Να ποιο είναι το νόημα της συζήτησης για το ευρώ και την Ευρωζώνη: «Αναστολή» ή κατάργηση του μνημονίου;

Η αναφορά του Αλέξη Τσίπρα κατά την πρόσφατη ομιλία του στο συνέδριο του Economistστην «αναστολή» του μνημονίου, ήρθε να αποκαλύψει ποιο είναι το βαθύτερο νόημα της συζήτησης μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ για το ευρώ και την Ευρωζώνη, η οποία φούντωσε -απόλυτα δικαιολογημένα- μετά τις εξελίξεις στην Κύπρο: Θα «αναστείλουμε» την εφαρμογή του μνημονίου ή θα το καταργήσουμε; Για να καταργήσουμε το μνημόνιο είμαστε υποχρεωμένοι να πάμε σε μια διαδικασία ρήξης και ανατροπής ή μπορούμε να το καταφέρουμε με μια ομαλή «αλλαγή», μια «’’ρήξη’’ χωρίς ρήξη», με τη συναίνεση των απέναντι;

Θα ρωτήσει κάποιος εντελώς καλοπροαίρετα: τι σχέση έχει αυτό με το ευρώ και την Ευρωζώνη; Η Κύπρος δίνει απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα!

Κατάργηση του μνημονίου = μετωπική σύγκρουση και ρήξη με την Ευρωζώνη…

Η Κύπρος ξεκαθάρισε κάτι στο οποίο αν υπήρχαν αυταπάτες, υπήρχαν κυρίως σε οργανωμένα κομμάτια της Αριστεράς κι όχι στον κόσμο της Αριστεράς και του κινήματος: ότι ο Σόιμπλε και η παρέα του όχι μόνο δεν έχουν καμία διάθεση να χρηματοδοτήσουν ένα πρόγραμμα ανατροπής της λιτότητας σε χώρα-μέλος της Ευρωζώνης και της Ε.Ε., αλλά είναι έτοιμοι να εξαπολύσουν όλα τους τα φονικά όπλα ενάντια σε όσους θα αμφισβητήσουν αυτούς και τις πολιτικές τους.

Έχει γίνει πλέον ξεκάθαρο: κατάργηση του μνημονίου και ανατροπή της λιτότητας σημαίνει αναπόφευκτα μετωπική ρήξη με την Ευρωζώνη. Αλλά και χωρίς μνημόνιο, η λιτότητα είναι πλέον διπλο και τριπλοκλειδωμένη όχι μόνο στην Ευρωζώνη αλλά και στην Ε.Ε.: ακόμη και χωρίς μνημόνιο, υπάρχει το νέο, δρακόντειο Δημοσιονομικό Σύμφωνο (προϊόν διακυβερνητικής συμφωνίας και όχι ευρωπαϊκής συνθήκης), που ισοδυναμεί με πανευρωπαϊκό μνημόνιο, καθώς θεσπίζει καιδρακόντειες δεσμεύσεις για την πανευρωπαϊκή λιτότητα. Υπάρχει επίσης όλο το πλέγμα της Συνθήκης και των Οδηγιών που έχουν εγκαταστήσει ένα ασφυκτικό  πλαίσιο επιβολής και επιτήρησης της λιτότητας και του ακραίου νεοφιλελευθερισμού.

Η Κύπρος, ωστόσο, αποδεικνύει κάτι πολύ πέρα απ’ όλα αυτά: ότι η σημερινή Ευρωζώνη είναι το πιο φονικό γρανάζι της καπιταλιστικής - ιμπεριαλιστικής παγκοσμιοποίησης, ένας μηχανισμός «μαζικής καταστροφής» των δημοκρατικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και κατακτήσεων στην ευρωπαϊκή ήπειρο.      

Είναι επομένως προφανές ότι στο πλαίσιο αυτής της Ευρωζώνης και της Ε.Ε. μπορούν και πρέπει να δοθούν πολλοί αγώνες, σε εθνικό επίπεδο αλλά και με ευρωπαϊκό συντονισμό, ωστόσο αυτές  δεν μεταρρυθμίζονται  ούτε αποτελούν έδαφος στο οποίο μπορούν να ευδοκιμήσουν πολιτικές ανατροπής της λιτότητας και ρήξης με το σύστημα της εκμετάλλευσης προς μια σοσιαλιστική κατεύθυνση.

…και αντίστροφα

Αν αυτή η διαπίστωση μοιάζει γενική, η Κύπρος μάς προσέφερε την πιθανή «εικόνα του μέλλοντός μας» με ωμά συγκεκριμένο τρόπο. Όταν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έδωσε το τελεσίγραφο «ή δέχεστε την απόφαση του Eurogroupή σταματάμε την παροχή ρευστότητας και οι τράπεζές σας καταρρέουν», έπρεπε άμεσα να παρθεί μια απόφαση: ή επιμένουμε στο «Όχι» γνωρίζοντας ότι θα συγκρουστούμε μετωπικά με την Ευρωζώνη και ότι πρέπει να έχουμε πολιτική βούληση και -μεταξύ άλλων- εναλλακτική λύση με έκδοση κάποιας μορφής εθνικού νομίσματος (είτε «κανονικού» είτε «παράλληλου»), ή κάνουμε πίσω στην απόφαση για το «Όχι» (κατάργηση μνημονίου και ανατροπή της λιτότητας). Άρα, οι όροι του συμπεράσματος μπορούν να αντιστραφούν: δεν ισχύει μόνο ότι ανατροπή της λιτότητας και κατάργηση του μνημονίου συνεπάγονται μετωπική ρήξη με την Ευρωζώνη, αλλά και το αντίθετο: χωρίς πολιτική βούληση και ετοιμότητα για μετωπική ρήξη με την Ευρωζώνη και την Ε.Ε. οι διακηρύξεις για κατάργηση του μνημονίου θα μένουν κενό γράμμα. Να λοιπόν ποιο είναι το «νόημα» της συζήτησης για το ευρώ και την Ευρωζώνη: αν πραγματικά εννοούμε και είμαστε προετοιμασμένοι για κατάργηση του μνημονίου και ανατροπή της λιτότητας.

Το άλλοθι της υποταγής: όχι στην υποτίμηση εκτός ευρώ

Φυσικά δεν μπορούμε να μιλάμε για μια τέτοια συνέπεια και προετοιμασία αν αυτο-εγκλωβιζόμαστε στον εκβιασμό του αντιπάλου, με διαβεβαιώσεις ότι θα ανατρέψουμε τη λιτότητα περίπου «χωρίς να ανοίξει μύτη» και εντός της Ευρωζώνης! Το επιχείρημα έχει σχεδόν μεταφυσική χροιά: επειδή η Ελλάδα είναι συστημική και μπορεί να συμπαρασύρει ολόκληρη την Ευρωζώνη στην άβυσσο, ο Σόιμπλε και η παρέα του δεν θα δώσουν καν τη μάχη, θα παραιτηθούν από το σχέδιο της πανευρωπαϊκής λιτότητας, θα παρακολουθήσουν ανήμποροι την κατάργηση του μνημονίου και την ανατροπή της λιτότητας στην Ελλάδα και θα διακινδυνεύσουν τη συνολική ανατροπή του υποδείγματος διαχείρισης της κρίσης που έχουν επιλέξει! Όχι μόνο θα νικήσουμε εκ του ασφαλούς αλλά και θα υποχρεώσουμε τον αντίπαλο σε συντριπτική ήττα χωρίς να δώσει μάχη!!!

Επειδή είναι ανάξιο λόγου να ασχολούμαστε με τέτοιες «διαβεβαιώσεις», ας ασχοληθούμε με ένα άλλο επιχείρημα αυτών που θεωρούν εφικτή την ανατροπή της λιτότητας με τη χρηματοδότηση της τρόικας: «έξοδος από το ευρώ θα σημάνει μια διαδικασία υποτίμησης μέσα από τις διαδοχικές υποτιμήσεις του νομίσματος, άρα δεν αποτελεί επιλογή». Θα μπορούσε κανείς με την ίδια λογική να πει «Παραμονή στο ευρώ σημαίνει συνέχιση της διαδικασίας εσωτερικής υποτίμησης για τουλάχιστον μέχρι το 2030, άρα δεν μπορεί να είναι επιλογή»! Θα ήταν φυσικά γελοίο να βάλουμε στο ζύγι την υποτίμηση εντός ευρώ και την υποτίμηση εκτός ευρώ, όταν στόχος μας είναι να ανατρέψουμε τις πολιτικές της υποτίμησης (των εργατικών – κοινωνικών κατακτήσεων) γενικώς, είτε εντός είτε εκτός ευρώ.

 Η συζήτηση θα είχε κάποιο νόημα αν κάποιος υποστήριζε ότι η υποτίμηση εντός ευρώ είναι προτιμότερη από την υποτίμηση εκτός ευρώ. Κάποιοι στην ουσία ισχυρίζονται κάτι τέτοιο όταν λένε -συμφωνώντας με τα παπαγαλάκια του συστήματος- ότι η έξοδος από το ευρώ είναι «απαράδεκτη» επιλογή ή ότι «ισοδυναμεί με καταστροφή» ή ότι θα οδηγήσει σε κατοχικού τύπου πληθωρισμό. Αν η έξοδος από το ευρώ ισοδυναμεί όντως με «μικρασιατική καταστροφή», τότε δεν υπάρχει άλλη επιλογή εκτός από την υποταγή! Και για να γίνουμε ωμά συγκεκριμένοι, ας θέσουμε το ζήτημα ως εξής: τι θα κάνουμε όταν βρεθούμε, όπως η Κύπρος, μπροστά στο τελεσίγραφο διακοπής παροχής ρευστότητας «αύριο»; Αν πιστεύουμε ότι «δεν υπάρχει ζωή εκτός ευρώ», προφανώς θα υποταχτούμε στο όνομα του «μικρότερου κακού»… Να ποια είναι η συνέπεια της πολιτικής που «απαγορεύει» την επιλογή της εξόδου από το ευρώ στο όνομα του ότι αυτό θα σημάνει μια καταστροφική διαδικασία υποτίμησης: πάση θυσία στο ευρώ και άρα υποταγή στα μνημόνια και την τρόικα.

«Υπάρχει ζωή εκτός Ευρωζώνης», αλλά επίσης «υπάρχει και λιτότητα χωρίς ευρώ»!

Η αλήθεια είναι ότι ύστερα από την πειστική εμπειρία της Κύπρου, η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ μετατοπίστηκε από το «πάση θυσία εντός ευρώ» στο «Όχι πάση θυσία στο ευρώ». Παρά τη συγκλονιστική κυπριακή εμπειρία, δεν υπάρχει ακόμη η γενναιότητα να ειπωθεί ρητά έστω το «Καμιά θυσία για το ευρώ», παρόλο που είναι πλέον ανεπαρκές. «Καμιά θυσία για το ευρώ» σημαίνει ότι θα εφαρμόσουμε το πρόγραμμά μας χωρίς καμία περικοπή ή «αυτολογοκρισία» στο όνομα του ευρώ. Ωστόσο δεν είναι επαρκές, όχι μόνο γιατί έχουν ήδη συσσωρευτεί ήδη ένα βουνό θυσίες στο όνομα του ευρώ, αλλά κυρίως γιατί δεν απαντάει στο πρόβλημα που αντιμετώπισε η Κύπρος την παραμονή λήξης του τελεσίγραφου της ΕΚΤ: είναι η έκδοση εθνικού νομίσματος επιλογή ή θεωρείται «καταστροφική» οπότε δεν μένει παρά μόνο η υποταγή; Δεν αρκεί εδώ να πούμε ότι μπορεί να είναι μια αναγκαστική επιλογή, παρόλο που είναι καταστροφική: σε αυτή την περίπτωση θα πρόκειται απλώς για παραλλαγή της ήττας – και δεν ψάχνουμε εδώ για τους δρόμους της ήττας αλλά της νίκης!

Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται να βγούμε ποτέ από αυτό το αδιέξοδο αν εξακολουθούμε να βλέπουμε το ευρώ σαν όριο της πολιτικής της Αριστεράς, σαν αρνητικό («Δεν υπάρχει ζωή εκτός Ευρωζώνης) ή θετικό («Η έξοδος από το ευρώ είναι το νικηφόρο πολιτικό σχέδιο») φετίχ. Η απλή πραγματικότητα είναι ότι «Υπάρχει ζωή εκτός ευρώ», όπως επίσης «υπάρχει λιτότητα εκτός ευρώ». Ότι υπάρχει υποτίμηση των εργατικών και λαϊκών δικαιωμάτων και κατακτήσεων, λιτότητα και καπιταλιστικός κανιβαλισμός εντός ευρώ, αλλά υπάρχουν όλα αυτά και εκτός ευρώ. Η Ελλάδα αλλά και η Ουγγαρία είναι δύο παραδείγματα που πιστοποιούν με αδιαμφισβήτητο τρόπο αυτό το συμπέρασμα. Γιατί απλούστατα υπάρχει η καθολικότητα της καπιταλιστικής κρίσης και της καπιταλιστικής κυριαρχίας! 

Οι πολιτικές της υποτίμησης καθορίζονται από ταξικές ηγεμονίες και πολιτικές επιλογές και όχι από τεχνικούς όρους. Καθορίζονται από το πρόγραμμα, τα ταξικά συμφέροντα και τα πολιτικά υποκείμενα που μάχονται για να το υλοποιήσουν. Η έξοδος από το ευρώ μπορεί να σημάνει μια ακόμη πιο δυσβάστακτη λιτότητα αν σε αυτή ηγεμονεύουν ή τη διαχειριστούν αστικές δυνάμεις, ή αν τη διαχειριστεί η Αριστερά αλλά με την ψευδαίσθηση ότι είναι η καθοριστική επιλογή είναι το νόμισμα αυτό καθαυτό.   

Για την Αριστερά, η έξοδος από την Ευρωζώνη δεν μπορεί να είναι ένα «άλλο» πολιτικό σχέδιο, αλλά μία από τις εκδοχές του ενός και μοναδικού μεταβατικού σχεδίου ρήξης και ανατροπής. Μας χρειάζεται λοιπόν ένα planAμε τις αναγκαίες προσαρμογές για κάθε περίσταση και όχι κάποιο planB! Δεν είναι το νόμισμα η «μεγάλη επιλογή», αλλά το μεταβατικό πρόγραμμα ρήξης και ανατροπής, και η απόφαση να δώσουμε μέχρι τέλους τη μάχη για την υλοποίησή του με όλα τα μέσα και σε όλες τις περιστάσεις.