Σύμφωνα με πολλούς αναλυτές, η ανατολική Μεσόγειος είναι αυτήν τη στιγμή η πιο «θερμή» και επικίνδυνη περιοχή του πλανήτη.
Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, στα ανοιχτά της Κύπρου «συνωστίζονται» απέναντι στο τουρκικό ερευνητικό σκάφος Barbaros και τα 2-3 πολεμικά πλοία που το συνοδεύουν, γαλλικές φρεγάτες υποστήριξης της έρευνας της Total, αμερικανικά, ελληνικά και αιγυπτιακά πολεμικά πλοία, ενώ ο εναέριος χώρος της περιοχής έχει «δεσμευτεί» από την πολεμική αεροπορία του Ισραήλ. Για όσους βιάζονται να μετρήσουν «στιγμιαία» το συσχετισμό δύναμης, θυμίζουμε ότι η Τουρκία ταυτόχρονα με τον απόπλου του Barbaros ανακοίνωσε τη συμφωνία προμήθειας υπερσύγχρονων συστοιχιών πυραύλων S400, επισημοποιώντας μια σοβαρότατη κλιμάκωση στη σύσφιξη των στρατιωτικών σχέσεών της με τη Ρωσία του Πούτιν. Ο κίνδυνος συντεταγμένης πορείας προς πολεμική περιπέτεια ή της «διολίσθησης» προς αυτήν την καταστροφή μέσα από ένα «ατύχημα» είναι προφανής. Όσοι δεν το πιστεύουν ας ρίξουν μια ματιά στο χάρτη, εκεί που κάποτε βρισκόταν η Συρία...
Αυτή η πυριτιδαποθήκη δημιουργείται από τη σύνθεση δύο μεγάλων ζητημάτων: του Κυπριακού και της σύγκρουσης για τη μοιρασιά των υδρογονανθράκων της ανατολικής Μεσογείου (ΑΟΖ):
1. Όσοι προσέγγισαν τις εξελίξεις σχετικά με το Κυπριακό κάνοντας λόγο για «ένα νέο σχέδιο Ανάν», δηλώνοντας μια εκ προοιμίου «απορριπτική» πολιτική απέναντι στο ενδεχόμενο μιας συμφωνίας επανένωσης του νησιού, σήμερα αποδεικνύονται εκτός τόπου και –κυρίως– χρόνου.
1α. Η ελληνική και η ελληνοκυπριακή πλευρά μπήκαν στη διαπραγμάτευση με σαφή στόχο: να ανατρέψουν τα αποτελέσματα του πολέμου του ’74 με διπλωματικά μέσα. Ο Ν. Κοτζιάς δήλωσε προσερχόμενος στο Κραν Μοντανά ότι η κατάργηση των εγγυήσεων και η απόσυρση του τουρκικού στρατού θα ήταν αδιανόητο ακόμα και να τεθούν στο τραπέζι μέχρι και πριν από δύο χρόνια. Αυτή είναι μια μείζων διαφορά με τις διαπραγματεύσεις της εποχής Ανάν.
Η διαφορά αυτή «χτίστηκε» μέσα από μεγάλες αλλαγές στο συσχετισμό δύναμης στην περιοχή: Αφενός τη συγκρότηση του «άξονα» Ελλάδα - Κύπρος - Αίγυπτος - Ισραήλ, με την πλήρη υποστήριξη των ΗΠΑ και της ΕΕ. Αφετέρου τη ρήξη των σχέσεων μεταξύ της Τουρκίας του Ερντογάν και των δυτικών Μεγάλων Δυνάμεων που σταδιακά συνδυάζεται με τη μετατόπιση της Τουρκίας μετά το (νατοϊκής έμπνευσης) πραξικόπημα προς τη Ρωσία.
1β. Η τουρκική πλευρά στο Κραν Μοντανά, κατανοώντας τις αλλαγές στο συσχετισμό δύναμης, αποδέχθηκε τη διαπραγμάτευση επί των εγγυήσεων και της αποχώρησης του στρατού της, ελπίζοντας σε χρονοδιαγράμματα και την παρουσία της στο «μηχανισμό ελέγχου» της υλοποίησης των αποφάσεων. Εκεί βρέθηκε μποστά σε νέα «έπληξη»: Η ελληνική πρόταση, με την υποστήριξη της ΕΕ, του γ.γ. του ΟΗΕ, των Βρετανών (και δι’ αυτών, των ΗΠΑ), ανέθετε το «μηχανισμό ελέγχου» των αποφάσεων σε δύναμη υπό την εποπτεία της... ΕΕ. Το σταδιακό «σβήσιμο» του εγγυητικού ρόλου και της στρατιωτικής παρουσίας της Τουρκίας στο νησί ανετίθετο στον διεθνή ιμπεριαλιστικό θεσμό όπου η Τουρκία δεν συμμετέχει και απέναντί του βρίσκεται σε καλπάζουσα πορεία επιδείνωσης σχέσεων (βλ. «επεισόδια» με Γερμανία, Ολλανδία κ.ο.κ.).
Αυτή ήταν η πραγματική αιτία του «ναυαγίου» στο Κραν Μοντανά. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο Ν. Κοτζιάς κατά την επιστροφή του από την Ελβετία, στο Κραν Μοντανά υπήρξαν δύο αντιτιθέμενα στρατόπεδα: η Τουρκία και όλοι οι άλλοι μαζί.
1γ. Η αίσθηση υπεροχής οδήγησε σε κλιμάκωση των απαιτήσεων και σχετικά με το χαρακτήρα ενός πιθανώς ενοποιημένου κράτους στην Κύπρο. Ο Ν. Κοτζιάς δήλωσε ότι δεν πρόκειται να υπογράψει τίποτε λιγότερο από τη μετατροπή της Κύπρου σε «φυσιολογικό κράτος», όπου, ως γνωστόν, οι αποφάσεις λαμβάνονται με την αρχή της πλειοψηφίας. Μόνο που η Κύπρος δεν είναι «φυσιολογικό κράτος»: συγκροτείται από μια πλειοψηφική και μια μειοψηφική κοινότητα και –με ευθύνη των εθνικιστών και των δύο πλευρών– μεταξύ των κοινοτήτων έχει κυλήσει αίμα. Η μόνη πραγματικά δημοκρατική λύση σε ανάλογα προβλήματα διεθνώς είναι η (τάχα μη φυσιολογική) πρόνοια για ειδικές «προστασίες» της μειοψηφίας.
Ανήκουμε σε αυτούς που είναι καχύποπτοι απέναντι στις λύσεις από τα πάνω. Ελπίζουμε σε κινήσεις αποκατάστασης της εμπιστοσύνης «από τα κάτω», από την κοινή δράση των εργαζομένων, του λαού, της Αριστεράς. Όμως αυτήν τη στιγμή, η εκ προοιμίου απόρριψη της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας (ΔΔΟ) από το ΚΚΕ, αλλά και η στάση άλλων που χρόνια αποδέχονταν τη ΔΔΟ (π.χ. στο Συνασπισμό) ενώ σήμερα «στρίβουν» σε μια γενικόλογη απορριπτικότητα, είναι πολιτική στάση που ρίχνει νερό στο μύλο των εθνικιστών στην Ελλάδα και την Κύπρο, ενώ αφήνει απολύτως ελεύθερη την πρωτοβουλία κινήσεων στις κυβερνήσεις Τσίπρα-Αναστασιάδη για ελιγμούς κατά βούληση.
1δ. Η στάση αυτή είναι «τυφλή». Η Τουρκία και η τουρκοκυπριακή πλευρά έχουν, αν πιεστούν δραματικά, μια διέξοδο επικίνδυνη μεν, αλλά διέξοδο: το σενάριο «Κριμαίας», δηλαδή την προσχώρηση της τουρκοκυπριακής Βόρειας Κύπρου στην Τουρκία, ύστερα από ένα εικονικό ή ένα αυθεντικό δημοψήφισμα. Και τότε ο πόλεμος θα έχει κάνει ένα μεγάλο βήμα προς την επικαιρότητα...
1ε. Η εξέλιξη αυτή έχει μια παράπλευρη πολιτική συνέπεια. Ο Ν. Κοτζιάς από «δαίμονας» που τάχα προετοίμαζε ένα νέο σχέδιο Ανάν έχει μετατραπεί σε «είδωλο» των απορριπτικών δημοσιογράφων αλλά και όλων των παραγόντων του «πατριωτικού χώρου», πασοκικής, δεξιάς ή ακροδεξιάς προέλευσης. Ο πειρασμός για τον ίδιο τον Τσίπρα είναι μεγάλος: να αναζητήσει διέξοδο στην κατάρρευση του κόμματός του μέσα από μια επικίνδυνη «στροφή» σε εθνικοπατριωτική πολιτική. Ήδη σε βιβλιοπαρουσιάσεις «εθνικού περιεχομένου» (όπως του Θ. Καρυώτη...) εμφανίζεται ένα φάσμα αμερικανόφιλων, παραδοσιακών «πατριωτών», παλαιού πασοκισμού και σημαντικού τμήματος του κυβερνητικού ΣΥΡΙΖΑ. Ένα φαινόμενο που επαναλαμβάνεται δεν είναι φρόνιμο να υποτιμάται...
2. Αυτή η σύνθετη κατάσταση περιπλέκεται περισσότερο με το άνοιγμα της γεωπολιτικής των υδρογονανθράκων και τη διεκδίκηση των ΑΟΖ.
Πολλοί μιλούν για εφαρμογή κάποιου Διεθνούς Δικαίου των Θαλασσών. Πρόκειται για αφέλεια. Είναι αποτέλεσμα του γυμνού συσχετισμού δύναμης. Όχι τυχαία, οι χάρτες των ΑΟΖ δόθηκαν στη δημοσιότητα από το κράτος του Ισραήλ και στη συνέχεια «αναγνωρίστηκαν» από την Κύπρο και την Αίγυπτο.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το ελληνικό κράτος (επί Καραμανλή, Γ. Παπανδρέου, Α. Σαμαρά και Α. Τσίπρα) δεν έχει επισήμως αναγνωρίσει αυτήν την κατανομή και δεν έχει επιλέξει να κηρύξει την ελληνική ΑΟΖ. Ο «εθνικόφρων-ειδικός» Θ. Καρυώτης έχει εξηγήσει από τις στήλες της «Καθημερινής» το γιατί: θα ήταν, λέει, εθνικό έγκλημα, γιατί θα έδινε στην Τουρκία τη δυνατότητα να καταφύγει στη Χάγη, ελπίζοντας βάσιμα σε δύο βασικές ανατροπές: α) την προφανή ανισοκατανομή 93%-7% μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στο ευρύτερο Αιγαίο, β) την αναγνώριση της «μεγάλης ΑΟΖ» του Καστελόριζου, που στρατηγικά είναι κρίσιμη: γιατί διασφαλίζει τη γεωγραφική συνέχεια Ισραήλ - Κύπρου - Ελλάδας. Αντί λοιπόν του δρόμου του διεθνούς δικαίου, ανάλογοι καθηγητάδες προτείνουν το δρόμο της δημιουργίας τετελεσμένων με την έναρξη ερευνών, γεωτρήσεων και την προώθηση του μεγάλου σχεδίου του αγωγού East Med.
2α. Η δημιουργία τετελεσμένων είναι αυτό που ήδη συμβαίνει στην ανατολική Μεσόγειο. Η παρουσία κολοσσών όπως η Exxon Mobil, η Total και η Enic, η στρατιωτική κινητοποίηση των ΗΠΑ, της Γαλλίας και η «επαγρύπνηση» του Ισραήλ, δεν αφήνουν περιθώρια για αυταπάτες σχετικά με το ποιος υποστηρίζει ποιον. Ο λεγόμενος «πατριωτικός χώρος», που για πολλά χρόνια καμωνόταν έναν κάποιον αντιιμπεριαλισμό, σήμερα βρίσκεται στην ουρά των ΗΠΑ, της ΕΕ, του κράτους του Ισραήλ.
2β. Όταν εκκρεμούν μεγάλες καταστροφές, όπως ένας πόλεμος, η ευθυγράμμιση με τις Μεγάλες Δυνάμεις δεν αποτελεί ασφαλές καταφύγιο. Θυμίζουμε ότι το 1918-22, όταν οι ιμπεριαλιστές ολοκλήρωσαν την κατάκτηση των περιοχών της Μέσης Ανατολής που πραγματικά τους ενδιέφεραν, άφησαν σύξυλο τον ελληνικό στρατό που είχε πλέον να υποχωρήσει ατάκτως από τα βάθη της Ανατολίας, τερματίζοντας αιματηρά μια εκστρατεία στην οποία δεν πίστευαν ούτε οι στρατηγοί του...
2γ. Η λογική της αντιπαράθεσης είναι η κλιμάκωση. Στο Αιγαίο υπήρξε ήδη «θερμό επεισόδιο» με πρωταγωνιστή την ελληνική πλευρά στα ανοιχτά της Ρόδου. Η απαίτηση για έλεγχο σε εμπορικό πλοίο, που είχε αποπλεύσει από τουρκικό λιμάνι και έπλεε προς τουρκικό λιμάνι, έθεσε ευθέως όχι μόνο την άρση του καθεστώτος «αβλαβούς διέλευσης», αλλά στην ουσία το ζήτημα του ναυτικού αποκλεισμού. Καμιά χώρα, ιδιαίτερα μάλιστα με μεγάλη και οικονομικά αναπτυγμένη ακτογραμμή, δεν είναι δυνατόν να αποδεχθεί ειρηνικά μια τέτοια εξέλιξη. Στο Αιγαίο παίζουν με τη φωτιά.
3. Σε αυτές τις συνθήκες, απόλυτη προτεραιότητα της Αριστεράς οφείλει να είναι η αντιπολεμική-αντιιμπεριαλιστική πολιτική.
Η για λόγους αρχής επιλογή της ειρήνης –και συνακόλουθα η πολιτική συμφιλίωσης και αλληλεγγύης με όλους τους γείτονες– ταιριάζει με την αναγκαία προτεραιότητα του ταξικού στοιχείου στην πολιτική της Αριστεράς για την αντιμετώπιση της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης.
Κάθε υποχώρηση από αυτόν τον προσανατολισμό είναι καταδικασμένη να γενικευτεί ως υποχώρηση εφ’ όλης της ύλης.
Μόνο έτσι μπορεί να αντιμετωπιστεί πολιτικά η κυβέρνηση Τσίπρα, η κυβέρνηση των μνημονίων και της ιμπεριαλιστικής επιτροπείας, η κυβέρνηση που διαθέτει στις τάξεις της υπουργούς αδίστακτου τυχοδιωκτισμού όπως ο Καμμένος και ο Κοτζιάς.
* Αναδημοσίευση από το φύλλο Νο 388 της "Εργατικής Αριστεράς"
