Σύμπτωμα σήψης η νίκη Τραμπ

Διά­χυ­τη είναι η αί­σθη­ση ότι η αλ­λα­γή σε­λί­δας από τον Ομπά­μα στον Τραμπδεν είναι μια συ­νη­θι­σμέ­νη πο­λι­τι­κή με­τα­βο­λή, αλλά μια σει­σμι­κή ανα­τρο­πή- γι αυτό άλ­λω­στε προ­κα­λεί τόσα πάθη, μέσα κι έξω από τις ΗΠΑ. Για πρώτη φορά στην αμε­ρι­κα­νι­κή ιστο­ρία, στοι­χεια­κές δυ­νά­μεις εκτό­ξευ­σαν στο Λευκό Οίκο έναν άν­θρω­πο χωρίς την πα­ρα­μι­κρή πο­λι­τι­κή εμπει­ρία, με­γα­λο­α­στόμεν, αλλά κάτι σαν παρία για το με­γα­λύ­τε­ρο τμήμα των ελίτ. Περ­νώ­ντας σαν μπουλ­ντό­ζα πάνω από 16 “σο­βα­ρούς” υπο­ψή­φιους των Ρε­που­μπλι­κα­νών, αυτός ο ωμός τύπος που έμοια­ζε με πα­λιά­τσο και δυ­σκο­λευό­ταν να αρ­θώ­σει πε­ρισ­σό­τε­ρες από πέντε λέ­ξεις στη σειρά, κα­τά­φε­ρε να ορ­γα­νώ­σει πολύ με­γά­λες, για τα αμε­ρι­κα­νι­κά δε­δο­μέ­να, συ­γκε­ντρώ­σεις σε όλη τη χώρα, δί­νο­ντας στην κα­μπά­νια του χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά κι­νή­μα­τος. Ενός κι­νή­μα­τος αντι­δρα­στι­κού μεν, μα­ζι­κού δε- μια με­τε­ξέ­λι­ξη του Tea Party, αλλά αυτή τη φορά νι­κη­φό­ρου.

Η νίκη αυτού του Αμε­ρι­κα­νού “Μπερ­λου­σκό­νι στον κύβο” απο­τε­λεί, πρώτα απ' όλα, σύμ­πτω­μα κρί­σης και απο­στα­θε­ρο­ποί­η­σης του πο­λι­τι­κού συ­στή­μα­τος μιας χώρας που θέλει να εμ­φα­νί­ζε­ται ως η ισχυ­ρό­τε­ρη και στα­θε­ρό­τε­ρη δη­μο­κρα­τία του κό­σμου. Οι συ­γκρί­σεις με την εκλο­γή του Ρό­ναλντ Ρί­γκανείναι εντε­λώς άστο­χες. Εκτός από ηθο­ποιός του Χό­λι­γουντ (και κα­τα­δό­της συ­να­δέλ­φων του επί Μα­καρ­θι­σμού), ο Ρί­γκαν υπήρ­ξε έμπει­ρο στέ­λε­χος των Ρε­που­μπλι­κα­νών και κυ­βερ­νή­της της με­γα­λύ­τε­ρης αμε­ρι­κα­νι­κής Πο­λι­τεί­ας, της Κα­λι­φόρ­νιας, πριν εκλε­γεί. Το κυ­ριό­τε­ρο, εξέ­φρα­ζε ένα πολύ συ­γκρο­τη­μέ­νο, “ανα­τρε­πτι­κό” ρεύμα του αμε­ρι­κα­νι­κού κα­πι­τα­λι­σμού, το ρεύμα του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού και της πα­γκό­σμιας, ιμπε­ρια­λι­στι­κής αντε­πί­θε­σης, που είχε ήδη κα­τα­κτή­σει την ιδε­ο­λο­γι­κή ηγε­μο­νία στο “βαθύ κρά­τος” και τα πα­νε­πι­στή­μια.

Τί­πο­τα από αυτά δεν ισχύ­ει στην πε­ρί­πτω­ση του Τραμπ. Τις εκλο­γές αυτές δεν τις κέρ­δι­σε τού­τος ο πο­λι­τι­κός χα­μαι­λέ­ο­ντας, που έχει αλ­λά­ξει επτά φορές πο­λι­τι­κή ταυ­τό­τη­τα (Δη­μο­κρα­τι­κός και μά­λι­στα χρη­μα­το­δό­της της... Κλί­ντον στο πρό­σφα­το πα­ρελ­θόν, έπει­τα Ρε­που­μπλι­κα­νός, έπει­τα Ανε­ξάρ­τη­τος και πάει λέ­γο­ντας), αλλά τις έχασε η Χί­λα­ρι Κλί­ντον, η πιο τυ­πι­κή εν­σάρ­κω­ση του μι­ση­τού, για την πλειο­νό­τη­τα των Αμε­ρι­κα­νών, κα­τε­στη­μέ­νου της Γουόλ Στριτ και της Ουά­σιγ­κτον. Η επι­κρά­τη­ση του Τραμπ δεν απο­τυ­πώ­νει καμία νέα ηγε­μο­νία, παρά μόνο τη βα­θύ­τα­τη κρίση της πα­λιάς. Άλ­λω­στε, ο Τραμπ ητ­τή­θη­κε, έστω ορια­κά, στη λαϊκή ψήφο (η Κλί­ντον πήρε 400.000 πα­ρα­πά­νω ψή­φους από αυτόν) και οφεί­λει την εκλο­γή του στο ανα­χρο­νι­στι­κό σύ­στη­μα των εκλε­κτό­ρων, στη με­γά­λη αποχή (42%) και εν μέρει στην τύχη (κέρ­δι­σε τέσ­σε­ρις κρί­σι­μες Πο­λι­τεί­ες με δια­φο­ρά με­τα­ξύ 0,3% και 1,3%).

Έστω κι έτσι, το σοκ Τραμπ ανα­δει­κνύ­ει τα βα­θύ­τα­τα, τε­κτο­νι­κά ρήγ­μα­τα που έχουν ανοί­ξει στον κόσμο της μιας αγο­ράς, της μιας υπερ­δύ­να­μης και της μιας σκέ­ψης, το οποίο εδραιώ­θη­κε τη δε­κα­ε­τία του 1990 πάνω από τα ερεί­πια του “υπαρ­κτού σο­σια­λι­σμού”. Ως εκ­πρό­σω­πος των “Νέων Δη­μο­κρα­τι­κών”, ο Μπιλ Κλί­ντον ήρθε στα πράγ­μα­τα την κα­τάλ­λη­λη εποχή, όταν η νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη πα­γκο­σμιο­ποί­η­ση κάλ­πα­ζε διε­θνώς, χα­ρί­ζο­ντας στον βα­σι­κό πο­λι­τι­κό της εκ­πρό­σω­πο μια σχε­τι­κά εύ­κο­λη οκτα­ε­τία. Αντί­θε­τα, η σύ­ζυ­γός του διεκ­δί­κη­σε την προ­ε­δρία σε μια εντε­λώς δια­φο­ρε­τι­κή εποχή, καθώς η με­γά­λη κρίση του 2008 απο­κά­λυ­ψε την εγ­γε­νή αστά­θεια της “νέας πα­γκό­σμιας τάξης”.

Πα­ρα­κο­λου­θώ­ντας την προ­ε­κλο­γι­κή της εκ­στρα­τεία, πολ­λοί, μη προ­νο­μιού­χοι Αμε­ρι­κα­νοί είχαν την αί­σθη­ση ότι βλέ­πουν μια ται­νία τρό­μου, όπου, εκεί που έλε­γαν ότι είχαν απαλ­λα­γεί από το τέρας, το έβλε­παν να ξα­να­ζω­ντα­νεύ­ει, σαν βα­μπίρ, μπρο­στά τους. Σε μια Αμε­ρι­κή που δι­ψού­σε για αλ­λα­γή, όπως είχε ήδη γίνει φα­νε­ρό με το απροσ­δό­κη­το λαϊκό ρεύμα υπέρ του Μπέρ­νι Σά­ντερς, η Κλί­ντον εν­σάρ­κω­νε την αυ­τά­ρε­σκη αλα­ζο­νεία των κο­σμο­πο­λί­τι­κων ελίτ, που θε­ω­ρούν ότι ζουν στον κα­λύ­τε­ρο των δυ­να­τών κό­σμων και ότι όσοι δεν συμ­φω­νούν με αυτό είναι κα­θυ­στε­ρη­μέ­νοι και αντι­δρα­στι­κοί, “ένας κου­βάς αξιο­θρή­νη­των”, όπως η ίδια είχε πει στην προ­ε­κλο­γι­κή της εκ­στρα­τεία. Απέ­να­ντι σ' αυτή την εκ­πρό­σω­πο “της Αμε­ρι­κής που κερ­δί­ζει”, ο Τραμπ βάλ­θη­κε να εκ­προ­σω­πή­σει “την Αμε­ρι­κή που χάνει” από την πα­γκο­σμιο­ποί­η­ση, εξαγ­γέλ­λο­ντας ακύ­ρω­ση συμ­φω­νιών ελευ­θέ­ρου εμπο­ρί­ου, εθνι­κούς προ­στα­τευ­τι­κούς δα­σμούς και εμπο­ρι­κό πό­λε­μο στην Κίνα.

Ασφα­λώς, οι ανά τον κόσμο αρι­στε­ροί δεν έχουν κα­νέ­να λόγο να πεν­θούν μαζί τη Χί­λα­ρι Κλί­ντον ή να ανη­συ­χούν για το μέλ­λον της NAFTA και της ΤΤΙΡ- το αντί­θε­το. Ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρο, όμως, δεν έχουν κα­νέ­να λόγο να χαί­ρο­νται που νί­κη­σε ο Τραμπ, εκτός κι αν έχουν χάσει τα λο­γι­κά τους. Όχι μόνο γιατί κα­νέ­νας άν­θρω­πος που θέλει να λέ­γε­ται άν­θρω­πος δεν μπο­ρεί να προ­σπερ­νά σαν “δευ­τε­ρεύ­ο­ντα” στοι­χεία το Τεί­χος και τις μα­ζι­κές απε­λά­σεις με­τα­να­στών, την απα­γό­ρευ­ση ει­σό­δου στους μου­σουλ­μά­νους, την πε­ρι­φρό­νη­ση των μειο­νο­τή­των (που αντι­στοι­χούν σε πε­ρισ­σό­τε­ρο από το ένα τρίτο των Αμε­ρι­κα­νών), τον ανεκ­δι­ή­γη­το σε­ξι­σμό, την πο­λι­τι­στι­κή βαρ­βα­ρό­τη­τα και τόσα άλλα στοι­χεία της προ­ε­κλο­γι­κής ρη­το­ρι­κής του. Αλλά και γιατί θα ήταν ασυγ­χώ­ρη­τη ελα­φρό­τη­τα να δει κα­νείς τον Τραμπ ως έναν “χρή­σι­μο ηλί­θιο”, που μέλ­λε­ται να κα­τε­δα­φί­σει το αμε­ρι­κα­νι­κό κα­τε­στη­μέ­νο και να εξαρ­θρώ­σει την θη­ριώ­δη, ιμπε­ρια­λι­στι­κή μη­χα­νή.

Γα­λα­ζο­αί­μα­τος του Μανχάταν, ο Τραμπ είχε την υπο­στή­ρι­ξη μιας μειο­ψη­φι­κής μεν, αλλά όχι αμε­λη­τέ­ας με­ρί­δας της αμε­ρι­κα­νι­κής ολι­γαρ­χί­ας και του “βα­θέ­ος κρά­τους” (η σχε­δόν πρα­ξι­κο­πη­μα­τι­κή πα­ρέμ­βα­ση του διευ­θυ­ντή του FBI ενα­ντί­ον της Κλί­ντον στην τε­λι­κή ευ­θεία της ανα­μέ­τρη­σης, προ­φα­νώς και δεν θα μπο­ρού­σε να είναι απο­κλει­στι­κά ατο­μι­κή πρω­το­βου­λία). Ο αντι­πρό­ε­δρός του, Μάικ Πενς, ο οποί­ος ηγεί­ται της ομά­δας που θα προ­ε­τοι­μά­σει την κυ­βέρ­νη­ση Τραμπκαι τη στε­λέ­χω­ση των βα­σι­κών υπουρ­γεί­ων και υπη­ρε­σιών, είναι σάρκα εκ της σαρ­κός του Ρε­που­μπλι­κα­νι­κού κα­τε­στη­μέ­νου, με πολύ “ορ­θό­δο­ξες” νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρες και ατλα­ντι­κές από­ψεις. Διευ­θυ­ντι­κά στε­λέ­χη της Goldman Sachs και της JP Morgan βο­λι­δο­σκο­πού­νται για το υπουρ­γείο Οι­κο­νο­μι­κών και την Ομο­σπον­δια­κή Τρά­πε­ζα. Ο πρώην αρ­χη­γός της DIA (ξα­δελ­φά­κι της CIA) αντι­στρά­τη­γος Μάικλ Φλιν, είναι στον στενό πυ­ρή­να του Τραμπ και το γε­γο­νός ότι υπο­στη­ρί­ζει ένα κά­ποιο modus vivendi με τη Ρωσία δεν τον κάνει λι­γό­τε­ρο “γε­ρά­κι”. Η το­πο­θέ­τη­ση του Τραμπ υπέρ της ακύ­ρω­σης της συμ­φω­νί­ας για το πυ­ρη­νι­κό πρό­γραμ­μα του Ιράν και η πλή­ρης κά­λυ­ψή του στον Νε­τα­νιά­χου και την εποι­κι­στι­κή πο­λι­τι­κή του προει­δο­ποιούν για τους κιν­δύ­νους ανα­φο­ρι­κά με τους- πολύ ασα­φείς, ακό­μη- προ­σα­να­το­λι­σμούς του στην εξω­τε­ρι­κή πο­λι­τι­κή.

Ούτε και η δια­δε­δο­μέ­νη ιδέα ότι η νίκη του Τραμπ εκ­φρά­ζει, με ιδιό­μορ­φο τρόπο, μια “πλη­βεια­κή εξέ­γερ­ση της κάλ­πης”, κατ' ανα­λο­γία με το Brexit, μπο­ρεί να στα­θεί στα σο­βα­ρά. Πρώτα απ' όλα, ένας αρι­στε­ρός αντι­ι­μπε­ρια­λι­στής στη Βρε­τα­νία θα ψή­φι­ζε Brexit με κα­θα­ρή συ­νεί­δη­ση, έστω κι αν ήξερε ότι το βράδυ θα βρε­θεί να χει­ρο­κρο­τεί μαζί με τα λάθος άτομα, αλλά ένας αρι­στε­ρός στην Αμε­ρι­κή οπωσ­δή­πο­τε δεν θα ψή­φι­ζε Τραμπ, εκτός κι αν είχε κα­τα­λη­φθεί από μα­ζο­χι­στι­κή μανία. Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, η πλειο­ψη­φία της αμε­ρι­κα­νι­κής ερ­γα­τι­κής ΔΕΝ ψή­φι­σε Τραμπ- η Κλί­ντον πήρε σαφώς πε­ρισ­σό­τε­ρες ψή­φους, χώρια η αποχή και οι ψήφοι στην υπο­ψή­φια των Πρα­σί­νων. Άλ­λω­στε, το πρό­γραμ­μα 100 ημε­ρών του Τραμπ, που προ­βλέ­πει κα­τάρ­γη­ση της με­ταρ­ρύθ­μι­σης Ομπά­μα στο σύ­στη­μα υγεί­ας, μεί­ω­ση στο μισό της φο­ρο­λο­γί­ας των επι­χει­ρή­σε­ων και σειρά άλλων μέ­τρων θα έχει ως πρώτο θύμα την αμε­ρι­κα­νι­κή ερ­γα­τι­κή τάξη, λευκή και έγ­χρω­μη, γη­γε­νή και με­τα­να­στευ­τι­κή. Εξ άλλου, η πλειο­ψη­φία των αστι­κών στρω­μά­των ψή­φι­σαν τον Ρε­που­μπλι­κα­νό υπο­ψή­φιο (έστω και σε μι­κρό­τε­ρο πο­σο­στό από το πα­ρελ­θόν), ενώ η ανη­συ­χία της Γουόλ Στριτ για την εκλο­γή του κρά­τη­σε μόνο ένα δίωρο και μετά έδωσε τη σειρά της στο πάρτι.

Είναι λοι­πόν όλα μαύρα στην Αμε­ρι­κή; Ασφα­λώς και όχι. Το με­γά­λο, αρι­στε­ρό­στρο­φο λαϊκό ρεύμα που ανα­δύ­θη­κε με αφορ­μή την υπο­ψη­φιό­τη­τα Σά­ντερς δεν πρό­κει­ται να απο­συρ­θεί. Αντί­θε­τα, η τα­πεί­νω­ση των Δη­μο­κρα­τι­κών εξ αι­τί­ας της Κλί­ντον θα εντεί­νει ανα­πό­φευ­κτα τα ρήγ­μα­τα και τις ρι­ζο­σπα­στι­κό­τε­ρες ανα­ζη­τή­σεις στο εσω­τε­ρι­κό τους, δη­μιουρ­γώ­ντας ευ­νοϊ­κό­τε­ρες προ­ϋ­πο­θέ­σεις για τη δη­μιουρ­γία νέου πο­λι­τι­κού κι­νή­μα­τος. Οι πρώ­τες δυ­να­μι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις ενα­ντί­ον του Τραμπ σε σειρά πό­λε­ων επι­τρέ­πουν να ελ­πί­ζου­με ότι, εάν επι­χει­ρή­σει με­γά­λες αντι­λαϊ­κές με­ταρ­ρυθ­μί­σεις, θα ανα­βιώ­σει, ίσως με άλλο τρόπο, τα ρι­ζο­σπα­στι­κά κι­νή­μα­τα τύπου Occupy Wall Street. Πάνω απ' όλα, αυτή η προ­ε­κλο­γι­κή εκ­στρα­τεία μας έδει­ξε, με το φαι­νό­με­νο Σά­ντερς, ότι η Αρι­στε­ρά έχει μέλ­λον μόνο όταν τολμά να ορ­θω­θεί απέ­να­ντι στη νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη πα­γκο­σμιο­ποί­η­ση και τον ιμπε­ρια­λι­σμό, σε όλες τις εκ­φρά­σεις τους, χωρίς υπο­χω­ρή­σεις στον εθνι­κι­σμό και το ρα­τσι­σμό. Κι αυτό το μή­νυ­μα αφορά όχι μόνο τις Ηνω­μέ­νες Πο­λι­τεί­ες της Αμε­ρι­κής, αλλά και τις υπό­δου­λες πο­λι­τεί­ες της Ευ­ρώ­πης.