πρέπει: να καθηλωθεί δημοσκοπικά, ώστε στη συνέχεια να αρχίσει να πέφτει, να χάσει την πρωτοβουλία των κινήσεων ώστε να φανεί ότι έπαψε να είναι «πολιτικός ηγεμόνας», να εγκλωβιστεί στον πολιτικό αμυντισμό μέσα από τη διαρκή έγκληση για το σεβασμό της αστικής νομιμότητας, να φτιαχτεί γύρω του πολιτική «υγειονομική ζώνη» που θα υποβάλει μαζικά την ιδέα ότι καθηλωμένος δημοσκοπικά κάτω από το 30% και χωρίς συμμάχους δεν μπορεί να εξασφαλίσει σταθερή κυβερνητική λύση. Ένα νέο εκλογικό σύστημα που θα κάνει την προοπτική κυβέρνησης της Αριστεράς ακόμη λιγότερο «ρεαλιστική», μια καμπάνια ενάντια στη διαφθορά (με τη νέα λίστα Λαγκάρντ, με τη φυλάκιση επώνυμων του επιχειρηματικού και πολιτικού κατεστημένου κ.λπ.), η διάλυση των Ανεξάρτητων Ελλήνων και η δημιουργία νέων κομμάτων στο χώρο της κεντροδεξιάς (ώστε να γίνει πιο ελεγχόμενη η διάσπαση του «λαού της Δεξιάς» σε μνημονιακούς και αντιμνημονιακούς), η αναθέρμανση του ρόλου των τεχνοκρατών (αναβάθμιση Στουρνάρα, επανάκαμψη Ράπανου), η επιστράτευση των καναλιών, της Εκκλησίας και των ΜΚΟ στο έργο της «αλληλεγγύης» κ.λπ. Στόχος; Να εμπεδωθεί η ηγεμονία Σαμαρά, να θολώσει το σκηνικό του πολιτικού διπολισμού Δεξιάς – Αριστεράς, να αρχίσει η ανάσταση των πολιτικών πτωμάτων του καταρρεύσαντος κέντρου.
• Οικοδομώντας το «κράτος των τροϊκοφρόνων».Αυτό σημαίνει επιτάχυνση της διαδικασίας εκφασισμού του κράτους («κράτος έκτακτης ανάγκης»), σκληρή πολιτική εκκαθάρισης πολιτικών και κοινωνικών θυλάκων αντίστασης (εδώ κολλάει το κύμα τρομοκρατίας: βίλα Αμαλίας, πογκρόμ ενάντια στον αντιεξουσιαστικό χώρο, προσπάθεια εκκαθάρισης θυλάκων αντίστασης, καταλήψεων, στεκιών κ.λπ.), τρομοκρατία ενάντια στους δημοσίους υπαλλήλους ενόψει της μαζικής εκκαθάρισής τους κατά δεκάδες χιλιάδες την επόμενη διετία κ.λπ. Όλα αυτά, κοντά στα ήδη γνωστά: κρατικός ρατσισμός και επιχειρήσεις-σκούπα κατά των μεταναστών, ένταση της καταστολής, θεσμικός εκφασισμός κ.λπ.
• Κάπως έτσι προχωρεί η οικοδόμηση του κράτους των «τροϊκοφρόνων», κατά τα πρότυπα του κράτους των εθνικοφρόνων μετά τον εμφύλιο. Με τους φασίστες της Χρυσής Αυγής να προορίζονται για το ρόλο του σύγχρονου ταγματασφαλιστισμού: φασιστική δράση συμπληρωματική στο έργο του κυρίαρχου «κράτους των τροϊκοφρόνων». Μόνο που τώρα έχουμε μια θεμελιώδη αντιστροφή: τότε το κράτος των εθνικοφρόνων με συμπλήρωμα την ταγματασφαλίτικη τρομοκρατία ήταν αποτέλεσμα της ήττας της Αριστεράς και του κινήματος στον εμφύλιο που είχε προηγηθεί, ενώ τώρα το φιλμ της Ιστορίας ξετυλίγεται ανάποδα: από την κρίση στον έρποντα εμφύλιο πόλεμο, που δημιουργεί «εικόνες από το μέλλον» ενός ανοιχτού ταξικού εμφυλίου, με την αναμέτρηση να μην έχει ακόμη κριθεί. Έχουμε επίσης μια θεμελιώδη διαφορά στην ιστορική συγκυρία: τότε η παγκόσμια -και μαζί της η ελληνική- οικονομία έβγαιναν από τη μεγάλη «εκκαθάριση» του Πολέμου και ετοιμάζονταν για το μεταπολεμικό αναπτυξιακό «μπουμ», ενώ τώρα είμαστε ακόμη στα κατάβαθα της κρίσης… Γι’ αυτό, μεταξύ άλλων, η Χρυσή Αυγή δεν είναι ταγματασφαλίτες αλλά μαζικό φασιστικό φαινόμενο. Έτσι, δεν έχει επίσης κριθεί ούτε η σταθεροποίηση του «κράτους των τροϊκοφρόνων» ούτε αν οι φασίστες θα περιοριστούν στο συμπληρωματικό ρόλο των μαντρόσκυλων αυτού του κράτους.   

• Προβάλλοντας την αφήγηση της ανοικοδόμησης πάνω στα ερείπια.Ο Σαμαράς από τη μια μιμείται τον Παπάγο (χωρίς να τον επικαλείται) και από την άλλη επικαλείται τον Αντενάουερ: όπως και η μεταπολεμική Γερμανία, πάνω στα ερείπια του πολέμου και όντας υπό κατοχή, κατάφερε να ανοικοδομηθεί και να ξανακερδίσει την ιμπεριαλιστική της αυτονομία και υπερηφάνεια, έτσι και η Ελλάδα του Σαμαρά, της χρεοκοπίας και της σκληρής επιτροπείας, «κάπου εδώ» τελειώνει με την ανασφάλεια και την οδύνη της «εσωτερικής υποτίμησης» και αρχίζει να ξαναστέκεται στα πόδια της, για να ξανακερδίσει σιγά - σιγά όσα έχει χάσει. Η νέα «ισχυρή Ελλάδα» θα αναγεννηθεί σαν τον αρχαίο φοίνικα πάνω στις στάχτες του «εξανδραποδισμένου λαού»... Όσοι δεν βλέπουν -σαν τον ΣΥΡΙΖΑ και την Αριστερά- τις προοπτικές της ανοικοδόμησης και της αναγέννησης του ελληνικού καπιταλισμού, απλώς είναι μίζεροι και εκφραστές του χθες που παρήλθε ανεπιστρεπτί… Μένει να δούμε αν αυτή η αφήγηση θα γίνει σταδιακά η νέα «μεγάλη ιδέα», αν ο Σαμαράς θα θυμηθεί το Βενιζέλο και την «αναγέννηση» των Βαλκανικών Πολέμων ύστερα από τη χρεοκοπία και το διεθνή οικονομικό έλεγχο του τέλους του 19ου αιώνα, με ΑΟΖ και εθνικούς λεονταρισμούς στηριγμένους ξανά σε ιμπεριαλιστικές συμμαχίες με το Ισραήλ και άλλους «προστάτες»…

Η Αριστερά δεν πρέπει να πάρει αψήφιστα αυτή την αφήγηση: η αστική τάξη ψάχνει αγωνιωδώς για διέξοδο από την κρίση και θα είναι αδίστακτη στο να διεκδικήσει μια τέτοια διέξοδο. Και αν τα καταφέρει πάνω στα συντρίμμια των δικαιωμάτων της εργατικής τάξης, για την Αριστερά θα ισχύσει ξανά το «ουαί τοις ηττημένοις»… Η ταξική αναμέτρηση είναι αμείλικτη και η έκβασή της δεν θα παραμένει ανοιχτή για μεγάλο διάστημα ακόμη. Ίσως μάλιστα το 2013 να είναι η αποφασιστική χρονιά...

Το σχέδιο της Αριστεράς;

Αν όλα τα προηγούμενα έχουν βάση, τότε το πρώτο και προφανές συμπέρασμα είναι ότι για την Αριστερά δεν υπάρχει χρόνος για να σπαταληθεί: αν η αστική τάξη και η κυβέρνησή της περάσει αλώβητη και το 2013, αν η εσωτερική υποτίμηση εμπεδωθεί και μπει στον αυτόματο πιλότο, τότε ο συσχετισμός δύναμης θα γείρει αποφασιστικά υπέρ της αστικής τάξης και ενάντια στο κίνημα και την Αριστερά. Και αν αυτό συμβεί, τότε μια συντριπτική ήττα θα είναι πολύ κοντά.  

Αυτό σημαίνει πρώτα απ’ όλα ότι η Αριστερά πρέπει να στοχοθετήσει την ανατροπή απ’ τα κάτω αυτής της κυβέρνησης και να αποδυθεί σε ένα ανένδοτο πολιτικό καιν κοινωνικό αγώνα για να το πετύχει. Ούτε οι εκκλήσεις για εκλογές (ζητάμε από τους εκπροσώπους του κεφαλαίου να κάνουν εκλογές για να δώσουν την κυβέρνηση στην Αριστερά;) ούτε τα ανώδυνα σχήματα λόγου για «ειρηνική επανάσταση που θα επιβάλει τις εκλογές» ηχούν πειστικά. Μάλλον πολιτική αμηχανία και «βάλτωμα» αποκαλύπτουν. Χρειαζόμαστε μια επιθετική και πειστική πολιτική τακτική με κεντρικό στόχο την ανατροπή της τρικομματικής κυβέρνησης. Το «κυβέρνηση της Αριστεράς» πρέπει να ηχήσει σαν πολεμική κραυγή και όχι σαν γλυκερή υπόσχεση μιας ήρεμης και «στην ώρα της» κυβερνητικής διαδοχής.   

Αυτό με τη σειρά του σημαίνει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να ξαναπροβάλει σαν πολιτικός ηγεμόνας και όχι σαν «θηρίο» που έχει μπει πρόθυμα σε «πρόγραμμα εξημέρωσης». Πρέπει επειγόντως η πολιτική πυξίδα του ΣΥΡΙΖΑ να ξαναγυρίσει στην κατεύθυνση της ρήξης και της ανατροπής. Η στροφή στο ανύπαρκτο κέντρο, η δεξιά μετατόπιση στο πρόγραμμα και το πολιτικό σχέδιο που εκφωνεί η ηγεσία, είναι συνταγή καταστροφής: οδηγούν ήδη σε στασιμότητα, που είναι ο προθάλαμος της υποχώρησης. Δεν μπορεί να τάζουμε σαν λύση του «κούρεμα» του χρέους που ήδη ετοιμάζουν το ΔΝΤ και η Μέρκελ στο πλαίσιο μιας ευρωπαϊκής λύσης που θα αναδιαπραγματευτούμε! Δεν μπορεί να ξορκίζουμε τις «μονομερείς ενέργειες» που είναι συνώνυμες με τη ρήξη με το μνημόνιο και το σύστημα! Δεν μπορεί να τα μασάμε με τις τράπεζες όταν θυσιάζονται τα πάντα στο βωμό του «τοξικού» τους ενεργητικού! Δεν μπορεί να έχουμε διαγράψει τις εθνικοποιήσεις με κοινωνικό και εργατικό έλεγχο όταν οι άλλοι ετοιμάζουν το γενικό ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας! Δεν μπορεί να υποχωρούμε ενοχικά στις κατηγορίες για μη σεβασμό της αστικής νομιμότητας όταν προχωρεί ακάθεκτος ο εκφασισμός του κράτους, όταν η αστυνομία συνεργάζεται και είναι αλληλέγγυα με τη Χρυσή Αυγή, όταν ο κρατικός ρατσισμός αποχαλινώνεται.

Δεν μπορεί να αναζητούμε άλλοθι στο ότι «ο κόσμος δεν τραβάει» ή στο ότι «το κίνημα υποχωρεί» ή στο ότι «ο ευρωπαϊκός συσχετισμός είναι δυσμενής». Η εργατική τάξη δεν μπορεί να αγωνιστεί παρά και ενάντια στην ανεπάρκεια των κοινωνικών, συνδικαλιστικών και πολιτικών της οργανώσεων – εκτός αν τις αντικαταστήσει με άλλες, αλλά αυτό απαιτεί και μακρόχρονη διεργασία. Η ευθύνη είναι όλη στην ηγεσία, στο πολιτικό υποκείμενο, στην Αριστερά. Αν το πολιτικό υποκείμενο εκπέμπει αναποφασιστικότητα, πνεύμα υποχώρησης, αμφιταλάντευση ή, ακόμη χειρότερα, διάθεση «ιστορικού συμβιβασμού» και αναμονής, τότε οι αγωνιστές του κινήματος θα βγάλουν το συμπέρασμα ότι δεν έχουν άξια ηγεσία, ότι δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις να δοθεί αποφασιστικά η μάχη, ότι οι θυσίες τους θα πάνε χαμένες.

Με λίγα λόγια, ο ριζοσπαστισμός είναι η λύση και όχι το πρόβλημα! 

Η επιστροφή στην πολιτική κατεύθυνση της ρήξης σημαίνει επίσης ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να προβάλλει ένα σχέδιο «κάθαρσης» του ελληνικού καπιταλισμού από τη διαπλοκή και τη διαφορά – την «κάθαρση» θα κάνουν ο Σαμαράς και η τρόικα, ενάντια στο κίνημα και την Αριστερά!  

Δεν μπορεί να διεκτραγωδούμε την «ανθρωπιστική καταστροφή» και ύστερα να περιορίζουμε όλη την κινηματική μας παρέμβαση στη δημιουργία δομών αλληλεγγύης ενώ ο ταξικός πόλεμος μαίνεται σε όλα τα επίπεδα. Αυτός ο περιορισμός, πέρα από το γεγονός ότι καταδικάζει σε ατροφία τα κινηματικά ανακλαστικά της Αριστεράς και υποσκάπτει τη μαχητικότητά της, πέρα από το ότι απογοητεύει τις μαχόμενες πρωτοπορίες των κοινωνικών αντιστάσεων που παλεύουν μόνες τους χωρίς ουσιαστική πολιτική στήριξη, καταδικάζει σε ήττα το ίδιο το έργο της κοινωνικής αλληλεγγύης, όπου το σύστημα ρίχνει στη μάχη μηχανισμούς πολύ πιο έμπειρους και οικονομικά ισχυρούς (εκκλησία, ΜΚΟ, κανάλια κ.λπ.). Αν ο ΣΥΡΙΖΑ εκπέμπει το μήνυμα ότι έχει αναδιπλωθεί αποκλειστικά στη δημιουργία δομών αλληλεγγύης, τότε το συμπέρασμα που θα βγει είναι ότι έχουμε ήδη χάσει τη μάχη και ότι αυτό που απομένει είναι να βοηθήσουμε τους εξαθλιωμένους να γλείψουν τις πληγές τους – αυτό θα είναι το τέλος του ΣΥΡΙΖΑ σαν πολιτικού ηγεμόνα! Αν περιορίζουμε την αλληλεγγύη στη δημιουργία κοινωνικών ιατρείων και φαρμακείων και δεν ξεσηκώνονται και οι πέτρες για την υπεράσπιση των νοσοκομείων και των δομών του κοινωνικού κράτους που καταρρέουν, τότε η αλληλεγγύη εντάσσεται σε ένα ηττοπαθές σχέδιο μάχης οπισθοφυλακών. 

Ο κύκλος της αυθόρμητης ανάπτυξης των κινημάτων, που πήγαιναν ένα βήμα μπροστά και τραβούσαν από το μανίκι την Αριστερά, έληξε. Τώρα, είναι η Αριστερά που πρέπει να πρωταγωνιστήσει στα κινήματα, να υποκινήσει και να οργανώσει τις κοινωνικές αντιστάσεις!

Η Αριστερά πρέπει έγκαιρα να προσανατολισθεί στο μετασχηματισμό της βουβής κοινωνικής ανυπακοής σε ένα νέο κίνημα «δεν πληρώνω» και να το καλύψει πολιτικά αδιαφορώντας για τις κατηγορίες περί μη σεβασμού της αστικής νομιμότητας. 

Τέλος αλλά όχι έσχατο σε σημασία, η Αριστερά και ο ΣΥΡΙΖΑ χρειάζονται επίσης τη δική τους «μεγάλη αφήγηση». Η οποία δεν μπορεί να είναι ο εξορθολογισμός και η «κάθαρση» του ελληνικού καπιταλισμού, ο «ιστορικός συμβιβασμός» με την αστική τάξη και μια ουτοπική φιλολαϊκή διαχείριση του συστήματος στις συνθήκες της πιο βαθιάς του κρίσης. Αν η μεγάλη αφήγηση της αστικής τάξης είναι η ανοικοδόμηση πάνω στα ερείπια της εσωτερικής υποτίμησης και στη συντριβή των δικαιωμάτων της εργατικής τάξης, η μεγάλη αφήγηση της Αριστεράς και του ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί παρά να είναι η ρήξη με το μνημόνιο και την τρόικα, που θέλουμε να ξεδιπλώσει την πάλη για αλλαγή της κοινωνίας, για το σοσιαλισμό.

Αν ο Σαμαράς νοσταλγεί τον Παπάγο και φαντάζεται τον εαυτό του Αντενάουερ, αν σχεδιάζει τον εκφασισμό του κράτους και την «υιοθέτηση» των φασιστών, η Αριστερά και ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να διδαχτούν από τα αντιπαραδείγματα της ΕΔΑ (που από τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης το 1958, κατέληξε λίγα χρόνια αργότερα ουρά της Ένωσης Κέντρου) και της μεταπολίτευσης (όταν μάτωσε στον αντιδικτατορικό αγώνα, για να γίνει ουρά του ΠΑΣΟΚ στη Μεταπολίτευση).  

Για όσους είναι πρότυπο το ΕΑΜ, τουλάχιστον ας φανταστούμε ένα ΕΑΜ χωρίς τα λάθη του που το οδήγησαν στην ήττα, και όχι ένα ΕΑΜ προσαρμοσμένο έτσι ώστε να μοιάζει με την ΕΑΔΕ και τον «ιστορικό συμβιβασμό» του Μπερλίνγουερ… Για όσους πάλι αναφέρονται στη Λατινική Αμερική, ας φανταστούμε τουλάχιστον κάτι που να παραπέμπει σε μια νικηφόρα εκδοχή της μπολιβαριανής επανάστασης στη Βενεζουέλα και όχι στο σοσιαλφιλελεύθερο πρότυπο του Λούλα ή στη νεκροθάφτη της Αριστεράς σοσιαλδημοκρατία της Αργεντινής. Δεν μπορεί να υστερούμε σε επιδόσεις από τον Σαμαρά, ούτε στο επίπεδο της ιστορικής φαντασίας ούτε στο επίπεδο των ιστορικών στόχων!