«Όχι Μπαλτά στην Παιδεία»

Ήταν όλοι τους εκεί. Όλοι οι υπεύθυνοι για το σημερινό χάλι των πανεπιστημίων, όλοι όσοι το οδήγησαν στη χειρότερη κατάστασή του από την μεταπολίτευση και μετά. Και τώρα ζητούν τα ρέστα. Ανάμεσά τους και οι τελευταίοι τρεις υπουργοί παιδείας, για να βροντοφωνάξουν και αυτοί το –τουλάχιστον– προσβλητικό και βαθιά εριστικό «Όχι Μπαλτά στην παιδεία». Η συγκρότηση του μετώπου, όπως εκφράστηκε στο Μαρούσι, θυμίζει έντονα τη θρυλούμενη ουδέτερη τεχνοκρατία της κυβέρνησης Παπαδήμου· και είναι η πρώτη φορά μετά τις εκλογές που γίνεται κάτι τέτοιο. Στην πολυδιαφημισμένη και πολλά υποσχόμενη για το μνημονιακό μπλοκ εσωτερικού συγκέντρωση, ξανακούστηκαν τα χιλιοειπωμένα, όλα όσα πια θεωρούνται θέσφατα, χωρίς καμία επιχειρηματολογία. Ας σχολιάσουμε τρία από τα θέματα, που αποτέλεσαν και τον πυρήνα των πύρινων λόγων των ομιλητών.

«Όχι στην κομματοκρατία στα πανεπιστήμια»: Στη διάρκεια της συζήτησης του νόμου Διαμαντοπούλου το 2011, ο Μ. Βορίδης, στο ΛΑΟΣ τότε, έλεγε: «Εκείνο που καταλύεται με το νομοσχέδιο είναι [αυτό] που οικοδομήθηκε από τη γενιά του Πολυτεχνείου, αυτό ηττάται σήμερα, αυτό υπερψηφίζουμε». Αν δεν το πιστεύετε, αναζητήστε τα Πρακτικά της Βουλής. Αυτό ήταν το σκεπτικό του νόμου που καταργείται σήμερα.

Ποιοι έβαλαν τα κόμματα φαρδιά-πλατιά στο πανεπιστήμιο, αποκλείοντας από υποψηφίους όσους πανεπιστημιακούς εξέφρασαν αντιρρήσεις στους νόμους, και με τη «ρετσινιά» μάλιστα ότι είναι αριστεροί; Αυτός δεν ήταν ο ρόλος των Συμβουλίων Ιδρυμάτων; Στο Μαρούσι παρόντα ήταν τα ίδια άτομα που υπερασπίστηκαν σθεναρά την αλλοπρόσαλλη νομοθεσία για τα Συμβούλια, που στόχευε να φτιαχτεί ένα σώμα μιας και μόνο χρήσης, που θα είχε τη δυνατότητα να αποκλείει σε συντριπτικά ποσοστά τους υποψηφίους κοσμήτορες και πρυτάνεις που δεν ήταν αρεστοί στο Υπουργείο. Δεν συνιστούν όλα αυτά μια βάναυση υπονόμευση της δημοκρατίας, την καθιέρωση μιας κομματοκρατίας ή, μάλλον, την κατοχύρωση της παρουσίας συγκεκριμένων κομμάτων; Δεν ήταν οι υπουργοί που εμφανίστηκαν τις προάλλες οι ίδιοι που κρατούσαν τα πανεπιστήμια ομήρους, αρνούμενοι να προχωρήσουν στην καταβολή των ελάχιστων χρημάτων, αν δεν προχωρούσαν οι εκλογές των Συμβουλίων;

«Καταργούν την αξιολόγηση»: Το είπαμε, το λέμε και θα το ξαναπούμε: η αξιολόγηση ως διαδικασία τιμωρίας δεν έχει θέση σε δημοκρατικούς θεσμούς. Η αξιολόγηση συνεπάγεται μια διαδικασία κατά την οποία κρίνονται όχι μόνο οι διδάσκοντες αλλά και η πολιτεία και το κατά πόσο είναι συνεπής στις υποχρεώσεις της. Αλλιώς, εξευτελίζεται η έννοια της αξιολόγησης, γίνεται μια «πολιτισμένη» διαδικασία τιμωρίας. Παρά, λοιπόν, τις αντιρρήσεις μας για μια τέτοιου είδους αξιολόγηση, όλα τα πανεπιστημιακά Τμήματα προχώρησαν, στη διάρκεια των τελευταίων χρόνων, σε αξιολογήσεις από επιτροπές αποτελούμενες από διδάσκοντες του εξωτερικού, στη συντριπτική πλειοψηφία όχι ελληνικής καταγωγής. Αν μπει κανείς στον κόπο να διαβάσει τις εκθέσεις αξιολόγησης, που είναι αναρτημένες, θα διαπιστώσει ότι η μεγάλη πλειοψηφία των Τμημάτων αξιολογήθηκε πολύ υψηλά. Τι έγινε μετά; Ο Υπουργός αποφάσισε να μην πάρει υπ’ όψιν του καμία αξιολόγηση, να μην υλοποιήσει αυτά που με νόμο έπρεπε να υλοποιήσει σε περίπτωση θετικών αξιολογήσεων. Ο λόγος, πολύ απλός: δεν περίμεναν να υπάρχουν τόσα πολλά θετικά σχόλια για τα Τμήματα· και αποφάσισαν να τα αγνοήσουν. Δεν περίμεναν να υπάρχουν και τόσα αρνητικά σχόλια για τη μη τήρηση των υποχρεώσεων της πολιτείας· και αποφάσισαν, πάλι, να αγνοήσουν τις αξιολογήσεις.

«Πάνε την εκπαίδευση 40 χρόνια πίσω». Αν για να πάμε μπροστά πρέπει η εξουσία στα πανεπιστήμια να είναι στα χέρια ελάχιστων, αν για να πάμε μπροστά πρέπει να υποβαθμιστεί η διδασκαλία, αν για να πάμε μπροστά πρέπει οι καθηγητές να μην είναι πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης, αν για να πάμε μπροστά πρέπει να ενισχύεται η μαύρη εργασία, τότε, μήπως είναι καλύτερα να πάμε πίσω;

Θα αναρωτηθούν κάποιοι καλοπροαίρετα: για τις αρπαγές κάλπης και  εκείνες από τις καταλήψεις που δεν έχουν καμία δημοκρατική νομιμοποίηση, εμείς τι λέμε; Για τις διαπλοκές και τις πελατειακές σχέσεις, εμείς πάλι, τι λέμε; Όχι πολλά, δυστυχώς. Επιβάλλεται να το αντιληφθούμε και  να τοποθετηθούμε για τα παραπάνω·  και ταυτόχρονα, να κατανοήσουμε τις βαθύτερες αιτίες των παθολογιών, ώστε  να καταλήξουμε σε ουσιαστικές λύσεις.

Το πολυνομοσχέδιο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση και την έρευνα αποπειράται να προχωρήσει σε ένα σύνολο ρυθμίσεων, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για μια πλατιά συζήτηση που θα οδηγήσει σε αλλαγές, οι οποίες θα αποτυπωθούν σε ένα νέο νόμο-πλαίσιο. Οι επιφυλάξεις που έχουμε αρκετοί για κάποια ζητήματα του νομοσχεδίου (όπως η συγκρότηση των πρυτανικών σχημάτων και η έλλειψη συζήτησης για μια ουσιαστική και όχι γραφειοκρατική συμμετοχή των φοιτητών) και για τα οποία το Υπουργείο συζητάει εναλλακτικές προτάσεις, δεν πρέπει, σε καμία περίπτωση, να καθυστερήσουν την ψήφιση του νομοσχεδίου. Η άμεση ψήφισή του αποτελεί πολιτική και εκπαιδευτική προτεραιότητα.

Η συγκέντρωση στο Μαρούσι δεν πρέπει να αγνοηθεί· πρέπει να μας προβληματίσει. Πρέπει να μας υποχρεώσει να είμαστε ακόμη πιο πειστικοί για την ατζέντα της δημοκρατικής επανεκκίνησης του πανεπιστημίου. Και να μας υποχρεώσει να πάρουμε εκείνες τις πρωτοβουλίες που θα συγκροτήσουν νέες συμμαχίες, ώστε να δημιουργηθεί μια νέα δυναμική στα πανεπιστήμια.

*Ο Κώστας Γαβρόγλου είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.