Συνταγματική αναθεώρηση, αλλαγές στη δομή του πολιτεύματος και άλλα δαιμόνια

Το πα­ρα­δο­σια­κό πο­λι­τι­κό και κομ­μα­τι­κό σύ­στη­μα κα­τέρ­ρευ­σε εκ­κω­φα­ντι­κά, με απο­τέ­λε­σμα η Νέα Δη­μο­κρα­τία να έχει χρε­ω­θεί και δε­χθεί ένα πολύ με­γά­λο μέρος του πο­λι­τι­κού κό­στους, το ΠΑΣΟΚ να είναι στα όρια της εξό­δου από τη Βουλή και η Αρι­στε­ρά, ιδίως ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, να έχει γίνει η βα­σι­κή ανερ­χό­με­νη δύ­να­μη συ­γκέ­ντρω­σης της κοι­νω­νι­κής δυ­σα­ρέ­σκειας, αν και αυτή συ­γκρο­τεί­ται πολύ λι­γό­τε­ρο ως κι­νη­μα­τι­κή δυ­να­μι­κή και πε­ρισ­σό­τε­ρο ως εκλο­γι­κό ρεύμα απο­γο­ή­τευ­σης, απελ­πι­σί­ας και από­γνω­σης. Η συ­ζή­τη­ση για τα «άκρα» είναι ακρι­βώς από­το­κη της κρί­σης πο­λι­τι­κής εκ­προ­σώ­πη­σης. 
Η κρίση αυτή θα μπο­ρού­σε, του­λά­χι­στον στη συ­γκυ­ρία του 2012, με το ρι­ζο­σπα­στι­κό φού­σκω­μα του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ και την άνοδο της «ρι­ζο­σπα­στι­κής» ακρο­δε­ξιάς, να προσ­διο­ρι­σθεί και ως κρίση ηγε­μο­νί­ας (ως ση­μα­ντι­κή δυ­σχέ­ρεια ηγε­μο­νι­κής συ­ναί­νε­σης εκ μέ­ρους της αστι­κής τάξης), πράγ­μα που δεν έχει πλή­ρως ανα­τα­χθεί, αν και η πο­λι­τι­κά με­τριο­πα­θής με­τα­τό­πι­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ καθώς και η κοι­νω­νι­κή με­ρι­κή πα­θη­τι­κο­ποί­η­ση έκτο­τε φαί­νε­ται, σε κά­ποιο βαθμό, να συμ­βάλ­λουν στην ανά­τα­ξη και ανα­τρο­πή της, με αβέ­βαιη την τε­λι­κή έκ­βα­ση. 

Ενί­σχυ­ση των εξου­σιών του Προ­έ­δρου
Σε κάθε πε­ρί­πτω­ση, η πι­θα­νή κα­τά­κτη­ση του κυ­βερ­νη­τι­κού κέ­ντρου εξου­σί­ας από τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ (και σε καμία πε­ρί­πτω­ση της κρα­τι­κής εξου­σί­ας, όπως εσφαλ­μέ­να συχνά λέ­γε­ται) φαί­νε­ται να δη­μιουρ­γεί ένα κενό στη συ­νο­χή και στη συ­νέ­χεια της μνη­μο­νια­κής και νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης αστι­κής κρα­τι­κής δια­χεί­ρι­σης. Όσο κι αν τα αστι­κά κέ­ντρα εξου­σί­ας φαί­νε­ται να ελ­πί­ζουν ότι σε σύ­ντο­μο χρο­νι­κό διά­στη­μα θα ελέγ­ξουν ή θα σα­μπο­τά­ρουν και θα ανα­τρέ­ψουν την κυ­βέρ­νη­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ με τη βο­ή­θεια των διε­θνών πα­τρώ­νων τους, είναι αρ­κε­τά κα­θα­ρό ότι οι δυ­να­μι­κές που θα εκλυ­θούν και οι κοι­νω­νι­κές δυ­να­τό­τη­τες που θα προ­κύ­ψουν, τρο­μά­ζουν πολύ έντο­να το διε­θνές κε­φα­λαια­κό και χρη­μα­το­πι­στω­τι­κό μπλοκ, με απο­τέ­λε­σμα το κρε­σέ­ντο των εκ­βια­στι­κών δη­λώ­σε­ων και ενερ­γειών των τε­λευ­ταί­ων ημε­ρών. 

Στο πλαί­σιο αυτό, ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ εμ­φα­νί­ζε­ται σαν ένα πε­ρί­που «τρο­μο­κρα­τι­κό κόμμα» από τους εκ­προ­σώ­πους των αγο­ρών. Η αστά­θεια στο επί­πε­δο του κυ­βερ­νη­τι­κού κέ­ντρου αλλά και η ισχυ­ρή πι­θα­νό­τη­τα μιας Βου­λής όπου η Αρι­στε­ρά θα έχει πλειο­ψη­φία στρέ­φει τη Δεξιά ιδίως αλλά και την Κε­ντρο­α­ρι­στε­ρά προς ένα συ­νταγ­μα­τι­κό σε­νά­ριο ενί­σχυ­σης του πόλου του Προ­έ­δρου της Δη­μο­κρα­τί­ας και απο­κα­τά­στα­σης των ισχυ­ρών ρυθ­μι­στι­κών του εξου­σιών, όπως το να δια­λύ­ει τη Βουλή όχι μόνο καθ’ υπό­δει­ξη της κυ­βέρ­νη­σης, όπως γί­νε­ται σή­με­ρα (άρθρο 41 παρ. 2), αλλά και με δική του εκτί­μη­ση περί της ύπαρ­ξης κρι­σε­ο­γό­νων πα­ρα­γό­ντων στη λει­τουρ­γία του πο­λι­τεύ­μα­τος (θυ­μί­ζου­με εδώ τη δυ­να­τό­τη­τα του Προ­έ­δρου κατά το παλιό άρθρο 41 του Συ­ντάγ­μα­τος 1975, πριν από την πα­παν­δρεϊ­κή ανα­θε­ώ­ρη­ση του Συ­ντάγ­μα­τος το 1986, να δια­λύ­ει τη Βουλή λόγω δυ­σαρ­μο­νί­ας της σύν­θε­σής της με το λαϊκό αί­σθη­μα, μια μεί­ζο­να προ­ε­δρι­κή δυ­να­τό­τη­τα που –ευ­τυ­χώς– ποτέ δεν αξιο­ποι­ή­θη­κε). Θε­ω­ρού­με, λοι­πόν, ότι ένα βα­σι­κό πεδίο ανά­πτυ­ξης της ανα­θε­ω­ρη­τι­κής πρω­το­βου­λί­ας είναι το αντέ­ρει­σμα της αστι­κής εξου­σί­ας από «τα πάνω» απέ­να­ντι σε μια πι­θα­νά επι­κίν­δυ­νη κοι­νο­βου­λευ­τι­κή- κυ­βερ­νη­τι­κή πλειο­ψη­φία. Μά­λι­στα, εδώ έχου­με ένα «αρι­στε­ρο­δέ­ξιο» επι­χεί­ρη­μα, αφού ήδη από το 1986 υπο­στη­ρί­ζε­ται ότι η κα­τάρ­γη­ση των «υπε­ρε­ξου­σιών» του Προ­έ­δρου άφησε ασύ­δο­το τον πρω­θυ­πουρ­γό (το μόνο δη­λα­δή που έχει πραγ­μα­τι­κή δη­μο­κρα­τι­κή νο­μι­μο­ποί­η­ση) να λυ­μαί­νε­ται συ­γκε­ντρω­τι­κά την εξου­σία, ενώ ο Πρό­ε­δρος, μη προ­ερ­χό­με­νος από τα κόμ­μα­τα, είναι «ου­δέ­τε­ρος» και υπη­ρε­τεί το «καλό του έθνους», δη­λα­δή του συλ­λο­γι­κού κε­φα­λαιο­κρά­τη. Είναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό ότι αυτή η λο­γι­κή ψά­χνει τη διέ­ξο­δο από τον πρω­θυ­πουρ­γο­κε­ντρι­σμό προς τον προ­ε­δρι­σμό γκο­λι­κού τύπου (τον οποίο είχε, εν μέρει, ως πρό­τυ­πο, ο Κ. Κα­ρα­μαν­λής το 1975) και όχι προς την κα­τεύ­θυν­ση ενί­σχυ­σης των αρ­μο­διο­τή­των της Βου­λής και άλλων μορ­φών πιο άμε­σης λαϊ­κής συμ­με­το­χής. 

«Στε­γα­νο­ποί­η­ση»
Επί­σης, η πε­ρί­φη­μη πρό­νοια της Νέας Δη­μο­κρα­τί­ας για την εξά­ντλη­ση των τε­τρα­ε­τιών δεί­χνει αρ­κε­τά κα­θα­ρά έναν προ­σα­να­το­λι­σμό ακαμ­ψί­ας στο κοι­νο­βου­λευ­τι­κό πο­λί­τευ­μα, στε­γα­νο­ποί­η­σης των αντι­προ­σώ­πων απέ­να­ντι στους αντι­προ­σω­πευό­με­νους και αδυ­να­μί­ας πα­ρέμ­βα­σης του λαϊ­κού πα­ρά­γο­ντα για επί­σπευ­ση των εκλο­γών, όταν υπάρ­χουν κα­θα­ρά ση­μά­δια μιας πο­λι­τι­κής κρί­σης και πλή­ρους αυ­το­νό­μη­σης του κοι­νο­βου­λευ­τι­κού πλαι­σί­ου από την κοι­νω­νι­κή βού­λη­ση και από τη διά­θε­ση της κοι­νω­νί­ας. 

Αυτό που είπε η Σοφία Βούλ­τε­ψη, ότι δη­λα­δή οι εκλο­γές θα απο­τε­λέ­σουν πι­στω­τι­κό γε­γο­νός, δεν είναι παρά ένας άλλος τρό­πος να ει­πω­θεί ότι «οι εκλο­γές που μπο­ρεί να φέ­ρουν μια πραγ­μα­τι­κή αλ­λα­γή στη χώρα ίσως και να χρεια­στεί να είναι πα­ρά­νο­μες», πα­ρα­φρά­ζο­ντας τη γνω­στή φράση του Καρλ Μαρξ. Οι άν­θρω­ποι προ­σπα­θούν να πε­ρι­θω­ριο­ποι­ή­σουν ακόμη και το θεσμό των βου­λευ­τι­κών εκλο­γών, δη­λα­δή την επι­το­μή του αστι­κού κοι­νο­βου­λευ­τι­σμού και της αντι­προ­σω­πευ­τι­κής αστι­κής δη­μο­κρα­τί­ας. 

Γιατί συμ­βαί­νει αυτό; Είναι πρό­ω­ρο να το εκτι­μή­σου­με συ­νο­λι­κά, αλλά αν συν­δυα­σθεί με τη χρο­νι­κή αύ­ξη­ση των θη­τειών πα­ντού (π.χ. τέσ­σε­ρα από τρία χρό­νια στους δι­κη­γο­ρι­κούς συλ­λό­γους, πέντε αντί για τέσ­σε­ρα χρό­νια στις Πε­ρι­φέ­ρειες), πρέ­πει να θε­ω­ρη­θεί ως μια τάση μα­κρό­χρο­νης υπο­βάθ­μι­σης και πε­ρι­θω­ριο­ποί­η­σης των όποιων δια­δι­κα­σιών έκ­φρα­σης της λαϊ­κής βού­λη­σης και θω­ρά­κι­σης των συ­γκυ­ρια­κά εκλεγ­μέ­νων εκ­προ­σώ­πων (και συχνά και υπό κα­θε­στώς εκ­βια­σμού) από την αλ­λα­γή της κοι­νω­νι­κής δυ­να­μι­κής και του πο­λι­τι­κού το­πί­ου. Ακαμ­ψία απέ­να­ντι στους ψη­φο­φό­ρους αλλά και ευ­καμ­ψία του προ­έ­δρου να πα­ρεμ­βαί­νει, όταν αυτός αξιο­λο­γεί την αλ­λα­γή του κλί­μα­τος και της κρι­σιο­γό­νας συν­θή­κης. 

Πρό­κει­ται για τη με­τα­τό­πι­ση από την όψιμη αστι­κή δη­μο­κρα­τία της πρώ­της νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης ή με­τα­φορ­ντι­κής πε­ριό­δου (τον «αυ­ταρ­χι­κό κρα­τι­σμό» του Που­λαν­τζά) προς μια τύ­ποις αστι­κή δη­μο­κρα­τία, η οποία είναι με­τα­δη­μο­κρα­τι­κό πο­λί­τευ­μα και ου­σια­στι­κά είναι μια μορφή ολι­γαρ­χι­κού κοι­νο­βου­λευ­τι­κού ολο­κλη­ρω­τι­σμού. 

Αυτή η δο­μι­κή κα­τεύ­θυν­ση, αν δεν ανα­σχε­θεί άμεσα από μια κυ­βερ­νη­τι­κή αλ­λα­γή υπέρ της Αρι­στε­ράς, και τε­λι­κά επι­κυ­ρω­θεί από μια Ανα­θε­ω­ρη­τι­κή Βουλή συ­ντη­ρη­τι­κών προ­δια­γρα­φών, μπο­ρεί να απο­κό­ψει μα­κρο­πρό­θε­σμα τη δυ­να­τό­τη­τα ρι­ζο­σπα­στι­κών πο­λι­τι­κών αλ­λα­γών στη χώρα μας με κοι­νο­βου­λευ­τι­κό τρόπο και όχημα. Γι’ αυτό, άλ­λω­στε, μια ανα­θε­ώ­ρη­ση με τους ισχύ­ο­ντες συ­σχε­τι­σμούς απο­τε­λεί με­γά­λη πα­γί­δα για την Αρι­στε­ρά. Ίσως, για έναν ακόμη σο­βα­ρό λόγο, να κα­θί­στα­ται ανα­γκαίο το να «πέσει» το μνη­μο­νια­κό μπλοκ τώρα, γιατί αύριο η θε­σμι­κή ενί­σχυ­ση των θω­ρα­κί­σε­ων της αστι­κής πο­λι­τι­κής μπο­ρεί να το κα­τα­στή­σει από πολύ δυ­σκο­λό­τε­ρο έως και ορια­κά τε­λεί­ως αδύ­να­το. Μι­λά­με, όπως έχει γίνει κα­θα­ρό, όχι για μια απλή αλ­λα­γή κοι­νο­βου­λευ­τι­κού συ­σχε­τι­σμού, αλλά για τον κίν­δυ­νο στα­δια­κής με­τά­βα­σης σε μια νέα μορφή πο­λι­τι­κού κα­θε­στώ­τος ή και μορφή κρά­τους, όπου το στοι­χείο της «έκτα­κτης ανά­γκης» θα δε­σπό­ζει από­λυ­τα πάνω στο στοι­χείο της αστι­κής κοι­νο­βου­λευ­τι­κής λει­τουρ­γί­ας και όπου η «εκτρο­πή» θα είναι πολύ πιο ασα­φής αλλά και πιο επι­κίν­δυ­νη από τα γκρο­τέ­σκα φαιά χρώ­μα­τα του πα­ρα­δο­σια­κού φα­σι­σμού.