O ΣΥΡΙΖΑ, οφείλει να αρθρώσει και να επιτελέσει λειτουργίες ενός συλλογικού-πολιτικού «ηγεμόνα» που θα διαχέει την ιδεολογία του στο εσωτερικό του μπλοκ των λαϊκών τάξεων.
Το ζήτημα της σχεσιακής αντίληψης κόμματος-κοινωνικών τάξεων επανέρχεται στο πολιτικό προσκήνιο λόγω της κοινωνικής, πολιτικής και εκλογικής ανόδου του ΣΥΡΙΖΑ. Η πιθανή ανάληψη της κυβερνητικής εξουσίας από το κόμμα της Ριζοσπαστικής Αριστεράς θέτει επί τάπητος το ζήτημα της συγκρότησης μίας κοινωνικής συμμαχίας η οποία θα λειτουργήσει ως το «εμβρυουλκό» μίας ριζικής και «ολικής» κοινωνικής και πολιτικής μεταβολής. Η παρουσία και η «δράση» των κοινωνικών τάξεων και μερίδων τάξεων έχει μεταβληθεί ριζικά ως συνέπεια της κυβερνητικής-μνημονιακής διαχείρισης και «οργάνωσης» των τρεχουσών «ροών» της βαθιάς οικονομικής κρίσης.
Το ευρύτερο μπλοκ των λαϊκών-υποτελών τάξεων αφίσταται των βασικών και θεμελιωδών χαρακτηριστικών συγκρότησης του, ακριβώς διότι η διαχείριση της κρίσης «αποδομεί» στο πεδίο του κοινωνικού, στο πεδίο της αναπαραγωγής των κοινωνικών τάξεων την προσδιοριστική δομή ‘εργατικό-λαϊκό’ μπλοκ.
Η ρύθμιση των «ροών» της οικονομικής κρίσης, ως μία διαδικασία αντίστροφης φοράς τείνει να ισχυροποιεί το άρχον αστικό συγκρότημα εξουσίας, το οποίο πλέον δρα ως μία κοινωνική «υπερπροσδιοριστική» δομή επικαθορισμού του κοινωνικού και πολιτικού γίγνεσθαι. Το ερώτημα που αφορά την σχεσιακή αντίληψη κόμματος-κοινωνικών τάξεων σχετίζεται με την ευρύτερη κοινωνική δραστηριοποίηση και προσπάθεια του ΣΥΡΙΖΑ να συγκροτήσει τον κατάλληλο «τύπο» κοινωνικών-ταξικών συμμαχιών που θα ορίσουν και θα προσδιορίσουν άμεσα και θετικά την πολιτική στρατηγική της κυβέρνησης της Ριζοσπαστικής Αριστεράς.
Θεωρούμε πως το παραπάνω ερώτημα είναι παραπλανητικό, στο βαθμό που το κόμμα της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, με βάση και τις εκλογικές του επιδόσεις φαίνεται να εκπροσωπεί και να συναρθρώνει τα συμφέροντα της πλειοψηφίας του μπλοκ των λαϊκών-υποτελών τάξεων. Βέβαια, οι εξελίξεις που καθορίζουν το γίγνεσθαι μίας συγκεκριμένης κοινωνικής-ιστορικής περιόδου δεν είναι ευθύγραμμες και γραμμικές. Το πολιτικό «κύτταρο» ΣΥΡΙΖΑ, μεσούσης της οικονομικής κρίσης συνάντησε την «κίνηση» της πλειοψηφίας του λαϊκού-εργατικού μπλοκ.
Βέβαια, θα πρέπει να αποφευχθεί η τυπολογία μίας ευθύγραμμης και γραμμικής σχέσης κοινωνικής τάξης-πολιτικού κόμματος. Ο οικονομικός αναγωγισμός που αποκρυσταλλώνει την ταξική ένταξη σε προτίμηση σε ένα συγκριμένο πολιτικό κόμμα (ή σε αριστερά πολιτικά κόμματα) σκιαγραφεί με ενάργεια το πλαίσιο μίας ευθύγραμμης κοινωνικής μηχανικής που αδυνατεί να «συλλάβει» την πολυπλοκότητα του κοινωνικού και πολιτικού γίγνεσθαι. Στην συγκεκριμένη συγκυρία εστιάζουμε στην ταξική κατανομή της ψήφου των Ευρωεκλογών, εκεί που ο ΣΥΡΙΖΑ αρθρώθηκε και συγκροτήθηκε ως «κόμμα», ως πολιτικός «χώρος» στο εσωτερικό ενός σημαντικού τμήματος του λαϊκού-εργατικού μπλοκ. «Καμία κοινωνική τάξη δεν «αναγνωρίζεται» αυτομάτως σε κάποιο κόμμα, και αντιστρόφως, κανένα κόμμα δεν γεννιέται έχοντας «μια τάξη κολλημένη στην πλάτη του», κατά την έκφραση του Νίκου Πουλαντζά».[1]
Η σχεσιακή αντίληψη κόμματος-κοινωνικών τάξεων «φιλτράρεται» και διαμεσολαβείται αφενός μεν στο πεδίο του κοινωνικού, αφετέρου δε στο πεδίο της ιδεολογίας και της πολιτικής στρατηγικής του κόμματος. Στην περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ ομιλούμε για την επιδίωξη μετασχηματισμού της προσίδιας σχεσιακής αντίληψης εκπροσώπησης σε μία «ολική» εκπροσώπηση και συνάρθρωση κοινωνικών συμφερόντων η οποία θα εκκινεί από τον χώρο της κοινωνικής «ολότητας» και θα ανάγεται στο χώρο του πολιτικού εποικοδομήματος, ήτοι στον κυβερνητικό «χώρο» της μετουσίωσης των συγκεκριμένων ταξικών συμφερόντων σε απτή πολιτική μίας εκ νέου νοηματοδότησης του κοινωνικού και πολιτικού γίγνεσθαι.
Το ζήτημα περί κοινωνικών συμμαχιών πρέπει να συμπληρωθεί με το ζήτημα του «ποιοτικού εμπλουτισμού», της εμβάθυνσης και της σφυρηλάτησης «ολικών» δεσμών εκπροσώπησης του ΣΥΡΙΖΑ και του μπλοκ των λαϊκών-υποτελών τάξεων, ώστε η καθημερινή «αντανάκλαση» της παρουσίας του ΣΥΡΙΖΑ στο κοινωνικό πεδίο να ισοδυναμεί με την αντανάκλαση της παρουσίας των υποτελών κοινωνικών τάξεων αφενός μεν στο εσωτερικό του, αφετέρου δε επίπεδο της πολιτικής-ιδεολογικής διαπάλης.
Και ο ΣΥΡΙΖΑ, οφείλει να αρθρώσει και να επιτελέσει λειτουργίες ενός συλλογικού-πολιτικού «ηγεμόνα» που θα διαχέει την ιδεολογία του στο εσωτερικό του μπλοκ των λαϊκών τάξεων. Το άμεσο «ζωντανό πέρασμα» της ιδεολογικής του σκευής στο χώρο του κοινωνικού, θα συμβάλλει στην «καλύτερη ιδεολογική προετοιμασία» των λαϊκών τάξεων ώστε να συγκροτηθούν ως δομή και στο ευρύτερο πολιτικό-κυβερνητικό πλαίσιο: ουσιαστικά, να σταθούν ως οργανικό «συμπλήρωμα» της κυβέρνησης της Αριστεράς, ασκώντας πιέσεις προς την κατεύθυνση πραγματοποίησης ρήξεων και εγκάρσιων τομών.
«Για μερικές κοινωνικές ομάδες το πολιτικό κόμμα δεν είναι τίποτα άλλο παρά ο δικός τους τρόπος να διαμορφώσουν τη δική τους κατηγορία οργανικών διανοουμένων (που σχηματίζονται μ’ αυτό τον τρόπο, και δε μπορούν να μη σχηματιστούν αν υπολογίσουμε τους γενικούς χαραχτήρες και τις συνθήκες σχηματισμού της ζωής και της ανάπτυξης της δοσμένης κοινωνικής ομάδας) απευθείας στο πολιτικό και φιλοσοφικό πεδίο κι όχι πια στο πεδίο της παραγωγικής τεχνικής».[2]
Το πολιτικό κόμμα, ή μάλλον ένα αριστερό πολιτικό κόμμα οφείλει να «ενσταλάζει» τις λειτουργίες ενός συλλογικού διανοούμενο και στο εσωτερικό του λαϊκού-κοινωνικού μπλοκ.
Το κόμμα συλλογικός διανοούμενος τέμνει και ανατέμνει το κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι, συνδυάζοντας την βραχυπρόθεσμη πολιτική τακτική με την μακροπρόθεσμη πολιτική στρατηγική άρθρωσης και διεύρυνσης των όρων αναπαραγωγής του λαϊκού-εργατικού μπλοκ. Η επιδίωξη απόκτησης της ιδεολογικής ηγεμονίας «εγγίζει» το κοινωνικό «όλο», καθώς και την ίδια την εμπροσθοβαρή κίνηση των κοινωνικών τάξεων.
Εντός του πλαισίου συγκρότησης και ανασυγκρότησης κοινωνικών συμμαχιών, ανακύπτει ένα βασικό επίδικο, ένα θεμελιώδες σημαίνον για τον ΣΥΡΙΖΑ: να καταφέρει να σφυρηλατήσει τους δεσμούς εκπροσώπησης και αντιπροσώπευσης κοινωνικών συμφερόντων, λειτουργώντας ως η «ζώσα» και «ενεργή» πολιτική αποκρυστάλλωση της εργατικής και των σύμμαχων τάξεων. Μία τέτοια κοινωνικοπολιτική «οντολογία» θα συμβάλλει στην «οικοδόμηση» ενός βαθιά «ρηξιακού» και «αντικρισιακού» υποδείγματος.
Η συγκρότηση μίας κοινωνικής συμμαχίας που θα φέρει ένα συγκεκριμένο ταξικό πρόσημο, η «ποιοτική» της εμβάθυνση, η καθημερινή της μετάπλαση στο χώρο του κοινωνικού, πρέπει να αποτελούν καθημερινή προτεραιότητα για το κόμμα της Ριζοσπαστικής Αριστερά που βρίσκεται στο «κατώφλι» της κυβερνητικής εξουσίας. Το σημαίνον για τον ΣΥΡΙΖΑ σχετίζεται με την δομική μετατόπιση της λαϊκής-εργατικής σφαίρας στο «χώρο» του πολιτικού εποικοδομήματος, στο χώρο της άρθρωσης και της πολιτικής μετουσίωσης των κοινωνικών συμφερόντων, στόχων και αιτημάτων.
[1]Βλ.σχετικά, Βερναρδάκης Χριστόφορος, ‘Πολιτικά κόμματα, εκλογές & κομματικό σύστημα. Οι μετασχηματισμοί της πολιτικής αντιπροσώπευσης 1990-2010,’ Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2011, σελ. 154.
[2]Βλ.σχετικά, Γκράμσι Αντόνιο, ‘Οι διανοούμενοι’, Γ’ έκδοση, Εισαγωγή-Μετάφραση-Σχόλια: Παπαδόπουλος Χ.Θ, Εκδόσεις Στοχαστής, Αθήνα, 1972, σελ. 66.
*υποψήφιος διδάκτορας στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ
