Ο δικτάτορας της Αιγύπτου υπό πίεση

Υπάρχουν εκατοντάδες «εξαφανίσεις», δεκάδες χιλιάδες πολιτικοί κρατούμενοι,  θανατικές καταδίκες και βασανιστήρια. Αλλά το καθεστώς αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. 

Πρώτον, υπάρχει μια οικονομική κρίση δίχως προηγούμενο.

Η Σαουδική Αραβία και τα κράτη του Κόλπου πλήρωσαν πάνω από 30 δις για να υποστηρίξουν το καθεστώς Σίσι.

Αλλά σήμερα βρίσκονται κι αυτά σε κρίση λόγω της πτώσης των τιμών πετρελαίου κι είναι ανίκανα να συνεχίσουν  να πληρώνουν τόσο μεγάλα ποσά όσο πλήρωναν πριν.

Ο Αιγύπτιος δικτάτορας Σίσι δυσκολεύεται να πληρώσει ακόμα και τους τόκους από τα δάνεια που πήρε από αυτά τα κράτη.  

Δεύτερον, οι πολιτικές του καθεστώτος έχουν εξελιχθεί υπερβολικά νεοφιλελεύθερες.

Η κυβέρνηση έχει δαπανήσει μεγάλα ποσά στην προσπάθεια για επανεκκίνηση της οικονομίας. Αλλά το κάνει εφαρμόζοντας παράλληλα μέτρα λιτότητας, με δραματικές περικοπές σε επιδόματα και κοινωνικές δαπάνες. Επίσης προσπαθεί να περικόψει θέσεις εργασίας από το Δημόσιο Τομέα.

Στην Αίγυπτο, έχουμε πάνω από 6 εκατομμύρια δημοσίους υπαλλήλους. Ο Σίσι είπε ανοιχτά ότι χρειαζόμαστε μόνο 1 εκατομμύριο από αυτούς, απειλώντας επί της ουσίας να απολύσει 5 εκατομμύρια εργαζόμενους.

Αυτή η στρατηγική πλέον δε δουλεύει. Η κεντρική τράπεζα έχει χάσει τον έλεγχο της Αιγυπτιακής λίρας, και τα αποθεματικά ξένου συναλλάγματος εξαντλούνται. Τον καιρό της επανάστασης του 2011, η Αίγυπτος διέθετε 2,8 δις δολάρια ξένου συναλλάγματος. Σήμερα διαθέτει λιγότερα από 1,3 δις δολάρια.

Η Αίγυπτος είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας σιτηρών στον κόσμο. Χρειάζεται λεφτά για να πληρώνει για το σιτάρι που εισάγει σε μηνιαία βάση.

Τα αποθεματικά επαρκούν μόνο για τρεις μήνες εισαγωγής ειδών πρώτης ανάγκης, συμπεριλαμβανομένων του σιταριού και του λαδιού μαγειρικής. Έχουν παρουσιαστεί ήδη ελλείψεις σε αρκετά είδη πρώτης ανάγκης.

Εξαιτίας της οικονομικής κρίσης υπάρχουν επίσης σοβαρές ρωγμές μεταξύ του καθεστώτος Σίσι και της αστικής τάξης εντός Αιγύπτου που τον στηρίζει οικονομικά.

Οι οικογένειες των δισεκατομμυριούχων που πλούτισαν κατά την εποχή του εκδιωχθέντος δικτάτορα Μουμπάρακ έπαιξαν κεντρικό ρόλο στη χρηματοδότηση του στρατιωτικού πραξικοπήματος του 2013 και υποστήριζαν την κυβέρνηση έως σήμερα.

Σήμερα έχουν σοβαρό πρόβλημα πρόσβασης σε ξένο συνάλλαγμα για να προχωρήσουν σε αγορές προϊόντων για τα εργοστάσιά τους –απαραίτητες πρώτες ύλες κλπ- και αρχίζουν να αντιπολιτεύονται το καθεστώς.

Μια από τις επιπτώσεις της επανάστασης του 2011 ήταν η πρόκληση σοβαρών ρηγμάτων στο κράτος. Οι αστυνομικές δυνάμεις πρακτικά διαλύθηκαν για αρκετό διάστημα. Η ισορροπία μεταξύ των διαφόρων κρατικών μηχανισμών τέθηκε υπό αμφισβήτηση.

Στην Αίγυπτο υπάρχουν αρκετοί σημαντικοί μηχανισμοί ασφαλείας. Υπάρχει η κρατική ασφάλεια, που είναι η αστυνομική δύναμη του Υπουργείου Εσωτερικών. Υπάρχει ο στρατιωτικός μηχανισμός. Κι υπάρχει κι η γενική υπηρεσία ασφαλείας, που είναι πιο στενά συνδεδεμένη με τον πρόεδρο.

Κάθε μηχανισμός από αυτούς παρακολουθεί ανθρώπους, βασανίζει για να αποσπάσει πληροφορίες και διαθέτει τις δικές του φυλακές. Συνήθως ο πρόεδρος ισορροπεί μεταξύ των διαφόρων δυνάμεων για να διατηρήσει τον έλεγχο. Μπορεί να δει κανείς πολύ καθαρά σήμερα ότι αυτοί οι διαφορετικοί μηχανισμοί αρχίζουν να ανταγωνίζονται μεταξύ τους. Υπάρχουν ρωγμές στο καθεστώς που ο  ίδιος ο Σίσι δε δύναται να σταθεροποιήσει.

Η ισορροπία μεταξύ όλων αυτών των τμημάτων του κράτους είναι υπερβολικά δύσκολο να διατηρηθεί. Οι διάφορες δυνάμεις ασφαλείας παίζουν επίσης έναν κεντρικό ρόλο στην επιλογή υποψηφίων για τις κοινοβουλευτικές εκλογές.

Έτσι όλες αυτές οι υπηρεσίες έχουν η καθεμιά τους δικούς της ανθρώπους στο κοινοβούλιο, εξασφαλίζοντας ότι αυτό εκπροσωπεί τις διάφορες δυνάμεις ασφαλείας του καθεστώτος, όχι το λαό. Υπάρχουν ρήγματα στο σύστημα, κι οι απλοί άνθρωποι αντιλαμβάνονται  ότι οι «από πάνω» δεν είναι τόσο  συμπαγείς όσο πριν.

Το καλοκαίρι του 2015 ξέσπασαν σοβαρές μαζικές διαδηλώσεις από δημοσίους υπαλλήλους για αρκετές μέρες.  Αυτό έγινε παρά τους νόμους ενάντια στις διαδηλώσεις. Μπορεί να φάει κάποιος μέχρι και 5 χρόνια στη φυλακή για συμμετοχή σε διαδηλώσεις. Αλλά έκλεισαν κεντρικές οδούς στο Κάιρο λίγες εκατοντάδες μέτρα από την Πλατεία Ταχρίρ.

Εξαιτίας της αστυνομικής βαρβαρότητας σε ένα από τα νοσοκομεία, υπήρχε μια τεράστια συγκέντρωση του συνδικάτου γιατρών. Πάνω από 10.000 μεταπτυχιακοί, που η κυβέρνηση τους είχε υποσχεθεί δουλειά και ποτέ δεν υλοποίησε  αυτήν την υπόσχεση, διαδήλωσαν έξω από το Υπουργείο Ανώτερης Εκπαίδευσης. Ξανά, αυτή η συγκέντρωση έγινε σε δρόμο που οδηγούσε στην Πλατεία Ταχρίρ. 10 χιλιάδες γιατροί από όλοι τη χώρα έκλεισαν κεντρικό δρόμο 500 μέτρα από την Πλατεία Ταχρίρ.

Οι «Ούλτρας» -προερχόμενοι από την εργατική νεολαία οργανωμένοι οπαδοί ποδοσφαιρικών ομάδων- που είχαν παίξει κεντρικό ρόλο στην Αιγυπτιακή Επανάσταση, προχώρησαν σε δυο μαζικές συγκεντρώσεις για πρώτη φορά από το 2013. Πάνω από 10.000 υποστηρικτές της ομάδας Αλ-Αχλί εισέβαλαν στο γήπεδο με τη βία και πραγματοποίησαν ένα τεράστιο συλλαλητήριο, απαιτώντας δικαιοσύνη για όσους σκότωσε η αστυνομία το 2011. Και πάνω από 15.000 οπαδοί της Ζάμαλεκ συγκεντρώθηκαν στο μεγάλο πάρκο που απέχει 1 μίλι από την Πλατεία Ταχρίρ.  Νωρίτερα αυτό το μήνα, χιλιάδες νεόνυμφοι που η κυβέρνηση τους είχε υποσχεθεί σπίτια το 2012, διαδήλωσαν γιατί η υπόσχεση δεν τηρήθηκε.

Όλα αυτά είναι παραδείγματα ανθρώπων που καταλαμβάνουν το δημόσιο χώρο και καταργούν στην πράξη τη νομοθεσία ενάντια στις διαδηλώσεις. Η αστυνομία δεν μπορούσε να κάνει απολύτως τίποτα για να τους σταματήσει.

Η επανάσταση του 2011 αφορούσε λαϊκές συγκεντρώσεις που καταλάμβαναν δημόσιο χώρο. Όλη η αντεπανάσταση στόχευε στο να αποτρέψει τον κόσμο από τέτοιες ενέργειες. Σήμερα ο λαός ανακαταλαμβάνει το δημόσιο χώρο. Έχει ξεκινήσει να αναπτύσσεται μια δυναμική που έχουμε ξαναδεί στο παρελθόν. Είδαμε αυτή τη δυναμική το 2010 και τους μήνες που οδήγησαν τελικά στην επανάσταση. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Η δυνατότητα για αλλαγή είναι τεράστια.  

Οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να κινούνται. Υπάρχουν απεργίες των εργαζομένων στα υφαντουργεία, στα λεωφορεία και το δημόσιο τομέα σε όλη τη χώρα. Εργοστάσια καταλαμβάνονται από χιλιάδες εργαζομένους. Με την οικονομική κρίση και τον πληθωρισμό, τα αιτήματα των εργαζομένων ακούγονται πιο δυνατά.

Κάθε φορά που οι άνθρωποι καταλαμβάνουν ένα χώρο ή κατεβαίνουν σε απεργία, αυξάνεται η αυτοπεποίθησή τους. Δεν ξεκινάμε ξανά από το μηδέν. Ξεκινάμε με μια εργατική τάξη που έχει την εμπειρία του 2011. Αρχίζει να επιστρατεύει εκείνη την πείρα για να κινηθεί ξανά.

Το ερώτημα είναι, πώς οργανωνόμαστε πολιτικά για να αξιοποιήσουμε αυτή τη νέα κίνηση των μαζών; Είναι ερώτημα καίριας σημασίας, ιδιαίτερα για την Αριστερά και όποιον αποτελούσε τμήμα της επανάστασης.

Υπάρχει μεγάλος χώρος για να κινηθεί η Αιγυπτιακή Αριστερά. Αυτό είναι καλό και κακό. Καλό με την έννοια ότι υπάρχει ένα κενό το οποίο μπορεί να καλύψει, αλλά κακό γιατί οργανωτικά αυτό είναι ένα πολύ δύσκολο καθήκον.

Υπάρχει αυξανόμενη συνειδητοποίηση ότι το καθεστώς χρησιμοποιεί εναντίον των απεργιών τις ίδιες μεθόδους με εκείνες που χρησιμοποίησε εναντίον των Αδελφών Μουσουλμάνων και του πολιτικού κινήματος. Επειδή το κράτος είναι τόσο βίαιο, δεν είναι δύσκολο να γίνει η σύνδεση των οικονομικών ζητημάτων με την αστυνομική βαρβαρότητα. Υπάρχει ένα ακροατήριο για τις αριστερές ιδέες. Οι ιδέες για ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη είναι πολύ κεντρικές σήμερα στην Αίγυπτο. Ο κόσμος έχει κουραστεί -δεν εμπιστεύεται πλέον το καθεστώς.

Καθώς τα πράγματα αλλάζουν, οι άνθρωποι αρχίζουν να οργανώνονται- αλλά αυτή τη φορά με την εμπειρία του 2011 να τους συνοδεύει.

Είναι κρίσιμο να χτίσουμε δεσμούς μεταξύ διαφορετικών ομάδων όπως οι Ούλτρας, οι γιατροί, οι εργάτες στην υφαντουργία, οι Δημόσιοι Υπάλληλοι. Το ‘χουμε ξανακάνει στην Πλατεία Ταχρίρ.

Υπάρχει το ερώτημα του πώς στεκόμαστε απέναντι στους Αδελφούς Μουσουλμάνους, οι οποίοι έχουν μέλη και  ηγετικά στελέχη στη φυλακή και σε απεργία πείνας. Τι στάση κρατάμε απέναντι σε αυτήν την απεργία πείνας; Πώς χτίζουμε την αντιπολίτευση στη στρατιωτική δικτατορία;  Το πρόβλημα είναι ότι τμήματα της Αριστεράς αδυνατούν να κρατήσουν συνεπή στάση απέναντι στους ανθρώπους στη φυλακή, απέναντι στα βασανιστήρια και τις φριχτές συνθήκες υπό τις οποίες κρατούνται οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι.

Η κοσμική αντιπολίτευση πρόδωσε την επανάσταση με βάση την άποψη ότι η Μουσουλμανική Αδελφότητα και ο Ισλαμισμός είναι χειρότερα από οτιδήποτε άλλο.

Η ηγεσία της Αδελφότητας πρόδωσε την επανάσταση και ήρθε σε συμμαχία με το στρατό. Αντί να το αξιοποιήσει αυτό για μια αντιπολίτευση από τα κάτω, η κοσμική αντιπολίτευση ουσιαστικά μπήκε σε ανταγωνισμό με την Αδελφότητα. Σύναψε κι εκείνη συμμαχία με το στρατό και κατέληξε να υποστηρίζει το πραξικόπημα και το στρατιωτικό καθεστώς.

Όσον αφορά εμάς, τους Επαναστάτες Σοσιαλιστές, υποστηρίζουμε 100% τους απεργούς πείνας. Συμμετέχουμε σε καμπάνια την απελευθέρωση όλων των πολιτικών κρατουμένων στην Αίγυπτο, συμπεριλαμβανομένων των Αδελφών Μουσουλμάνων.

Χρειαζόμαστε ενωτική αντιπολίτευση απέναντι στη στρατιωτική δικτατορία, που περιλαμβάνει την Αριστερά, τους Ισλαμιστές και όλες τις πτέρυγες που αποτελούσαν ζωτικά συστατικά της επανάστασης. Αν το πετύχουμε αυτό, έχουμε την ευκαιρία να χτίσουμε μια κοσμική εναλλακτική. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε αυτή τη νέα κίνηση των μαζών για να προετοιμάσουμε την επόμενη Αιγυπτιακή επανάσταση.

*Ο Sameh Naguib είναι στέλεχος των Επαναστατών Σοσιαλιστών στην Αίγυπτο

** Η φωτό είναι από μεγάλη νεολαιίστικη αντικαθεστωτική διαδήλωση στις 15 Απρίλη, ενάντια στην απόφαση της κυβέρνησης να χαρίσει 2 νησιά της Ερυθράς Θάλασσας στη Σαουδική Αραβία.