Πρώτες σκέψεις για το μετεκλογικό σκηνικό στο Ισπανικό Κράτος

Για την πλειοψηφία του κόσμου των κινημάτων και της Αριστεράς, για τους ανθρώπους που ψήφισαν με την ελπίδα «της αλλαγής» (por el cambio), το αποτέλεσμα των εκλογών της 26ης Ιούνη ήταν απογοητευτικό. Η πραγματικότητα είναι ότι το τελικό αποτέλεσμα ήταν πολύ μακρυά από ό,τι είχαν προβλέψει οι δημοσκοπήσεις. Είχε καλλιεργηθεί η εντύπωση από όλες τις δυνάμεις ότι το Podemos, με πολύ μικρή διαφορά από το κόμμα του Ραχόι, θα εκλεγόταν στη δεύτερη θέση. Αντί γι αυτό η συμμαχία  Unidos Podemos, έμεινε στην τρίτη θέση, με ένα 21,6% και ένα εκατομμύριο λιγότερες ψήφους από όσο είχαν πάρει  ξεχωριστά στις εκλογές της 20ης Δεκέμβρη το Podemos και η Ενωμένη Αριστερά. Θα πρέπει να σημειωθεί ωστόσο ότι  η συμμαχία Unidos Podemos, βγήκε πρώτη δύναμη στην Καταλονία, τη Χώρα των Βάσκων και τη Ναβάρα καθώς και πρώτη στους ψηφοφόρους μέχρι 30 χρονών.

Το συστημικό μπλοκ διατήρησε δυνάμεις. Το δεξιό κόμμα (PP)  κατάφερε όχι μόνο να μην πέσει αλλά να αυξήσει τις δυνάμεις του πηγαίνοντας από το 28,7% στο 33 % και από τις 123 έδρες στις 137, λαμβάνοντας 600.000 ψήφους περισσότερες. Στην πραγματικότητα το κόμμα του Ραχόι συγκέντρωσε τις συντηρητικές ψήφους των φοβισμένων ψηφοφόρων συμπεριλαμβανομένου και αυτών των Ciudadanos, που έχασαν 400.000 ψήφους και 8 έδρες, μένοντας μόνο στις 32 και στην τέταρτη θέση. Όσο για τους  Σοσιαλιστές (PSOE), παρόλο που έχασαν 100.000 ψήφους και 5 έδρες, με το 22,7% καταφέρνουν να διατηρήσουν τη δεύτερη θέση.

Εντυπωσιακή επίσης ήταν και η αποχή αφού από το 73,20% της συμμετοχής των ψηφοφόρων το 2015,  έφτασε τώρα  να συμμετάσχει μόνο το 69,84%. Το 30,16% καταγράφεται ως ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά  εκλογικής αποχής των τελευταίων 40 χρόνων. Πρόκειται για μια αποχή που επηρέασε πρώτα από όλα τη συμμαχία Unidos Podemos, αφού ένας στους πέντε ψηφοφόρους που ήταν διατεθειμένοι να την ψηφίσουν  τελικά δεν έφτασαν μέχρι την κάλπη.

Το συστημικό μπλοκ

Παρ όλα τα γνωστά επιχειρήματα περί λαού που βρίσκεται σε ύπνωση, περί δεξιάς στροφής της κοινωνίας κ.α οι αιτίες της διατήρησης των δύο κομμάτων θα πρέπει να αναζητηθούν στο φόβο και στη συσπείρωση που κατάφερε να έχει το υπαρκτό συντηρητικό μπλοκ. Επιβεβαιώνεται επίσης  ότι υπάρχει ένας συμπαγής δεξιός πυρήνας στην ισπανική κοινωνία που παρά τα σκάνδαλα και τη διαφθορά, διατηρεί τις δυνάμείς του. Σε αυτό μπορούμε να προσθέσουμε και το κλίμα φόβου που δημιουργήθηκε από το Brexit. Παρόλα αυτά το PP δεν καταφέρνει να έχει την απόλυτη πλειοψηφία που χρειάζεται στο κοινοβούλιο  όπως έγινε το 2011. Ακόμα και με τη συμμετοχή των Ciudadanos, το κόμμα του Ραχόι δεν καταφέρνει να αποκτήσει τις 176 έδρες που χρειάζονται για την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο.  

Όσον αφορά το PSOE, παρά τη διατήρηση των δυνάμεών του βρίσκεται μπροστά σε δύσκολες αποφάσεις αφού το δίλημμα που μπαίνει από το σύστημα, ιδιαίτερα μέσα σε ένα ασταθές ευρωπαικό σκηνικό, είναι να υπάρξει κυβέρνηση πάση θυσία. Με αυτή την έννοια η πίεση  στους Σοσιαλιστές να  στηρίξουν  την κυβέρνηση του PP είτε με κατευθείαν συμμετοχή σε έναν μεγάλο συνασπισμό, είτε δίνοντας ψήφο ανοχής, θα είναι τεράστια, πράγμα που θα δημιουργήσει νέα εσωκομματικά προβλήματα. Ήδη η εφημερίδα El Pais, (27/6) καλεί τους σοσιαλιστές να δώσουν ψήφο ανοχής σε αυτόν που έχει τις απαραίτητες ψήφους για να κυβερνήσει.

Γιατί η συμμαχία Unidos Podemos έμεινε στην τρίτη θέση

Η συζήτηση μέσα στη συμμαχία Unidos Podemos, τα δημοτικά σχήματα και τα κινήματα για το τι έφταιξε είναι πολύ έντονη και καθόλου ομόφωνη. Η δεξιά πτέρυγα του Podemos κατηγορεί τη ριζοσπαστική πτέρυγα για υποχώρηση σε ανούσιες συμμαχίες με την Ενωμένη Αριστερά και για την υιοθέτηση αριστερών συνθημάτων που πια δε λένε τίποτα στην κοινωνία. Για τον Ερεχόν δηλαδή η καμπάνια ήταν αρκετά αριστερή. Ο Πάμπλο Ιγλέσιας προς το παρόν θέτει το ζήτημα του χρόνου. Χρειαζόμαστε περισσότερο χρόνο για να ανέβουμε ψηλά, όμως κάθε φορά κατακτούμε περισσότερες θέσεις, στην πραγματικότητα υπάρχουμε μόλις δύο χρόνια και έχουμε κάνει ήδη τόσα πολλά. 

Είναι προφανές ότι είχε καλλιεργηθεί η εντύπωση ότι η δεύτερη θέση είναι τελειωμένη υπόθεση. Είναι επίσης προφανές ότι η καμπάνια των Unidos Podemos, ήταν σχεδιασμένη με πολλή φαντασία, με μεγάλη προσβασιμότητα στα ΜΜΕ, έξυπνα συνθήματα και ευφάνταστα προεκλογικά σποτάκια. Όμως όλα αυτά δεν ήταν αρκετά. Γιατί η πραγματικότητα είναι πως το σήμα του Podemos κυρίως και δευτερευόντως της Ενωμένης Αριστεράς, είχε θολώσει, και ο λόγος του ήταν αρκετά  αντιφατικός. Τα εθνικά-λαϊκιστικά συνθήματα και οι  αναφορές στην πατρίδα-«Το χαμόγελο μιας χώρας»-δεν μπόρεσαν τελικά να κινητοποιήσουν και να συγκινήσουν τον Ισπανικό λαό. Το γεγονός ότι οι θέσεις για το χρέος, την τρόϊκα, η απουσία κινητοποιήσεων και κυρίως η απουσία σχέσεων με πραγματικές κοινωνικές δυνάμεις (κινήματα, συνδικάτα κλπ), μετέτρεψαν το Podemos, σε μια εκλογική μηχανή, που ανάλογα με τη συγκυρία, ανάλογα με τον αντίπαλο, άλλαζε την ρητορική του προσπαθώντας να απευθυνθεί στο κέντρο, στους ψηφοφόρους του PSOE, στη μεγάλη πλειοψηφία. Έτσι ακόμα και οι ονομασίες κάστα και λαός, εμπνευσμένες από πιο λαϊκίστικες θεωρίες, αποσύρθηκαν, όπως επίσης αποσύρθηκε και η διαχωριστική δεξιά-αριστερά. Την περίοδο μεταξύ των δύο εκλογικών αναμετρήσεων, το Podemos, περιγράφοντας ένα μέτωπο των «προοδευτικών δυνάμεων» νομιμοποίησε τον διάλογο με το  PSOE και δημιούργησε την αίσθηση ότι είναι ένα ακόμα κόμμα σαν όλα τα άλλα, που διεκδικεί απλά μια θέση στην κυβέρνηση. Αρνητικά λειτούργησε και η ελληνική εμπειρία της προδοσίας του ΟΧΙ και του γεγονότος ότι το Podemos, παρ όλο που το απέφυγε στα μάτια του κόσμου, είχε συνδεθεί με τον ΣΥΡΙΖΑ.

Έτσι το βασικό πρόβλημα δεν είναι μόνο σε αυτά που έκανε αλλά κυρίως σε αυτά που δεν έκανε το Podemos, και κατά προέκταση η συμμαχία Unidos Podemos. Το 2011 το κίνημα 15Μ, με το θρυλικό σύνθημα «Δεν μας αντιπροσωπεύουν» άνοιξε έναν πολιτικό κύκλο που τώρα δείχνει να κλείνει. Ένα βαθύ αίτημα για δημοκρατία και δικαιοσύνη συντάραξε την ισπανική κοινωνία. Ένα κίνημα που διεκδικούσε την πτώση της μοναρχίας, την ανεξαρτησία της Καταλονίας, την αλλαγή του συντάγματος. Ένα κίνημα που με τα εργατικά mareas, τη νεολαία, τις γυναίκες, διεκδικούσε λόγο και χώρο. Από αυτό το κίνημα γεννήθηκε το Podemos, δίνοντας υπόσχεση ότι το πρόγραμμά του θα υπηρετεί όλους αυτούς, επιχειρώντας τα συνθήματά του και οι δομές του να μην είναι «μια από τα ίδια».

Η απουσία δημοκρατικών διαδικασιών, η προσπάθεια φίμωσης των ριζοσπαστικών φωνών, ο αποκλεισμός της αντικαπιταλιστικής αριστεράς από τα ψηφοδέλτια και τα σενάρια συνεργασίας με τους Σοσιαλιστές δεν πρόσθεσαν κάποια άλλη –φανταστική- βάση κεντρώων ψηφοφόρων. Απλά απογοήτευσαν (προς το παρόν) την υπαρκτή βάση των ανθρώπων που ήθελαν κάτι διαφορετικό, που επειδή ήθελαν κάτι διαφορετικό επέβαλαν τη δημιουργία ενός καινούριου σχηματισμού, συμπίπτοντας με την επιθυμία των ριζοσπαστικών δυνάμεων και της ομάδας των διανοούμενων να δημιουργήσουν το Podemos. Το αποτέλεσμα των εκλογών έδειξε ότι χρειάζονται πολύ περισσότερα από έξυπνες ταχτικές και εντυπωσιακές επικοινωνιακές καμπάνιες για να κερδηθεί ο αντίπαλος και να ηγεμονεύσουν οι ριζοσπαστικές δυνάμεις στην κοινωνία.

Η κρίση και η αστάθεια θα συνεχιστούν και θα βαθύνουν. Τα αδιέξοδα των συστημικών δυνάμεων είναι εδώ, αφού ζητείται κυβέρνηση για να υλοποιήσει ένα αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας με πολλές περικοπές. Όλες οι ευκαιρίες για την αριστερά του Ισπανικού Κράτους είναι ανοιχτές. Η τρίτη θέση στο κοινοβούλιο είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης, όπως πολύ περισσότερο οι εκατοντάδες δήμοι, τα ενωτικά σχήματα σε πόλεις και χωριά, οι εκατοντάδες βουλευτές στις τοπικές κυβερνήσεις. Η συμμαχία με την Ενωμένη Αριστερά χρειάζεται να συνεχιστεί, τα σενάρια συμμαχιών με τις συστημικές δυνάμεις πρέπει να διαψευσθούν και να γίνουν όλες οι προσπάθειες που θα χτίζουν πραγματικούς δεσμούς με την κοινωνία έτσι ώστε να ανοίξει ένας καινούριος κύκλος κινητοποιήσεων που θα ολοκληρώσει τη ρήξη με το καθεστώς του 78. Ένα αίτημα για ένα κύμα ριζοσπαστικοποίησης και εκδημοκρατισμού του Podemos, έχει αρχίσει να ακούγεται εδώ και καιρό. Είναι ώρα να ακουστεί πιο δυνατά.