Οι αγώνες της μεταπολίτευσης και ο συνδικαλιστικός νόμος 1264/82 που επέβαλλαν

Μετά από 36 χρό­νια η κυ­βέρ­νη­ση αλ­λά­ζει το νόμο που αφορά συν­δι­κα­λι­στι­κά δι­καιώ­μα­τα και ελευ­θε­ρί­ες, στο πο­λυ­νο­μο­σχέ­διο με τα αντι­λαϊ­κά προ­α­παι­τού­με­να της τρί­της αξιο­λό­γη­σης. Αυτό πε­ρι­λαμ­βά­νει το πε­ριε­χό­με­νο της τρο­πο­λο­γί­ας που απέ­συ­ρε στις αρχές του Δε­κέμ­βρη, στο οποίο πε­ριό­ρι­ζε το δι­καί­ω­μα στην απερ­γία και στη συλ­λο­γι­κή δράση των ερ­γα­ζο­μέ­νων.

Η πτώση της δι­κτα­το­ρί­ας τον Ιού­λιο του 1974 έφερε στην επι­φά­νεια τις τα­ξι­κές αντι­θέ­σεις που συσ­σω­ρεύ­ο­νταν κατά τη χου­ντι­κή επτα­ε­τία, με κα­τα­στο­λή και τρο­μο­κρα­τία, με εκρη­κτι­κό τρόπο. Το 1975 κα­τα­γρά­φη­καν 2.381 ερ­γα­τι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις, με κα­τα­κό­ρυ­φη αύ­ξη­ση στην αρχή του ’76. Αυτό το απερ­για­κό κύμα ήταν απο­τέ­λε­σμα του βιο­μη­χα­νι­κού και επι­χει­ρη­σια­κού συν­δι­κα­λι­σμού, με τη συ­γκρό­τη­ση δε­κά­δων και εκα­το­ντά­δων επι­τρο­πών αγώνα και συν­δι­κα­λι­στι­κών ορ­γα­νώ­σε­ων κατά χώρο δου­λειάς. Αυτός ο συν­δι­κα­λι­σμός ήταν έξω από τις δευ­τε­ρο­βάθ­μιες ορ­γα­νώ­σεις και τη ΓΣΕΕ. Οι απερ­γί­ες ήταν ιδιαί­τε­ρα σκλη­ρές και πολ­λές φορές συ­νο­δεύ­ο­νταν από κα­τα­στο­λή και συ­γκρού­σεις.

Η κυ­ρί­αρ­χη τάξη, ανή­συ­χη από την έξαρ­ση του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος, ζή­τη­σε από το πο­λι­τι­κό της προ­σω­πι­κό μέτρα. Ο Σύν­δε­σμος Ελ­λή­νων Βιο­μη­χά­νων, με συ­νέ­ντευ­ξη Τύπου, στις 5 Μαρ­τί­ου 1976, ζη­τού­σε τη λήψη μέ­τρων για την αντι­με­τώ­πι­σή του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος. Η αντα­πό­κρι­ση της κυ­βέρ­νη­σης Κα­ρα­μαν­λή ήταν άμεση. Ο υπουρ­γός Ερ­γα­σί­ας Κων­στα­ντί­νος Λά­σκα­ρης στις 25 Μαρ­τί­ου, κα­τέ­θε­σε νο­μο­σχέ­διο για την πε­ραι­τέ­ρω πε­ρι­στο­λή των συν­δι­κα­λι­στι­κών δι­καιω­μά­των. Τις επό­με­νες μέρες έγινε πε­ρί­γε­λος με τη δή­λω­σή του ότι: «Δεν θα επι­τρέ­ψο­με την πάλην των τά­ξε­ων».

Στις 24 Μάη του 1976 η κυ­βέρ­νη­ση Κα­ρα­μαν­λή έφερε προς ψή­φι­ση στη Βουλή τον νόμο 330/76 περί «ερ­γα­τι­κών ορ­γα­νώ­σε­ων και συν­δι­κα­λι­στι­κών ελευ­θε­ριών», που απο­τέ­λε­σε τον πρώτο αντια­περ­για­κό νόμο της με­τα­πο­λί­τευ­σης. Ο νόμος αυτός απα­γό­ρευε την «πο­λι­τι­κή απερ­γία», δη­λα­δή εν δυ­νά­μει οποια­δή­πο­τε απερ­γία στρε­φό­ταν κατά της πο­λι­τι­κής της κυ­βέρ­νη­σης. Πε­ριό­ρι­ζε το δι­καί­ω­μα της απερ­γί­ας και επέ­τρε­πε το λοκ αόυτ (αντα­περ­γία ερ­γο­δο­σί­ας), ενώ νο­μι­μο­ποιού­σε τη χρήση απερ­γο­σπα­στι­κών μη­χα­νι­σμών. Απα­γό­ρευε τις απερ­γί­ες αλ­λη­λεγ­γύ­ης και χα­ρα­κτή­ρι­ζε πα­ρά­νο­μες τις απερ­γί­ες που δεν κη­ρύσ­σουν τα επί­ση­μα «επαγ­γελ­μα­τι­κά σω­μα­τεία».

Επι­δί­ω­ξη με την ψή­φι­ση του 330/76 ήταν να κα­τα­στα­λούν οι άγριες, έξω από τα επί­ση­μα συν­δι­κά­τα, απερ­γί­ες, να ανα­χαι­τι­στεί το ρεύμα για τη δη­μιουρ­γία ερ­γο­στα­σια­κών σω­μα­τεί­ων, τα οποία είχαν άμεση σύν­δε­ση με τη βάση και τις δια­θέ­σεις της, καθώς και οι ανε­ξέ­λεγ­κτες δρά­σεις: απροει­δο­ποί­η­τες στά­σεις ερ­γα­σί­ας και απερ­γί­ες, κα­τα­λή­ψεις ερ­γο­στα­σί­ων και δρό­μων.

Πρω­το­βάθ­μια σω­μα­τεία και ομο­σπον­δί­ες δη­μό­σιου και ιδιω­τι­κού τομέα κή­ρυ­ξαν 48ωρη απερ­γία. Η απερ­γία ξε­κί­νη­σε στις 24/5 με τε­ρά­στια επι­τυ­χία, οι απερ­γοί ξε­πέ­ρα­σαν τις 500.000 και πε­ρί­που 100.000 συμ­με­τεί­χαν στην απερ­για­κή συ­γκέ­ντρω­ση της Αθή­νας. Τη δεύ­τε­ρη μέρα απέρ­γη­σαν και νέοι κλά­δοι ερ­γα­ζο­μέ­νων. Μετά την απερ­για­κή συ­γκέ­ντρω­ση των οι­κο­δό­μων στο θέ­α­τρο «Γκλό­ρια» στην Ιπ­πο­κρά­τους, ξε­κί­νη­σε πο­ρεία προς το υπουρ­γείο Απα­σχό­λη­σης και στη συ­νέ­χεια για τη Βουλή. Στη Στα­δί­ου, στο ύψος της Πε­σμα­τζό­γλου, τα ΜΑΤ έκλει­σαν το δρόμο και χτύ­πη­σαν με πρω­το­φα­νή αγριό­τη­τα τους απερ­γούς. Οι δια­δη­λω­τές ξα­να­συ­γκε­ντρώ­θη­καν και απά­ντη­σαν στις αστυ­νο­μι­κές επι­θέ­σεις, στή­νο­ντας οδο­φράγ­μα­τα σε Αρι­στεί­δου, Αιό­λου, Κο­τζιά, Αθη­νάς, Ομό­νοια κ.α. Η Αθήνα ήταν σε κα­τά­στα­ση εξέ­γερ­σης μέχρι το βράδυ. Απο­τέ­λε­σμα της αστυ­νο­μι­κής βαρ­βα­ρό­τη­τας ήταν 75 τραυ­μα­τί­ες και πε­ρισ­σό­τε­ρες από 140 συλ­λή­ψεις, ενώ μια «αύρα» δια­μέ­λι­σε μια γυ­ναί­κα, την Ανα­στα­σία Τσι­βί­κα.

Την επό­με­νη μέρα τα ΜΜΕ μι­λού­σαν για προ­βο­κά­το­ρες και προ­σχε­δια­σμέ­να έκτρο­πα. Η κοι­νο­βου­λευ­τι­κή Αρι­στε­ρά (ΚΚΕ, ΚΚΕ εσ. και ΕΔΑ) και το ΠΑΣΟΚ κα­τα­δί­κα­σαν τα «έκτρο­πα» ως έργο «προ­βο­κα­τό­ρων», βά­ζο­ντας όρια στην αντι­πα­ρά­θε­ση με το με­τα­πο­λι­τευ­τι­κό κα­θε­στώς.

Οι ερ­γα­τι­κοί και συν­δι­κα­λι­στι­κοί αγώ­νες συ­νε­χί­στη­καν τα επό­με­να 6 χρό­νια παρά την κα­τα­στο­λή. Απο­τέ­λε­σμα όλων αυτών των αγώ­νων ήταν η ανα­τρο­πή της Δε­ξιάς το 1981. Το ΠΑΣΟΚ κα­τάρ­γη­σε τη διοί­κη­ση της ΓΣΕΕ και δη­μιούρ­γη­σε ένα νέο πλαί­σιο για να εντα­χθούν σε αυτή οι απο­κλει­σμέ­νες ομο­σπον­δί­ες. Πα­ράλ­λη­λα δη­μιούρ­γη­σε τις προ­ϋ­πο­θέ­σεις για τη δια­χεί­ρι­ση του συν­δι­κα­λι­στι­κού κι­νή­μα­τος. Το 1982 ψή­φι­σε τον νόμο 1264/82 για τα «Συν­δι­κα­λι­στι­κά δι­καιώ­μα­τα και συν­δι­κα­λι­στι­κές ελευ­θε­ρί­ες». Προ­φα­νώς ο νόμος αυτός απο­τέ­λε­σε ένα με­γά­λο βήμα σε σχέση με τον 330, αλλά και εδώ υπάρ­χουν προ­βλή­μα­τα. Ψευ­δε­πί­γρα­φα στο άρθρο 12 για το σύ­στη­μα εκλο­γών προσ­διο­ρί­ζει την απλή ανα­λο­γι­κή, ενώ στην πε­ρι­γρα­φή του πώς γί­νο­νται οι δια­δι­κα­σί­ες την με­τα­τρέ­πει σε ενι­σχυ­μέ­νη ανα­λο­γι­κή. Όσες έδρες δεν δια­τί­θε­νται στην πρώτη κα­τα­νο­μή, δια­τί­θε­νται με­τα­ξύ των πα­ρα­τά­ξε­ων που έχουν πάρει έδρα από την πρώτη κα­τα­νο­μή, αν έχουν το 1/3 του μέ­τρου. Με αυτό τον τρόπο ενι­σχύ­ει τις με­γά­λες πα­ρα­τά­ξεις σε βάρος των μι­κρών. 

Ακο­λού­θη­σε την επό­με­νη χρο­νιά η ψή­φι­ση του νόμου 1365/83 με τον βα­ρύ­γδου­πο τίτλο: «Κοι­νω­νι­κο­ποί­η­ση των επι­χει­ρή­σε­ων δη­μό­σιου χα­ρα­κτή­ρα και κοι­νής ωφέ­λειας». Σε αυτό το νόμο έδωσε μειο­ψη­φι­κή συμ­με­το­χή εκ­προ­σώ­πων των ερ­γα­ζο­μέ­νων στην Αντι­προ­σω­πευ­τι­κή Συ­νέ­λευ­ση Κοι­νω­νι­κού Ελέγ­χου και την ίδια στιγ­μή με το άρθρο 4 έθεσε πε­ριο­ρι­σμό στο δι­καί­ω­μα της απερ­γί­ας στις επι­χει­ρή­σεις αυτές.

Ο νόμος 1264/82, παρά τα προ­βλή­μα­τά του, ήταν απο­τέ­λε­σμα του μα­ζι­κού μα­χη­τι­κού απερ­για­κού κύ­μα­τος της με­τα­πο­λί­τευ­σης, τα καύ­σι­μα του οποί­ου άντε­ξαν 35 χρό­νια. Η κυ­βέρ­νη­ση της πρώ­της φοράς «Αρι­στε­ρά», αντί να φέρει ένα κα­λύ­τε­ρο πλαί­σιο για το ερ­γα­τι­κό και συν­δι­κα­λι­στι­κό κί­νη­μα, ψή­φι­σε, ευ­θυ­γραμ­μι­ζό­με­νη με τις ανά­γκες της κυ­ρί­αρ­χης τάξης, νόμο που εμπο­δί­ζει ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρο το δι­καί­ω­μα στην απερ­γία και τη συν­δι­κα­λι­στι­κή δράση.

Αν κάτι μπο­ρεί να μας πει η μικρή αυτή ιστο­ρι­κή ανα­δρο­μή είναι ότι και αυτοί οι πε­ριο­ρι­σμοί θα κα­ταρ­γη­θούν από το μα­ζι­κό ενω­τι­κό αγώνα των ερ­γα­ζο­μέ­νων.

*μέλος της ΕΕ του ΜΕΤΑ