Νέο τοπίο στην Αργεντινή: Συμπεράσματα από τις ενδιάμεσες εκλογές για το Κογκρέσο

Στις 17 Οκτώβρη διεξήχθησαν οι «ενδιάμεσες» εκλογές στην Αργεντινή, στη διάρκεια των οποίων κρίνονται οι μισές έδρες της βουλής και το ένα τρίτο των εδρών της γερουσίας. Αν και η πολιτική πρακτική της χώρας (ένα ιδιαίτερα «τοπικό» εκλογικό σύστημα που επιτρέπει διάφορους σχηματισμούς και συμμαχίες ανά εκλογική περιφέρεια και το γεγονός ότι οι διάφορες φράξιες του περονικού κόμματος Partido Justicialista χαράσσουν αυτόνομες εκλογικές στρατηγικές) δεν επιτρέπει τις κλασσικές «αναγνώσεις» εκλογικών αποτελεσμάτων, μπορούν να βγουν κάποια κεντρικά συμπεράσματα για τις πολιτικές εξελίξεις στη λατινοαμερικάνικη χώρα.

Αδυναμία του κιρχνερισμού
Το Μέτωπο για τη Νίκη (FpV), η «αριστερή» πτέρυγα του περονικού κόμματος που στηρίζει την κυβέρνηση της προέδρου Κίρχνερ, διατήρησε την πλειοψηφία στη Βουλή και τη Γερουσία. Αν και παραμένει η ισχυρότερη πολιτική δύναμη με 33%, ορισμένες πτυχές του εκλογικού αποτελέσματος δημιουργούν προβλήματα στην κυβερνητική συμμαχία, ιδιαίτερα ενόψει των προεδρικών εκλογών. Δεν πέτυχε το στόχο της κατάκτησης μιας διευρυμένης πλειοψηφίας, που θα έδινε στην Κίρχνερ τη δυνατότητα να διεκδικήσει τρίτη θητεία.

Η «αντι-κιρχνερική» δεξιά πτέρυγα του περονισμού ενισχύεται και επιχειρεί να ανασυγκροτηθεί. Αν και παραμένει διαιρεμένη σε διάφορες ομαδοποιήσεις, στις πρόσφατες εκλογές απέκτησε σοβαρό υποψήφιο ηγέτη. Ο Σέρχιο Μάσα ίδρυσε το Frente Renovador (Μέτωπο Ανανένωσης) και κατέκτησε το 43% στη στρατηγική επαρχία (3 στους 8 ψηφοφόρους της χώρας ζουν εκεί) του Μπουένος Άιρες.

Ο Μάσα έκανε μια εκλογική εκστρατεία με έμφαση στο «νόμος και τάξη», τον «πραγματισμό» και την «ανάγκη να εκφραστεί η μεσαία τάξη και το πολιτικό κέντρο ενάντια στις πολώσεις». Στηρίζεται από πρώην κιρχνερικούς, πτέρυγες του PJ, κάποιους συνδικαλιστές, αλλά και από στελέχη της Uniοn Industrial Argentina, τη «φωνή» του βιομηχανικού κεφαλαίου που μέχρι πρότινος υποστήριζε σε γενικές γραμμές την Κίρχνερ.

Η «εκτός περονισμού» αντιπολίτευση εκφράστηκε με το 21% της σοσιαλφιλελεύθερης UCR (Ριζοσπαστική Ένωση Πολιτών), τον ιστορικό εκλογικό αντίπαλο του περονικού κόμματος που κατέβηκε με τακτική συμμαχικών σχημάτων (υπό την «ομπρέλα» Προοδευτικό Κοινωνικό Πολιτικό Μέτωπο που κατά τόπους διαφοροποιούνταν), περιλαμβάνοντας κεντρώες, κεντροαριστερές και αριστερές δυνάμεις, αλλά και το 9% του κεντροδεξιού PRO (Ρεπουμπλικανική Πρόταση).

Επιτυχία της Αριστεράς
Το άλλο μήνυμα ήταν η επιτυχία της επαναστατικής Αριστεράς. Το Μέτωπο της Αριστεράς και των Εργαζομένων (FIT), μια συμμαχία τριών τροτσκιστικών οργανώσεων, κέρδισε λίγο πάνω από το 5%, 1.250.000 ψήφους και εξέλεξε 3 βουλευτές. Αθροιστικά με τα άλλα ψηφοδέλτια, η άκρα Αριστερά κέρδισε 1.400.000 ψήφους και περίπου 6%.

Το αποτέλεσμα ξεπερνά το νούμερο που είχαν πετύχει παλαιότερες μετωπικές προσπάθειες και είναι ίσως το καλύτερο εκλογικό αποτέλεσμα της κομμουνιστικής Αριστεράς σε όλες τις δεκαετίες κυριαρχίας του περονισμού στην Αργεντινή. Έχει επίσης ενδιαφέροντα ποιοτικά στοιχεία.

Παραδοσιακά η αντικαπιταλιστική Αριστερά συγκέντρωνε τις προσπάθειές της στο να εκλέξει βουλευτή στο Μπούενος Άιρες (όπως ο διάσημος στα κινήματα Λουίς Ζαμόρα της οργάνωσης «Αυτοδιάθεση και Ελευθερία» το 2001). Το Μέτωπο κατάφερε να καταγράψει επιρροή σε πανεθνικό επίπεδο, εκλέγοντας βουλευτές σε άλλες περιφέρειες, με πολύ καλά αποτελέσματα σε εργατικές και λαϊκές περιοχές (π.χ. το 15% στις νότιες, πετρελαϊκές περιοχές).

Η εικόνα συμπληρώνεται από επιτυχίες αγωνιστών με άλλα ψηφοδέλτια. Όπως στη Γη του Πυρρός, όπου ένας μεταλλεργάτης με παράδοση στην ταξική Αριστερά κατέβηκε ως «υποψήφιος των εργατών» και κέρδισε 22%, ή η εκλογή του αριστερού σκηνοθέτη Φερνάντο «Πίνο» Σολάνας στην πόλη του Μπουένος Άιρες. Στην πόλη αυτή, το «βαρόμετρο», ο ηγέτης του Partito Obrero και του Μετώπου, Χόρχε Αλταμίρα, κέρδισε το 5,65% και ο Ζαμόρα 3,8%, δηλαδή ένα άθροισμα 9,5% για την αντικαπιταλιστική Αριστερά.

Αλλαγή τοπίου
Όλες αυτές οι διεργασίες δεν γίνονται «στη γυάλα». Αντικατοπτρίζουν τάσεις στην Αργεντινή.

Τα ιμπεριαλιστικά κέντρα και μερίδες του κεφαλαίου πιέζουν για μια δεξιά στροφή, για ένα τέλος στον «κιρχνερικό πειραματισμό». Κοινωνικές δυνάμεις, που στήριξαν τις «ετερόδοξες» πολιτικές των Κίρχνερ, δείχνουν να μπαίνουν σε προβληματισμό (η στροφή κάποιων  βιομηχάνων προς τον Μάσσα, η σύγκρουση του αγροτικού τομέα με την κυβέρνηση).

Οι οικονομικές δυσχέρειες (αποτέλεσμα της διεθνούς κρίσης που, χτυπώντας ΕΕ και Βραζιλία, έθιξε και τις αργεντίνικες εξαγωγές) δίνουν χώρο για δεξιές δημαγωγίες (βλ. την εμφάνιση μικροαστικών «κατσαρολάδων»), αλλά προκαλούν και δυσφορία στα λαϊκά στρώματα. Είναι αυτές οι πιέσεις που εκφράζονται με την ανασυγκρότηση του δεξιού περονισμού, την ανασύνταξη της αντιπερονικής αντιπολίτευσης, την ταλάντευση στις ίδιες τις γραμμές του κιρχνερισμού για το πώς θα πολιτευτεί από δω και πέρα.

Σε αυτό το φόντο προκύπτει και η ενίσχυση της Αριστεράς. Η αντιπερονική κεντροαριστερά έχει ενσωματωθεί στις πλατιές συμμαχίες γύρω από τους Ριζοσπάστες, ενώ ο χώρος του «προοδευτισμού» βρίσκεται σε αδυναμία να προτείνει πιο ριζοσπαστικές πολιτικές και να καταλάβει τον κενό χώρο που αφήνει αυτή η ενσωμάτωση της αντιπερονικής κεντροαριστεράς.

Το FIT στήριξε την προεκλογική εκστρατεία του σε αιχμηρά εργατικά αιτήματα και αποτέλεσε τη μοναδική επιλογή οποιουδήποτε αναζητούσε μια αριστερή απάντηση στον Κιρχνερισμό. Η αντικαπιταλιστική Αριστερά έχει τη μεγάλη ευκαιρία να συνδεθεί με το πλατύ κομμάτι των μαζών που αντιλαμβάνεται ότι η «κιρχνερική εμπειρία» μπορεί να λήξει με μια στροφή στα δεξιά και αναζητά «εργαλείο» για να αντιπαλέψει αυτή την εξέλιξη.

Ευκαιρίες
Πρόκειται για μια «σταθερή αξία» στην αργεντίνικη πολιτική: Όποτε ο περονισμός περνά «κρίση ταυτότητας», ανοίγεται χώρος και ευκαιρίες για την ανεξάρτητη Αριστερά. Παλαιότερες ευκαιρίες χάθηκαν. Η σημερινή δεν πρέπει να χαθεί. Συγκρίνοντας παλαιότερες αντίστοιχες ευκαιρίες με το νέο στοιχείο που είναι η εμφάνιση μιας νέας γενιάς που αναζητά μια συνολική πολιτική ρήξη και όχι μια περιορισμένη διαφοροποίηση με τον περονισμό (π.χ. η διαφαινόμενη στροφή μερίδας της κοινωνικής βάσης της «αυτονομίας» προς την πολιτική, που εξηγεί εν μέρει την εκλογική άνοδο της άκρας Αριστεράς), μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι.

Πολιτικά προβλήματα της αργεντίνικης επαναστατικής Αριστεράς, αλλά και η δύναμη της περονικής παράδοσης που καταφέρνει να αναγεννιέται συνεχώς, δεν διασφαλίζουν ένα «δρόμο στρωμένο με ροδοπέταλα». Από κάποιους αγωνιστές της άκρας Αριστεράς  άρχισαν οι εκκλήσεις για την ανάγκη μιας κοινής υποψηφιότητας στα αριστερά του κιρχνερισμού.

Με προσωπικότητες όπως ο Ζαμόρα (σύμβολο της εξέγερσης του 2001) και ο Αλταμίρα (σύμβολο του ξεσηκωμού μετά τη δολοφονία του νεαρού μέλους του PO Μαριάνο Φερέιρα) και με τη βάση της εκλογικής επιτυχίας του Οκτώβρη, υπάρχει ελπίδα να καταγραφεί μια σημαντική εκλογική επιτυχία, για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες σε προεδρικές εκλογές. Αν συμβεί, θα είναι μεγάλη «ρεβάνς» μετά την ήττα των επαναστατικών δυνάμεων από τον Κίρνχερ το 2001-2003.