Να βάλουμε φρένο στην καταστολή, τον αυταρχισμό και την επίθεση στα δικαιώματα

Το κρεσέντο αυταρχισμού στις 17 Νοέμβρη υπήρξε μια κατασταλτική κλιμάκωση που ήρθε σε ένα γενικότερο πλαίσιο επίθεσης στα δημοκρατικά δικαιώματα. Αναδημοσιεύουμε μια συνέντευξη που έδωσε την Εργατική Αριστερά ο Βασίλης Παπαστεργίου, αντιπρόεδρος της Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (που στάθηκε ενάντια στην πρωτοφανή απαγόρευση συναθροίσεων), πριν από τα γεγονότα γύρω από το φετινό Πολυτεχνείο, όπου συζητάμε το ευρύτερο πλαίσιο των δικαιώματων στην εποχή που ζούμε. 

-------------------------------------------------------------------------------------------

Συνέντευξη με τον αντιπρόεδρο της ΕΕΔΑ Βασίλη Παπαστεργίου

Να βάλουμε φρένο στην καταστολή, τον αυταρχισμό και την επίθεση στα δικαιώματα

Η τελευταία δεκαετία εκτός από τα μνημόνια και τη διαρκή φτωχοποίηση έφερε και μια πρωτοφανή επίθεση στο επίπεδο των δικαιωμάτων. Οι αλλεπάλληλες καταγγελίες για τις συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων και των μεταναστών, οι διεθνείς καταδίκες της χώρας για τη μεταχείρισή τους, η ασυμμάζευτη αστυνομική καταστολή απέναντι σε συνδικαλιστές και μέλη πολιτικών οργανώσεων και η αύξηση των θυμάτων της παρακρατικής ακροδεξιάς βίας, είναι λίγα μόνο παραδείγματα που αποτυπώνουν ξεκάθαρα την κοινωνική αναταραχή της περιόδου καθώς και την προσπάθεια επίθεσης στο κίνημα και τις οργανώσεις για τα δικαιώματα.

Την ίδια στιγμή, παρά το πρόσφατο κάψιμο του κολαστηρίου της Μόριας και της καταδίκης των εγκληματιών νεοναζί, το κράτος συνεχίζει να εντείνει τον αυταρχισμό, να αδιαφορεί και να θωρακίζεται μπροστά σε ενδεχόμενους κινδύνους. Η αστυνομία δρα ανεξέλεγκτα, ο υπαρχηγός της Χρυσής Αυγής αγνοείται και οι πρόσφυγες υποφέρουν στις δομές που διαμένουν. Η κοινωνία συνολικότερα καταρρέει μπροστά στα επαναλαμβανόμενα lockdown και την παντελή ανετοιμότητα του κρατικού μηχανισμού την ίδια ώρα που η κυβέρνηση μπαίνει σε φιλοπόλεμο κλίμα, δαπανά υπέρογκα ποσά για στρατιωτικούς εξοπλισμούς και αυξάνει τη στρατιωτική θητεία.

Για όλα τα παραπάνω μίλησε στην ΕΑ ο Βασίλης Παπαστεργίου, δικηγόρος και αντιπρόεδρος στην Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Η κατάσταση είναι τέτοια, που επιβάλλεται να ανοίξει, μέσα στην Αριστερά αλλά και συνολικότερα στον κόσμο των κινημάτων, το ζήτημα της υπεράσπισης των δικαιωμάτων απέναντι σε όσους επιδιώκουν με πρόσχημα την κρίση και την πανδημία να τα τσακίσουν. Παρακάτω η συνέντευξη:

1. Σε μια περίοδο περιστολής και καταπάτησης των δικαιωμάτων πόσο εύκολο είναι να μιλάει κανείς για την υπεράσπισή τους;

               Οι περίοδοι κρίσηςσυνήθως είναι και περίοδοι περιστολής δικαιωμάτων. Αντίθετα με ό,τι πολλές φορές εκτιμάται, η κρίση δεν συνεπάγεται πάντα “ευκαιρίες”, αλλά αυταρχισμό και καταστολή. Όταν υποχωρεί το κοινωνικό κράτος, την σκυτάλη αναλαμβάνει η αστυνομία και ο δεσμοφύλακας.Η κρίση που ζούμε μετά το 2010 επιβεβαιώνει νομίζω αυτή την εκτίμηση. Ας σκεφτούμε την κατάσταση των δικαιωμάτων – των κοινωνικών πρώτα απ’ όλα (εργασία, εκπαίδευση, υγεία) - μετά το 2010 προκειμένου να αντιληφθούμε ότι η κρίση είναι πριν απ’ όλα και μία κρίση δικαιωμάτων.

2. Χιλιάδες πρόσφυγες έχουν εγκλωβιστεί στην ελληνική επικράτεια στερούμενοι στοιχειωδών δικαιωμάτων τους. Ποια κατάσταση επικρατεί αυτή τη στιγμή στα camps;

Τα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης αλλά και τα διάφορα κέντρα φιλοξενίας προσφύγων ανά την Ελλάδα είναι γνωστό ότι στεγάζουν ανθρώπους υπό συνθήκες απαράδεκτες για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Αυτό δεν είναι προσωπική εκτίμηση, αλλά έχει διαπιστωθεί από διεθνή όργανα και οργανώσεις. Σε αυτή την δυσάρεστη κατάσταση που την περιγράφει κατά τον πλέον εύγλωττο τρόπο η πραγματικότητα της ήδη μη υπάρχουσας Μόριας, προστίθενται οι ιδιαίτεροι περιορισμοί κυκλοφορίας που έχουν επιβάλει οι Ελληνικές Αρχές λόγω της πανδημίας. Η επίκληση της πανδημίας δεν είναι πειστική, διότι ο προσφυγικός πληθυσμός αντιμετωπίζει ιδιαίτερα ζητήματα τα οποία πρέπει να αντιμετωπιστούν με ιατρική και νοσοκομειακή φροντίδα,που ο περιορισμός της κυκλοφορίαςκαθιστά ακόμα πιο δύσκολη. Η διάκριση σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό είναι άμεση και είναι αντίθετη στο Σύνταγμα και τις Διεθνείς Συμβάσεις που ορίζουν ότι δεν μπορεί να θεσπιστεί διάκριση σε βάρος του προσφυγικού πληθυσμού.

3. Διανύοντας την κρίσιμη περίοδο της πανδημίας έχει υπάρξει μέριμνα για πρόσθετη ιατρική βοήθεια στις προσφυγικές δομές;

Καμία. Επί της ουσίας, την ιατρική μέριμνα σε αυτές τις δομές την επιτελούν μη κυβερνητικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στο χώρο της υγείας. Ο ρόλος αυτών είναι βέβαια σημαντικός και αξιέπαινος. Δεν είναι όμως δυνατό να δεχόμαστε ότι το κράτος αποσύρεται - πολύ βολικά – από τομείς στους οποίους έχει κύρια ευθύνη. Βεβαίως τα δημόσια νοσοκομεία σηκώνουν κι αυτά ένα μεγάλο μέρος του βάρους. Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία πρόσθετη μέριμνα, η οποία θα ήταν αναγκαία στην συνθήκη της κρίσης.

4. Θύματα της ακροδεξιάς βίας υπήρξαν τα τελευταία χρόνια κατά κύριο λόγο οι μετανάστες και οι πρόσφυγες. Ποια είναι τα επίπεδα της ρατσιστικής βίας αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα;

Σίγουρα  η καταδίκη της ηγεσίας της Χρυσής Αυγής είναι μια πάρα πολύ σημαντική εξέλιξη. Ήδη μετά το 2014, τα επίπεδα ρατσιστικής βίας που ασκούσε η συγκεκριμένη οργάνωση είχαν μειωθεί εξ αιτίας της ποινικής δίωξης της ηγετικής της ομάδας και της απόφασης της Πολιτείας να πράξει – επιτέλους! - τα αυτονόητα. Ωστόσο, το ζήτημα της ρατσιστικής βίας είναι ανοιχτό. Ας μην ξεχνάμε ότι η Χρυσή Αυγή ψηφίστηκε από χιλιάδες ανθρώπους, συμπολίτες μας. Πολλοί από αυτούς είναι ενεργητικοί ρατσιστές και για αυτό το λόγο κάθε εφησυχασμός είναι λάθος. Εξ άλλου και αν ακόμα θα θέλαμε να ξεχάσουμε στιγμιαία το ζήτημα της ρατσιστικής βίας, μας το θυμίζει η καταγραφή του Δικτύου Καταπολέμησης Ρατσιστικής Βίας που καταγράφει σημαντικό αριθμό ρατσιστικών επιθέσεων εντός του 2019, Πως να είναι κανείς ήσυχος με αυτά τα δεδομένα;

5. Η πρόσφατη καταδίκη της Χρυσής Αυγής, κατά πόσο πιστεύετε ότι μπορεί να μετατοπίσει τη συζήτηση προς τη σκοπιά της υπεράσπισης των δικαιωμάτων;

Η καταδίκη της Χρυσής Αυγής μας θέτει αναγκαστικά το εξής ερώτημα: πώς επιτρέψαμε, ακριβέστερα ποιος επέτρεψε, να γίνουν όλα αυτά τα εγκλήματα βίας, ιδίως την διετία 2012-2013; Απαντώ ότι αυτό έγινε κατορθωτό εξ αιτίας της ανοχής του επίσημου κράτους προς τις πρακτικές της συγκεκριμένηςοργάνωσης. Ιδίως η αστυνομία, αλλά και η δικαιοσύνη δεν έπραξαν αυτά που έπρεπε προκειμένου να αποτραπεί η κλιμάκωση της ρατσιστικής βίας. Και – ιδίως για την αστυνομία αυτό μπορούμε να το πούμε – αυτή η ανοχή έχει την αιτία της στην ανοιχτή υποστήριξη μεγάλου μέρους των στελεχών της διοίκησης προς τους ναζί. Η καταδίκη της ηγετικής ομάδας της ΧΑ δεν κλείνει το κεφάλαιο της διερεύνησης των ευθυνών των κρατικών αξιωματούχων που με τις πράξεις και τις παραλείψεις τους βοήθησαν τους ναζί να ξεδιπλώσουν τα σχέδιά τους. Αντιθέτως, όπωςαναφέραμε και στην σχετική ανακοίνωση της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, η διερεύνηση των πειθαρχικών και ποινικών ευθυνών στελεχών του κρατικού μηχανισμού, θα πρέπει τώρα να ενταθεί.

6. Εκτός από την παρακρατική βία, υπάρχει και η θεσμική βία. Τα τελευταία χρόνια έχουν παρατηρηθεί πολλές περιπτώσεις αστυνομικής αυθαιρεσίας, με χαρακτηριστικότερη την πρόσφατη επίθεση στη συγκέντρωση της 7ης Οκτώβρη. Σε τι επίπεδο βρίσκεται η αστυνομική αυθαιρεσία την περίοδο που μιλάμε;

Η αστυνομία – ιδίως τον τελευταίο χρόνο – λειτουργεί με ένταση της βίαιης συμπεριφοράς της. Πολλά περιστατικά είναι εμβληματικά (όπως το περιστατικό της οδού Ματρόζου) και άλλα λιγότερο. Σε κάθε περίπτωση, είναι δεδομένο ότι η αστυνομική βία κατά της νεολαίας, των εργαζομένων και κάθε αγωνιζόμενου πολίτη βρίσκεται – ιδίως επί υπουργίας Χρυσοχοΐδη – σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα. Όπως σας είναι γνωστό, τα υψηλά επίπεδα αστυνομικής βίας, αλλά και η έλλειψη αποτελεσματικού πειθαρχικού ελέγχου από την πλευρά της Πολιτείας, συντηρούν την αστυνομική βία σε ένα φαύλο κύκλο.

7. Τέλος θα ήθελα ένα σχόλιο για το σχέδιο της κυβέρνησης να αυξήσει τη στρατιωτική θητεία. Πώς μπορεί να μπει φρένο στο διαρκές φιλοπόλεμο κλίμα και στο μιλιταρισμό;

Κρίσιμο ζήτημα εν προκειμένω είναι η εξέλιξη της ελληνοτουρκικής διαμάχης. Είναι σαφές ότι η συντήρηση της έντασης, με την Τουρκία εντείνει αντίστοιχα το φιλοπόλεμο πνεύμα και αυτό έχει ως συνέπεια την αύξηση της θητείας. Όμως το ζήτημα της θητείας δεν είναι το μόνο. Εξ ίσου, αν όχι περισσότερο, σημαντικό είναι το ζήτημα της αύξησης των δαπανών για εξοπλισμούς, πράγμα που στην πραγματικότητα υπονομεύει ουσιαστικά την δυνατότητα άσκησης κοινωνικής πολιτικής. Είναι σαφές ότι μια χώρα που ξοδεύει πολλά για εξοπλισμούς, δε θα μπορέσει να ξοδέψει για σχολεία, νοσοκομεία. Η διέξοδοςκατά την κρίση μου είναι να επιδιωχθεί με ένα σαφή και επίμονο τρόπο ο δρόμος του διαλόγου με την γείτονα χώρα προς το σκοπό του αποκλεισμού του θερμού επεισοδίου ή - ακόμα περισσότερο – του πολέμου. Προφανώς είναι αλήθεια ότι η κυβέρνηση της Τουρκίας και ο Πρόεδρός της δεν αποτελούν καθόλου βοηθητικό παράγοντα για αυτή την εξέλιξη. Ωστόσο, αυτός πρέπει να είναι ο προσανατολισμός της Ελληνικής πλευράς. Αλλιώς, άλλη μια γενιά θα χαθεί στο φαύλο κύκλο των στρατιωτικών δαπανών και του τεράστιου χρέους.