Οι Μπολσεβίκοι και ο αντισημιτισμός

(λε­ζά­ντα φωτό: Μέλη της Εβραϊ­κής Μπουντ με πτώ­μα­τα των συ­ντρό­φων τους που σκο­τώ­θη­καν στην Οδησ­σό κατά τη Ρω­σι­κή Επα­νά­στα­ση του 1905)

Νωρίς το πρωί, 25 Οκτω­βρί­ου 1917. Οι ερ­γά­τες κα­τα­λαμ­βά­νουν στρα­τη­γι­κές θέ­σεις στους ανε­μο­δαρ­μέ­νους δρό­μους της Πε­τρού­πο­λης. Στο Χει­με­ρι­νό Ανά­κτο­ρο, ο επι­κε­φα­λής της Προ­σω­ρι­νής Κυ­βέρ­νη­σης Alexander Kerensky πε­ρι­μέ­νει με ανυ­πο­μο­νη­σία το αμάξι της από­δρα­σής του. Έξω, οι Κόκ­κι­νοι Φρου­ροί έχουν κα­τα­λά­βει το Κε­ντρι­κό Τη­λε­γρα­φείο. Η κα­τά­λη­ψη της εξου­σί­ας από τους Μπολ­σε­βί­κους είναι πλέον γε­γο­νός.

Δεν υπάρ­χουν φώτα ή τη­λέ­φω­να στο πα­λά­τι. Από το πα­ρά­θυ­ρο του, ο Κε­ρέν­σκι μπο­ρεί να δει την Γέ­φυ­ρα των Ανα­κτό­ρων, η οποία έχει κα­τα­λη­φθεί από μπολ­σε­βί­κους ναύ­τες. Τε­λι­κά, έχο­ντας εξα­σφα­λί­σει ένα αυ­το­κί­νη­το από την Αμε­ρι­κά­νι­κη Πρε­σβεία, ο Κε­ρέν­σκι ξε­κι­νά την από­δρα­ση του από την Κόκ­κι­νη Πε­τρού­πο­λη. Καθώς το όχημα στρί­βει σε μια γωνία, ο Κε­ρέν­σκι πα­ρα­τη­ρεί ένα πρό­σφα­τα ζω­γρα­φι­σμέ­νο σύν­θη­μα στον τοίχο του Πα­λα­τιού: «Κάτω ο Εβραί­ος Κε­ρέν­σκι, ζήτω ο σύ­ντρο­φος Τρό­τσκι».

Το σύν­θη­μα αυτό δια­τη­ρεί τον πα­ρα­λο­γι­σμό του έναν αιώνα μετά: ο Κε­ρέν­σκι, φυ­σι­κά, δεν ήταν Εβραί­ος, ενώ ο Τρό­τσκι ήταν. Ωστό­σο, το σύν­θη­μα αυτό κα­τα­δει­κνύ­ει τον συ­γκε­χυ­μέ­νο και αντι­φα­τι­κό ρόλο που έπαι­ξε ο αντι­ση­μι­τι­σμός κατά την επα­να­στα­τι­κή δια­δι­κα­σία. Σε ένα με­γά­λο μέρος της λο­γο­τε­χνί­ας που ανα­φέ­ρε­ται στην Ρώ­σι­κη Επα­νά­στα­ση, ο αντι­ση­μι­τι­σμός πα­ρου­σιά­ζε­ται ως μια μορφή «αντε­πα­νά­στα­σης», ως χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό γνώ­ρι­σμα της αντί-μπολ­σε­βί­κι­κης δε­ξιάς.

Υπάρ­χει, βέ­βαια, με­γά­λο μέρος της αλή­θειας σε αυτόν τον ισχυ­ρι­σμό: το τσα­ρι­κό κα­θε­στώς κα­θο­ρί­στη­κε από τον αντι­ση­μι­τι­σμό του, και στο κα­τα­στρο­φι­κό κύμα αντι-εβραι­κής βίας που ακο­λού­θη­σε την οκτω­βρια­νή επα­νά­στα­ση στα χρό­νια του εμ­φυ­λί­ου πο­λέ­μου (1918-1921), το με­γα­λύ­τε­ρο μέρος των βιαιο­πρα­γιών δια­πρά­χθη­κε από την Λευκή Φρου­ρά και άλλες δυ­νά­μεις που στρά­φη­καν ενά­ντια στην εκ­κο­λα­πτό­με­νη Σο­βιε­τι­κή Κυ­βέρ­νη­ση. Ωστό­σο, αυτό είναι ένα μέρος της ιστο­ρί­ας.

Ο αντι­ση­μι­τι­σμός δια­πέ­ρα­σε το πο­λι­τι­κό φάσμα της Επα­να­στα­τι­κής Ρω­σί­ας, βρί­σκο­ντας πρό­σφο­ρο έδα­φος σε όλες τις κοι­νω­νι­κές και πο­λι­τι­κές ομά­δες. Για τους μαρ­ξι­στές, ο ρα­τσι­σμός και ο πο­λι­τι­κός ρι­ζο­σπα­στι­σμός συχνά βρι­σκό­ντου­σαν υπό αμ­φι­σβή­τη­ση. Όμως, το 1917, ο αντι­ση­μι­τι­σμός και η τα­ξι­κή δυ­σα­ρέ­σκεια μπο­ρού­σαν να είναι δύο αλ­λη­λο­κα­λυ­πτό­με­νες ή συ­γκρουό­με­νες με­τα­ξύ τους κο­σμο­θε­ω­ρί­ες.

Φε­βρουά­ριος: Μια επα­νά­στα­ση στην ζωή των Εβραί­ων

Η επα­νά­στα­ση του Φε­βρουα­ρί­ου άλ­λα­ξε την ζωή των Εβραί­ων. Μέρες μετά την πα­ραί­τη­ση του τσά­ρου Νι­κό­λα­ου ΙΙ, είχαν αρθεί όλοι οι νο­μι­κοί πε­ριο­ρι­σμοί που ισχύ­α­νε για τους Εβραί­ους.

 Πε­ρισ­σό­τε­ρα από 140 νο­μο­θε­τή­μα­τα, τα οποία ανέρ­χο­νταν σε με­ρι­κές χι­λιά­δες σε­λί­δες, κα­ταρ­γή­θη­καν εν μία νυκτί. Μια ει­δι­κή συ­νε­δρί­α­ση ορ­γα­νώ­θη­κε από το Σο­βιέτ της Πε­τρού­πο­λης, για να επι­ση­μά­νουν την ιστο­ρι­κή στιγ­μή της κα­τάρ­γη­σης αυτών των νόμων. Ήτανε πα­ρα­μο­νή του εβραϊ­κού Πάσχα, 24 Μαρ­τί­ου 1917. Η εβραϊ­κή αντι­προ­σω­πεία που μί­λη­σε στην συ­νά­ντη­ση αυτή έκανε αμέ­σως την σύν­δε­ση: Είπαν ότι η Επα­νά­στα­ση του Φε­βρουα­ρί­ου μπο­ρεί να συ­γκρι­θεί με την απε­λευ­θέ­ρω­ση των Εβραί­ων από την σκλα­βιά στην Αί­γυ­πτο.

Ωστό­σο, η επί­ση­μη χει­ρα­φέ­τη­ση δεν συ­νο­δεύ­τη­κε από την εξά­λει­ψη της αντι-εβρα­κής βίας. Ο αντι­ση­μι­τι­σμός είχε βα­θιές ρίζες στην Ρωσία και η συ­νε­χι­ζό­με­νη εμ­φά­νι­σή του το 1917 ήτανε στενά συν­δε­δε­μέ­νη με την πτώση και την άνοδο του επα­να­στα­τι­κού ρεύ­μα­τος. Καθ’ όλη την διάρ­κεια του 1917, πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­καν του­λά­χι­στον 235 επι­θέ­σεις σε Εβραί­ους. Ενώ απο­τε­λού­σαν μόνο το 4,5% του πλη­θυ­σμού, πε­ρί­που το 1/3 των θυ­μά­των από πρά­ξεις σω­μα­τι­κής βίας σε εθνι­κές μειο­νό­τη­τες εκεί­νη την χρο­νιά ήτανε Εβραί­οι.

 Αμέ­σως μετά την επα­νά­στα­ση του Φε­βρουα­ρί­ου, κυ­κλο­φο­ρή­σαν φήμες επι­κεί­με­νων αντι-εβραι­κών πο­γκρόμ στους δρό­μους των ρώ­σι­κων πό­λε­ων, σε τέ­τοιο βαθμό, που όταν πρω­το­συ­νε­δρί­α­σαν τα Σο­βιέτ της Πε­τρού­πο­λης και της Μό­σχας, το ζή­τη­μα του αντι­ση­μι­τι­σμού βρι­σκό­τα­νε ψηλά στην ημε­ρή­σια διά­τα­ξη. Οι βιαιο­πρα­γί­ες που δια­πρά­χθη­καν στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα εκεί­νες τις πρώ­τες εβδο­μά­δες ήτανε σπά­νιες. Μέχρι τον Ιούνη, όμως, ο εβραϊ­κός τύπος είχε αρ­χί­σει να ανα­φέ­ρε­ται σε <<ομά­δες ερ­γα­τών>> οι οποί­ες συ­γκε­ντρώ­νο­νταν σε γω­νί­ες των δρό­μων για να υπο­δε­χτούν πο­γκρο­μι­στές που στις ομι­λί­ες τους δια­κύρ­ρη­ταν ότι το Σο­βιέτ της Πε­τρού­πο­λης ελέγ­χε­ται από <<Εβραί­ους>>. Με­ρι­κές φορές, ηγέ­τες των μπολ­σε­βί­κων ερ­χό­ντου­σαν αντι­μέ­τω­ποι με τέ­τοιο αντι­ση­μι­τι­σμό. Αρχές Ιου­λί­ου, καθώς ο Vladimir Bonch-Bruevich, μελ­λο­ντι­κός γραμ­μα­τέ­ας του Λένιν, περ­πα­τού­σε στον δρόμο, συ­νά­ντη­σε ένα πλή­θος που κα­λού­σε ανοι­χτά σε αντι-εβραϊ­κό πο­γκρόμ. Με χα­μη­λω­μέ­νο το κε­φά­λι, επι­τά­χυ­νε το βήμα του. Όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρες ανα­φο­ρές φτά­να­νε για πα­ρό­μοιες μα­ζώ­ξεις.

Κατά και­ρούς, η τα­ξι­κή δυ­σα­ρέ­σκεια και οι αντι­ση­μι­τι­κές δια­μαρ­τυ­ρί­ες για την Εβραϊ­κό­τη­τα συ­μπλέ­κο­νταν: αρ­γό­τε­ρα τον Ιούλη, σε μια ανοι­χτή συ­γκέ­ντρω­ση, οι ομι­λη­τές κα­λού­σαν το πλή­θος να <<γκρε­μί­σει τους Εβραί­ους και την αστι­κή τάξη>>. Ενώ, αμέ­σως μετά την επα­νά­στα­ση του Φε­βρουα­ρί­ου, τέ­τοιες ομι­λί­ες είχαν απο­τύ­χει να έχουν πραγ­μα­τι­κή απή­χη­ση, τώρα συ­γκέ­ντρω­ναν με­γά­λα ακρο­α­τή­ρια. Μέσα σε αυτό το πλαί­σιο, πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε το πρώτο Παν­ρω­σι­κό Συ­νέ­δριο των Σο­βιέτ των αντι­προ­σώ­πων των ερ­γα­τών και των στρα­τιω­τών στην Πε­τρού­πο­λη.

Το Ζή­τη­μα του Αντι­ση­μι­τι­σμού

Το πρώτο συ­νέ­δριο των Σο­βιέτ ήτανε μία ιστο­ρι­κή συ­νε­δρί­α­ση. Συμ­με­τεί­χαν πε­ρισ­σό­τε­ροι από χί­λιοι αντι­πρό­σω­ποι από όλα τα σο­σια­λι­στι­κά κόμ­μα­τα, εκ­προ­σω­πώ­ντας εκα­το­ντά­δες το­πι­κά Σο­βιέτ και γύρω στα 20 εκα­τομ­μύ­ρια Ρώ­σους πο­λί­τες. Στις 22 Ιου­νί­ου, καθώς όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρες ανα­φο­ρές κα­τέ­φθα­ναν για αντι­ση­μι­τι­κά επει­σό­δια, το Συ­νέ­δριο πα­ρου­σί­α­σε την πιο επί­ση­μη ανα­κοί­νω­ση του Ρώ­σι­κου σο­σια­λι­στι­κού κι­νή­μα­τος σχε­τι­κά με το θέμα του αντι­ση­μι­τι­σμού που είχε πα­ρου­σια­στεί ως τότε.

Ο μπολ­σε­βί­κος Evgenii Preobrazhenskii ει­ση­γή­θη­κε το ψή­φι­σμα που είχε τον τίτλο <<Για την πάλη ενά­ντια στον αντι­ση­μι­τι­σμό>>. Όταν ο Preobrazhenskii τε­λεί­ω­σε την ομι­λία του, ένας εβραί­ος αντι­πρό­σω­πος ση­κώ­θη­κε για να δη­λώ­σει την ολό­ψυ­χη έγκρι­ση του, πριν προ­σθέ­σει ότι η έκ­θε­ση αυτή, ενώ δεν μπο­ρού­σε να ανα­στή­σει τους δο­λο­φο­νη­μέ­νους Εβραί­ους των πο­γκρόμ του 1905, θα βοη­θού­σε να κλεί­σουν κά­ποιες από τις πλη­γές που συ­νε­χί­ζα­νε να προ­κα­λούν τόσο πόνο στην Εβραϊ­κή κοι­νό­τη­τα. Το κεί­με­νο εγκρί­θη­κε ομό­φω­να από το Συ­νέ­δριο.

Το ψή­φι­σμα ου­σια­στι­κά επα­νέ­λα­βε την πάγια άποψη της σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας ότι ο αντι­ση­μι­τι­σμός ισο­δυ­να­μού­σε με αντε­πα­νά­στα­ση. Ωστό­σο, πε­ριεί­χε και μια ση­μα­ντι­κή προ­σθή­κη: ο <<με­γά­λος κίν­δυ­νος>>, διά­βα­ζε ο Preobrazhenskii, ήταν <<η τάση του αντι­ση­μι­τι­σμού να με­ταμ­φιέ­ζε­ται πίσω από ρι­ζο­σπα­στι­κά συν­θή­μα­τα>>. Αυτή η σύ­γκλι­ση της επα­να­στα­τι­κής πο­λι­τι­κής και του αντι­ση­μι­τι­σμού, συ­νέ­χι­ζε το ψή­φι­σμα, απο­τε­λού­σε <<μια τε­ρά­στια απει­λή για τους Εβραί­ους και ολό­κλη­ρο το επα­να­στα­τι­κό κί­νη­μα, αφού απει­λεί να πνί­ξει την  απε­λευ­θέ­ρω­ση του λαού στο αίμα των αδερ­φών μας και να ντρο­πιά­σει όλο το επα­να­στα­τι­κό κί­νη­μα.>>. Η πα­ρα­δο­χή ότι ο αντι­ση­μι­τι­σμός και η ρι­ζο­σπα­στι­κή πο­λι­τι­κή μπο­ρεί να δια­πλέ­κο­νται ήτανε ένα νέο προ­χώ­ρη­μα για το ρω­σι­κό σο­σια­λι­στι­κό κί­νη­μα, το οποίο μέχρι τότε είχε την τάση να θε­ω­ρεί τον αντι­ση­μι­τι­σμό ως απο­κλει­στι­κό πεδίο της άκρας δε­ξιάς. Με την εμ­βά­θυν­ση των επα­να­στα­τι­κών δια­δι­κα­σιών στα μέσα προς τέλη του 1917, η πα­ρου­σία του αντι­ση­μι­τι­σμού σε τμή­μα­τα της ερ­γα­τι­κής τάξης και του επα­να­στα­τι­κού κι­νή­μα­τος απο­τέ­λε­σε ένα αυ­ξα­νό­με­νο πρό­βλη­μα το οποίο απαι­τού­σε μια σο­σια­λι­στι­κή απά­ντη­ση

Η απά­ντη­ση των Σο­βιετ.

Μέχρι τα τέλη του κα­λο­και­ριού, τα σο­βιέτ εί­χα­νε ξε­κι­νή­σει μια με­γά­λη και ευ­ρεία εκ­στρα­τεία ενά­ντια στον αντι­ση­μι­τι­σμό. Το Σο­βιέτ της Μό­σχας, για πα­ρά­δειγ­μα, ορ­γά­νω­σε ομι­λί­ες και συ­να­ντή­σεις για τον αντι­ση­μι­τι­σμό στα ερ­γο­στά­σια μέσα στον Αύ­γου­στο και τον Σε­πτέμ­βριο. Στην πρώην Ζώνη Εγκα­τά­στα­σης, τα το­πι­κά Σο­βιέτ συ­νέ­βαλ­λαν απο­φα­σι­στι­κά στην απο­τρο­πή εμ­φά­νι­σης πο­γκρόμ. Στα μέσα Αυ­γού­στου στο Chernigov (Ου­κρα­νία), οι κα­τη­γο­ρί­ες των μαυ­ρο­ε­κα­το­νταρ­χι­τών ότι οι Εβραί­οι εφο­δια­ζό­ντου­σαν ψωμιά οδή­γη­σε σε μια σειρά βί­αιων αντι-εβραϊ­κών ανα­τα­ρα­χών. Τε­λι­κά, χρειά­στη­κε να ορ­γα­νω­θεί από μια αντι­προ­σω­πεία του Σο­βιέτ του Κιέ­βου η πα­ρέμ­βα­ση μιας ομά­δας το­πι­κών στρα­τευ­μά­των για να τερ­μα­τι­στούν οι ανα­τα­ρα­χές.

Η Προ­σω­ρι­νή Κυ­βέρ­νη­ση προ­σπά­θη­σε να απα­ντή­σει και αυτή στον αντι­ση­μι­τι­σμό. Στα μέσα του Σε­πτέμ­βρη, η κυ­βέρ­νη­ση πέ­ρα­σε ένα διά­ταγ­μα με το οποίο υπο­σχό­τα­νε να λάβει <<τα πιο δρα­στι­κά μέτρα ενά­ντια σε όλους τους πο­γκρο­μι­στές>>. Δύο εβδο­μά­δες αρ­γό­τε­ρα με μια πα­ρό­μοια ανα­κοί­νω­ση διέ­τα­ξε τους υπουρ­γούς της κυ­βέρ­νη­σης να χρη­σι­μο­ποι­ή­σουν <<όλες τις δυ­νά­μεις που έχουν στην διά­θε­ση τους>> για να κα­τα­στεί­λουν τα πο­γκρόμ. Ωστό­σο, με την με­τα­βί­βα­ση της εξου­σί­ας στα Σο­βιέτ να είναι ήδη σε εξέ­λι­ξη, η εξου­σία της Προ­σω­ρι­νής Κυ­βέρ­νη­σης ήταν σε δια­δι­κα­σία διά­λυ­σης. Το κυ­ρί­ως άρθρο της φι­λο­κυ­βερ­νη­τι­κής εφη­με­ρί­δας Russkie Vedomosti την 1η Οκτώ­βρη πα­ρου­σί­α­σε πολύ γλα­φυ­ρά την κα­τά­στα­ση: <<τα κύ­μα­τα των πο­γκρόμ αυ­ξά­νο­νται και διευ­ρύ­νο­νται...βουνά τη­λε­γρα­φη­μά­των κα­τα­φθά­νουν κα­θη­με­ρι­νά...[παρ’ ολα αυτά] η Προ­σω­ρι­νή Κυ­βέρ­νη­ση πνί­γε­ται...η το­πι­κή διοί­κη­ση αδυ­να­τεί να κάνει οτι­δή­πο­τε...τα μέσα εξα­να­γκα­σμού έχουν εξα­ντλη­θεί.>>.

Όχι τόσο με τα Σο­βιέτ. Καθώς η πο­λι­τι­κή κρίση βά­θαι­νε και η δια­δι­κα­σία της μπολ­σε­βι­κο­ποι­ή­σης συ­νε­χι­ζό­τα­νε εντα­τι­κά, πλή­θος επαρ­χια­κών Σο­βιέτ διορ­γά­νω­σαν τις δικές τους κα­μπά­νιες ενά­ντια στον αντι­ση­μι­τι­σμό. Στο Vitebsk, μια πόλη 350 μίλια δυ­τι­κά της Μό­σχας, το το­πι­κό Σο­βιέτ σχη­μά­τι­σε μια στρα­τιω­τι­κή μο­νά­δα στις αρχές Οκτω­βρί­ου για την προ­στα­σία της πόλης από τους πο­γκρο­μι­στές. Την επό­με­νη εβδο­μά­δα, το Σο­βιέτ του Orel πέ­ρα­σε ένα ψή­φι­σμα για την χρήση όπλων ενά­ντια σε όλες τις μορ­φές αντι­ση­μι­τι­κής βίας.

Στην Ρώ­σι­κη Άπω Ανα­το­λή, μια συ­νε­δρί­α­ση των σο­βιέτ όλης της Σι­βη­ρί­ας έκ­δω­σε ένα ψή­φι­σμα ενά­ντια στον αντι­ση­μι­τι­σμό, δη­λώ­νο­ντας ότι ο το­πι­κός επα­να­στα­τι­κός στρα­τός θα έπαιρ­νε <<όλα τα απα­ραί­τη­τα μέτρα>> για να εμπο­δί­σει οποιο­δή­πο­τε πο­γκρόμ. Φαί­νε­ται με αυτόν τον τρόπο πόσο βαθιά χα­ραγ­μέ­νος ήταν ο αγώ­νας ενά­ντια στον αντι­ση­μι­τι­σμό σε τμή­μα­τα του ορ­γα­νω­μέ­νου σο­σια­λι­στι­κού κι­νή­μα­τος: ακόμα και στην Άπω Ανα­το­λή, όπου υπήρ­χαν συ­γκρι­τι­κά λίγοι Εβραί­οι και πολύ λι­γό­τε­ρα πο­γκρόμ, τα το­πι­κά σο­βιέτ ταυ­τί­στη­καν με τους Εβραί­ους του δυ­τι­κού με­τώ­που που υπέ­φε­ραν στα χέρια των αντι­ση­μι­τών.

Χωρίς αμ­φι­βο­λία, τα σο­βιέτ είχαν γίνει, στα μέσα του 1917, ο κύ­ριος πο­λι­τι­κός αντί­πα­λος του αντι­ση­μι­τι­σμού στην Ρωσία. Ένα κυ­ρί­ως άρθρο της εφη­με­ρί­δας Evreiskaia Nedelia (the Jewish Week) πα­ρου­σιά­ζει αυτό το γε­γο­νός με σα­φή­νεια: <<πρέ­πει να ανα­φερ­θεί, και πρέ­πει να τους το ανα­γνω­ρί­σου­με, ότι τα σο­βιέτ έχουν διε­ξά­γει έναν δυ­να­μι­κό αγώνα ενά­ντια [στα πο­γκρόμ]. Σε πολ­λές πε­ριο­χές, μόνο χάρη στην δύ­να­μή τους απο­κα­τα­στά­θη­κε η ει­ρή­νη.

Είναι ση­μα­ντι­κό να ση­μειω­θεί, ωστό­σο, ότι αυτές οι εκ­στρα­τεί­ες ενά­ντια στον αντι­ση­μι­τι­σμό απευ­θύ­νο­νταν σε ερ­γά­τες ερ­γο­στα­σί­ων και με­ρι­κές φορές σε αγω­νι­στές του ευ­ρύ­τε­ρου σο­σια­λι­στι­κού κι­νή­μα­τος. Με άλλα λόγια, ο αντι­ση­μι­τι­σμός ανα­γνω­ρί­στη­κε ως ένα πρό­βλη­μα της κοι­νω­νι­κής βάσης της ρι­ζο­σπα­στι­κής αρι­στε­ράς και ακόμα και τμη­μά­των του επα­να­στα­τι­κού κι­νή­μα­τος. Αυτό φα­νέ­ρω­σε, φυ­σι­κά, ότι ο αντι­ση­μι­τι­σμός δεν ανα­δύ­ε­ται απλά από <<ψηλά>>, από το πρώην τσα­ρι­κό κα­θε­στώς: έχει ορ­γα­νι­κή βάση μέσα σε τμή­μα­τα της ερ­γα­τι­κής τάξης, και πρέ­πει να αντι­με­τω­πι­στεί ως τέ­τοιο.

Ο Εσω­τε­ρι­κός Εχθρός

Για την ηγε­σία των Μπολ­σε­βί­κων, η επα­να­στα­τι­κή πο­λι­τι­κή δεν είναι απλά αταί­ρια­στη αλλά εκ δια­μέ­τρου αντί­θε­τη με τον αντι­ση­μι­τι­σμό. Όπως το έθετε και μια επι­κε­φα­λί­δα πρω­το­σέ­λι­δου στην κύρια εφη­με­ρί­δα του κόμ­μα­τος Pravda το 1918: <<το να είσαι ενά­ντια στους Εβραί­ους ση­μαί­νει να είσαι υπέρ του Τσά­ρου>>. Παρ’ όλα αυτά, θα ήταν λάθος να θε­ω­ρή­σεις ότι οι δη­λώ­σεις του Λένιν και του Τρό­τσκι για τον αντι­ση­μι­τι­σμό εξέ­φρα­ζαν τις σκέ­ψεις και τα συ­ναι­σθή­μα­τα των απλών μελών του κόμ­μα­τος. Καθώς τα γε­γο­νό­τα του 1917 εξε­λίσ­σο­νταν, η επα­νά­στα­ση και ο αντι­ση­μι­τι­σμός δεν ήταν πάντα σε σύ­γκρου­ση.

Άρθρα εφη­με­ρί­δων από το κα­λο­καί­ρι και το φθι­νό­πω­ρο του 1917 φα­νε­ρώ­νουν ότι ντό­πιοι μπολ­σε­βί­κοι συχνά κα­τη­γο­ρού­νταν από άλ­λους σο­σια­λι­στές για δια­τή­ρη­ση αντι­ση­μι­τι­κών ιδεών και με­ρι­κές φορές ακόμα και για το ότι υπο­θάλ­πουν αντι­ση­μί­τες μέσα στην κοι­νω­νι­κή βάση του κόμ­μα­τος. Για πα­ρά­δειγ­μα, σύμ­φω­να με την εφη­με­ρί­δα του Πλε­χά­νοφ Edinstvo, όταν κά­ποιοι μεν­σε­βί­κοι προ­σπά­θη­σαν να μι­λή­σουν στους μο­σχο­βί­τι­κους στρα­τώ­νες της πε­ριο­χής Vyborg της Αγ. Πε­τρού­πο­λης στα μέσα Ιου­νί­ου, στρα­τιώ­τες, προ­φα­νώς πα­ρα­κι­νη­μέ­νοι από μπολ­σε­βί­κους, φώ­να­ξαν <<Δεν τους θέ­λου­με! Είναι όλοι Εβραί­οι!>>. Πρέ­πει να ση­μειω­θεί ότι ο Πλε­χά­νοφ είχε γίνει φα­να­τι­κός αντι­μπολ­σε­βί­κος εώς τα μέσα του 1917, όποτε αυτή η πηγή πρέ­πει να χρη­σι­μο­ποι­η­θεί με προ­σο­χή.

Ωστό­σο, οι ισχυ­ρι­σμοί αυτοί ήταν ευ­ρέ­ως δια­δε­δο­μέ­νοι. Πε­ρί­που την ίδια εποχή, η μεν­σε­βί­κι­κη εφη­με­ρί­δα Vpered ανέ­φε­ρε ότι στην Μόσχα κά­ποιοι μπολ­σε­βί­κοι δεν άφη­σαν μεν­σε­βί­κους να μι­λή­σουν, κα­τη­γο­ρώ­ντας τους ότι ήταν <<Εβραί­οι>> οι οποί­οι << εκ­με­ταλ­λεύ­ο­νται το προ­λε­τα­ριά­το>>. Όταν εκα­το­ντά­δες χι­λιά­δες ερ­γά­τες κα­τέ­βη­καν στους δρό­μους της Πε­τρού­πο­λης στις 18 Ιου­νί­ου, με­ρι­κοί μπολ­σε­βί­κοι λέ­γε­ται ότι έσκι­σαν πανό της Μπουντ και φώ­να­ξαν αντι­ση­μι­τι­κά συν­θή­μα­τα. Ως απά­ντη­ση, ο μπου­ντι­στής Mark Liber κα­τη­γό­ρη­σε τους μπολ­σε­βί­κους ακόμα και για το ότι είναι υπέρ των πο­γκρόμ.

Μέχρι τον Οκτώ­βρη, τέ­τοιες κα­τη­γο­ρί­ες έγι­ναν πιο συ­χνές. Σε μία έκ­δο­ση της εφη­με­ρί­δας Evreiskaia Nedelia στις 29 Οκτω­βρί­ου, το κυ­ρί­ως άρθρο έφτα­σε στο ση­μείο να ισχυ­ρι­στεί ότι οι αντι­ση­μι­τι­κές <<Μαύ­ρες Εκα­το­νταρ­χί­ες>> είχαν αρ­χί­σει να <<μπαί­νουν στις γραμ­μές του κόμ­μα­τος των Μπολ­σε­βί­κων>> σε όλη την χώρα.

Τέ­τοιοι ισχυ­ρι­σμοί ήτανε απο­δε­δειγ­μέ­να μα­κριά από τη πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Η ηγε­σία των μπολ­σε­βί­κων αγω­νί­στη­κε ενά­ντια στον αντι­ση­μι­τι­σμό και πολλά από τα μέλη του κόμ­μα­τος συμ­με­τεί­χαν στον σχε­δια­σμό της απά­ντη­σης στον αντι­ση­μι­τι­σμό στα ερ­γο­στά­σια και στα σο­βιέτ. Ωστό­σο, ο ισχυ­ρι­σμός ότι ο μπολ­σε­βι­κι­σμός μπο­ρού­σε να βρει απή­χη­ση σε ακρο­δε­ξιούς αντι­ση­μί­τες, δεν ήταν εντε­λώς ανα­λη­θής. Στις 29 Οκτω­βρί­ου, ένα εκ­πλη­κτι­κό κυ­ρί­ως άρθρο στην αντι­ση­μι­τι­κή ακρο­δε­ξιά εφη­με­ρί­δα Groza (Κα­ται­γί­δα) δή­λω­νε: 

Οι Μπολ­σε­βί­κοι έχουν αρ­πά­ξει την εξου­σία. Ο Εβραί­ος Κε­ρέν­σκυ, ο λακές των Βρε­τα­νών και των πα­γκό­σμιων τρα­πε­ζών, έχο­ντας ξε­διά­ντρο­πα ανα­λά­βει την θέση του αρ­χι­στρά­τη­γου των ενό­πλων δυ­νά­με­ων και έχο­ντας διο­ρί­σει τον εαυτό του Πρω­θυ­πουρ­γό της Ορ­θό­δο­ξης Ρω­σι­κής Τσα­ρι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας, θα απο­μα­κρυν­θεί από τα Χει­με­ρι­νά Ανά­κτο­ρα, όπου βε­βή­λω­σε με την πα­ρου­σία του τα λεί­ψα­να του Ει­ρη­νο­ποιού Αλέ­ξαν­δρου του Τρί­του. Στις 25 Οκτω­βρί­ου, οι Μπολ­σε­βί­κοι ένω­σαν όλα τα στρα­τεύ­μα­τα που αρ­νή­θη­καν να υπα­κού­σουν σε μια κυ­βέρ­νη­ση απο­τε­λού­με­νη από Εβραί­ους τρα­πε­ζί­τες, προ­δό­τες στρα­τη­γούς και γαιο­κτή­μο­νες, και κλέ­φτες εμπό­ρους.

Η εφη­με­ρί­δα έκλει­σε αμέ­σως μετά από τους Μπολ­σε­βί­κους, αλλά η ανε­πι­θύ­μη­τη υπο­στή­ρι­ξη ανη­σύ­χη­σε την ηγε­σία του κόμ­μα­τος.

Αυτό που τό­νι­ζε τις με­τριο­πα­θείς ανη­συ­χί­ες των σο­σια­λι­στών για την ικα­νό­τη­τα του αντι­ση­μι­τι­σμού και της επα­νά­στα­σης να συν­δυά­ζο­νται, ήταν ο τρό­πος που οι μπολ­σε­βί­κοι κι­νη­το­ποιού­σαν τις μάζες και διο­χέ­τευαν την τα­ξι­κή τους δυ­σα­ρέ­σκεια. Στις 28 Οκτω­βρί­ου, όταν η επα­νά­στα­ση έφτα­νε στην κο­ρύ­φω­σή της, η εκλε­κτι­κή επι­τρο­πή των Μεν­σε­βί­κων της Πε­τρού­πο­λης έκανε μια απελ­πι­σμέ­νη έκ­κλη­ση προς τους ερ­γά­τες της πρω­τεύ­ου­σας, προει­δο­ποιώ­ντας τους ότι οι μπολ­σε­βί­κοι έχουν πα­ρα­σύ­ρει <<τους αδα­είς ερ­γά­τες και στρα­τιώ­τες>> και ότι η κραυ­γή <<όλη η εξου­σία στα Σο­βιέτ>> μπο­ρού­σε πολύ εύ­κο­λα να με­τα­τρα­πεί σε <<τσα­κί­στε τους Εβραί­ους, τσα­κί­στε τους μα­γα­ζά­το­ρες>>. Για τον μεν­σε­βί­κο L’vov-Rogachevskii, η <<τρα­γω­δία>> της Ρώ­σι­κης Επα­νά­στα­σης έγκει­ται στο γε­γο­νός ότι <<οι σκο­τει­νές μάζες (temnota) είναι ανί­κα­νες να ξε­χω­ρί­σουν τον προ­βο­κά­το­ρα από τον επα­να­στά­τη, ή το εβραϊ­κό πο­γκρόμ από μια κοι­νω­νι­κή επα­νά­στα­ση>>.

Ο Εβραϊ­κός Τύπος επα­να­λάμ­βα­νε αυτές τις ανη­συ­χί­ες. Σύμ­φω­να με ένα κυ­ρί­ως άρθρο στην Evreiskaia Nedelia, <<ο σύ­ντρο­φος Λένιν και οι συ­να­γω­νι­στές του Μπολ­σε­βί­κοι κα­λούν το προ­λε­τα­ριά­το να «κάνει τα λόγια του πράξη» (pereiti ot slovo k delu), αλλά όπου μα­ζεύ­ο­νται πλήθη Σλά­βων, το να κά­νουν τα λόγια τους πράξη στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα με­τα­φρά­ζε­ται σε «τσα­κί­στε τους Εβραί­ους».>>.

Παρ’ όλα αυτά, σε αντί­θε­ση με αυτές τις τρο­μα­χτι­κές προ­βλέ­ψεις,ώρες και μέρες μετά την κα­τά­λη­ψη της εξου­σί­ας από τους Μπολ­σε­βί­κους, δεν συ­νέ­βη­σαν μα­ζι­κά πο­γκρόμ στο εσω­τε­ρι­κό της Ρω­σί­ας. Η εξέ­γερ­ση δεν με­τα­φρά­στη­κε σε αντι­ση­μι­τι­κή βία όπως είχε προ­βλε­φθεί. Οι προει­δο­ποι­ή­σεις που ανα­φέρ­θη­καν προη­γου­μέ­νως φα­νε­ρώ­νουν το πόσο βαθιά ρι­ζω­μέ­νος ήταν ο φόβος των «σκο­τα­δι­στι­κών μαζών» για κομ­μά­τια της σο­σια­λι­στι­κής αρι­στε­ράς που ισχυ­ρί­ζο­νταν ότι τις εκ­προ­σω­πού­σαν. Αυτό ίσχυε ιδιαί­τε­ρα για την τάξη των δια­νο­ού­με­νων, οι οποί­οι γε­νι­κά προ­σέγ­γι­ζαν την ιδέα του προ­λε­τα­ρια­κού ξε­ση­κω­μού με τρόμο, λόγω της βίας και της βαρ­βα­ρό­τη­τας που σύμ­φω­να με αυ­τούς ανα­πό­φευ­κτα θα ακο­λου­θού­σε.

Ο κα­θο­ρι­στι­κός πα­ρά­γο­ντας για τους Μπολ­σε­βί­κους ήταν ακρι­βώς αυτή η στενή και άμεση σχέση τους με τις μάζες της Πε­τρού­πο­λης που τόσο φο­βό­ντου­σαν οι δια­νο­ού­με­νοι.

Ωστό­σο, η αλ­λη­λο­κά­λυ­ψη με­τα­ξύ αντι­ση­μι­τι­σμού και επα­να­στα­τι­κής πο­λι­τι­κής ήταν αλη­θι­νή. Λίγες μέρες μετά την Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση, ο συγ­γρα­φέ­ας Ilia Ehrenburg , που σύ­ντο­μα έγινε ένας από τους πιο πα­ρα­γω­γι­κούς και γνω­στούς συγ­γρα­φείς στην Σο­βιε­τι­κή Ένωση, συ­γκέ­ντρω­σε και κα­τέ­γρα­ψε τις σκέ­ψεις του για τα μνη­μειώ­δη γε­γο­νό­τα που συ­νέ­βη­σαν. Η αφή­γη­ση του απο­τε­λεί ίσως την πιο ζωηρή πε­ρι­γρα­φή της σύν­δε­σης με­τα­ξύ αντι­ση­μι­τι­σμού και επα­να­στα­τι­κής δια­δι­κα­σί­ας το 1917:

Χθες στε­κό­μουν στην ουρά, πε­ρι­μέ­νο­ντας να ψη­φί­σω για την Συ­ντα­κτι­κή Συ­νέ­λευ­ση. Διά­φο­ροι λέ­γα­νε «Αν είσαι ενά­ντια στους Εβραί­ους, ψή­φι­σε το νού­με­ρο 5!(τους μπολ­σε­βί­κους)», «Αν είσαι υπέρ της διε­θνούς επα­νά­στα­σης, ψή­φι­σε το νού­με­ρο 5!». Ο Πα­τριάρ­χης πέ­ρα­σε ρα­ντί­ζο­ντας μας με αγια­σμέ­νο νερό. Όλοι έβγα­λαν τα κα­πέ­λα τους. Μια ομάδα στρα­τιω­τών περ­νού­σε και άρ­χι­σε να τρα­γου­δά­ει δυ­να­τά την Διε­θνή προς την κα­τεύ­θυν­ση του. Που είμαι; Ή είναι αυτή πραγ­μα­τι­κά η κό­λα­ση;

Σε αυτή την συ­γκλο­νι­στι­κή μαρ­τυ­ρία, η διά­κρι­ση με­τα­ξύ επα­να­στα­τι­κού μπολ­σε­βι­κι­σμού και αντε­πα­να­στα­τι­κού αντι­ση­μι­τι­σμού είναι ασα­φής. Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, η μαρ­τυ­ρία του Ehrenburg προει­κο­νί­ζει το αλη­σμό­νη­το ερώ­τη­μα που έθεσε ο Isaac Babel στο δι­ή­γη­μα του για τον εμ­φύ­λιο πό­λε­μο «Το Κόκ­κι­νο Ιπ­πι­κό»: «ποια είναι η Επα­νά­στα­ση και ποια η Αντε­πα­νά­στα­ση;».

Παρά την επι­μο­νή των Μπολ­σε­βί­κων να τον θε­ω­ρούν απο­κλει­στι­κά «αντε­πα­να­στα­τι­κό» φαι­νό­με­νο, ο αντι­ση­μι­τι­σμός ξέ­φευ­γε από τέ­τοιες κα­θα­ρές κα­τη­γο­ριο­ποι­ή­σεις και μπο­ρού­σε να εμ­φα­νι­στεί σε όλο το πο­λι­τι­κό φάσμα, σε πο­λύ­πλο­κες και ανα­πά­ντε­χες μορ­φές. Αυτό θα φα­νε­ρω­νό­ταν από­το­μα 6 μήνες αρ­γό­τε­ρα, την άνοι­ξη του 1918, όταν ξέ­σπα­σαν τα πρώτα πο­γκρόμ μετά την Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση, στην πρώην Ζώνη Εγκα­τά­στα­σης. Σε πό­λεις και αστι­κά κέ­ντρα της βο­ρειο­α­να­το­λι­κής Ου­κρα­νί­ας όπως το Glukhov, η εξου­σία των Μπολ­σε­βί­κων εδραιώ­θη­κε μέσω της αντι-εβραϊ­κής βίας από την μεριά του το­πι­κού επι­τε­λεί­ου του κόμ­μα­τος και της Κόκ­κι­νης Φρου­ράς. Έτσι, η αντι­πα­ρά­θε­ση των Μπολ­σε­βί­κων με τον αντι­ση­μι­τι­σμό το 1918 ήτανε συχνά αντι­πα­ρά­θε­ση με τον αντι­ση­μι­τι­σμό της δικής τους κοι­νω­νι­κής βάσης.

Καθώς πλη­σιά­ζου­με στην επέ­τειο των εκατό χρό­νων από την Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση, δι­καί­ως την γιορ­τά­ζου­με ως ένα γε­γο­νός ρι­ζο­σπα­στι­κού κοι­νω­νι­κού με­τα­σχη­μα­τι­σμού, όπου ένας νέος κό­σμος έμοια­ζε εφι­κτός. Όμως, οφεί­λου­με να θυ­μό­μα­στε την επα­νά­στα­ση και με όλες τις επι­πλο­κές της.

Ο αντι­ρα­τσι­σμός χρειά­ζε­ται να καλ­λιερ­γεί­ται και να ανα­νε­ώ­νε­ται συ­νε­χώς. Έναν αιώνα μετά,καθώς πα­λεύ­ου­με με τα πλήγ­μα­τα που προ­ξέ­νη­σε ο ρα­τσι­σμός στην τα­ξι­κή πο­λι­τι­κή, μπο­ρού­με να μά­θου­με πολλά από το 1917 για το πως οι αντι­δρα­στι­κές ιδέες μπο­ρεί να έχουν απή­χη­ση, αλλά και για το πως μπο­ρού­με να τις αντι­με­τω­πί­σου­με.