Ο καπιταλισμός και οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί έχουν φέρει τον πλανήτη στα όρια του

Είναι λίγα μόνο από τα πρόσφατα ακραία γεγονότα, που αποδεικνύουν ότι η αδιαφορία του οικονομικού και πολιτικού κατεστημένου απέναντι στην κλιματική κρίση, απειλεί ανοιχτά τον πλανήτη και τις ζωές μας. Στα πολλαπλά αδιέξοδα του σημερινού καπιταλισμού έρχεται να προστεθεί και ο σοβαρότατος κίνδυνος της οικολογικής κατάρρευσης. 

Οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί, η ενεργειακή κρίση και η ανάγκη απεξάρτησης της ΕΕ από το ρωσικό αέριο, ξαναβάζει από την «πίσω πόρτα» τα ορυκτά καύσιμα (και την πυρηνική ενέργεια), οδηγώντας σε ένα φαύλο κύκλο που επιταχύνει, αντί να περιορίζει, την περιβαλλοντική καταστροφή. Οι ευρωπαϊκές χώρες θα χρειαστεί να κάψουν περισσότερο άνθρακα, προκειμένου να κάψουν λιγότερο ρωσικό αέριο. 

Στο φόντο αυτής της ζοφερής πραγματικότητας, η κυβέρνηση Μητσοτάκη συνεχίζει να ανέχεται το κερδοσκοπικό πάρτι με τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος και του φυσικού αερίου, εμβαθύνοντας την ενεργειακή φτώχεια για τους πολλούς. Την ίδια ώρα, οργανώνει μια σειρά από προκλητικές παροχές προς τους «επενδυτές» που εμπλέκονται στο θηριώδες project της λεγόμενης «πράσινης μετάβασης», αντί να ξεδιπλώνει ήδη, εν μέσω ενός καλοκαιριού με υψηλές θερμοκρασίες, έναν αποτελεσματικό μηχανισμό πρόληψης πυρκαγιών.

Η κλιματική κρίση στην εποχή του πολέμου

Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η διαφαινόμενη ύφεση στις ισχυρές οικονομίες, έχει μετριάσει το ενδιαφέρον για την περιβαλλοντική κρίση. Οι αντίπαλοι της προστασίας του περιβάλλοντος, όσοι μιλούν για «αειφορία και πράσινους στόχους» αλλά στην ουσία ωφελούνται από το τωρινό παραγωγικό μοντέλο υπερεκμετάλλευσης της φύσης, έχουν βρει το τέλειο πρόσχημα. Επενδύσεις που είχαν μπει στον πάγο ως αντιπεριβαλλοντικές τώρα επανέρχονται στο προσκήνιο.

Για τις ευρωηγεσίες η απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο και πετρέλαιο έχει αναχθεί σε υπαρξιακό στόχο.  Αυτό συνεπάγεται κολοσσιαία ποσά  για υποδομές ορυκτών καυσίμων, για εισαγωγές LNG από τις ΗΠΑ, τον Περσικό και από τα νέα κοιτάσματα της πολύπαθης Αφρικής. 

Ακόμη και πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η χρήση άνθρακα παγκοσμίως αυξήθηκε σε επίπεδα ρεκόρ τον περασμένο χειμώνα, προκαλώντας αύξηση των εκπομπών, ενώ οι εγκαταστάσεις «καθαρής ενέργειας» έπεσαν κάτω από τα επίπεδα που απαιτούνται για την επίτευξη των παγκόσμιων κλιματικών στόχων. 

Ο στόχος του Παρισιού για περιορισμό της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς κελσίου δεν μπορεί πια να επιτευχθεί. Οι τρέχουσες δεσμεύσεις, αν και εφόσον υλοποιηθούν, θα μειώσουν τις εκπομπές άνθρακα μόνο κατά περίπου 7,5% έως το 2030, πολύ λιγότερο από τη μείωση κατά 45% που οι επιστήμονες λένε ότι απαιτείται για να περιοριστεί η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς Κελσίου.

Το πρόβλημα είναι ότι είναι η «Δύση», οι ισχυρές καπιταλιστικές οικονομίες, που έχουν δημιουργήσει το απόθεμα επικίνδυνου άνθρακα και άλλων αερίων στην ατμόσφαιρα τα τελευταία 100 χρόνια, κάνουν τα λιγότερα για να αποτρέψουν την κλιματική κρίση. Περίπου το ένα τρίτο του τρέχοντος αποθέματος αερίων του θερμοκηπίου έχει δημιουργηθεί από την Ευρώπη και το ένα τέταρτο από τις ΗΠΑ, με την Κίνα, την Ινδία και τη Ρωσία, να συμμετέχουν πλέον ενεργά στην «κούρσα» με τις πιο ρυπογόνες χώρες. Για να γίνουν τα πράγματα χειρότερα, οι επιπτώσεις της κλιματικής κατάρρευσης πέφτουν δυσανάλογα στις χώρες του παγκόσμιου Νότου, οι οποίες υφίστανται τη συντριπτική πλειονότητα των ζημιών που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή. 

Η προμήθεια ρωσικού φυσικού αερίου στην ΕΕ έχει υποχωρήσει στο μισό σε σύγκριση με πέρυσι και ενδέχεται να μειωθεί περαιτέρω. Η Γερμανία κήρυξε το δεύτερο στάδιο συναγερμού του έκτακτου μηχανισμού για την ασφάλεια στην παροχή φυσικού αερίου, μιας κι δεν είναι σίγουρο πως θα ξαναρχίσει η ροή του αερίου μέσω του αγωγού «Nord Stream 1», όταν ολοκληρωθούν τα έργα συντήρησης που, προς ώρας, επικαλείται η Μόσχα.

Αλλά και η «πράσινη μετάβαση» με όρους αγοράς, δεν θα είναι αρκετή, καθώς η εξόρυξη και η διύλιση εναλλακτικών καυσίμων και συστημάτων απαιτούν επίσης περισσότερη ενέργεια από ορυκτά καύσιμα. Όλες οι μπαταρίες, οι ηλιακοί συλλέκτες και οι ανεμόμυλοι στον κόσμο δεν θα μειώσουν τη ζήτηση ορυκτών καυσίμων στο εγγύς μέλλον. Τα οχήματα εσωτερικής καύσης  χρησιμοποιούν άφθονο χάλυβα, αλλά τα ηλεκτρικά οχήματα χρησιμοποιούν μεγαλύτερη ποικιλία ακριβότερων μετάλλων. Επιπλέον, οι μπαταρίες που είναι απαραίτητες για τα ηλεκτρικά οχήματα βασίζονται σε υλικά όπως το λίθιο και το νικέλιο, τα οποία απαιτούν γενναίες ηλεκτρικές και χημικές δαπάνες για την επεξεργασία τους. Όλα αυτά σημαίνουν περισσότερη παραγωγή ορυκτών καυσίμων για την εξόρυξη περισσότερων μετάλλων.

Οι «λύσεις» της αγοράς δεν θα λειτουργήσουν γιατί απλώς δεν είναι κερδοφόρο για το κεφάλαιο να επενδύει στον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής, για αυτό και επιχειρεί να μετατρέψει την αντιμετώπισή της ως ένα πρόβλημα ατομικής κατανάλωσης. Για να σταματήσουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη, δεν χρειαζόμαστε απλώς έξυπνη νέα τεχνολογία ή απλά την τιμολόγηση των εκπομπών. Για παράδειγμα, το τελευταίο ευρωπαϊκό σχέδιο προβλέπει να υποχρεωθούν οι προμηθευτές καυσίμων και πετρελαίου θέρμανσης να αγοράζουν σε μια νέα αγορά άνθρακα ποσοστώσεις που θα καλύπτουν τις εκπομπές τους διοξειδίου του άνθρακα, όπως ισχύει ήδη για τους προμηθευτές ηλεκτρικού ρεύματος και ορισμένες βιομηχανίες. Πρέπει να καταργήσουμε σταδιακά την παλιά τεχνολογία ορυκτών καυσίμων. Χρειαζόμαστε άμεσα ένα παγκόσμιο σχέδιο για να κατευθύνουμε τους πόρους σε πράγματα που χρειάζεται η κοινωνία, όπως ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, βιολογική γεωργία, δημόσιες συγκοινωνίες, δημόσια συστήματα ύδρευσης, δημόσια υγεία, ποιοτικά σχολεία και άλλες ανεκπλήρωτες σήμερα ζωτικές ανάγκες. 

Χωρίς την ανατροπή του υπάρχοντος παραγωγικού και καταναλωτικού μοντέλου, που θα είναι απελευθερωμένο από τις επιταγές του κεφαλαίου και της παραγωγής κέρδους, δεν μπορούμε να μιλάμε για πράσινες πολιτικές, κλιματική δικαιοσύνη και σωτηρία του πλανήτη.

Τέλος, η υπερθέρμανση του πλανήτη και η εξερεύνηση, η παραγωγή και η διύλιση ορυκτών καυσίμων συνδέονται άρρηκτα με τις στρατιωτικές δαπάνες. Ο στρατός των ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής πετρελαίου στον κόσμο και άρα μία από τις κορυφαίες πηγές εκπομπής αερίων θερμοκηπίου στον κόσμο. Οι πόλεμοι και οι αυξημένες δαπάνες για όπλα δεν σκοτώνουν απλώς ανθρώπους και καταστρέφουν ζωές και σπίτια, αλλά επιταχύνουν την κλιματική καταστροφή. Ένας ειρηνικός κόσμος δεν θα έσωζε μόνο ζωές και μέσα διαβίωσης, αλλά θα συνέβαλε καταλυτικά στη σωτηρία του πλανήτη και της φύσης. 

Η «πράσινη» κυβερνητική υποκρισία παράγει κέρδη 

Παρά τις βαρύγδουπες κυβερνητικές εξαγγελίες για δήθεν προστασία του περιβάλλοντος, οι ρυθμίσεις που αποτυπώθηκαν στον πρόσφατα ψηφισμένο κλιματικό νόμο, ευνοούν κατά κύριο λόγο τις μπίζνες της λεγόμενης «πράσινης μετάβασης».  

Η κυβερνητική υποκρισία συνεχίστηκε και στη νομοθέτηση για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) με μια σειρά διευκολύνσεις στους κερδοσκόπους της «πράσινης ανάπτυξης», σε βάρος των καταναλωτών και του περιβάλλοντος. Η κυβέρνηση προσπαθεί με κάθε τρόπο να στηρίξει τους «μεγαλοκαρχαρίες» του κλάδου. Κάτι θα ήξερε ο πρόεδρος της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, Γιώργος Περιστέρης, που ζητούσε από το κράτος να επιτρέψει την επιτάχυνση της εγκατάστασης ΑΠΕ και ειδικά των αιολικών πάρκων, μιλώντας πρόσφατα στη Γ.Σ. των μετόχων της εταιρείας.

Είναι ενδεικτικό ότι με το νομοσχέδιο η κυβέρνηση προχωρά στη μείωση του χρόνου αδειοδότησης νέων έργων ΑΠΕ σε 14 μήνες από 5 χρόνια που ίσχυε έως τώρα. Βέβαια, για να προωθηθούν αυτά θα πρέπει να καταπατηθούν και άλλα δάση, περιοχές NATURA, ακόμα και αρχαιολογικοί χώροι για την κερδοφορία των αρπακτικών των ΑΠΕ. 

Πλέον, με απόφαση του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων δύνανται να παραχωρούνται ακίνητα «ανεξαρτήτως έκτασης» για εγκατάσταση σταθμών ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ και συστημάτων αποθήκευσης, χωρίς δημοπρασία, μετά από αίτηση του εκάστοτε ενδιαφερόμενου. Επίσης, η χρήση παραχωρείται στον αιτούντα για όσο χρόνο εξυπηρετείται ο σκοπός της παραχώρησης, με ανώτατο όριο τα 40 έτη.

Συγχρόνως, ο «επενδυτής» μπορεί να επανεκδώσει απόφαση περιβαλλοντικής αδειοδότησης για ΑΠΕ, ακόμη και αν αυτή «ακυρώθηκε αμετάκλητα» από αρμόδιο δικαστήριο, αρκεί να συμμορφωθεί εκ των υστέρων. 

Η πρόβλεψη ειδικού καθεστώτος απαλλαγής από περιβαλλοντική αδειοδότηση για τα πιλοτικά θαλάσσια-πλωτά φωτοβολταϊκά, είναι επίσης ενδεικτική της «πράσινης» πολιτικής που προωθεί η κυβέρνηση. Άλλωστε οι μονάδες ΑΠΕ και τα σχετικά έργα υποστήριξης θεωρούνται πλέον παρεμβάσεις «κοινής ωφέλειας», προβλέποντας αναγκαστικές απαλλοτριώσεις και αρκετές απλοποιήσεις του ρυθμιστικού και αδειοδοτικού πλαισίου. 

Όπως αναφέρει στην τοποθέτησή του το Πανελλαδικό Δίκτυο συλλογικοτήτων για την ενέργεια, «το νομοσχέδιο προσθέτει στο σύστημα παραγωγής ενέργειας της χώρας, ακόμα περισσότερες μονάδες ΑΠΕ, μια νέα κατηγορία ενεργειακών έργων, τις μονάδες αποθήκευσης ενέργειας, νέες μονάδες φυσικού αερίου, ντίζελ και  μαζούτ, αναιρώντας τις προσδοκίες ότι τα έργα αποθήκευσης θα τις υποκαταστήσουν. Αυξάνει έτσι, ακόμα περισσότερο τα περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά κόστη της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας». 

Ενεργειακή ακρίβεια

Όλες οι παραπάνω προκλητικές παροχές στους εμπόρους των ΑΠΕ είναι απαραίτητες, όπως ισχυρίζονται τα κυβερνητικά επιτελεία, για να ανακοπεί η ενεργειακή κρίση και να μειωθεί η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από στερεά και υγρά ορυκτά καύσιμα, με στόχο την «κλιματική ουδετερότητα». Μόνο που οι δήθεν υπερασπιστές των αδύναμων, συνεχίζουν να φορτώνουν το λογαριασμό από τα χρηματιστηριακά παιχνίδια στην ενέργεια στη μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία, που ήδη έχει γονατίσει από την ακρίβεια. 

Η έκτακτη φορολόγηση στα υπερκέρδη των παραγωγών ενέργειας έχει χαθεί στους υπολογισμούς, με τη ΡΑΕ να διατείνεται ότι οι εταιρίες του κλάδου ήταν ζημιογόνες το 2021. Σημειώνεται, βέβαια, ότι οι τέσσερις καθετοποιημένες εταιρείες του κλάδου υπερκάλυψαν αυτές «τις ζημιές» μέσω της παραγωγής ρεύματος. Το ίδιο συμβαίνει και με τα ποσά από τις επιστροφές στους λογαριασμούς ρεύματος, ενώ η πλατφόρμα για το επίδομα βενζίνης των 20-25 ευρώ το μήνα  («fuel pass 2») θα ανοίξει τέλος Ιουλίου. Όσο για τον νέο μηχανισμό διαμόρφωσης της χονδρικής τιμής ρεύματος, αντί για την «κατάργηση» της ληστρικής ρήτρας αναπροσαρμογής, όπως μας έλεγαν οι αρμόδιοι υπουργοί, τα νέα τιμολόγια, απλώς κρύβουν τη ρήτρα σε μια τελική χρέωση και αυτό μέχρι τον Ιούνιο του 2023. 

Η εκτίναξη του κόστους του ρεύματος, του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, συμπαρασύρει όλα τα βασικά αγαθά, σε συνδυασμό με το τζογάρισμα στις χρηματιστηριακές αγορές τροφίμων, που προϋπήρχε της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και των προβλημάτων στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Ο ίδιος ο πληθωρισμός, αποτελεί ευκαιρία για αύξηση των κερδών των καπιταλιστών, όπως ομολογούν οι αναλύσεις των δικών τους οικονομικών οίκων. Ανάλυση του Economic Policy Institute αποκαλύπτει ότι πάνω από το 53% της ανόδου των τιμών στην τελευταία διετία ήταν απόρροια της μεγάλης ανόδου των περιθωρίων κέρδους. Αντίθετα οι αυξήσεις των μισθών -που οι νεοφιλελεύθεροι ισχυρίζονται ότι προκαλούν την εκτίναξη του πληθωρισμού- ήταν υπεύθυνες μόλις για το 8% της ανόδου των τιμών. 

Είναι προφανές πλέον ότι μόνο με γενναίες αυξήσεις σε μισθούς και συντάξεις (και αυτόματη τιμαριθμική αναπροσαρμογή του κατώτατου μισθού), πλαφόν στις τιμές υγρών καυσίμων, φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, κατάργηση του χρηματιστηρίου ενέργειας και της ρήτρας αναπροσαρμογής, του ειδικού φόρου κατανάλωσης και του ΦΠΑ στα βασικά είδη διατροφής και πλατιάς λαϊκής κατανάλωσης, μπορεί να υπάρξει πραγματική ενίσχυση για το εργατικό εισόδημα.

Πυρκαγιές: Χωρίς καμία ουσιαστική πρόληψη

Παρά τις κυβερνητικές μεγαλοστομίες περί «ετοιμότητας» είναι εμφανές ότι βαδίζουμε σε ακόμα ένα καλοκαίρι πυρκαγιών και των δραματικών συνεπειών τους. 

Τα ανησυχητικά μηνύματα είχαν φανεί από το χειμώνα, όταν προκλήθηκαν δεκάδες πυρκαγιές σε δάση και δασικές εκτάσεις, αρκετά πάνω από τον τυπικό μέσο όρο της εποχής. Παρόλα αυτά η αντιπυρική περίοδος ξεκίνησε την 1η Μάη σαν να μη συμβαίνει τίποτα, αποδεικνύοντας ότι δεν υπάρχει κανένας σοβαρός σχεδιασμός προστασίας του δασικού πλούτου. Και προστασία σημαίνει πρόληψη. Και πρόληψη σημαίνει προετοιμασία και όχι καταστολή της φωτιάς αφού ξεσπάσει. Σημαίνει ανθρώπους και μέσα, που το χειμώνα κάνουν καθαρισμούς δασών για να μειωθεί η καύσιμη ύλη, ανοίγουν δασικούς δρόμους και δημιουργούν αντιπυρικές ζώνες σε μόνιμη βάση και όχι μέσα στον Ιούλιο (!) και τον Αύγουστο(!!), όπως προβλέπεται σε ορισμένες περιοχές, σύμφωνα με τις επίσημες κυβερνητικές ανακοινώσεις.

Με συχνότητα και ένταση πρωτόγονη, κύματα καύσωνα σαρώνουν την Ευρώπη και έφτασαν και στην Ελλάδα. Η κλιματική κρίση είναι εδώ, μαζί με τον πολλαπλασιασμό της πιθανότητας εκδήλωσης πυρκαγιών και η μόνη απάντηση της κυβέρνησης είναι το μήνυμα στο 112, για την εκκένωση κατοικημένων περιοχών. Το ίδιο «ανίκανο» κράτος στις φωτιές και τις πλημμύρες, είναι το ίδιο που οργανώνει με διαδικασίες κατεπείγοντος «πράσινες» μπίζνες σε προστατευόμενες δασικές εκτάσεις και την αποστολή όπλων στην Ουκρανία. 

Ακόμα και η δικομματική φασαρία για τον περίφημο «καταλογισμό ευθυνών», μετά από κάθε φονική φωτιά ή πλημμύρα, που καταλήγει σχεδόν πάντα σε δικαστικές διώξεις με αρκετές αθωωτικές αποφάσεις, αποκαλύπτει ότι για όλα τα κόμματα του αστικού μπλοκ, προέχει η προστασία της κερδοφορίας του κεφαλαίου και όχι οι ζωές του κόσμου.  

Τα πρώτα αρνητικά δείγματα του φετινού καλοκαιριού, φάνηκαν ήδη με τις πυρκαγιές στη Βούλα, την Εύβοια κ.α., όπου κάηκαν χιλιάδες στρέμματα, αλλά και σπίτια. Για το περίφημο «επιτελικό κράτος» μια συγκροτημένη πολιτική πρόληψης και ενίσχυσης της δασοπροστασίας, θεωρείται περιττό κόστος. Σεαντίθεση με τις εξωφρενικές πολεμικές δαπάνες και τη διαρκή ενίσχυση των μηχανισμών καταστολής με προσωπικό και εξοπλισμό. Παρά την εκθετική αύξηση των πυρκαγιών εξακολουθούν να υπάρχουν 4.000 κενές οργανικές θέσεις μονίμων στην Πυροσβεστική, με «γερασμένα» οχήματα και με ανεπαρκή πτητικά μέσα πυρόσβεσης.

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά