O Covid-19 ανοίγει μια νέα πολιτική περίοδο στην Ιταλία

Περιέγραψε συνοπτικά την κατάσταση της πανδημίας στη χώρα ή την πόλη σου. Πόσοι άνθρωποι έχουν μολυνθεί; Πόσοι έχουν πεθάνει; Τι αναμένουν οι εμπειρογνώμονες τις επόμενες εβδομάδες σε σχέση με το πόσο γρήγορα πρόκειται εξαπλωθεί η μετάδοση.

Η Ιταλία έχει πληγεί σοβαρά από το νέο κορωναϊό. Ο ιός έχει εξαπλωθεί σε όλη τη χώρα με το συνολικό αριθμό των κρουσμάτων να έχει φτάσει τα 53.578 στις 21 Μαρτίου. Και αυτός ο αριθμός πρόκειται να μεγαλώσει. Η χειρότερα πληγείσα περιοχή είναι η Λομβαρδία (η πιο βιομηχανοποιημένη περιοχή της χώρας) όπου έχουν αναφερθεί 25.515 κρούσματα, ακολουθούμενη από την Εμίλια-Ρομάνια (6.705), το Βένετο (4.617) και το Πεδεμόντιο (3.752). Όλες αυτές οι περιοχές βρίσκονται στη Βόρεια Ιταλία. Παρόλο που τα καταγεγραμμένα κρούσματα βρίσκονται σε πολύ μικρότερους αριθμούς στις άλλες περιοχές της χώρας, κανείς δεν θα έπρεπε να υποτιμά τον αντίκτυπο που έχει ο Covid-19 και θα συνεχίσει να έχει τις προσεχείς εβδομάδες, και που συμπεριλαμβάνει και εκείνες τις περιοχές που προς το παρόν έχουν γλύτωσει από τη μαζική μετάδοση. Οι γνώμες των ειδικών διαφέρουν σχετικά με το πόσο γρήγορα θα εξαπλωθεί η μετάδοση κατά τις προσεχείς εβδομάδες. Στην πραγματικότητα, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πόσο θα διαρκέσει και πότε θα φτάσει στην κορύφωση, όπως αυτή ορίζεται μετά από δύο ή τρεις διαδοχικές ημέρες μείωσης του ρυθμού εξάπλωσης. Μέχρι σήμερα, ωστόσο, υπάρχουν 4.825 νεκροί, με το 50% περίπου αυτών στη Λομβαρδία.

Ποια συγκεκριμένα μέτρα έχει λάβει η κυβέρνησή σας ως απάντηση στην κρίση; Έχουν ενεργήσει υπεύθυνα ή ήταν απροετοίμαστοι; Περιέγραψε συνοπτικά τα μέτρα που λαμβάνει τώρα η κυβέρνησή σας για να περιορίσει τον ιό και να περιθάλψει τα άτομα που έχουν προσβληθεί από τον Covid-19. Υπάρχει κατάσταση έκτακτης ανάγκης, έχουν κλείσει τα σχολεία κλπ;

Η ιταλική κυβέρνηση δεν ανταποκρίθηκε τόσο γρήγορα και αποτελεσματικά όσο θα έπρεπε σε αυτή την υγειονομική κρίση. Έκλεισε τα αεροδρόμια σε όλες τις πτήσεις που έρχονταν από την Κίνα μετά το ξέσπασμα, αλλά δεν έκανε το ίδιο και για πτήσεις με ανταπόκριση. Αντί γι’ αυτό, θα έπρεπε τα αεροδρόμια να παραμείνουν ανοιχτά στις πτήσεις που έρχονταν από την Κίνα, αλλά να έχουν θεσπιστεί έλεγχοι για όλους τους επιβάτες για τυχόν σημάδια της λοίμωξης και στη συνέχεια να τους βάζουν σε προληπτική καραντίνα. Όταν καταγράφηκε το πρώτο επίσημο κρούσμα στην Ιταλία, η κυβέρνηση δεν έκανε τίποτα με υπευθυνότητα ώστε να εμποδίσει τους ανθρώπους από το να πανικοβληθούν. Και λίγες μέρες αργότερα, η εθνική κυβέρνηση μαζί με τοπικά συμβούλια και στελέχη από όλο το πολιτικό φάσμα  σπονσοράρισε διαφημίσεις που ισχυρίζονταν ότι η Λομβαρδία -η οικονομική πρωτεύουσα της Ιταλίας και το σημαντικότερο οικονομικό κέντρο- «λειτουργούσε κανονικά». Με αυτόν τον τρόπο συνέβαλε στην υποτίμηση της απειλής από τον κόσμο. Μετά την αύξηση των κρουσμάτων, η κυβέρνηση έλαβε σκληρά μέτρα, θέτοντας τη Λομβαρδία, το Βένετο και την Εμίλια Ρομάνια σε καραντίνα (lockdown) και, τέλος, στις 9 Μαρτίου, δήλωσε ότι ολόκληρη η χώρα βρίσκεται σε lockdown. Μεταξύ των κύριων μέτρων που έχει λάβει μέχρι στιγμής η κυβέρνηση είναι η απαγόρευση των δημόσιων συναθροίσεων, το κλείσιμο των σχολείων και των πανεπιστημίων, η διαταγή οι παμπ και τα μπαρ να κλείνουν στις 6 μ.μ., το κλείσιμο των μεγάλων εμπορικών κέντρων, ο αυστηρός περιορισμός του αριθμού των ατόμων που επιτρέπεται να βρίσκονται μέσα στα σούπερ μάρκετ ανά πάσα στιγμή, και η προώθηση της κοινωνικής αποστασιοποίησης. Το Υπουργείο Υγείας έλαβε ακόμη σκληρότερα μέτρα όπως η επιβολή αυστηρών περιορισμών στην εκτός σπιτιού σωματική άσκηση, ακόμη και σε άτομα που ασκούνται μόνα τους, καθώς και το πλήρες κλείσιμο των μπαρ και των εστιατορίων που βρίσκονται στα αεροδρόμια και τους σιδηροδρομικούς σταθμούς. Και χθες η κυβέρνηση έλαβε την πολυαναμενόμενη απόφαση να κλείσει όλους τους οικονομικούς κλάδους που δεν είναι απολύτως απαραίτητοι.

Πώς ανταποκρίθηκε στην κρίση το σύστημα υγείας; Ποιες είναι οι μεγαλύτερες αδυναμίες του συστήματος υγείας; Ποια είναι τα πιο δυνατά του σημεία;

Το σύστημα υγείας ρημάχτηκε από μια δεκαετία περικοπών στη χρηματοδότηση και στις παροχές, που το κατέστησαν σκιά του προηγούμενου εαυτού του. Περικόπηκαν 37 δισ. ευρώ και εξαφανίστηκαν περισσότερα από 70.000 κρεβάτια. Οι μονάδες εντατικής θεραπείας σήμερα ανέρχονται σε μόλις 5.090, ενώ το υπουργείο Υγείας δηλώνει ότι χρειάζονται άλλες 2.500 κλίνες ΜΕΘ για την αντιμετώπιση της κρίσης. Η αναλογία κλινών/πληθυσμού είναι σήμερα 3,6 ανά 1000 κατοίκους, από 5,8 ανά 1000 κατοίκους το 1998. Ο αριθμός των διαθέσιμων επαγγελματιών υγείας δεν επαρκούσε ούτε για να ανταποκριθεί στις ανάγκες ενός γερασμένου πληθυσμού σε συνηθισμένες περιόδους. Σήμερα έχει λυγίσει κάτω από την πίεση του ξεσπάσματος του Covid19.

Τελευταίο, αλλά εξίσου σημαντικό, είναι ότι κατά την εφαρμογή των νεοφιλελεύθερων περικοπών, το σύστημα κατακερματίστηκε όλο και περισσότερο σε περιφερειακή διαχείριση, διασπώντας την κρατική διαχείριση και παρεμποδίζοντας το σύστημα εθνικής χρηματοδότησης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οικονομικά ισχυρότερες περιοχές να λαμβάνουν μεγαλύτερη χρηματοδότηση ενώ οι πιο αδύναμες περιοχές έμειναν πίσω. Ακόμη χειρότερα, τα τελευταία χρόνια, η δημόσια οικονομική στήριξη έρρεε προς ένα διογκούμενο σύστημα ιδιωτικής υγειονομικής περίθαλψης. Έτσι, το ιταλικό σύστημα υγείας δεν ήταν καλά εξοπλισμένο προκειμένου να ανταποκριθεί στην κρίση όταν αυτή χτύπησε. Ακόμη και μετά από όλα αυτά, το πιο δυνατό σημείο του ιταλικού συστήματος υγείας έγκεινται στο ότι εξακολουθεί να είναι σύστημα ενιαίου μοναδικού πληρωτή (ΣτΜ: «single-payer», όπου ένας δημόσιος φορέας καλύπτει την δαπάνη αναγκαίας περίθαλψης σε όλο τον πληθυσμό, ανεξάρτητα από το αν θα παρέχει τις υπηρεσίες υγείας το δημόσιο ή ιδιωτικοί οργανισμοί, μια μορφή καθολικής ασφάλισης). Καθώς και ότι διαθέτει αφοσιωμένους και καταπληκτικούς επαγγελματίες, οι οποίοι, παρά το γεγονός ότι συνεχώς παραμελούνται από διαδοχικές κυβερνήσεις, έχουν επιδείξει τη μεγαλύτερη ανθρωπιά, πειθαρχία και αίσθηση αυτοθυσίας για το κοινό καλό.

Περιέγραψέ μας τις επίσημες πολιτικές αντιδράσεις στον Covid-19 στη χώρα σου: από τα ακροδεξιά και συντηρητικά κόμματα, ως τα φιλελεύθερα και σοσιαλδημοκρατικά, μέχρι και τα κόμματα της αριστεράς, αν είναι εύκολο.

Αρχικά η κρίση οδήγησε σε κάποιου είδους σύγχυση στην κεντρική πολιτική σκηνή. Χτύπησε σαν τσουνάμι και έβαλε σε δοκιμασία τις κυρίαρχες πολιτικές. Η σημερινή κυβέρνηση στην Ιταλία είναι μια συμμαχία μεταξύ του κεντροαριστερού Δημοκρατικού Κόμματος και του κεντροδεξιού λαϊκιστικού Κινήματος των Πέντε Αστέρων, η οποία διαχειρίζεται την κατάσταση έκτακτης ανάγκης από τότε που ξεκίνησε. Η απάντηση των κυβερνώντων κομμάτων επικεντρώθηκε στην επίκληση του αισθήματος της ατομικής ευθύνης. Αργότερα εξαναγκάστηκαν να πάρουν ολοένα και σκληρότερα μέτρα για να προσπαθήσουν να σταματήσουν την εξάπλωση της νόσου, αλλά πάντοτε απέφευγαν να καταφύγουν στην εξαναγκαστική επιβολή τους καθώς πίστευαν ότι ο κόσμος πρόκειται να τα τηρήσει από μόνος του, κάτι που όντως κατά κύριο λόγο έχει συμβεί ως τώρα. Αυτά τα μέτρα ήταν αναμφίβολα απαραίτητα προκειμένου να σταματήσει η επιδημία από το να πάρει καταστροφικές διαστάσεις.

Εντούτοις, ένα εγκληματικό σφάλμα της στρατηγικής της κυβέρνησης ήταν ότι ενέδωσε στις πιέσεις της  Confindustria (ο μεγαλύτερος εργοδοτικός σύλλογος της Ιταλίας) ότι όλα τα εργοστάσια θα πρέπει να παραμείνουν σε λειτουργία, ακόμη και όσα δεν είναι απολύτως απαραίτητα. Ιδιαίτερα στις περιοχές που επλήγησσαν χειρότερα, οι οποίες είναι και οι πλέον βιομηχανοποιημένες, αυτό ισοδυναμεί με μαζική δολοφονία, καθώς περίπου 300.000 εργάτες μετακινούνται καθημερινά προς και από τους χώρους εργασίας, συμβάλλοντας στη διάδοση της λοίμωξης στον πληθυσμό ενώ ταυτόχρονα μολύνουν και τις δικές τους οικογένειες.

Τα δεξιά, συντηρητικά και ακροδεξιά κόμματα, ενώ στην αρχή κι αυτά προσπαθούσαν να καθησυχάσουν το ευρύ κοινό ότι όλα πάνε καλά, πρόσφατα υιοθέτησαν μια πολύ πιο επιθετική στάση και άρχισαν να απαιτούν το κλείσιμο όλων των εργοστασίων που δεν είναι απολύτως απαραίτητα έως ότου περάσει η κρίση. Κατανοούν πώς μπορούν να επωφεληθούν από την κατάσταση, προωθώντας ένα αίτημα που βρίσκεται σε αρμονία με το κοινό αίσθημα εκατομμυρίων ανθρώπων, τοποθετώντας έτσι τον εαυτό τους σε προνομιακή θέση για την επόμενη πολιτική περίοδο. Ωστόσο, έχουν επίσης υποσχεθεί στην ένωση των αφεντικών ότι θα προωθήσουν μια επιθετική φιλοεργοδοτική ατζέντα για χαμηλότερους φόρους, η οποία συμπεριλαμβάνει και μια ρύθμιση που θυμίζει ενιαίο φορολογικό συντελεστή για όλα τα εισοδήματα. Από σήμερα, η κυβέρνηση αποφάσισε τελικά να κλείσει τα εργοστάσια που δεν είναι απολύτως απαραίτητα σε συνεννόηση με τους εκπροσώπους της ένωσης των αφεντικών  και τους εκπροσώπους των συνδικάτων. Αλλά μέχρι την οριστική δημοσίευση του διατάγματος, θα εξακολουθήσει σίγουρα να εξελίσσεται μια διαμάχη σχετικά με το ποιοι κλάδοι πρόκειται να θεωρηθούν απαραίτητοι και ποιοι όχι.

Πώς ανταποκρίθηκαν οι συνδικαλιστικές οργανώσεις σε αυτήν την κρίση; Ειδικά τα συνδικάτα του δημόσιου τομέα, της εκπαίδευσης και της υγείας;

Σε γενικές γραμμές δεν ανταποκρίθηκαν στις προσδοκίες ότι επρόκειτο να κάνουν οτιδήποτε για να υπερασπιστούν και να προστατεύσουν τις ζωές των εργαζομένων, την υγεία τους, τις συνθήκες εργασίας και τους μισθούς τους. Δεν απαίτησαν να κλείσουν έως ότου περάσει η κρίση τα εργοστάσια που δεν είναι απολύτως απαραίτητα, ειδικά στις περιοχές που επλήγησσαν χειρότερα, και δεν άρχισαν να αντιδρούν παρά μόνο, όταν οι εργαζόμενοι σε πολλά εργοστάσια από το Βορρά έως το Νότο της χώρας άρχισαν αυθόρμητα να κατεβαίνουν σε απεργίες για την υγεία και την ασφάλειά τους. Στη συνέχεια, οι μεγάλες συνδικαλιστικές οργανώσεις (όχι οι οργανώσεις βάσης, οι οποίες ποτέ δεν προσκλήθηκαν σε οποιαδήποτε συζήτηση και στηρίζουν τον αγώνα από την αρχή της κρίσης), κάθισαν στο τραπέζι με την ένωση των αφεντικών και την κυβέρνηση και υπέγραψαν μια συμφωνία που είχε ως σκοπό την εξασφάλιση ασφαλών συνθηκών εργασίας για όλους τους εργαζομένους.

Ωστόσο, είναι σημαντικό να κατανοήσει κανείς ότι η ιταλική βιομηχανία αποτελείται κυρίως από μικρού μεγέθους επιχειρήσεις, στις οποίες τα συνδικάτα είναι αδύναμα, αν υπάρχουν καθόλου, και στις οποίες οι συνθήκες εργασίας βρίσκονται υπό τον απόλυτο έλεγχο των αφεντικών. Εξάλλου, ακόμη και στα μεγαλύτερα εργοστάσια, όχι μόνο είναι αντικειμενικά αδύνατη η συμμόρφωση με τα μέτρα ασφαλείας που επιβάλλονται από την εθνική συμφωνία (για παράδειγμα, η τήρηση απόστασης τουλάχιστον ενός μέτρου), αλλά συχνά δεν έχουν παρασχεθεί στους εργαζομένους προστατευτικές μάσκες κανενός είδους, ή είναι υποχρεωμένοι να φορούν την ίδια μάσκα για πολλές μέρες. Το χειρότερο είναι ότι τα συνδικάτα έφθασαν στο σημείο να δεχθούν ένα εφάπαξ μπόνους των 100 ευρώ (ακαθάριστα) που θα δίνεται σε όποιο εργαζόμενο προσέρχεται στην εργασία του! Τώρα προσπαθούν να επανορθώσουν για τη συμμετοχή τους σε αυτό το έγκλημα, ζητώντας από την κυβέρνηση να κλείσει τα πάντα, πράγμα το οποίο τελικά συνέβη, αλλά μόνο αφού η ζημιά είχε γίνει και ο θυμός των εργαζομένων έβραζε για μέρες και μέρες.

Πώς ανταποκρίθηκαν στην κρίση τα κοινωνικά κινήματα (φοιτητικό, φεμινιστικό, οικολογικό, για τους μετανάστες, τους ιθαγενείς κλπ);

Από τη στιγμή που τεθήκαμε σε καραντίνα, δεν επιτρέπονται οι μαζικές συγκεντρώσεις και δεν είναι δυνατές οι συναντήσεις, αλλά οργανώνονται σε τοπική βάση ιντερνετικές συναντήσεις on-line για να προσπαθήσουν να ανταποκριθούν στην κρίση όσο καλύτερα μπορούν. Ο κύριος στόχος τώρα είναι να βοηθήσουμε όσους βρίσκονται σε μειονεκτικότερη θέση, τα άτομα με ειδικές ανάγκες και τους άπορους με τις καθημερινές τους ανάγκες (κυρίως τα ψώνια). Έτσι, τα κινήματα, καθένα από αυτά σύμφωνα με τις πραγματικές του δυνατότητες σε μια εποχή μεγάλης πίεσης, θα προσπαθήσουν να οργανώσουν την παροχή ορισμένων κοινωνικών υπηρεσιών σε αυτούς τους ανθρώπους. Πολλοί προσπαθούν επίσης να χρησιμοποιήσουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για το σκοπό της διάδοσης μιας εναλλακτικής πολιτικής αφήγησης, οργανώνοντας καμπάνιες δια μέσου του διαδικτύου κλπ.

Έχουν γίνει καθόλου προσπάθειες για να προβληθούν αιτήματα για κοινωνική δικαιοσύνη, εθνικό σύστημα υγείας, οικονομικά μέτρα έκτακτης ανάγκης για αμοιβή προς τους ανέργους, διακοπή πληρωμών ενοικίου και χρεών κλπ;

Σχετικά με αυτό το θέμα, καταβάλλονται προσπάθειες από την Αριστερά, αν και αυτές είναι ακόμη πολύ κατακερματισμένες και προς το παρόν, δεν είναι σε θέση να διαδραματίσουν ουσιαστικό πολιτικό ρόλο. Δυστυχώς, η Αριστερά δεν είναι ακόμη σε θέση να αξιοποιήσει τις ρωγμές που άνοιξε αυτή η τραγωδία για να προωθήσει αιτήματα όχι μόνο για την αντιμετώπιση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης αλλά, προχωρώντας προς τα μπρος, να βρεθεί η ίδια σε καλύτερη θέση για να αντεπιτεθεί τους καπιταλιστές, οι οποίοι θα προσπαθήσουν σίγουρα να φορτώσουν στους ώμους της εργατικής τάξης το βάρος της κρίσης μετά τον Covid-19, στο γενικό πλαίσιο μιας ύφεσης που θα πλήξει σκληρά την παγκόσμια οικονομία και θα χτυπήσει ακόμα σκληρότερα μια χώρα όπως η Ιταλία.

Σε κάθε περίπτωση, τα κύρια αιτήματα της ευρύτερης αριστεράς είναι: επαρκές εγγυημένο εισόδημα για όλους τους εργαζόμενους που έχουν μείνει χωρίς δουλειά λόγω της έκτακτης ανάγκης· φόρος εισοδήματος στους πλούσιους· πλήρης και ολοκληρωμένη κοινωνικοποίηση του συστήματος υγείας· το ιδιωτικό σύστημα περίθαλψης να είναι αποκλειστικά αυτοχρηματοδοτούμενο χωρίς καμία συνεισφορά από το κράτος· επίταξη χωρίς αποζημίωση ιδιωτικών υποδομών υγειονομικής περίθαλψης για την αντιμετώπιση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Η κυβέρνηση έχει λάβει ορισμένα μέτρα που επίσης ζητήθηκαν από την Αριστερά και τα κοινωνικά κινήματα, όπως η αναστολή πληρωμών ενοικίου, το κρατικό βοήθημα για τους αυτοαπασχολούμενους και η δίμηνη απαγόρευση απολύσεων σε κλάδους που έκλεισαν εξ αιτίας της επιδημίας του Covid19. Ωστόσο, η Αριστερά και τα κοινωνικά κινήματα έχουν ζητήσει επίσης τη γενίκευση αυτών των μέτρων, το πεδίο εφαρμογής των οποίων ακόμα δεν καλύπτει εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, ιδιαίτερα εκείνους που εργάζονται στον «ανεπίσημο» τομέα της οικονομίας, που είναι ιδιαίτερα μεγάλος στο νότο της χώρας.

Κάποια τελικά σχόλια για τον αντίκτυπο της κρίσης του Covid-19 και πώς νομίζεις ότι θα επηρεάσει την κεντρική πολιτική σκηνή κατά τις προσεχείς εβδομάδες και μήνες;

Χωρίς υπερβολή, μπορεί κανείς να πει ότι αυτό αλλάζει τα πάντα. Τίποτα δεν θα είναι όπως ήταν πριν από την επιδημία. Πολλοί άνθρωποι θα λαχταρούν να επιστρέψουν στην παλιά κανονικότητα. Ωστόσο, η οικονομική ύφεση, της οποίας η έκταση θα οξυνθεί μετά το ξέσπασμα του Codid-19 και η οποία θα συνεχιστεί και μετά την υποχώρηση της υγειονομικής κρίσης, θα αποδείξει ότι αυτή η λαχτάρα είναι αδύνατο να ικανοποιηθεί. Κατά πάσα πιθανότητα, το χάσμα μεταξύ της επιθυμίας εκατομμυρίων ανθρώπων να επιστρέψουν στην προηγούμενη ζωή τους και των αντικειμενικών συνθηκών που θα εμποδίζουν να συμβεί κάτι τέτοιο, θα ανοίξει έναν νέο πολιτικό χώρο, ειδικά αφότου η άρχουσα τάξη θα προσπαθήσει να επιβάλει ακόμη πιο σκληρές θυσίες στην εργατική τάξη και τους απλούς ανθρώπους. Η ανεργία θα αυξηθεί, η λιτότητα μπορεί να επανέλθει με καλπασμό και το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ θα εκτιναχθεί καθώς οι έκτακτες δημόσιες δαπάνες θα χρηματοδοτηθούν από νέα χρέη αντί της φορολόγησης των πλουσίων, των εταιριών και των μεγαλύτερων επιχειρήσεων. Και όταν τελειώσουν όλα, τα κυβερνητικά κόμματα θα απαιτήσουν την πληρωμή αυτών των χρεών από τους εργαζόμενους.

Επιπλέον, η κρίση του σχεδίου της ΕΕ θα ρίχνει τη σκιά της πάνω σε όλα αυτά.

Η κεντρική πολιτική σκηνή αντιμετωπίζει μεγάλους κραδασμούς καθώς ξεδιπλώνεται αυτό το νέο πολιτικό τοπίο και θα υπάρξει και συνέχεια. Διάφοροι κυβερνητικοί συνασπισμοί θα δημιουργηθούν και θα ξαναδημιουργηθούν, τα κατεστημένα κόμματα θα πρέπει να σταθούν σε ένα ριζικά διαφορετικό πολιτικό τοπίο και νέοι πολιτικοί δρώντες θα αναδυθούν. Για παράδειγμα, η δημοτικότητα του κεντρώου πρωθυπουργού Τζουζέπε Κόντε φαίνεται να αυξάνεται με δεδομένη την πλατιά αντίληψη του πληθυσμού για τον χειρισμό της κρίσης από αυτόν. Προς το παρόν, το κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα, ο μεγαλύτερος εταίρος του κυβερνώντος συνασπισμού, παρουσιάζεται κάπως ενισχυμένο από αυτή τη δοκιμασία, ενώ, στην άλλη πλευρά του κεντρικοπολιτικού πολιτικού φάσματος, η Λέγκα του ακροδεξιού ηγέτη Ματέο Σαλβίνι θα βγεί μάλλον αποδυναμωμένη. Ωστόσο, η Λέγκα συνεχίζει να κινείται επικίνδυνα γύρω στο 27% στις πανεθνικές δημοσκοπήσεις, ενώ το άλλο κόμμα της ακροδεξιάς –οι Fratelli d' Italia (Αδελφοί της Ιταλίας)- συνεχίζει να ανεβαίνει στις δημοσκοπήσεις (τώρα βρίσκεται περίπου στο 15%) επειδή ένα σχετικά ευρύ μικροαστικό στρώμα (μαζί με τμήμα των λαϊκών τάξεων) θεωρεί ότι υπερασπίζεται τον «απλό λαό» ενάντια στη χρημματιστικό κεφάλαιο και τις μεγάλες επιχειρήσεις.

Για την Αριστερά, η συμφορά του Covid-19 ανοίγει μια εντελώς νέα περίοδο. Η ύφεση θα οδηγήσει σε μεγάλους κινδύνους, αλλά επίσης θα δημιουργήσει και αντίστοιχα μεγάλες ευκαιρίες. Βρισκόμαστε σε σταυροδρόμι. Εάν τελικά κατορθώσουμε να συνδυάσουμε τις  αντικειμενικές συνθήκες -όπου «ο λαός δεν μπορεί πλέον να ζει όπως παλιά και η άρχουσα τάξη δεν μπορεί πλέον να κυβερνά όπως παλιά»- με την υποκειμενική δυνατότητά μας να ενώνουμε, να οργανώνουμε και να προωθούμε πολιτικά και κοινωνικά αιτήματα που απηχούν τα βαθύτερα αισθήματα των μαζών, και εάν είμαστε ικανοί να σκεφτόμαστε και να ενεργούμε στρατηγικά, θα μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε στο έπακρο μια περίοδο γεμάτη από σοβαρούς κινδύνους αλλά εξίσου ώριμη για τεράστιες αλλαγές.